CAPUT I.

His habitis, restat videre de comparatione potentiarum ad id quod habet hujusmodi potentias, in quo etiam hanc scientiam de anima finiemus. Dicimus igitur quod omne quod vivit et animam habet qua operationes vitae perficit et generatum est, necesse est habere animam vegetabilem: opera enim ejus salvant ipsum usque ad suam corruptionem: in his autem quae non generabilia sunt, vita nobilior est: et ideo vegetabili non indigent anima, neque viribus ejus. Quod autem omne generatum animam habens necesse sit habere animam vegetabilem, probatur per effectum virium animae vegetabilis: omne enim generatum imperfectae qualitatis est, quando generatum est, et imperfectae virtutis: oportet igitur per augmentum quod de ducatur ad debitam perfectionem, et ite rum iterum per decrementum deducatur ad naturalem suae senectutis et necessitatis corruptionem, quia aliter natura deficeret in necessariis: augmentum autem sine alimento fieri non potest: oportet igitur habere nutritivam et augmentativam: et ne destruatur esse divinum propter quod agit omne quod agit, oportet etiam ipsum generativam habere: necesse est igitur vegetabilis animae potentias in omnibus generativis et corruptibilibus: generata autem dico quaecumque de seipsis generant, et non illa quae generant, suas formas et species in materia aliena, sicut faciunt corpora simplicia et immaterialia: talia enim omnia non de seipsis semen emittunt generationis: propter hoc etiam non vere generata sunt, sed agentia tantum generationem in aliis.

Sensum autem non necesse est inesse omnibus viventibus: secundum enim superius dicta, ea quae habent corpora simplicia, impossibile est habere medium in tactu: et ita simplicia non habent tactum, cum tamen simplicium quaedam habeant vitam. Adhuc autem ex supra habitis constat quod sine tactu nullus habetur sensus: tactus enim est tam sensus quam differentia constitutiva animalis: neque illa saltem sine tactu esse possunt animalia quaecumque non recipiunt animas sensibiles sine materia, sicut illa quae non habent sensus qui apprehendunt per medium, et sunt illa quae non habent nisi tactum et gustum secundum quod est quidam tactus. Si autem concedamus quod superius dictum fuit, quod nihil frustra facit natura, tunc necesse est cum illo, quod concedamus quod animalia necesse est habere sensus: et hoc quidem necesse est concedere, quia nos videmus, sicut et in secundo Physicorum probavimus, quod omnia quae natura consistunt, propter aliquem finem determinatum sunt, vel his quae propter finem coaccidunt, sicut pili quos videmus in locis determinatis oriri, et in tota specie sunt, sicut sub ascellis hominum et in inguine: uniformitas enim ista non esset, nisi essent ad finem determinatum in natura. Similiter autem est in aliis accidentibus rebus naturalibus. Cum igitur natura faciat omnia propter finem, ad quem ita nata sunt pervenire, tunc etiam facit alia quae non mox nata corrumpantur: sed ut in pluribus vel omnibus deveniat quodlibet ad finem suae perfectionis secundum speciem, ad quam natum est devenire. Hic enim finis est principaliter intentum opus a natura. Si igitur consideremus animalia habentia processivum motum, oportet quod habeant illum ut de loco ad locum mota conjungantur convenientibus, et removeantur a nocentibus. Si autem illa sensum non haberent, nocumenta et convenientia non perciperent: oportet igitur quod corrumperentur sensum non habentia: idem autem est de his quae permanentia et immobilia sunt secundum locum: his enim inest convenientium perceptio et laedentium fuga, aliter tamen quidem quam aliis perfectis animalibus, tamen inest modo suae naturae convenienti. Omnia igitur anima lia sine sensu existentia destruerentur ante perfectionem: esset igitur frustrata natura, cum animalia ad debitum sibi finem produci non possent.

Similiter autem corpus non posset habere intellectum et animam discretivam et sensus non posset habere. Dico autem animatum quod movens est secundum locum, sive fuerit generatum et non factum: nec dico hoc quod animatum terrena anima non sit factum, sed quia dicunt quidam simplicia corpora esse non facta, et habere solum intellectum discretivum particularium et sensibilium, sicut ex phantasmate acceptus intellectus, et tamen sensibilem animam non habere: hoc enim impossibile est omnino. Sed coelestia quidem habent intellectum activum et operativum, et ille discretivus non vocatur. Talia igitur non perfecta per generationem habentia intellectus agentes et operativos non discretivos, non habent sensum. Et si quaeramus quare non habent, in promptu erit assignare causam. Si enim haberent, tunc haberent aut propter dignius aliquid in anima, aut propter dignius aliquid in corpore. Nunc autem neutrum horum est in eis ex habere sensum. Intellectus enim acceptivus de se et operativus qui extra se non quaerit intelligibilia, non magis intelligit propter sensibilia, sed minus, eo quod a simplicibus intelligibilibus avertitur ad phantasmata. Corpus autem propter sensus non melius est, sed potius nihil erit per corruptionem quae est ex sensu. Necesse est enim quod omne habens sensus, valde diversae sit compositionis, et multas habeat partes molles et terrenas, quarum facilis est corruptio: et ideo generaliter brevioris vitae quam multae ex plantis. Vivum ergo non factum per generationem habitam non esset melius, sed pejus ex sensu: igitur frustra daretur ei sensus a natura.

Sed eorum quae facta sunt corporum et non moventium secundum locum, nullum est omnino quod habeat intellectum sine sensu: cujus ratio jam dicta est, quia videlicet non conjungerentur convenientibus, neque removerentur a contrariis: et sic natura ageret frustra. Si autem dicta necessitate animali detur sensus, tunc necessarium est quod in corpore simplici sit sensus, vel in corpore composito: non autem potest esse corpus simplex sensibile per rationem prius inductam: quoniam tactus non potest esse simplicis, et sine tactu non potest esse aliquis sensus.

Quod licet superius probavimus, tamen etiam manifestum erit ex his quae nunc inducemus: est enim animal corpus animatum: omne autem corpus generabile et corruptibile, quia de talibus hic loquimur, est possibile tangi tactu physico, et sentitur per sensus tactivos: ergo necessarium est cum tactus sit per medium intraneum, quod animalis corpus sit tale quod possit tangere et sentire sensus differentias vel tactus. Non autem sentiret qualitates tangibiles, nisi per hoc quod medietas est mixta ex eis: oportet ergo corpus esse mixtum et non simplex: nisi enim sentiret tangibilia, non posset salvari animal: quia non sentiret ea quae essentialiter componunt ipsum et salvant et corrumpunt. Sic autem non est in aliis sensibus: quia illi per extrinseca media sentiunt, et sensibilia eorum neque essentialiter componunt, neque salvant, neque componunt corpus, sicut et auditus et odoratus: nisi enim habeat sensum tactus, non possit quaedam corrumpentia essentialiter fugere, et quaedam salvantia essentialiter accipere. Si autem sic se habeant, possibile est salvare animal quousque ad finem naturae deveniat: et ideo quia gustus est salvativus substantiae animati corporis, oportet gustum esse quemdam tactum. Cujus causa est, quia gustus est sensus quo accipitur nutrimentum vel alimentum, quod nutrit per hoc quod substantialiter convertitur in substantiam. Tale autem corpus tangibile habens qualitates: et ideo sensus participans ipsum est tactus quidam necessario. Haec autem omnia constant ex determinatis de tactu et gustu.