Quaestio 1

ARTJCVLVS PRJMVS.

Opinio S. Thomae parte prima q. 38. art. 1. & 2.

CIRCA primum ergo considerandum, quod aliqui dicere voluerunt, nomen doni esse proprietatem personalem Spiritus sancti, quia procedit, vt amor, amor autem habet rationem primi doni, per quod omnia dona gratuita dan tur. Primum enim, quod damus alicui est amor, quo volumus ei bonum, & quia donum est datio irredibilis secundum Philos. hoc est, quod non datur intentione retributionis, sed omnino gratuite, proprijssime Spiritui sancto competit, quod sit donum, de ratione namque doni videtur esse habitudo ad illum, a quo donatur. vnde importat quod sit aliquo modo eius, vel secundum originem, vel secundum potestatem possessoris; persona vero diuina non est alterius personae secundum modum possessionis, sed tantum secundum originem, & ita donum originem importat, & est aliquid personale, competens Spiritui sancto.

Haec autem positio stare non potest: tum quia eo, quod probatum est supra, quod Spiritus san ctus non procedit formaliter, vt amor, alioquin ex vi processionis, & inquantum spiritus esset amor, & cum amor sit beatificus in diuinis esset beatus, eo quod spiritus, & per consequens bonus, & Deus, & multa alia impossibilia, quae supra distinct. 10. sunt inducta: tum quia paulo ante in quaestione de amore illae positiones dixerunt, quod Spiritus sanctus proprie non procedit, vt amor, sed vt impressio, seu attentio rei amatae, proueniens in amante ex eo, quod amat; hoc autem dicunt quod procedit, vt amor. vnde non videntur verba concorditer esse prolata, nec consequenter dicta: tum quia amor essentialis est illud, quo omnia dona donantur, vt amor importatus per Spiritum sanctum, alioquin persona Spiritus sancti haberet specialem causalitatem super creaturas in ratione efficientis, quod esse non potest.

Opinio Heruei quolibeto 6. quaest. 7.

PROPTEREA dixerunt aliqui, quod de ratione doni sunt tres conditiones. Prima quidem, quod dans habeat dominium eius, quod dat. Secunda uero, vt det sine intentione retributionis. Tertio quoque, vt illa res, quae datur apta sit ad donandum, vt encenium, vel aliquid tale; habere autem dominium potest contingere dupliciter, quia vel secundum auctoritatem originis, vel secundum auctoritatem voluntatis. sic ergo si donum accipiatur, quod est aptum dari liberaliter ab habente dominium uolunta tis, sic donum est essentiale, quia tota Trinitas potest dare sua uoluntate seipsam. Si vero acci piantur tres conditiones istae aptum natum da ri liberaliter, & originari, tunc est proprium Spiritui sancto, licet originetur Filius, non tamen per modum voluntatis, aut liberalis donationis, sicut Spiritus sanctus.

Ad videndum autem, quomodo Spiritus sanctus procedat per modum voluntatis, sciendum est, quod in productione personarum dininarum est tria considerare, scilicet habitudinem virtutis actiuae ad actum eliciendum, & supposita agentia, & ordinem emanationum. Si ergo productionem Spiritus sancti comparemus ad vim spiritatiuam, quae est principium productiuum, sic non emanat Spiritus sanctus per modum voluntatis, vel liberalis donationis, sed tantum per modum naturae, quia determinatur ad producere necessitate naturae, nec est in potestate eius agere, & non agere, sicut est in potestate voluntatis, prout diuiditur contra agentia naturalia; si vero consideremus secundum, videlicet supposita agentia, tunc Spiritus sancti productio habet aliquem modum voluntatis. quod enim duo agentia aeque perfecte producta, immo vnum aeque perfecte produ cens, sicut ambo, non videntur ad idem producendum concurrere, ita quod nec perfectius, nec citius ambo producant, quam vnum, cum tamen sint eiusdem ordinis, haec inquam non videntur concurrere in rebus creatis, nisi in agentibus per voluntatem, quae quidem ex admirabili societate possunt haec omnia in produ cendo obseruare. propter istam ergo similitudinem Pater, & Filius videntur Spiritum sanctum producere per modum uoluntatis. Si uero consideremus tertium, scilicet ordinem productionum, sic etiam aliquo modo procedit pep modum voluntatis; in creaturis namque infra naturam intellectualem est prima emanatio intellectus, & sequens voluntatis, ita vt sit quaedam occasio inter has duas emanationes, & quia secundum nostrum modum intelligendi infra Deum, qui est intellectualis naturae prima emanatio est personae verbi; secunda vero spiri tus sancti, ratione istius originis dici potest, quod spiritus sanctus procedit per modum voluntatis, & liberalis donationis, & ita sibi competit nomen doni.

Sed haec opinio, quae consistit in hoc, quod spi ritus sanctus donum dicitur propter hoc, quod emanat per modum liberalitatis, & assignatur modus iste ex hoc, quod concurrunt duo principia vniformiter, & ex hoc, quod vna productio aliam praesupponit, in duobus deficit euidenter. Primo quidem per modum voluntatis di cit sibi competere pro eo, quod a duobus procedit vniformiter. nullus concursus duorum agentium ad idem producendum, quantumcumque sit vniformis, dicitur voluntarius, nisi vniformitas huiusmodi sit ex concordia, & procedat a sponte propria vtriusque, alioquin si causaliter, aut ex necessitate eueniat talis concursus vniformis, numquam voluntarius appellatur, sed secundum huiusmodi positores concursus ille vniformis ad producendum spiritum sanctum, non est ex voluntate concordi, sed magis ex quadam necessitate. ergo talis concursus non dabit spiritui sancto, quod procedat per modum voluntatis.

Praeterea: Procedere a duobus principijs vniformiter non dicit modum liberalis donationis iuxta similitudinem extrinsecam, in qua non consistit ratio liberalis donationis, vt patet, sed secundum veritatem, & secundum eorum dicta spiritus sanctus dicitur donum, quia procedit per modum liberalis donationis. ergo processus a duobus principijs uniformiter se habentibus non dat spiritui sancto, quod sit donum, vel quod procedat per modum voluntatis.

Praeterea: Si ex similitudine spiritus sancti di citur per modum voluntatis procedere, & per modum doni, oportet, quod in agentibus volun tarijs, & creatis modus similis reperiatur, sed numquam in agentibus voluntarijs, & creatis hoc reperitur, quod eadem actione, & eadem potentia, & eadem virtute ab vno communica ta alteri agant ad eundem effectum, sicut est in diuinis. ergo talis concursus, cui similis etiam reperitur in creaturis, quo ad agentia volunta ria non facit, quod spiritus sanctus procedat per modum voluntatis.

Praeterea: Pater producit filium per modum naturae, & spiritum sanctum per modum volun tatis, & si per impossibile poneretur, quod non procederet a filio, adhuc complete procederet a patre, sed hoc non esset, si concursus duorum agentium daret huiusmodi productioni voluntarij rationem. ergo illud poni non potest.

Praeterea: Si propter talem concursum vnilormiter producentium spiritus sanctus diceretur produci per modum liberalis donationis, & per modum doni, tune diceretur donum similitudinarie tantum, & transumptiue, nec esset ma gis donum, quam simia, vel pictura, vel pigmeus sit homo propter aliquantulam exteriorem similitudinem & apparentiam absque existentia intrinsecae, & propriae rationis, sed omnes sancti clamant, quod spiritus sanctus proprie donum est, & aeque proprie, sicut filius verbum. vnde Aug. 15. de Trin. dicit, quod sicut in Trini tate non dicitur verbum Dei, nisi filius, sic nec donum Dei, nisi spiritus sanctus, & Magister 26 dist. c. Ita est expresse deducit, quod spiritus sanctus dicitur proprie donum Dei, & non similitu dinarie, sicut simia, vel pictura dicitur homo. er go non apparet tutum, nec conforme dictis sanctorum, quod propter huiusmodi extrinsecas similitudines spiritus sanctus dicatur donum. vnde cum talis concursus producentium non det rationem liberalis donationis, vt dictum est, sed tantum quandam accidentalem similitudinem, nullo modo tenendum est, quod hoc sufficiat ad hoc, quod vere, & proprie doni ratio ideo spiritui ascribatur. Sec undo vero deficit, quia productionem istam spiritus sancti dicit esse per modum voluntatis, & liberalis donationis, sed propter ordinem suppositionis, quia videlicet est secunda productio intra intellectualem naturam; ista vero similitudo est valde forinseca, accidentalis, nec claudens formaliter rationem liberalis donationis. vnde non magis proprie spiritus erit donum propter hu iusmodi ordinem productionum, quam Deus sit leo propter magnanimitatem, & flos propter munditiam, & petra propter resistentiam. in omnibus enim istis inuenitur extrinseca quaedam similitudo, quae Deo potest adaptari. vnde nomen doni assignari debet non inter propria, sed inter nomina translatiua, si ista sit vera, sed constat de opposito secundum omnia dicta sanctorum. ergo id stare non potest.

Praeterea: Infra intellectualem naturam productio odij, vel timoris, vel spei, & sic de alijs actibus voluntatis est secundaria, & sequitur apprehensionem intellectiuam, sicut & amoris productio. ergo si esse productionem secundariam intra intellectualem naturam dat spiritui sancto, quod procedat per modum amoris, & liberalis donationis, pariter sibi dabit, quod procedat per modum odij, & timoris, hoc autem nullus dicit. ergo illud non sufficit, sicut patet.

Opinio Durandi in I. sent. dist. I8. quaest. 1.

ET propter hoc dixerunt aliqui, quod nomen doni potest accipi simul secundum rationem rationis generalem, vel secundum quod ex intentione nomen illud ad aliquid applicatur. si ergo nomen doni accipitur primo modo, nec est essentiale, nec personale, cuius ratio est, quia nominis significatum, & ratio non mutatur propter materiam. cum enim ratio, qua significat nomem sit sua dictio, vt dicitur 4. Metaph. donum vero definiatur, quod est aliquid alteri communicatum liberaliter, manife ste patet, quod cum bos, sen equus liberaliter alteri tribuatur, non minuitur ratio doni, quin dicatur vtrumque donum, nec propter hoc dicitur donum significare equum, vel bouem, si abstrahit ab eis. sic ergo in proposito ratio doni in generali sumpta, nec est notianalis, nec est es sentialis; si vero nomem doni accipitur pro subie ctis, de quibus illa ratio praedicatur, vt sit quaestio, quid est illud in diuinis, de quo unum donum praedicatur, an scilicet essentiale sit, vel notionale, secundum hoc currere debet intentio quaestionis, quamuis inepte communiter proponatur, & secundum primum intellectum; Intelligendo nihilominus secundo modo, tria dicenda sunt, primum quidem, quod in diuinis respe ctu diuinorum, nihil est, cui competit doni ratio, nec essentialis, nec notionalis, quia il lud, quod nec communicatur libere alteri, non habet ra tionem doni; in diuinis autem nihil est, quod communicetur libere, sed totum necessitate naturae, & ideo nihil, quod ibi sit habet rationem doni; secundum vero quia respectu creaturarum ratio doni inuenitur in diuinis aeque proprie competens essentiae, & essentialibus, & personis, cuius ratio est, quia nihil diuinum communicatur liberaliter creaturae, vt habeatur ab ea subiectiue, sed tantummodo obiectiue, vt cognitum, & amatum, seu per modum rectoris, & directoris; constat autem, quod secundum hunc modum tota Trinitas vere datur in ratione co gniti, & amati, & influentis donum gratiae, & gloriae, nec illud est personae alicui speciale. Tertium quoque quod donum appropriate ma xime competit spiritui sancto, & ratio huius est, quia omnis liberalis communicatio, quae ad donum exigitur procedit ex radice amoris, quae est actus voluntatis; talis autem est persona spiritus sancti.

Haec autem opinio videtur deficere in quatuor, quae proponit.

Primo quidem, quod ait, quod ratio doni in quacumque materia, & in diuina non dicitur ua riari. quamuis enim de nominibus significantibus determinatam aliquam rationem princi paliter, quod eorum significatum non habetsper materias variari, pro eo quod earum ratio remanet eadem, sicut patet de albedine in flore, pariete, & cerusa, nihilominus non est hoc verum de illis nominibus, quae non significant principaliter aliquam determinatam rationem, quamuis connotent determinatam rationem. ex hoc enim quod nihil determinate significant principaliter, coincidunt in determinatas rationes, quibus applicantur, non per modum participan tis ab eis, sed per modum explicati per eas: sed constat, quod donum non importat in principali significato aliquam determinatam rem, aut rationem, quamuis importet determinatum connotatum, & hoc patet ex definitione doni. donum enim est id, cui competit dari datione in reddibili, hoc est datione gratuita, non intendendo retributionem, vt Philosopus dicit 4. to picorum. In hac autem definitione nihil determinatum ponitur per modum principalis significati, sed indeterminate quodcumque id si- bi potest competere, libera lis communicatio, nec liberaliter communicari est significatum donum, sed id, cui hoc competit, quod omnino inde terminatum est. ergo optime quaeri potest de principali significato doni, prout aptatur ad diuina, quid sit illud, an scilicet persona, & aliquid personale, an diuina essentia. vnde si donum importaret aliquam rationem, quae participaretur in diuinis, & in creaturis, optime curreret imaginatio totaliter opinantium, quia principale significatum doni, nec esset notiona le, nec essentiale, sed esset ratio abstrahens, & communis, sed hoc verum non est: tum quia aliqua ratio diceretur vniuoce de Deo, & crea turis, & participaretur a Deo, & a creatura formaliter, cuius oppositum isti volunt, & verum est: tum quia donum non significat communicari liberaliter, sed id, cui competit taliter communicari, quodcumque sit illud, & cuiuscumque rationis, ideo dici oportet, quod do num ad diuina translatum habeat pro principali significato essentiam, vel personam. non enim competit personae, quod communicetur liberaliter per aliquam rationem mediantem, quae donum appellatur, sed per propriam rationem.

Secundo vero deficit, quia dicit in diuinis non esse rationem liberalis donationis respectu intrinsecorum pro eo, quod quicquid emanat in diuinis, procedit necessitate naturae, hoc quidem stare non potest, quia id, quod necessitate in mutabilis complacentiae dicitur emanare, emanat, vt donum immutabile, & vt immutabilis liberalitas. non dubium enim quod Deus immutabilis, immutabiliter complacet in se, & liberrima dilectione se amat, nec dubium secundum mentem Philosophantium, quin intelligentiae motrices orbium liberrime ament primum principium, & moueant in ratione amantis, & tamen immut abiliter, & necessita. te complacentiae, vt Commentator dicit in secundo coeli, & mundi, nec est idem in tali immu tabilitate mouere, & mouere modo naturae, quomodo agentia naturalia dicuntur mouere, sed manifestum est, quod spiritus in diuinis emanat per modum compla centiae immutabilis, sicut dictum est supra. ergo aliquid est in diuinis, cui potest competere ratio doni in respectu intrinsecorum.

Tertio vero deficit in hoc, quod ait toti Trinitati esse commune, quod donum sit respectu creaturarum. sicut enim Aug. dicit 15. de Trin. aeque proprium est spiritui sancto, quod donum sit, sicut filio, quod sit verbum, & personae primae quod sit pater, sed euidenter patet, quod esse verbum, & esse patrem non est aequaliter commune tribus, immo speciali modo competit filio, quod sit verbum, & primae personae quod sit pater. ergo idem erit de dono respectu spiritus sancti. Nec valet quod dicitur commu ne esse toti Trin. vt detur in ratione amati, & cogniti, cui hoc sit commune, aliter tamen dicitur, quod Spiritus sanctus daret creaturis, quia sunt termini aeternae dationis, vt superius dictum fuit.

Quarto etiam deficit in hoc, quod ait, nomen. doni non esse proprium spiritui sancto, sed tantum appropriatum, hoc quidem expresse est contra intentionem Aug. qui dicit 5. de Trinit. quod Spiritus sanctus, qui non est Trinitas, sed in Trinitate, intelligitur in eo, quod proprie dicitur spiritus, relatiue dicitur ad patrem, & filium, sed ipsa relatio non apparet in hoc nomine; apparet autem, cum dicitur donum, sed manifestum est, quod realis illa relatio, qua Spiritus sanctus dicitur ad patrem, & filium, est propria sibi, & non appropriata doni. ergo donum, quod illam relationem importat secundum Aug. vt supra non est solum appropriatum, immo personale proprium.

Opinio aliorum.

QVAPROPTER dixerunt aliqui, quod donum importat duplicem habitudinem, primam quidem ad donantem, & secundum hoc proprium est Spiritus sancti, quod sit donum, quia emanat per modum amoris spirati; secundam vero habitudinem importat ad creaturam in ratione donabilitatis, haec autem principaliter significat, quia ab illa nomen doni importatur. Cum ergo quaeritur an ratio doni sit proprietas constitutiua personae Spiritus sancti, si loquimur de prima habitudine, non est dubium, quod sic; si vero quaeritur de secunda habitudine, puta de donabilitate, dicendum est, quod nec est consti tutiua proprietas, nec inclusa in ea, quod patet ex hoc, circumscripta per possibile, vel impossibile omni habitudine ad creaturam, adhuc persona diuina remanet constituta in esse personali, & iterum respectu donabilitatis est posterior proprietate constitutiua, quia terminus est posterior termino, puta creatura est posterior persona diuina, & rursus donabilitas est respectus rationis, & per consequens non videtur includi in constitutiua realissima personae diuinae, & adhuc Spiritus sanctus est persona sim plex. habitudo vero ad creaturam, & habitudo ad patrem, & filium non sunt eaedem habitudines, & per consequens non potest constitui for maliter per vtrumque. habet ergo se respectus donabilitatis per modum assequentis ad proprietatem originis, qua constituitur Spiritus sanctus, ex hoc namque quod procedit, vt amor habet aptitudinem, vt donetur.

Sed haec opinio videtur irrationalis in duobus, primo quidem, quod ait, quod Spiritus san ctus, ideo donum est, quod procedit, vt amor spi ratus. probatum est enim supra, quod nullus amor potest spirari, & quod nulla perfectio sim pliciter potest reduci, sed communicari tantum, sicut essentia, siquidem productum, & non productum realiter distinguuntur, sed in diuinis est quidam amor improductus, puta essentialis, & quidam amor productus secundum sic ponentes, videlicet spiritus. ergo duo amores distincti realiter sunt in Deo, & maxime in persona Spiritus sancti erunt duo amores, & duae habitudines, quae omnino impossibilia sunt. Praeterea: Omnis amor diuinus est formaliter infinitus, sed persona spiritus sancti per suam propriam rationem nec est formaliter infinita secundum sic ponentes, sed tantum inquan- tum Deus. ergo spiritus sanctus sua proprietaete personali non est amor spiratus.

Secundo vero videtur irrationalis, quia dicit proprietatem doni non includi in constitutiuo spiritus sancti. illud enim videtur concludi in proprietate spiritus sancti, quo sua processio difffert formaliter a filij processione, sed manifestum est, quod differt ex hoc, quod processio sua est per modum doni, & dati, iuxta illud Apg. 5. de Trin. qui assignans differentiam inter processionem filij, & spiritus sancti, dicit quod spiritus procedit a patre, non quomodo natus, sed quomodo datus, vel donum: filius vero processit nascendo, & exiuit, vegenitus, ac per hoc elucescit, vt spiritus sanctus non sit filius. ergo fecundum auctoritates sanctorum dicendum videtur, quod ratio doni pertineat intrinsece ad constitutiuum diuinae personae. & in his articulus primus finitur.

ARTJCVLVS SECVNDVS. Quid dicendum secundum neritatem, & praemittitur doni distinctio.

CIRCA secundum considerandum, quod huius quaesiti veritas ex tribus propositio nibus poterit apparere. Prima quidem quod donum sumitur multis modis. quandoque enim donum dicitur totum, quod in alterius possessionem transferri potest realiter, & hoc modo omnis possessa res dicitur donabilis, & donum, quia potest in alterius dominium transferri; quoniam vero dicitur donum illud, a quo procedit translatio, & quod prouenit ex amore eius, cui quid datur, idcirco amor Dei donum, iuxta quod consuetum est dici, quod talis dedit mihi amorem sui. Quando vero sumitur pro transla tione amantis in amati dominium, eo modo, quo consuetum est dici, quod amans dedit illi spiritum suum, & vitam, & cor suum. Et hoc contingit adhuc dupliciter. potest enim accipi donum, vel pro ipso amante in tali esse donato posito, vel pro ipsomet amante realiter existente in seipso, qui dicitur datus denominatiue, ex hoc quod positus est in tali esse dato. Si ergo primo modo accipiatur, commune est toti Trinitati, & sic donum inquantum aliquo modo dicitur possideri ab ijs, qui diligunt eam, quia amicus est quaedam possessio, iuxta illud Eccl. 6. scriptum: Sil possides amicum, in tentatione posside illū. & per istum modum filius dicitur datus in fratrem, socium, & Magistrum ratione humanitatis assumptae, similiter si secundo modo donum accipiatur, commune est tribus personis esse donum. Deus enim dando amorem suum dat seipsum, cum tota Trinitas sit essentialis amor secundum illud Io. 4. Deus charitas est. si vero donum accipitur pro spiritu, & vita, & quicquid est in amante posito in quodam esse in eo, & communicato ipsi amico, in nobis quidem intentionaliter, & votiue, quia secundum conatum, ac desiderium, ac votum amantis; in Deo vero realiter, cuius omnia vota implentur, sic vtique accipiendo, esse donum est proprium spiritus sancti, immo spiritus sanctus non est aliud, quamDeus, & quic quid est in Patrem positum in esse dato, & communicato, ita quod illud esse datum non sit solum secundum votum, & conatum, sicut in nobis est, immo realiter, & vere. sic ergo accipien do donum, patet quomodo est proprietas spiri tus sancti aeque vere, & proprie, sicut esse verbum est proprietas Filij in diuinis.

Quomodo datio idem est, quod spiratio, & donum idem, quod spiritus, & per consequens dari idipsum est, quod spirari.

SECVNDA vero propositio est, quod eadem est proprietas doni, & spiritus, & idem est spiratio, & datio siue actiue, siue passiue sumantur, & haec quidem est expressa sententia Aug. & Magistri sententiarum. si enim proprietas doni esset alia a proprietate spiritus, & a proprietate spirationis, haec propositio non esset vera, quod spiritus sanctus eo dicatur spiritus, quo donum, & quod eo dicatur donum, quo spiratio, vel procedens, sed Magister in praesenti dist. cap. Donum vero ponit hanc propositionem, eo dicitur spiritus, quo donum, & eo donum, quo procedens. ergo cadem est proprietas, spiratio, & datio aeterna.

Praeterea: Aug. dicit expresse 4. de Trin. quod sicut natum esse est Filio a Patre esse, ita spiritui sancto donum Dei esse a Patre, & Filio procedere, sed manifestum est, quod Filium esse a Patre, & filium natum esse, est vna, & eadem proprietas. non enim est a Patre, nisi nascendo, & idem est nasci a Patre, quod esse a patre. ergo non est aliud spiritum procedere a Patre, & Filio, quam dari a Patre, & Filio, & esse donum Dei, & per consequens datio, & spiratio, & processio idem sunt.

Praeterea: Differentia distinguens processionem filij a processione spiritus sancti, non est alia proprietas a generatione pass iua ex parte Filij, nec est a spiratione passiua ex parte spiri tus sancti, sed pro cessio Filij, & spiritus sancti in hoc differunt, quod per vnam procedit datus, & donum, & per aliam natus & verbum secundum Aug. 5. de Trin. ergo sicut nasci, non est aliud, quam Filij processio, sic dari non est aliud, quam spiritus sancti processio.

Praeterea: Inter spiritum sanctum, & Patrem, & Filium, non est aliqua relatio, se tenens ex par te spiritus, nisi spiratio passiua, sed Aug. expres se dicit, quod ipsa relatio, qua ad Patrem, & Filium refertur spiritus sanctus apparet, cum dicitur donum patris, & filij. ergoillud, quod prius.

Et si dicatur, quod donum illam relationem connotat, sed non significat principaliter, non valet, quia tunc non appareret in nomine doni magis, quam in nomine spiritus ista relatio, immo mi nus, & iterum donum, prout est spiritus sancti proprium non refertur ad datorem, eo modo quo munu sculum, vel res liberaliter data, sed eo modo, quo amantis vita, & anima, & quicquid est in eo, prout communicatur amato, & datur sibi, ac ponitur in esse lato, & in esse dato, & in esse communi, ac muneris, recurri dicitur ad sic emittentem, & tandem, quae quidem relatio est manifeste originis, in nobis quidem secundum nomen tantummodo, quod realiter non impletur; in Deo vero secundum totum realiter adimpletur.

Praeterea: Magister in tota ista distinctione probat istam conclusionem ex dictis Aug. vnde in c. Donum expresse dicit, quod proprietas, quae spiritus sanctus, vel donum dicitur, processio ipsa est, & quod eadem relatione dicitur spiritus sanctus, & donum, & in c. Sed quaeritur, dicitur, q semper fuerit donum, non solum, quia donabilis, quia sic filius esset donum, quia semper donabilis fuit, sed spiritus sanctus dicitur donum, quia ab vtroque processit, & in cap. Ex praedictis patet euidenter, concludit quod sicut est duplex proces sio, vna aeterna, & alia temporalis, sic est duplex datio vna aeterna, & alia temporalis. vnde ab intentione Aug. & Magistri discedit, qui non dicit, spirationem passiuam esse idem, quod dationem aeternam, & spiritum esse eandem proprietatem cum dono. Ad cuius euidentiam considerandum, est quod dari rei cuilibet includit quandam operatiohem respicientem duos terminos, & vnum subiectum; pro subiecto quidem illud, quod datur, pro terminis vero a quo datur, & cui datur, in dono au tem tertio modo sumpto, quod nil est aliud, quam amans positum in esse condonato, terminus ille a quo donum communicatur habet principij rationem, & emittentis rem in tali esse donato, & secundum hoc apparet, quod spiratio & talis da tio idem sunt, quia de ratione spirationis sunt eadem tria, videlicet illud, quod emittitur, & ponitur in tali esse, & ad id a quo emittitur, & illud, erga quod emittitur, & spiratur. vndequia mens amantis emissa uocans ad amatum spiritus appellatur, & similiter munus maximum est, & immensum, immo mensura omnis muneris, non est mirabile si spiratio, & emissio spiritus amantis, sit eadem proprietas cum datione, ita vt donum, & spiritus omnino sint idem.

Est autem sciendum vlterius, quod terminus istius dationis, erga quem spiritus sanctus emit titur, & spiratur non est primo, & per se aliud, quam diuina essentia, in qua complacet suo amore essentiali Deus: istum autem terminum participat immutabiliter ab aeterno omnis creata essentia, & rationes virtutum; ex tempore vero participat huius terminum dationis rationalis anima, per hoc quod in se recipit uirtutum, & gratiarum perfectionem, & haec est datio spiritus sancti temporalis parricipatio, videlicet illius termini, erga quem spiritus sanctus emitti tur ab aeterno per secundarium, & participationem primi termini, qui est essentia diuina, & secundum hoc patet, quod datio temporalis non addit aliquid ex parte spiritus saneti, aut dationis aeternae, sed tantum nouam participationem termini, non quidem primarij, sed illius, qui participat terminum primum, & similiter donabilitas non ponit respectum inter aliquid aliud ex parte spiritus sancti, sed respectum aptitudinalem ex parte termini, videlicet participabilitatem, & hinc est, quod decipiuntur imaginan tes, quod donum sit alia proprietas relatiua a spi ratione passiua fundata super spiritu sancto, ac si secundum originem rationis prius intelligeretur spiritus sanctus produci, & deinde dari, sicut munus, quod primo fit, & existit antequam detur, non est autem ita, sed spiratio est quaedam excellentissima ratio omnium eorum, quae sunt in amante, quae quidem prout capiunt esse datum, & emissum ab amante dicuntur amantis spiritus, & ita spiritus sanctus procedit per modum muneris, & doni in diuinam essentiam, & in omnem creaturam, vt dictum est, nec dicitur dari ex tempore propter nouitatem dationis, sed propter nouam participationem termini aeternae donationis, sicut de processione superius dictum fuit, idem quippe est processio, datio, & spiratio.

Quod donum est proprietas constitutiua Spiritus sancti.

TERTIA quoque propositio est, quod donum est proprietas constitutiua personae Spiritus sancti. quandocumque enim aliqua sunt vnum, & idem realiter, si vnum personam realem constituit, & re liquum; sed constat, quod amantem erga amatum spirare idem est, quod totum quicquid est, & ha bet illi donare, & totum illud amato donari, nil aliud est, quam illud spirari, & per consequens spirari, & donari idem sunt. ergo cum spiritus sanctus constituatur in esse tali per spirari, manifeste apparet, quod in eodem constituetur per donari. sicut enim verbum, nil aliud est, quam deitas posita in esse formato, sic spiritus sanctus, vt saepe dictum est, est Deus positus in esse dato, & per consequens dari, vel donum est sua proprietas, & suus modus proprius subsistendi; vnaqueque autem persona in diuinis illa proprietate dicitur constitui, secundum quam proprium modum existendi possidet secundum Riccardum 4. de Trin. in multis capitulis.

Est autem considerandum, quod donum, prout est spiritus sancti proprietas accipitur pro communicatione charitatis, aut gratiae, aut participatione passiua eorum ab anima, illa namque dicitur datio temporalis, quae non est noua datio, sed aeternae dationis participatio ex parte termini, qui de nouo habet participari, & dicitur datio temporalis, non quia temporalitas addat nouam dationem, sed nouitatem ex parte termini, & ad hoc attendentes positores praecedentium opinionum, negauerunt donum esse proprietatem spiritus sancti, sed Augustinus, & Magister sententiarum, quod hoc non erat noua donatio, sed aeterna processio applicata ad animam, propter participationem nouam aeterni termini illius dationis dixerunt, quod spiritus sanctus procedit, quomodo datus, & quod est donum ex vi processionis, sicut & spiritus, immo idem est donum, & spiritus. & in hoc finitur articulus secundus.

ARTJCVLVS TERTJVS.

Vbi mouentur multae difficultates circa praedicta.

CIRCA tertium autem considerandum, quod circa praedicta multae difficultates occurrunt. Impossibile namque videtur, quod aliqua creatura sit terminus aeternae processionis spiritus sancti: tum quia secundum hoc spiritus sanctus refertur ad creaturam: tum quia indigebit, vt creatura ratione termini, quae omnia sunt absona, vt videtur. Praeterea: Videtur impossibile, quod spiritus sanctus respiciat essentiam per modum ter mini, quia secundum hoc esset donum Patris, & Filij in essentia, aut patris in Filium, vel Filij in Patrem, cuius oppositum Magister dicit in littera.

Praeterea: Impossibile videtur quod datio sit spiratio, vel processio spiritus sancti, quia secum dum hoc verum esset, quod spiritus sanctus datione accepit, quod esset spiritus, & deitas, & Deus, sicut ista procedendo accepit: Magister autem hoc expresse negat in littera secundum verba August. 6. de Trin. dicentis, quomodo spi ritus sanctus per dationem erit substantia, cum non prius daretur, quam esset cui daretur.

Praeetrea: Videtur irrationale, quod Spiritus sancti processio sit donatio, quia amans non dicitur datum se, vt alteri, puta amico, cum autem idem diligit se, non dicitur seipsum sibi dare, quia iam ante erat. cum ergo in diuinis sit omnimoda essentialis identitas, non videtur quod ibi locum habeat huiusmodi datio amorosa.

Praeterea: Videtur irrationale, quod spiritus sanctus sit Deus egrediens vi amoris, quia secundum hoc amor erit formale principium emanationis spiritus sancti, & erunt productiones elic itae, cuius oppositum dictum est saepe.

Praeterea: Videtur irrationale, quod totum votum amantis impleatur in diuinis. constat enim, quod non solum amans vi amoris dat, & egreditur ad amatum, quantum est ex conatu, & ex voto, seu ductu amoris; inimo etiam seipsum, illa identitate, & in eandem formam se transfert, quantum est ex eodem voto. si ergo ista in diuinis implentur, necesse est, vt Pater, qui vi amoris seipsum dat, & econuerso transeat in quandam identitatem, ita vt spiritus sit quoddam personaliter includens Patrem, & Fi lium, vt fiat vna persona ex eis communis, ex quo votum amatiuum impletur totaliter in diuinis

Praeterea: Quod idem exeat a se, aut extra se irrationale, & impossibile esse videtur, propter quod est contradictio, quod votum amantium impleatur in quacumque natura, etiam in diuina, quae contradictoria non recipit, nec contradictionem admittit, vt Aug. di cit 1. de Trinit.

Praeterea: Impossibile esse videtur, quod sit eadem relatio inter duos terminos, & vnicum fundamentum; creatura vero est vnus terminus doni, quia sibi spiritus sanctus datur; Pater vero, & Filius sunt terminus spirationis, quia ab eis spiratur. non ergo videtur, quod eadem sit relatio doni, qua creaturam spiritus sanctus respicit cum relatione spirationis, secundum quam refertur ad Patrem, & Filium, tamquam ad vnum spiratorem.

Declaratio istarum difficultatum.

OED istis non obstantibus dicendum est, siOcut prius, nec illae difficultates concludunt. pro prima quidem considerandum est, quod sicut se habet diuinum intelligere, & essentia, vt intelligibilis ad creaturam, sic diuinum complacere, & diuina essentia, inquantum diligibilis ad omnem essentiam creaturae: habet autem se sic diuinum intelligere, vt sit quaedam sub-