Caput 6

"IN congressionibus" &c. Hic determinat Aristoteles de virtutibus quae hominem disponunt in conuictu & primo quantum ad actus seriosos. Secundo quantum ad actus ludicros. Quantum ad seria duo considerant scilicet voluptas honesta, & veritas. Et primo agit de virtute quae est circa delectationes & tristitias. Primaque conclusio capitis est. In humanis communicationibus in convictu verborum & rerum vsu est quidam habitus laudabi lis. Siquidem in hmodoi congressionibus nuprime recitatis quidam videntur placidi qui puero afferenda voluptate omnia efferunt & in nullo prorsus aduersantes, putantes oportere minime se molestos esse cuipiam, laudantesque sic male acta vt benmen gesta. A quibus praeseruari cupit Psalmista inquiens. Oleum perctorum non ipinguabit caput meum. Alios isti laudantes peccant & cum hoc eos ad peccandum stimulant de his dicit propheta. Vaeh qui dicunt bonum malum, & malum bonum. Alii contra sunt ab his omnibus dissidentes, nec offendere quemquam vitantes. Et hi difficiles & contentiosi sunt. Atque hos habitus constat esse vitiosos, medius autem qui inter hos continetur laudandus. Hic habitus magnificabit proba: at iproba vituperabit. Hinc habitui nomem non est inditum: frequentius vocatur affabilitas, humnanitas, vrbanitas, comitas, curialitas. Sed quia non omnes in appellatione vna conveniunt non est ei nomen peculiare inditum.

⁋ Sedna conclusio hmodi habitus persilis est amicitiae a quae tamen differt: nam si hunc medium habitum habens dilectionis affectum ad eos cum quibus degit assumeret, & omnino talis esset, quamlem bonum amicum dicimus, attamen ab amicitia discri mem haberet, quia affectu caret. Non enim eos cum quibus congreditur amore vtitur, sed quia talis est puta affabilis, singula prout oportet probat, cuius quidem rei argumentum e. Ipse enim id est erga notos & ignotos, familiares & non fami liares & indifferenter erga omnes facit: in singulis tamen facit vt convenit. Dedecet aeque curam familiarium & ignotorum habe, nec prudens vtrosque silr dolore afficiet. Summatim igitur dictum est ipsum cum aliis conversari vt ratio effla vitat, deinde eius conditiones ponit. Quarum pria ex mon colloquendi sumitur de quae dicit. Vniuersalt loqutur omnibus sicut ope. Secda proprietas ex parte finis sumitur. Hanc virtutem habens intendit cum aliis delectabiliter viuere, referens ad bonum honestum & vtile, & dolorem non afferre aut delectare si posset. Nam circa voluptates & dolores insudat qui in congressionibus sunt. Tertia proprietas. In quaetuor casibus non afferet voluptatem illi cum quo conuiuit, sed potius dolores duos casus ex parte affabilis adducit scilicet si inhonestum alter dicat ac indigna auditu vtpote aliis detrahit, quae audire est huic audiendi perctum. Vel affert nociuum audienti, tunc secum conuiuetem & talia turpia dicentem arguet, & ei dolorem & non voluptatem afferet. Silite si conuiuens secum recitet aliquid foedum quod in ore loquentis foe tidum fecit vel quod est ei nociuum, tunc tristitiam afferet saltem paruam, magnum autem dolorem puer virili euitabit.

Quarta proprietas. Secudnm exigentiam personarum conversabitur cum summis & infimis. Seniorem ne arguas inquit aplus. Ac ma gis & minus noti varie conversabitur. Pari forma secundm alias differentias debitum cuique dabit.

¶ Quita proprietas. Per comperationem voluptati ad dolorem hac affabilitate praeditus per se expedit voluptate conuiuentem afficere, & dolorem renuit, simpitr tamen sequitur maiora, puta si sit honestius dolorem afferre quam voluptatem, illum voluptate relicta sequitur, & signanter si ex paruo dolore magna sequatur voluptas. Vt percutiendo petulantem iuuenem qui verbera moleste fert, sed cum bene habituatus fuerit in fine gaudebit dicetque cum nea horum olim meminisse iuuabit. Et quod vulgo dicitur dulcia non meruit qui non gustauit amata. Et gaudentes ferulae supposuere manus. Ta lis est igitur ipse medius, sed nomine vacat, vti superius retulimus. Post haec de vitiis affabilitati oppositis loquitur dicens. Is autem qui delectat si id agat studens esse iucundus non ob alid vocatur placidus, sin emolumenti causa sui. vt in re pecuniaria, adulator est. Qui omnibus se opponit, contentiosus, inhumanus & discolus est, iste omnia enim improbat. Deide concludendo infit. Videntur quoque extrema inter sese solum aduersari & non ad ipsum medium, quia ipsum appellatione vacat. At non est ita, & extremum extremo & medio vti in aliis opponitur. Nec est aiaduer sione indignum, quod agrestis ipse loquacissimus est deterior placido, eapropter Aristoteles duplici nomine hoc de testandum vitium nuncupat, cum talibus cotentiosis difficillimum est conuiuere.

¶ Dubitatur an contentio sit peccatum. Respondetur. I Contentio est veritatem agnitam clamore impugnare, & sic notum est esse pecctum. Etiam est peccatum si falsitas cum clamo I re & inordinate impugnatur: saepe enim est ad aliorum scandalum. Vn Aplus secudae ad Timo. ii. ait. Noli verbis contendere, ad nihil enim vtile est, nisi ad subuersionem audientium. Pont esse contentio de illo de quo non est contendendum, & adhuc est peccatum vt de primatu contendere. Vn Lucae. xxii. Facta est contentio inter discipulos lesu quis eorum esset maior. Et quia ex contentione saepius discordia oritur, quaeritur an discordia est peccatum.

¶ Resndetur quod concordia con iungit multos in vnum bonum diuinum, vel ad proximi aedificationem: discordiaque illi opposita, est malum & grande pecctum. Prouerbiorum. vi. Sex sunt quae odit deus, & septimum detestatur aia eius scilicet ponere discordiam inter fratres. Et discordia poent esse ex intentione, quando quis scienter & a proposito trahit homines a bono diuino vel bono proximi, & hoc & grande peccatum, & charitati aduersum. Nonnuumquam autem est contrarietas praeter intentionem, vt cum duo intendunt honorem Dei & proximi, sed aliter censent in intellectu, vnus opinatur inuincibiit vno monalius autem alio modo, & talis discordia poent esse sine peccato, talisque inter sctons contingit, sicut contigit inter Paulum & Barnabam. Actuum. xv. Facta est dissensio inter eos ita vt disciderent ab inuicem. Barnabas enim vole bat vnum tertium accipi ad ipsorum comitatum quem abnuebat Paulus. Silt hoc inter angelos etiam bonos contigit, Danielis. x. Et doctores probi saepe sine peccato dissentiunt.

¶ Contra primum membrum obiicitur sic. Paulus Actuum. xxiii. posuit discordiam inter Saduceos & Phariseos, vt liberaretur, sed si discordia est peccatum, quia non sunt facienda mala vt inde eueniant bona, Paulus male egit, quod non est dicen dum. Resndetur quod sacer Paulus intendebat aliqua licita vtpote sui liberationem, & vt Pharisaei ad suam opinionem immo fidem de resurrectione excitarentur id fecit, existimabat tamen Saduceos sua placita defensuros, & sic inter hos sectatores discordiam quam non per se intendebat sparserat, sicut in insidiis, & de facto lacob sepius diximus, illud licet facere inter perctores. Matthaei. x, non veni pacem mittere, sed gladium.

¶ Tertio dubitatur an pax & concordia coincidant.

¶ Rendetur negatiue. Sicarii enim sunt concordes habentes vnum cor in malum, sed hoc ad pacem non satis est. Non enim est pax cum impiis. Vltraque concordiam, pax bonam tramquillitatem connotat.

Quarto dubitatur an assentator tenetur restituere illud quod adulatione acquisiuit.

¶ Quinto an audiens detractorem peccet.

¶ Ad quartum dicitur, quod non: si a prudente aliquid dono habeat alium inani gloria pro suo emolumento pauit. Sed adulator adulatione semper peccat, si enim hominem puer tuo bono honesto laudaueris aut vt eius saeuitiam euites, iam est affabilitas cum sit rationi concors, & non adulatio.

¶ Ad quintum dicitur quod si quis audiat de tractorem, & eum inducat ad illote loquendum de proximo quem odit non minus peccat quam ipse detrahens, immo ma gis: cum eum ad detrahendum inducat. Alio modo quando detractio ei displicet, sed non resistit quantum & vt ratio exigit, & sic etiam peccat, praeponit enim timorem humanum charitati dei, & proximi. Obiter quaeris quid est detractio.

¶ Respondetur detractio est alienae famae occulta denigratio, ponitur occulta ad discrimen contume liae quae fit in praesentia.