Quaestio 1

DISTINCTIO 11. QVAESTIO. I.

CIrca vndecimam distinctionem quaeruntur quatuor. Primo, de materia eucharistiae. secundo, de conuersione, vtrum sit tota, & praecisa ratio essendi corpus Christi in sacramento. Tertio, vtrum Deus posset conuerte omnem creaturam in corpus suum. Quarto, vtrum poscis conuertere vnum corpus in plura corpora.

De materia eucharistiae.

Thom. q. B7. art. I. &. q. so. arti. n.

DE Materia eucharistiae, vtrum panis, & vinum sit conueniens mateteri huius sacramenti. Et videtur quod non, quia in aliis sacramentis non est nisi vna materia simplex: puta aqua, vel oleum, aut si est duplex ipsa est composita, vt chrisma, vel coniuncta respectu vnius formae, vt calix cum pane, & vino in sacramento sacerdotij: hic au- tem sunt diuersae materiae respectu diuersarum formarum. ergo male.

IN Contrarium est Christus, ecclesia, & Magister.

REsPONDEO, circa istam quaestionem sunt septem articuli declarandi. Primus de materia in generali. secundus de materia in speciali. Tertius de quantitate materiae. Quartus de materia pa nis in generali. Quintus de materia sanguinis. sext' de aqua quae ibi missei. septimus de forma, qua Christus celebrauit, & communicauit,

Quantum ad primu sunt quinque conclusiones.

Prima, quod duplex debet esse materia huius sacri. scilicet materia cibi, & potus: quia effectus sacri debet perfecte representari per materiam modo conuenienti naturalibus: quia sacramenta efficiunt, quod figurant: sed huius sacramenti effectus est perfecta animae refectio. ergo materia representans debet esse per perfectam corporis refectionem: quae non est nisi per cibum, quod potum. Et ideo cibus, & potus sunt materia huius sacramenti.

secunda conclusio est, quod non debet sub vtraque specie dari populo, sed solum sub specie panis propter periculum effusionis: sicut olim offerentes edebant de sacrificiis, & oblationibus, quae erant in materia solida, sed soli ministri de libaminibus quae erant in materia liquida. Graeci tamen communicant car ni, & sangu ini. Et in quibusdam ecclesiis est consuetudo, quod communicant sub vtraque specie. Nec est peccatum: quia quando mos erat, crimen non erat. Et ita caute in illis eccle siis, siue monasteriis faciunt, quod nihil effundut. sed si vulgo indifferenter daret, esset maius periculu.

Tertia conclusio est, quod non debet celebrari, nisi sub vtraque ma teria. Et si altera deest, melius est dimittere celebrationem, quae sacramentum mutare, vel diuidere. Et celebrans etiam debet vtramque sumere, nisi mors, aut infirmitas ipsum impediat: de conse. dist. 11. c. Relatum. &. c. Comperimus.

Quarta conclusio est, quid sit faciendu, si postquam ali quis missam inchoauerit, occurrat sibi peccatum mortale, aut quod non est ieiunus, aut quod est suspensus, vel irregularis. Hic distinguendum est, quia aut consecrauit vtramque, materiam, vel alteram: & tunc debet cosummare celebrationem· Et hoc propter generalem prohibitionem, quod sacramenta non remaneant imperfecta. Et propter hanc necessitatem excusatur a culpa: alias esset perplexus. sed forte non excusatur a poena irre gularitatis, quam incidit celebrando excommunicatus: maxi me si nondum consecrauerat sanguinem, licet vsque tunc non in currisset: quia forte habuerat ignorantiam excusantem: sicut homo, qui susciperet officium iudicandi vsque ad annum cum iuramento non dimittendi vsque ad annum: si interim occur rat latro iudicandus condemnando ipsum, quem propter iu ramentum non potest non condemnare, nihilominus efficitur irregularis.

Vel forte necessitas hic excusat, qa legis authoritate hoc facit. sed aliud est de celebran te legis authoritate simpliciter aliud de celebrante legis authoritate sub conditione, sicut est hic, quia lex permittit hic excommunicatum celebrare supposito, quod iam consecrauerit, quia hoc est minus malum, sed non simpliciter.

si autem ante omnem consecrationem, aut est impedimentum, quod sola contritione deler: puta culpa, & tunc con teratur, & cepta finiat cum proposito confitendi: & sufficit etiam si sine scandalo dimittere posset, aut est tale impedi mentum, quod per contritionem non deletur: puta, quia occurrit ei, quod non est ieiunus, vel quod est suspensus: aut excommu nicatus maiori, vel minori excommunicatione: & tunc fi sine scandalo dimittere potest, omnino dimittat. si autem sine scandalo dimittere non potest, tunc videt, quod potest cepta perficere. Et quod non ieiunus, aut ligatus prohibetur cele brare, intelligitur non incipere, non autem postquam inchoauerit consummare.

Vel forte non licet prosequi: quia om nia, quae sunt ante consecrationem, sunt praepa rationes quaedam, & non inchoationes intrinsecae. Nullo autem scandalo debet dimitti veritas vitae, & conscientiae: sicut non debet celebrare, si non inchoasset, & esset sibi conscius, quis scandalu nascerct.

Quinta conclusio est, si ipse in sanguine venenum inspiceret, non debet sumere, nec sumendum dare: quia alias esset homicida sui, aut alterius, aut etiam temtaret Deum. sed illo ad partem posito, & reuerenter conseruato faciat, sicut faceret, vbi materia vini sibi deesset: vt dicct in sequenti articulo. si autem musca, vel aranea ceciderit, debet bestia, si potest capi, & lauari: & postea conburi, & lotio, & cineres in picisnam poni: in qua ponuntur, quae contigerunt corpus, aut sanguinem mediate, vel immediate: in quibus tamen nihil est de corpore, aut sanguine, sicuit rasura tabulae, & terrae: super quam stillauit de sanguine, qui lambi debet, & potest etiam a non ieiuno sumi. Non sic autem particula corporis, quae leuari potest, vt in crastinum seruetur sumenda a iciuno stomacho. si autem timet sanguinem veneno iufectum non sumat ratione dicta: sed faciat seruari, sicut dictum est de veneno. Nec istam bestiam venenosam sumere debet.

Fertur autem quidam sacerdos simplex ex deuotione, nesciens quid facere araneam cum sanguine sumpsil se: & postea sibi minuens eam cum sanguine primitus emi sisse: quod fuit miraculum maximum Dei, siue simplicitati compatientis.

QVANTVM ad secundum sunt quinque conclusiones.

Prima, qualis sit illa materia: quia panis, & vinum, sicut Christus instituit: qui tamen in alia quacunque similiter potuit, sed congruentius fuit, quantum ad nobis apparentia: quia communius in cibum & potu sumuntur a valentibus habere. sed in defectum isto rum alia pro istis sumuntur. Vbi autem haec adsunt, haec conmuniter in cibum, & potum sumuntur per se, aut cum aliis, nec propter alia respuuntur, & haec magis sine aliis suffi ciunt, quae econuerso.

secunda conclusio est, q non debuit institui in materia mellis, quamuis sit dulce: quia est inflatiuum. Vnde nec in aliquo sacrificio ve. le. ponebant.

Tertia conclusio est, quod nec in lacte: quia est cibus paruulorum: hic autem est cibus, & si paruulorum humilitate tamen est solidus, & magnorum charitate, propter quod dictum est Aug. Cibus sum grandium, cresce, & manducabis me

Quarta conclusio, quid si sacerdos inueniat indebitam materia panis ministratam: Et siqui dem ante consecratione sanguinis, quia adhuc nihil est de essentia sacramenti actum: si posset habere materiam panis veram: adhibeat, & reincipat canonem a capite, adhibita alia materia vini: si eam habet in promptu, & tunc nulla re petitio fiat super idem. si autem non habet in promptu aliam materiam vini: similiter idem faciat, nec materiam vini segreget timore reiterationis: quia non est aliquid, quod non liceat repeti sicut si aliqua oratio canonis bis dicatur, non est magnum periculum, nec similiter si cruces iterentur, quamuis numerus habeat certum mysterium: quia tunc non tollitur mysterium, sed repetitur. si autem non possit habe re materiam panis, vltra non procedat, nec sacramentum diuidat, si cut nec a principio debet inchorare, si non potest vtramque, materiam habere. si autem post consecrationem sanguinis: ante perceptionem: tunc si potest habere materiam pauis debitam, reincipat a capite canonis: quia non debet consecrare materiam nisi praecedentibus cerimoniis solitis super eam. Et si in promptu habeat vinum vtranque nouam materiam adhibeat, & vltra procedat, & sanguinem primo consecratum, post consecrationem misceat, vel ante finem missae, & ante sumptionem ablutionis cum alio, vel post alium sumat.

si autem non habet vinum in promptu, non oportet, quod sanguinem segreget: dum tamen verba consecrationis non iteret super sanguinem: sed omnia alia sine iniuria sacramenti iterare potest. Nec erit mendacium cum dicetur: Corpus, & fan guis Domini nostri Iesu Christi fiat &c. quia refertur ad hoc, quod vtrunque est sub forma panis, licet differenter.

Quinta conclusio est, quid facere debeat, si deprehendat materiam vini indebitam

Distinguendum est, vt prius, quia aut ante consecrationem omnem, & tunc sicut de pane dictum est, si potest habere vtramque mate riam nouam adhibeat. si solam materiam vini nouam reincipiat a capite canonis. si autem possit habere, dimittat totum. si vero post consecrationem ante perceptionem hoc percipiat: tunc sicut prius vtramque nouam materiam adhibeat, corpore separatim imposito, postea cum alio sumendo. si vero non possit habere nisi nouum vinum: cum ipso, & cor pore a capite canonem reincipiat, ne diuidat sacramentum omnia repetendo praeter verba consccrationis corporis: quae sine iniuria sacri non possunt super eandem materiam repeti, sicut nec baptismus debet iterari. Et licet non sit poena irregularitatis hic, sicut ibi: est tamen grauis culpa vtrobique. si autem non possit habere vinum: vltra procedat faciendo, quod potest. s corpus sumendo, & caetera complendo. Quod si post sumptionem materiae panis inuenit non fuisse panem frumenti: debet secundum Tho. licet non iciunus materia adhibita reincipere: quia maius est praeceptum vnitatis, quod a Dei institutione habet ortum, quam ecclesiae de ieiunio. Vel quia nunquam permittitur pranso celebrare, sed solum communicare, iste non debet consecrare, sed vltra sanguinem sumere, licet non ieiunus. Quamuis alicui videret, quod sicut volens lauare os, si praeter intentionem gutta transeat, reputatur ieiunus: sic quia non intendebat sumere aliquid soluens ieiunium, si praeter intentionem hoc fecit, ieiu nus reputari potest. si autem post consecrationem, & sumptio nem corporis, deprehendit non esse vinum antequam illum liquorem sumpserit, cum adhuc sit iciunus, adhibeat vtramque materiam nouam, si habere potest. si autem solum panem nihil agat, sed vltra procedat. si vero solum vinum: quia iam conse crauit corpus, & sumpsit, procedat reincipiens canonem: omissis verbis corporis, & pertinentibus ad illud solum. si autem post sumptionem vtriusque deprehendit, functus est officio suo, licet male nihil repetat, sed vltra procedat.

QVANTVM ad tertium sunt quinque conclusiones. Prima est de quantitate materiae.

Vbi sciendum est, quod cum virtus finita non possit agere simul in quantancumque materiam, sed finitam, & determinatam: ille tamen terminus non semper est notus homini, sicut nescimus vsque ad quam distantiam lux solis simul se extendat: sed scimus, quod non in infinitum, sed vsque ad certam, & determinatam distantiam quaecumque sit illa. Virtus autem Dei licet non sit ad in finitum simul: est tamen ad finitum, simul & indeterminatum: quia non est dare etiam ab ipso aliqua certa, in qua sic agere possit praecise, quod non in plura. Vnde cum in consecratione concurrat virtus Dei, & creaturae. scilicet verborum, & characte ris sacerdotalis: licet respectu Dei non sit simpliciter de terminata quantitas, quam possit conuertere: sed quacumque data adhuc plus potest: tamen respectu virtutum creatarum est apud notitiam Dei dare determinatam quantitatem, & certa: vltra quam simul non posset, sed non est ab homi ne determinata.

secunda conclusio est, quod quam uis ratione maleficij, aut veneficij intendat quis consecrare: est tamen vera consecratio, siue etiam irrisionem fidelium intendat: vel aliquid huiusmodi: dum tamen intendat facere, quod facit eccl'ia: sicut ille, qui vult contrahere propter voluptatem, aut lucrum facere, vere contrahit matrimonium. Et Iudaeus etiam, q vult baptizari propter quaestum est vere baptizatus, vt dicitur de consec. dist. 4. Non illud te moueat. Ita &c hic.

Tertia conclusio est, quod non potest consecrare, nisi materiam praesentem, & ante se positam. Alias esset falsitas in sacramento veritatis propter pronomen demonstratiuum, hoc vel hic. Cum demonstratiuo non sit nisi rei praesentis. Vnde exi stens in ecclesia non potest consecrare panem, qui est in foro, nec vinum, quod est in cellario.

Quarta con clusio est, quod de materia, quam habet in sua praesentia, non est hobis determinata quantitas: verbi gratia, vtrum existens in ore clibani magni, vel in foro maximo pleno panibus, vel existens in cellario pleno vino, aut in nauibus plenis doliis vini: vtrum possit consecrare haec omnia simul, nescio de hoc. sed si requiritur talis praesentia, quod simul possit tangere omnia: tunc non posset simul centum hostias consecrare, quas sigillatim simul attingere non potest. sed si sufficit praesentia visus, non qua actu videat: cum caecus conficiat: sed qua sit visibile, tunc aerem plenum vsque ad coelum posset simul conficere. Vnde ista distantia, & praeseptia, & quantitas non sunt apud homines determinata.

Quinta conclusio est, quod si praeter intentienem sacerdotis est aliqua materia, de qua non cogitauit, illa non est consecrata, vt si gutta vini ministrando cecidit super pedem calicis, vel hostia in pixide ibi remansit, non est con secratum: quia de quo non est excogitatum, nec implicite, nec explicite: actu, nec habitu, non potest esse consecratum. Dico autem excogitatum, nec quantum ad effectum, nec quantum ad verba. scilicet non intendebat illud consecrare, nec super illud verba proferre, nec ad illud verba referre: quasi super debitam materiam intenderet verba proferre, & proferret: licet nollet sequi consecrationem, sed irrisionem: forte consecratum esset, cum virtus sacramenti operetur secundum voluntatem Dei non ministri: secundu vnam opinionem, quae tractata fuit supra distinct. 6. de intentione ministri.

CIRCA quartum sunt sex conclusiones: Prima quod materia panis secundum quod omnes dicunt, debet esse de grano frumenti: cui Christus se comparat: & de quo creditur Christus confessisse, quia ille est panis proprie per se dictus. Caeteri autem in supplementum istius. Vnde & vulgo dicit, iste quaerit panem meliorem, quae de frumento.

secunda conclusio est de spelta, & farre pane facto, potest in eo confici: non quidem per rationem quorundam: quae est quia frumentum est genus ad triticum far, & speltam. ideo indifferenter in quolibet istorum potest confici, licet differant specie. Nam licet ad vnum sacramentum concurrant materiae specie differentes per modum totius integralis respectu vnius formae, siue commixtae, vt in chrismate oleum, & balsa mum, siue contigue, vt in sacerdotio, calix, & panis, & vinum, & respectu diuersarum formarum, vt in hoc sacramento panis, & vinum: tamen quod respectu eiusdem formae concurrant ad mondum partium subiectiuarum diuersae materiae specie: non est probabile: quia in illa materia conficiendum est, in qua Christus confecit, qui non in tribus, sed in vna tantum con fecit.

Et si dicat, quod licet in vna confecerit: quia tamen sciuit illam non vbique esse: puta triticum. ideo voluit, quod illis possit confici, non valet: quia pari ratione posset dici de vino, quod non solum de vite, sed de pomis, & cera sis posset confici: quia vinum vitis in paucioribus locis cre scit, quam triticum.

Alia ergoratio potest dari: quia ista tria sunt vnius specici, quia compertum est, quod in eadem ter ra triticum seminatum vno anno, generabat speltam, & far: in alio triticum, vt in territorio Leodiensi, Palmensi monaste rio Pomposiano, vt ipsi dicunt. Licet autem asinus generet extra speciem suam mulum de equa: non tamen de asina generat nisi asinum: quia diuersitas effectus est ex diuersitate agentis, vel materiae. 9. Metha. Et similiter si triticum in vna terra generet speltam in alia triticum: non probatur iden titas speciei secundum quosdam, sed ad minus probatur: quando in eadem parte terrae generatur vtrunque, imo etiam si in diuer sis pro tanto: quia in grano vis generationis masculina, & foeminina sunt vnita: & planta est generans vniuocum pro ter quod cum natura sit determinata ad vnum, videntur esse vnius speciei ista, quae ex vno. grano specici generantur. Et si di catur, quod spelta nunquam generat triticum, licet econuerso: non obstat: quia forte hoc est propter impertam virtutem in spelta. Et similiter quod triticum generet speltam, vel far, non triticum, est ex debilitate virtutis: sicut aliqui mascu li non possunt generare nisi foeminas, nec aliquae foemi nae nisi foeminas. sed sicut masculus, & foemina non dif ferunt specie sic nec frumentum, far, & spelta.

si dicatur, quod alicubi tritico seminato crescit ordeum, alibi si ligo, alibi lolium, nec tamen propter hoc sunt vnius speciei: di cendum, quod verum est, nec de ipsis potest confici. Et ratio diuersitatis est, quia huiusmodi tria ex tritico generantur per accidens: & via corruptionis, sicut ex viuo generatur cada uer, & ex vino acetum, vel magis, sicut ex sudore animalis perfecti generatur animal imperfectum: puta vermis, quae est generatio aequiuoca. sed far, & spelta ex tritico via generationis generant, sicut per seminationom animal producit animal, & oliua oliuam.

Licet autem ista sunt probabilia: magis tamen tenendum est id, quod facit authoritas multarum ecclesiarum de spelta celebrantium, quam rationibus praedictis, quia de eodem grano, & in eadem terra potest generari diuersis temporibus granum diuersarum specierum propter diuersos aspectus coeli, & constel lationum, & virtutum earum, sicut etiam de semine hominis aliquando virtute coeli per viam corruptionis generantur alia, quae homo.

Tertia conclusio est de mixtio ne: vbi dicendum, qui sola mixtio granorum adinuicem cum sint solida, non tollit speciem. sed sic non est ad propositum, cum in granis non possit confici, nisi sit inde confectus pa nis, sed quando grana simul in molendino terunt, & postea farina simul cum aqua mixta compaginatur, & coagulata coquitur, potest mutari spens, & si fuerit mutata: ita quod fuerit facta tertia spens: vel aliud granum traxit istud ad suam speciem: ita quod substantia istius panis sit altera specie a substantia panis, qui esset factus de puro frumento non potest confici, alias sic. Propter quod si pro ore Regis eligitur an nona multo magis speciali diligentia eligenda essent grana frumenti, & ab aliis discernenda pro pane altaris conficiendo ratione periculi.

Quarta conclusio est de corruptione panis: quia si tanta est, vt spens substantiae non maneat, confici non pont: alias sic, sed non debet, puta de hostia muscida: adhuc tamen continua, quia vbi apparet continuitas soluta, non violentia, sed natura, & vetustate: videtur corruptio substantialis facta, & per consequens spens mutata, quia generatum, & corruptum naturaliter differunt specie, vt vinum, & acetum. 3. Metha. vt in granis seminatis.

Quinta conclusio de amido, cum sit pasta, & nondum panis, confici non pont: sed si inde fiat panis, cum sit farina tritici purgatissima, magis potest de ipso, & in ipso confici, quae de alio.

sexta conclusio est, quod indifferenter de omni pane de frumento potest confici, & in azimo, & fermentato: sicut & in vino albo, & rubeo: quia specie non differunt. sed Latini in azimo conficiunt, sicut Christus confecit: Graeci vero in fermentato, vocantes nos azimitas, & Iudaizantes: quia cum ecclesia prius conficeret in azimo contra errorem Ebyonitarum statuit in fermentato confici: ne cum illis videretur legem cum Euangelio seruare: quo errore cessante, rediit ad foeliciorem consuetudinem. Graecia vero de dispensatione fecit legem communem, & de hoc scismate venerunt ad haeresim, quod Christus iu fermentato confecerit. Latinus ergo in fermentato conficiens: conficit quidem, sed grauiter delinquit extra eo. c. vlt. vbi deponitur, qui confecerat in fermentato, licet aliae causae assignentur: sed quaelibet erat sufficiens. Econtrario dicunt aliqui peccare Graecum, si conficiat in azimo: quia Cum fueris Romae, Romano viu ito more. sed quia illi sunt scismatici: nullus etiam ipsorum debet eis adhaerere, & sicut in toto, sic & in parte potest ab eis discordare, non tenetur quisquam eorum: illorum statutis, vel consuetudinibus: ꝗaab obe- dientia scismaticorum, & haereticorum omnis homoest abso lutus.

QVANTVM ad quintum sunt octo conclusiones. Prima, quod materia sanguinis est vinum de vi te, in quo Christus confecit. Vnde & dixit: Amodo non bibam de genimine vitis &c. Ipse etiam se comparat viti, sicut & grano fr.amenti. Et quia istud est proprie vinum, alia non: nisi aequiuoce, sic ut pomaticum, aut quod de cerasis, vel de malogranatis exprin it, seu prunis, & ceruisia, & huiusmodi: ga non sunt vere vinum. & ideo in eis confici non potest.

secunda conclusio est, quod nec etiam in balsamo, quamuis dicantur vineae Engadi, & vineae Balsami, quia non est vinum. & ideo confici non pont.

sed vinum Vernacinum Graecum, Cretense su'ut vina proprie dicta, imo anthonomatice. ideo in eis conh.ci potest.

Tertia conclusio est de clareto, u? quo est dicendum, quod si propter virtutem specierum, & melis a. dmixti, spens vini mutata est, confici non potest, aliss sic, sed non debet, qa sola admixtio aquae, & non alterius liquoris, freri non debet.

Quarta conclusio est de aceto, de quo est communis opinio, quod si est perfecte acetum, quod non est vinum. ideo nec in eo confici potest. sed si solum vergat ad ace dinem potest, sed non debet, sicut nec de pane muscido.

Quinta conclusio est de musto: de quo dicitur communiter, quod est vinum. Vnde potest confici, sed non debet. propter impuritatem, nisi aliud defecatum haberi non possit. Tunc enim licet. Vnde Decretum dicit vuas posse exprimi in calicem, & sic celebrari: de conse. di. 2. si necesse.

sexta conclusio est de agresta, de qua dicit com muniter, quod nec est, nec vnquam fuit vinum, sed differt ab eo specie, quamuis sit argumentum contram, de pomo: quia pomum viride, & maturum non differt specie, nec puer, & senex.

sed dicendum, quod licet vna acerba, & matura non differant specie: possunt tamen humor vuae acerbae, & matu rae differet specie.

septima conclusio est de vineta, quae post vinum expressum de torculari superposita aqua exprimit, & est liquor habens colorem vini, & aliqualem saporem: de qua dicendum, quod non est vinum purum, sed propter aquam nimiam quandoque reducitur ad speciem aquae, vel si non nimia: saltem in tanta quantitate supponit, quod ad tertiam speciem trahit. & ideo in ea confici non pont.

Octa ua conclusio, quod si similiter super feces vegetis aqua proiiciatur: eodem modo non est vinum propter eandem rationem: licet colorem, & aliquem saporem retineat. Et similiter de aqua rubefacta ex pamno rubeo immisso, & huiusmodi, in quo multo minus potest confici, quia etiam huius consuetudinem reprobat decretum.

QVANTVM ad sextum sunt quinque conclusiones. Prima, quod aqua admiscenda est vino, quam Christus creditur admiscuisse: vtpote cum tam for tia vina ibidem a nullo sobrio nisi temperata bibantur. Et pro pter mysterium. Ideo qui scienter non apponit, mortaliter delinquit. Et similiter qui ignoranter, licet minus, nisi sit talis ignorantia inuincibilis, & facti, quae excuset. Nam iuris ignorantia non excusat: quia in artifice ignorantia culpae annumeratur: non debet officium sacerdotis exercere, nisi sciat ea, quae sacerdos debet facere: secundu illud: Quia tu scientiam repulisti, repellam te, ne tu sacerdo tio fungaris mihi, sicut filij Heli: nescientes Dominum, nec offi cium sacerdotum. 1. Reg. 3. Et extra de cel. mis. c. literas deponitur, qui in fermen:a, & lineo cipho sine aqua, & igne celebrabat: quia aut malitia, aut nimia insipientia fuit &c. Et ideo in talibus insipientia non excusat, sed accu sat.

secunda conclusio est, quod si aqua omittat, nihilominus est sacramentum, quia nec ipsa manet, sed con uertitur. Et Graeci etiam non apponunt, qui tamen confi ciunt. Et etiam si quis aquam non apponens intendat indu-

cere errorem: dum tamen formam non mutet: quia materia remanet: nihilominus conficit, quamuis in litera videatur Magister contrarium innuere. sed subaudiendum est ibi maxime.

sed si aliquis formae addit, vel detrahit intendens inducere errore: quia mutatur sensus orationis, & si non de virtute sermonis: saltem secundum inten tionem proferentis: per consequens mutatur etiam forma substantialiter, & si non materialiter, salte formaliter nihil agitur: vt dictum est supra distin. 3. de mutatione formae. secus autem est de mutatione materiae: quae ex naturali. proprietate representat: & non ex intentione applicantis, sicut verba ex intentione proferentis: quia voces sunt animae passionum notae. Vnde quamuis intendat ex parte materiae inducere errorem: nihilominus si ex se est sufficiens materia sufficit. Et ista opinio de mutatione formae est communior, & verior, quam illa, quae posita est supram distin. 3.

Tertia conclusio est, quod debet apponi aqua vera: qa si apponatur aqua roseacea, vel alia, quae non est vere, & proprie aqua erit quidem verum sacramentum: sicut & si pulla esset aqua, sed tamen incurritur peccatum: & aequale, ac si nulla aqua poneretur, nisi homo non posset habere aliam aquam, & iam processisset vsque ad offertorium, & non posset dimittere sine scandalo: tunc forte liceret miscere aquam artificialem pro naturali. Alias si a principio non habet aquam: non ponat se ad celebrandu, sicut nec si non haberet ignem, aut debitum calicem, vel altare, vel huiusmodi, quae sunt de necessitate praecepti, licet non de necessitate sacramenti.

Quarta conlusio est, quod licet aqua non sit de necessitate sacramenti ex parte sanguinis: est tamen de necessitate sacramenti ex parte corporis: quia est verum vinum si non sit ibi aqua: ac si ibi esset: & ita etiam si sit ibi aqua roscacea, sicut si esset naturalis: sed non est verus panis, si non sit vera aqua in commixtione posita, sicut nec si non sit de farina frumenti, cum vtrunque sit de substantia panis: vnde si de vino esset factus panis, nihil esset actum.

Quin ta conclusio est, quod debet apponi in modica quantitate, & ita diu ante consecrationem, quod fuerit conuersa in vinum: quia aliter ipsa manens aqua non est materia sacramenti, sed effecta vinu: vnde ponere plus de aqua, quam de vino tanquam perniciosum reprobatur: extra de cele, mi. c. perniciosus. Et de bet apponi simul cum vino: quia simul de latere Christi exi uerunt sanguis, & aqua vno impetu. Et non sufficit pluisse in vineam: nec posuisse aquam in dolio, aut in ciato cum vino, quod sic dicit mixtum, sed in calice est cu vino po nenda, & specialiter benedicenda, quia nihil venit in hoc sa crm, nisi benedictum: sed super vinum restant benedictiones multae, sicut super panem. Vnde ista non benedicuntur in principio, quando ponunt, quia adhud mansiua sunt secundum se ad tempus: sed aqua statim transit in vinum. ideo tunc bene dicitur in principio. & sola illa, quae imponii, quae venit ad sacrm: & sacerdos quando vadit ad abluendum digitos post offertorium, malefacit, si calicem signet: quia tollit mysterium, quod est in numero crucum.

QVANTVM ad septimum sunt sex conclusiones. Prima, quod Christus in coena celebrauit, & seipsum communicauit, doces omnes celebrantes debere communicare versus. Rex sedet in coena turba cinctus duodena. se tenet in manibus, se cibat ipse cibus. Et tunc fuit impletum illud. 1. Reg. 21. Dauid ferebatur manibus suis. Et illud Iob. Animam meam in manibus meis porto. Non manducauit autem se sacramentaliter per fidem, cum haberet visionem, nec spiritualiter quo ad augmentum charitatis: quod non poterat vltra suscipere, sed sacrametalites, quia verum sacramentum, & spiritualiter, quia delectabatur ·

secunda conclusio est, quod communicauit Iuda: quia sicut noluit ipsum, qui erat occultus peccator prodere verbo, sed in communi dixit: Vnus ex vobis me tradet, dans exemplum, vt si iudex, vt priuatus scit alicuius delictum non debet ipsum nominatim excommunicare, sed corripere inter se, & ipsum solum. Matth. 18. in commu ni autem, & instante illo, qui passus est damnum, potest excommunicare quemcumq, qui fecit illud, etiam si in confessione sciat illum, qui fecit: ita Christus noluit diffamare facto a con munione publica prohibendo: quia nec pro crimine occulto est neganda eucharistia: extra da offic. ordi. c. 2. Post communionem autem dedit ei bucellam intictam, quae fuit panis purus.

Tertia conclusio est, quod dedit corpus pas sibile, quia tale habuit: non tamen quando manducabatur in saccramento, patiebat, quia passio, quae est diuisio, vel tritio, & huiusmodi, non recipitur nisi in quanto, & modo quantitatiuo. Vnde cum quantitas Christi, vel non sit in sacramento, vel est ibi modo non quantitatiuo: nulla passio potest esse in eo secundum esse, quod habet ibi: sicut enim angelus in igne non combureret ibi: sic nec homo carens quantitate: quia corpus Christi non potest tangi tactu phisico ab alio corpore: nisi prius tangeretur tactu mathematico, quo non potest tangi, nisi quantum, & a quanto.

Quarta conclusio est, quod passione, quae est ab intra, patiebatur vbicunque es set: sicut enim anima in quacumque parte sit, dolet, vbicuque laedatur pars corporis. vnde anima etiam prout est in capite dolet quando spina intra pedem: licet caput non pungatur: sic in pixide seruato poteris copulare dolorem inna tum, sed non illatus conuenit ei. Vnde si fuisset in sacramento dum erat in cruce etiam in sacro doluisset, & mortuus fuisset: sed non in sacramento punctus fuisset, vel occisus. Econtrario autem si hostia consecretur, & proitciatur in ignem, ipse spe cies conburerentur, & corpus Christi non lederet, etium si esset possibile: quia cum non possit tangi nisi per suam quan titatem, quae non est ibi modo quantitatis, nec situaliter non potest tangi, nec praesentialiter, nec superficialiter, & per consequens nec laedi. ideo &c.

Quinta conclusio est, quod si in triduo consecratum fuisset ibi corpus exani mae, quale erat in sepulchro, & non aliud: quia quamuis for ma indicet, quod ibi sit corpus, quod erat tradendum, & non fue rit idem specie viuum, & mortuum: fuit tamen idem numerositate suppositi, non essentiae, & numero materiae, quae est vna numero in generato, & corrupto. 1. de generatione. Vnde si assumpsisset corpus Petri, non sic fuisset idem saltem ex parte materiae, sicut fuit idem viuum, & mortuum.

sexta conclusio est de sanguine: quia si est aliquid discontinuum a corpore non habens eandem formam substan tiale, sed aliam videt, quod idem sit specie, & numero effusus, & non effusus, sed forte non erat assumptus, quando fuit effusus sed quando in corpe erat: tunc erat vnitus forte supposito. si au tem samguis coniunctus sit quid continuum corpori: tunc effusus differt numero propter diuisionem a seipso prout prius erat in corpore: item specie propter habere nouam formam substantiale, sicut oculus erutus: sic secundu quemcunque modum sanguis effusus se habeat in speciebus vini consecratus in triduo fuisset, siue differret in viuo, & mor tuo, siue non. Per haec patet solutio ad argumentum.