Principium I

Et respondet quod sic / quia liberalitas dei non est alligata huiusmodi accidentibus licet de lege communi non sic faciat Unde in gratificatione creturae de facto concurrunt fides spes et caritas et dicta acceptatio quae quid facit principatur totum ideo ipsa sola sufficit reddere creaturae deo grata omni alio dono circumscripto / Et sic salvaretur quod licet anima rationalis esset solum finitae capacitatis tamen potest in infinitum amplius dignificari et beatificari quia repleta capacitate illa dilectio potest continue esse maior Ex quo sequitur quod staret creaturam habere beatitudinum formalem praecise finitam et tamen infinite diligeretur vel beatificaretur per tale acceptationem

Sed tamen contra contra praedictam arguitur per unum casum quem ponit holcot / quod deus acceptet sortem in prima parte proportionali huius horae et in 2a deacceptet / et sic consequenter sit quod in partibus imparibus sit acceptus et in partibus paribus sit deacceptus et tunc sit moriatur in fine horae illius

tunc quaeritur quid deus faciet scilicet utrum sorte salvabitur vel dampnabitur

Ad hoc dicitur primo quod iste casus non stat cum lege currente Et si dicatur quod cum casu aget deus lege stante tunc dubitaretur de utraque parte utrum esset salvatus vel dampnatus / Et hoc logicaliter respondendo

2o dico magis doctrinaliter quod verisimiliter ipse salvaretur tum quia caeteribus paribus deus est magis pronus ad misericordiam quam ad poenam vel etiam peccator ad culpam tum 2o quia dato primo instans non esse sortis videtur sufficere ad hoc quod salvetur quod immediate ante hoc erat acceptatus

Pro quo sciendum est quod multiplex est directivum in palmam / quia quoddam est directivum finis ultimi / aliud est directivum finis politici / lex autem ad finem politicum dirigit / Sed quaedam est vox nobis innata quae nihil est aliud quam tendentia in suum principium quam tendentiam habet quaelibet creatura in ordine ad primum principium inquantum est quaedam participatio sive similitudo primi principii ut dicit eustratius supra primum ethicorum et haec est semper recta quantum est ex parte sui quam quid boetius vocavit legem antiquam primi de consolatio metro primo "nihil antiqua lectae lege solutum linquit proprie stationis opus omnia certo fine gubernans hominum solos respuis actus"

Hac autem lege communicatio naturalis iustissime dirigitur de qua egit plato in thymeo suo de hac etiam dicit iustinianus in instituta quod haec est lex quam "natura docuit omnia animalia" forte etiam quod haec lex est illa virtutum scientia quae tullius in tusculanis quaestionibus dicit nobis est innata sic inquirens nobis innata sunt virtutis semina quae si adolescere liceret nos utique ad beatam aeternam perducerent Et ideo zeno acutissimus philosophus posuit felicitatem consistere in bono legis inclinationis ad primum principium conformitate ut recitat gilbertus tornatensis in suo rudimento

Sed hic occurrit consideratio grata licet defficilis si de habitudine causae finalis ad efficientem respectu effectus quae scilicet praecedit in causando.

Et dico primo quod finalis prius concurrit in producendo effectum quem efficit quia movet efficientem efficiens agit propter finem et ideo non videtur omnino irrationalis positio Aristoteles et sui commentaris in XIIo metaphysicae qui ponunt primam causam solum causare in genere causae finalis

2o dico quod creatura per prius natura est bona quam sit Ita quod si essentia et bonitas essent realiter distincte bonitas praecederet entitatem unde et finis qui non est bene movet et haec non est nova opinio sed fuit platonis dicentis quod "bonum est prius ente" Ex hoc posset haberi quod si esset ordo inter perfectiones divinas bonitas esset prior quam entitas quia bonitas non requirit de se productionem.

2us gradus directivus in finem est quaedam tendentiam in fines medios per diversa media et ista est tota concathenatio causarum quam qui intelligeret opificem intelligeret / et sic beatus esset secundum philosophos

Unde agazel in metaphysica sua dicit intellectum humanum esse beatum qui in seipso descripserit mundum intellectualem talem qualis est iste mundus sensibilis haec autem vocari potest fatum secundum boethium 4o de consolatione prosa 6 licet doctores catholici nomen fati abhorreant sicut gregorius in omelia epyphanae ait "Absit a cordibus fidelium ut fatum esse dicamus" hoc tamen est propter errorem gentilium sicut patet per augustinum 5to de civitatem dei capitulo 9no quo ostendit quod gentiles dixerunt illam concatenationem esse causarum necessitantium respectu cuiuslibet effectus et sic factum nihil est ut dicit gregorius et augustinus ad haec allegat senecam dicentem "Ducunt volentem fata nolentem trahunt" Et idem videtur esse eiusdem intentionis in tragoediis / unde fatis agitur etc. et Iupiter loquens verum "tu sola" etc. Et alius poeta "Te tua fata trahunt" Et idem Seneca videtur expressius eius intentionis 6o libro de naturalibus quaestionibus ubi agit de fulminibus ubi inter alia sic dicit "fata irrevocabiliter ius suum per agunt nec ulla conmoventur prece non miam flectit non gratia sinit cursum irrevocabilem ingesta ex destinato fluunt" Credo tamen quod seneca qui inter alios fuit summus moralis non credidit actus nostros de neccessitate evenire quia tunc non essemus laudandi vel vituperandi de actibus nostris

nec etiam non esset consiliandum tunc cessarent poenae malorum et praemia bonorum sicut arguit Philosophus in Io peryhermeneias quae quidam sunt absurda et adhorrenda et ideo credo quod intelligebant respectu effectuum naturalium quantum ad augmentationes diminutiones alterationes et alios motus naturales sicut nosmet concedimus nec hoc est inconveniens nam si non esset liberum arbitrum / omnia de necessitate eveneret si tamen secundum sensum quem videntur importare intellexissent rationabiliter ab augustino reprobatur ut sibi allegatum est Sed non sic fuit Boecius ymmo conformiter sint cum augustino licet augustinus non velit nominare nomine fati sicut facit boecius non videtur tamen alteratio de nomine magis quam de re Unde 5to de civitate dei capitulo 9o "ordinem causarum ubi vocas dei plurimum potest neque negavi cumque fati vocabulo nuncupamus" Sic capit saepe boecius legem ut metro 5tus primi legemque pati sydera cogis et Et bernardus silvester in suo megaciosino sic ait "haec igitur lex est omnium passionum et omnium actionum creaturarum directiva quam docuit natura omnia animalia" ut supra dictum est

3us gradus est lumen intellectus practici quo illuminatur ad intelligendum principia moralia et conclusiones morales.

4tus gradus est principia moralia in praedicto lumine evidentia

5us gradus est dictamen practicum ex dictis principiis vel conclusionibus et dividitur deductum conclusive

6us gradus est lex civilis quae non potest conclusive deduci ex dictis principiis vel conclusionibus et dividitur in 3es gradus secundum 3em legum civilium varietatem quae quidam varietas attenditur secundum communitatum diversitatem / quae sunt 3es secundum aristoteles 8vo ethicorum et 5o politicae scilicet regum aristocratia et tyrocratia vel policia

Regnum est politia seu communitas in qua unus principatur propter bonum virtutis et communitatis et haec est optima Ideo debent esse perfectissimae leges in ipsa politia et eius transgressiva est tyrannis Aristocratia est communitas in qua pauci virtuosi dominantur Tymocratia est illa in qua magna pars multitudinis est / et in qualibet istarum aliae et aliae requiruntur leges civiles Et quo patet quod leges sunt variandae secundum diversitatem locorum et temporum Ex quo patet ulterius quod legistae defficerent si leges romanas quo ad omnes vellent applicare

7mus gradus est lex christi quae non est in naturali potestate hominis sed revelata est divinitus Unde tamen advertendum est quod isti septem gradus sunt inter se conformes nec in aliquo discordat Unde gratianus in decreto ait quod "lex naturalis in evangelio continetur" Cuius prosecutio esset nimis longa quare dimitto pro praesenti

Revertendo igitur ad ascensu palmae tamquam obiective rememorandum est quod quidam philosophi dixerunt de cathena aurea cuius inventor fuit omerus ut testatur macrobius super sompnium cypionis dicens "a summo deo usque ad ultimam rerum fecem una mutuis se vinculis religans et non quod interrupta connexio" Et haec est omeri cathena aurea quam pendere de caelo in terras deum iussisse commemorat Et etiam allegat virgilium in 6 eneydos dicentem "principio caelum ac terras camposque linquentes Lucentemque globum lumine tytaniaque astra Spiritus intus alit totamque infusa per artus mens agitat molem magno se corpore mixcet Et alibi potest dici sic ad hoc Ille vero insolubilis causae sunt quae mutuis ad invicem nexibus uniuntur et dum altera alteram facit ac vicissim de se nascuntur non quam a naturalis societate amplexibus separantur Talia sunt vincula quibus terram natura constrinxit" haec ille

Sed quia secundum augustinum nihil in scripturis aliorum utile muetur quin sit in scriptura sacra io?a de ista cathena potest dici et exponi illud quod habetur genesis primo videlicet de scala iacob cuius summitas caelum attingebat et penes fixus erat in terra in qua quidam scala erat angeli ascendentes et descendentes Quae quidem scala dividitur in 3es partes essentiales prima est essentiarum in se 2a inclinationum / 3a operationum suarum et istam descripsit salomon sapientiae IImo alloquens divinum dicens / "omnia in numero pondere et mensura fecisti" et apostolus actuum 17mo "in ipso movemur vivimus et sumus" movemur, inclinationibus tamquam pondere vivimus vita 2a tamquam mensura sumus perfectionibus tamquam numero Et posset hic esse articulus de ordine specifico rerum inter se sed transeo brevitatis causa

Item notandum est secundum platonem quod terra est infima species et materia prima est extra genus et similiter accidentia

Inter alius est modus ascendendi in palmam per ydiomatum communicationem sicut de natura humana in christo.

Item alius modus est secundum formalem influxum divinae naturae transcribendo omnem habitudinem dicentem imperfectionem / et hoc dupliciter uno modo secundum totalem communicationem alio modo supplendo vices aliarum formarum

Item alius est modus per vitalem immutationem qua deus se ipso immutaret potentiam etc.

Et de istis dico quod non est possibile quia tunc posset esse aliquis deus recens et miser quae sunt nefanda

Item deorum pluralitas sequeretur

Item sequeretur quod materia prima et elementa possent esse deus et salvata etc.

Item sequeretur quod eadem res posset esse successive omnium specierum si enim suppleat vicem formae terrae terra erit et si vicem aquae aqua erit et sic de aliis elementis

Et praemitto illud quod dicit hugo de sancto victore de sacramentis parte 5a partibus diligenter inquirentis non est aliquod nisi assit temeritas asserentis Et specialiter in hiis quae non immediate concernunt fidem ideo non intendo temere aliquid asserere

Et ergo pro primo audiamus illud quod scribitur genesis primo "faciamus hominem ad similitudinem et ymaginem nostram et praesit volantibus caeli et piscibus maris et cunctis animantibus terrae" Et sequitur ibidem "crescite et multiplicavi et replete terram et dominimum" etc. Ecce de divino eius super caeteras creaturas unde in illo statu prosequendo inferiora obedissent superioribus Ubi magister nicholaus de lira dicit ibidem quod imperfectiora sunt propter perfectiora ideo homo utitur animalibus ad esum et usum et animalia plantis et perlat terra cui concordat dictum philosophi dicentis quod semper deterius est gratia melioris.

/ 2o dicit quod perfectiora gubernant inferiora Et sic habent regulari inferiora per superiora ergo homo in statu innocentiae habebat nedum regimen morale sed etiam naturale ergo

3o quia homo factus est ad ymaginem et similitudinem dei ergo iuste obediunt ei animantia, Sed propter peccatum est ei sublata potestas vel obedientia ut nec corpus obediat animae nec vires sensitivae rationi nec caetera homini

Ex hoc sequitur quod stante illo statu imperium eius fuit super omnes vires inferiores ergo gravitas non obviasset motui sursum si imperasset quia illud naturale est quod est secundum obedientiam suppremi gubernator sicut ponit rabi moyses et consequenter de hassia sic autem erat in illo statu

Item ista positio expressive ponitur a guillelmo parisiensi dicit enim si quaeratur si anima potior esset in motus proprii corporis quam animae volatilium vel motis aeque velotem numquam impedimentum haberet homo

Responditur quod verisimile est quod sic quia nulla difficultate videbatur movere nec gravitas videbatur resistere quare si eo tempore ei imperasset utique volatum fecisset verba sunt in subiecta immo et quasi in forma

2o principaliter declaratur quod hoc etiam concordet philosophiae Unde licet philosophi de statu innocentiae cognitionem non habuerint nihilominus in simili aequivoce ponunt unde Aristoteles primo politicae capitulo 3o ponit quod principatus invenitur in animatis rebus principatus inquit invenitur in natura sicut in elementis ut in aqua et terra Unde primo caeli dicitur quod mixtum movetur secundum naturam elementi d?anter in ipsum et tale dominium est in elementis

2o ponit quod in animalibus invenitur principatus

3o reperitur in hominibus quorum aliqui sunt dispositi bene in complexione naturali vel ratione constellationis vel alicuius alterius Alii vero sunt male dispositi vel ex consuetudine vel mala nativitate et isti vocatur pestilentes secundum aristotelem / Et isti non tantum habent divinum supra vires inferiores sicut primi immo servi sunt a natura / Et quia adam in statu innocentiae fuit optime dispositus ut omnes concedunt igitur propositum tam secundum theologiam quam secundum philosophiam

Consequenter ponit dicentem principatum in homine unus est rationis super vires sensitivas et iste vocatur regalis et politicus quia sensus libere obedit Alius est rationis supra vires non sensitivas sicut supra corpus et iste est maximus et dicitur dispositus / et est quando dicens utitur servo ad nutum suum nec de servus aliquid agere nisi domino praec?te nec aliquid obmittere de praeceptis a domino nec licet eidem inobedire praecepto dii

Et ex hoc patet quod corpus magis obedit rationi quam vires sensitivae etiam pro statu praesenti et tamen omnes concedunt quod anima habuisset nobilius dominum supra vires sensitivas quam habeamus de praesenti ergo a fortiori supra vires non sensitivas maius habuisset divinum igitur positio secundum aristoteles 6a

3o principaliter ostenditur quod etiam concordet rationi pro quo ponuntur duae conclusiones.

Prima est quod operationes quae provenerunt a substantiis intellectualibus hic inferius fuit ex efficaci imperium illarum / quia deus vult quod quam cito earum imperium est / tam cito sit effectus / ut quam cito vult angelus vult et quod lapis moveatur lapis movetur Cum ergo velle divinum sit infrustrabile sequitur intentum / nolo tamen dicere quod imperium sufficeret ad quemcumque motum cuiuscumque corporis subiecti tali voltione

2a conclusio res habent diversos fines in quos diriguntur aliquando modis ut res aliquando tendit in bonum individui aliquando in bonum speciei aliquando in bonum universi

Et circa hoc dico primo quod res magis intendunt bonum universi quam individui vel speciei Ideo lapis in casu quo universum pateretur aliquod detrimentum superius scilicet vacuum vel aliquod simile inconveniens ascenderet sursum ad remediandum inconvenienti / et hoc ponunt fieri philosophi secundum inclinationem naturae communis Et similiter dicendum est quod res intendunt magis bonum speciei quam individui ideo applicando ad propositum non videtur esse negandum quin anima haberet imperium efficax supra corpus licet sit infirma intelligentia et ideo forte non haberet imperium nisi supra materiam cui coniungitur quamvis de potentia dei absoluta posset movere res extra se Et ex istis praedictis iam sunt argumenta soluta quae fiebant de materia extrinseca / patet enim satis clare quod non secuntur ea illa inconvenientia quae praefatus frater minor contra me inferebat Ex istis ultra sequitur quod anima videbatur habere dominium in latitudine potentiarum regitivarum in tantum quod gravi erat naturale ascendere ad imperium animae / Unde albertus magnus dicit quod anima facit ascendente nuctrimentum grossius et gravius superius naturaliter per suum imperium et levius inferius secundum quod animae convenines est

Item idem albertus in primo de generatione materia de mixtione / Unde albertus magnus dicit quod anima facit ascendente nuctrimentum grossius et gravius superius naturaliter per suum imperium et levius inferius secundum quod animae convenines esttractatu 6o capitulo 4o concedit quod naturaliter elementa moventur gravia sursum et levia deorsum et resolvit omnis motus istorum inferiorum in motus primos orbium et planetarum

Et ad haec allegat commentatorem 8vo physicorum dicentem quod sol naturaliter movet ignem luna mare et consequenter 5e aliae planetae aerem in quo contingunt valde multae mutationes quae materiales viderentur nisi reducerentur ad 5 planetas praedictos Terra 6o movet firmamentum in quo diversae sunt configurationes diversis speciebus in terra generatis corruptates Ex quibus habetur quod naturales motus possunt fieri praeter inclinationem naturae eius propria particularem mobilium ergo etiam poterat corpus adae moveri praeter inclinationem eius propria et secundum nihilationem voluntatis licet non dixerim quod naturaliter