Liber 1

PROLOGUS. — 1.Epistolam, fili Petre, luae Chari- tutis accepi; in qua te significasti velle Jerosolymam pergere, et poposcisti te lilleris nostris instrui, quam debeas in illis partibus veræ fidei regulam tenere, iit nullus Uhi possit sensus hæreticæ subrepere falsitatis. 6audeo quidem, qnod pro fide vera sine ullo perfidiæ vitio custodienda sollicitudinem geris, sine qua nulla potest prodesse, imo nec esse conversio. Apostolica quippe dicit auctoritas, quia sine fide impossibile est placere Deo (Hebr. XI, 6). Fides est namque honorum omnium fundamentum: fides esi humanæ salutis in­ Itium. Sine hac nemo ad filiorum D'ei potest numcrum pertinere I: quin sine ipsa nee in hoc sæculo quis­ quam juslificationis consequitur gratiam, nec in fu­ turo vitam possidebit æternam; et si quis hic noB ambulaverit per- fidem, non perveniet ad specicm. Sine fide omnis lahor hominis vacuus est. Tale quippe est, ut sine vera fide quisque Velit Deo per contem­ ptum sæculi placere, quale si quisquam tendens ad patriam, in qua se scil beate esse victurum, rclinqnat inerisrectitudinem, et improvidus sectetur errorem; quo non ad beatam civitatem perveniat, sed in præ­ eipitium cadat; ubi non gaudium pervenienti detur, sed cadentis interitus inferatur.

2. Verumtamen tit de fide sufficiens sermo prola­ tur, lice temporis suffragatur spatium, quia celeriter Rostrum cupis habere responsum; et tam magnum est opus disputationis hujus, ut a magnis vix possit Impleri 2. Neque enim poposcisti sic te debere de fide Instrui, ut unam quamlibet haeresim designares, con­ tra quam specialiter nostræ disputationis vigilaret in­ tentio: sed cum indefinite definitionem fidei petis, eamque cupis etiam sub brevitate concludi; vidcs pro­ cul dubio quam sit nobis impossibile, ut rem tantam In brevi plene comprehendamus, cui sufficientes esse non possumus, etiamsi tantum spatium temporis et tale nobis esset ingenium, ut multa volumina de hoc quod a nobis expetis, facere valeremus3. Sed quia Deus prope est omnibus invocantibus eum in veritate (Psal. CXLIV, 18), qui verbum consummans et brevians fecit super terram (Rom. IX, 28); spero, quia sicut libi dedit hujus fidei sanctam sollicitudinem, sic etiam mihi, ut tuo tam bono tamque laudabili serviam des!­ derio, sufficientem tribuet facultatem: ut etsi non potuero cuncta dicere, ex quibus omnis error haereti­ eus possit agnosci, et agnitus vel convinci valeat vel vitari; tamen in nomine atque adjutorio sanctae Tri­ nitatis, quæ unus solus verus et bonus est Deus, ea dicam in quibus saltem magna ex parte rationem ca­ tholicae fidei constet sine aliqua erroris caligine con­ tineri. Quibus retentis, poteris eliam illa deprehen­ dere atque fugere, que etsi in hoe opere non videntur speciali disputatione convinci, tamen ex iis quae hic generaliter atque absolute ponentur, appareant illa quae infideles homines auribus volunt4 insusurrare fidelium, non regula divinae veritatis tradita, sed ne­ quitia humani erroris inventa.

CAPUT PRIMUM. 3. Trinitas unus Deus. Quo­ cumque igitur loco fueris constitutus, quia secundum regulam nostri Sahatoris imperio promulgatam, no­ sti te in uno Patris et Filii et Spiritus sancti nomine­ baptizatum; principaliter atque indubitanter loto cor­ de retine, Patrem Deum, et Filium Deum, et Spiri­ tum sanctumDeum, id est, sanctam atque ineffabilem Trinitatem unum esse naturaliter Deum, de quo in Deuteronomio dicitur: Audi, Israel; Dominus Deus tuus, Deus 1 unus est; et Dominum Deum tuum adora. bia, et illi soli servies ( Deut. VI, 4, 13). Verumtamen qnia istum unum Deum, qui solas est verus natura­ liter Deus, non Patrem solum, neque solum Filium, neqnc solum Spiritum sanctum, sed simul Patrem et Filiutn et Spiritum sanctum esse diximus; caven­ dum est, ne sicut Patrem et Filium et Spiritum san­ ctum unum Deum esse, quantum ad naturalem at­ tinet unitatem veraciter dicimus; sic eum qui Pa­ ter est, cumdem vel Filium, vel Spiritnm sanctum; aut eum qui Filius est, sive Patrem sive Spiritum sanctum; aut eum qui Spiritus sanctus propric in confessione hujus Trinitatis dicitur, vel Patrem vcl Filium personaliter dicere sive credere, quod omni­ no nefas est, audeamus.

4. Fides enim quam sancti Patriarchæ atque Pro­ phetie ante incarnationem Filii Dni divinitus accepe­ runt, quam etiam sancti Apostoli ab ipso Domino in carne posito audierunt, et Spiritus sancti magistc­ rio instructi, non solum sermone prædicaverunt, ve­ rumetiam ad instructionem saluberrimam postero­ rwn scriptis suis inditam reliquerunt, unum Deum prædicat Trinitatem, id est, Patrem et Filiumet Spiritum sanctum. Sed Trinitas vera non esset, si una eademque persona dicerctur Pater ct Filius et Spiritus sanctus. Si enim sicut est Patris et Filii et Spiritus sancti ana substantia, sic esset una persona, nihil omnino esset, in quo veraciter Trinitas diceretur. Rursus Trinitas quidem vera esset, sed unus Deus- Trinitas ipsa non esset, si quemadmodum Pateret Filius et Spiritus sanctus personarum suut ad invicem proprietate distincti, sic fuissent naturarum quoque diversitate discreti. Sed quia in illo uno Deo vero Trinitate, non solum quod unus Deus est, sed etiam quod Trinitas est, naturaliter verum est; propterea ipse verus Deus in personis Trinitas est, et in una natura unus cst. Per hanc unitatem naturalem totus Pater in Filio et Spiritu sancto est; et totus Filius in Patre et Spiritu sancto est, totusque Spiritus san­ ctus in Patre et in Filio est. Nullus horum extra quemlibet ipsorum est: quia nemo alium aut praecedit aeternitate, sut excedit magnitudine, aut superat potestate. Quia nec Filio nec Spi­ ritu sancto, quantum ad naturæ divinæ unita • tem pertinet, aut anterior aut major Pater est; nec Filii æternitas atque immensitas, velut anterior aut major, Spiritus sancti æternitatem irnmensita­ temque aut præcedere aut ex-cedere naturaliter potest. Sicutergo nec Filius posterior aut rninor est Patre, ita nec Spiritus sanctus posterioraut minor est Filio. Æternum quippe et sine initio est, quod Filius de Putris natura natus exstitit3: et æternum ac sine in- Itiocat, quod Spiritus sanctus de natura Patris Filii­ que procedit. Ob hoc ergo ires, unum recte credi­ mus et dicimus Deum, quia una prorsus æternitas, una immensitas, una naturaliter trium est divinitas personarum.

5. Teneamus igitur Patrem et Filium et Spiritum sanctum unum esse naturaliter Dcum: neque tamen ipsum Patremesse qui Fitius cst, ncquc Filium ipsum esse qui Pater esi, neC Spiritum sanctum ipsum esse qui Pauci' aut Filius cst. Una est enim Patris ct Filii et Spiritus sancti essentia, quam Græci οὺσίανvocant, in qua non est aliud Pater, ct aliud Filius, ct aliud Spiritus sanctus; quamvis personaliter sit alius Pater, alius Filius, alius Spiritus sanctus. Quod nobis ma­ xime in ipso sanctarum Scripturarum demonstratur initio, ubi Deus dicit: Faciamus hominem ad imagi­ nem ct similitudinem nostram. Cum enim singulari numero dicit, imaginem, ostendit unam naturam esse, ad cujus imagincm horno fieret. Cum vcro dicit pln­ rnlitcr, nostram, ostendit eumdem Deum, ad cujus imaginem homo ficbat, non unam esse personam. Si cnim in illa una natura i Patris et Filii ct Spiritus sancti una esset persona, non dicerctur, ad imaginem nostram; sed, ad imaginem meam: nee dixisset, Fa­ ciamus; sed, Faciam. Si vcro in illis tribus personis tres essent intelligendae vel credendæ substantiæ, non diceretur, ad imaginem nostram; sed, ad imagines nostras: una euim imago trium naturarum inæqua­ lium esse non posset. Sed dum ad unam imaginem unius Dei homo factus dicitur, una sanctæ Trinitatis essentialiter divinitas intimatur. Dcinde8 et paulo post pro eo quod Deus superius dixerat, Faciamus homi­ nem ad imaginem et similitudinem nostram; sic homi­ nem factum Scriptura narravit, ut diceret, Et fecit Deus hominem; ad imaginem Dei fecit eum (Gen. I, 26, 27).

6. Hanc Trinitatempersonarum atque unitatcm naturæ propheta Isaias revelatam sibi non tacuit, cum at; dicit Seraphim vidisse clamantia: Sanctus, sanctus, sancius Dominus Deus sabaoth (Isai. VI, 3). Ubi pror- MIS in co quod dictur tertio, Sanctus, personarum Trinitatem; in eo vero quod dicitur semel, Dominus Deus sabaoth, divinæ naturæ cognoscimus unitatem. In illa igitur sancla Trinitate (quod ideo a nobis re­ petitur, ut vestro cordi a tenacius infigatur), unus est Pater qui solus essentialiter de se ipso unum Filium genuit, et unus Filius qui de uno Patre solus est es­ sentialiter natus et unus Spiritus sanctus qui solus essentialiter de Patre Filioque procedit. Hoc autem totum una persona non posset, id est, et gignere se, et nasci de se et procedere de se. Quia igitur aliud est genuisse quam natum esse, aliudque est proce­ dere quam genuisse vel natum esse; manifestum est quoniam alius est Pater, alius Filius, alius Spiritus sanctus. Trinitas itaque ad personas Patris ct Filii ct Spiritus sancti refertur, unitas ad naturam.

CAPUT II. 7. Humanitas Christi. Exinanitio Filii Dei quæ fuerit. Sicut ergo secundum illatn divinitatem, qua unum sunt Pater et Filius et Spiritus sanctus, neque Patrem natum credimus, neque Spiritum san­ ctum, sed solum Filium; sic etiam sccundum carnem solum Filium natum catholica fides et eredit ct præ­ dicat. Neque enim in illa Trinitate proprium esset solius Patris quod non est natus ipse, sed anum Fi. lium genuit; neque proprium solius Filii quod non genuit ipse, aed a de Patris essentia natus est; neque proprium Spiritus sancti quod ucc natus est ipse, nee genuit, sed solus de Patrc Filioquc procedit6; si sc­ cuudlun divinam quidcm naturam Deus Patcr de nullo nasceretur Dco, secundum carnem tamen ipse nascc­ retur de virgine. Si enim Pater de virgine nasceretur, una persona esset Pater et Filius: ipsa autem una perSOnA, pra eo quod non de Deo, sed tantum de virgine nasceretur, non Dei Filius, sed tantum hominis filius veraciter diceretur. Ipse autem Dei Filius dicit1: Sic Deus dilexit mundum, ut I ilium suum unigenitum daret. Et iterum: Non enim misit Deus Filium suum in munduM, ut judicet mundum, sed ut salvetur mundus pet ipsum (Joan.m, 16, 17). Nec beatus dixisset Joannes: Qni diligit Genitorem, diligit et eum qui natus est ex eo (I Joan. v, 1). Nee ipse Filius dixisset: Pater meus usque modo operatur, et ego operor (Joan. v, 17). Ipse enim qui Filius dicitur, si idem esset et Pater, non veraciter Dei Filius diceretur, quia non de Deo, sed de sola virgine nasceretur. Ad extremum nec ipse Pater de coelo testaretur, ct suum corporali voce Fi­ lium demonstraret, dicens: Hic est Filius meus dile­ ctus, in quo mihi complacui 2(Matth. III:, 17). Apostolus quoque Paulus non dixisset de Deo Patre: Qui pro­ prio Filio non pepercit, sed pro nobis omnibustradidit illum (Rom. VIII, 32).

8. Sed quoniam ista omnia ct divinitus ad nostram doctrinam dicta sunt, ct quia divina dicta sunt, uti­ que vera suut; verum est quod fides catholica præ­ dicat, et secundum divinitatem de Patre natum esso solum Filium, æternum cnm Patre, immortalem, im­ passibilem, atque incommutabilem Deum; et secun­ dum carnem nou Patrem, sed unigenitumcjus Filium, salva æterniiatc sua temporaliter natuin, salva ini­ passibilitate sua passum, salva immortalitate sua mor­ tuum, salva incommutabilitate, qua Deus verus et vita aternaest, veracitcr suscitatum. Qui totum ha­ bet commune cum Patre quod æternus naturaliter sine initio habuit; et nihil habeL connnune cum Patre eorum quae in suam personam temporaliter atque hu­ militer ille æternus atque excelsus accepit.

9. Rursus si non illc qui proprius atque unigenitus Dei Patris Filius est, sed Spiritus sanemus nascercLur ex virgine, non ipsum Filium qui factus est ex mu- Heere, factus sub Lege, natum de Spiritu sancto ex Maria virgine, in Symbolo acceptum, et corde adju­ stitiam crederet, et ore ad salutem sancta confite­ retur Ecclesia. Sed et si ipse Spiritus sanctus, qui Patris et Filii Spiritus est, formam servi accipe­ ret, non ipse Spiritus sanctus super se ipsum ho­ minem iactum in columbæ specie cœlitus adve­ niret.

10. Pater igitur Dens de nullo genitus Deo, semcl de sua natura sine initio genuit Filium Deum sibi æqualem, et eadem qua ipse naturaliter æternus est divinitate coæternum. Sed idem Dei Filius cum sit Deus æternus et Tcrus, et cum Patre secundum di­ vinitatem naturaliter unus Deus, secundum b oc qaod dicit, Ego ei Pater unum sumus (Joan. x, 30); idem pro nobis est homo factus vcrus ct plenus: in eo ve­ rus, quia veram habet Deus ille humanam naturam; in eo vero plenus, quia et carnem humanam suscepit, et animam rationalem. Idem tamen Unigenitus Deus secundo I natusest; semel ex Patre, semel ex matrc: natus est enim de Patre Deus Verbum, natus cst de matre Verbum caro factum.

11. Unus igitur est atque idem Deus Dei Filius na- Urs ante sæcula, et natus in sæculo: et utraque na­ tivitas unius est Filii Dei; divina, secundum quam creator in forma Dei coæternus Patri Deus est; hu­ mana, secnndum quam senietipsum exinaniens et for­ niam servi accipiens, non solum in conceptu materni uteri semetipsum, dum homo fieret, cadem servilis formæ susceptione formavit; verum etiam de eodem matris utero idem Dcushomo factus exivit, et in cruce 1 idem Deus homo factus pependit, ct in sepulero idcm Deus homo factus jacuit, ut ab inferis idem Deus homo factus tertio die resurrexit: seu in sepulcro secundum solam carnem idem Deus jacuit, ei in infernum se­ candum solam animam descendit. Qua de inferis ad carnem die tertia revertente, idem Deus secundum earnem qua I in sepulcro jacuit, de sepulcro rcsur­ rexit; et quadragesimo post resurrectionem die, idem Deus homo factus in coelum ascendens, in dextera Dei sedit 2, inde in fine sæculi ad judieandos vivos mortuosque venturus.

42. Verbum ergo caro factum unus est Filius Dei Dominus Jesus Christus, mediator Dei et hominum. Idcirco autem mediator, quia idem Deus atque homo verus, habens cum Patre unam divinitatis naturam, et humanitatis unam cum matre substan­ tiam: habens ex nobis usque ad mortem iniquitatis nostræ pœnam, habens incommutabilem de Deo Patre justitiam 3; propter iniquitatem nostram tem­ porallter mortuus, propter justitiam suam, ct ipse semper vivus, et immortalitatem mortalibus hrgi­ turns. Qui perfectam quidem humanitatem suam in ipsa divinitatis sua; perfectione servavit: veritatem vero mortalitatis suæ 4 per susceptionem mortis, verilale atque incommutabilitate suae immortalitatis absorbuit.

13. Hoc est quod testatur bcalus Petrus, quia Christus deglutivit mortem, ut vitæ æternæ hæredes efficeremur ( I Petr. 111, 22). Beatus quoqne Paulus do­ cet qnod Christus mortem deglutierit, illuminaverit autem vitam et incorruptionem (II Tim. I, 10). Chri­ stus ergo mortem gustavit, quia verus homo cst: idem­ que mortem deglutivit, quia verus Deus est. Idem quippe, sicwl dicit Apostolus, crucifixus est ex infir­ mitate, sed vivit ex virtute Dei (II Cor. XIII, 4): unus atque idem, qui secundum prophetiam beati David, et homo factus est in Sion, et ipse fundavit eam Altissi­ mus ( Psal. LXXXVI, 5).

14. Itaque lice divinitas Christi alicna est a natura Patris, secundum id quod in principio erat Verbum, et Verbum erut apud Deum, et Deus erat Verbum: hoc erat in principio apud Deum; omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil: nee humanitas cjus aliena cst a natura matris, secundum id quod Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. I, i, 2, 3, 14). Illa enim natura quæ semper genita nia­ nat ex Patre, naturam nostram siue peccato suscepit, ut nasceretur cx virgine. Neque enim natura :.lena atque divina temporaliter concipi ei temporaliter nasci ex natura humana ullatenus posset, nisi secundum susceptionem veritatis humanae, veram temporaliter conceptionem atque nativitatem ineffabilis in se divi. nitas accepisset. Sic cst Deus æternus ac verus vera­ citer secundum tempus cl conceptus et natus ex vir­ gine. Dum enim venit plenitudo temporis, misit Deus Filium suum factum5 ex muliere, factum sub Lege, ut eos qui sub Lege erant redimeret, ut adoptionem filiorum reciperemus (Galat. iv, 4, 5): illo scilicet Deo facto naturaliter lilio hominis, qui unus est naturaliter Fi­ lius Dei Patris. Iloc utique Joannes evangelista con­ firmans, postquam dixit, Et Verbum caro factum est, et habitavit in nobis; subsequenter ait, Et vidimus glo­ riam ejus, gloriam quasi Unigeniti a Patre, plenum gratiæ et veritatis. Sic ille omnium spiriluum, om­ niumque corporum, id cst, omnium naturarum Crea­ tur et Dominus, creavit virginem creandus ex virgine; et cujus ipse factorest, matrem sibi fecit, quando de ejus carne concipiendus atque pariendus veram materiam carnis Deus immensus ac sempiternus accc­ pit: ut ct secundum veritatem formai servilis, Deus humo misericorditer fieret; et secundum formam Dei, naturali veritate, idem Deus homo permanens non careret.

15. Sic ergo Christum Dei Filium, id ost, unam ex Trinitate personam Deum verum crede, ut divinita­ tem ejus de natura Patris natam esse non dubites :. ct sic cnm verum hominem crede, ul ejus carnem non cœlestis, non aeriæ, non alterius cujusquam pu­ tes esse naturæ; sed ejus cuius est omnium hominum caro, id est, quam ipse Deus homini primo de terra pla­ smavit, et cæteris hominibus plasmat, quos per pro­ pagationem cx hominibus creat. Sed licet caro Chri­ sti, ut omnium hominum unius ejusdemque naturæ sit; hoec tamen quam Deus Verbum ex Maria virgine sibi unire dignatus cst, sine peccato concepta, sim peccato nata cst: utpote secundum quam Deus æter­ nus ct justus misericorditer et conceptus ct natus est, ct Dominus gloriæ crucifixus cst.

16. Quibus autem verbis explicabitur carnis illius excellentia singularis, cujus divina est ex ipsa soi conceptione persona, cujus origo nativitatis insolita, qua sic Verbum caro factum est, ut una persona esset cum carne sua Unigenitus ac sempiternus Deus, ipia suæ carnis I conceptione conceptus? Istam vero cæ- terorum hominum carnem per humanum certum cst nasci concubitum, viro seminante, femina vero con­ cipiente a!que pariente. Et quia dum sibi invicem vir mulierque miscentur ut filios generent ,sine libidine noti est parentum concubitus; ob hoc filiorum ex eo­ rum carne nascentium non potest sinc peccato esso conceptus, ubi peccatum in parvulos non transmittit propagatio, se 1 libido: i effecunditas naturæ buan facit homines cnm peccato nasei, sed foeditas libidinis, quam homines hahont ex t'hus primi justissima con­ demnatione peccati. Iieo beatus David, quamvis de legitimo nasceretur justoque conjugio, ia quo scilicet nrc infidelitatis culpa, nec fornicationis macula po­ terat inveniri; propter or:ginale tamen peccatum, quo naturaliter obstricti filii sunt irae, nou solum im­ piorum filii, sed omnes etiam qui de ju torum san­ ctificata carne nascuntur, exclamat et dicit: Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum, et in delictis peperit me 2 mater mea (Psal. L, 7). Sanctus eliam Job dicit mun­ dum a sorde nou esse hominem, nec si unius diei sit vita ejus super terram (Job XIV, 4, sec. LXX).

17. Dei ergo Filius unigenitus qui est in sinu l'a- tris, ut carnem hominis animamque mundaret, susce­ ptione carnis atque anime rationalis incarnatus es!; et qui est Deus verus, hcmo verus factus est; nou ut alter Deus esset, alter homo. sed idem Dcus, idem homo. Qui ut illud peccatum quod in concubitu mor­ talis carnis generatio humana conlraxil, auferret, conceptus est novo more, Deus incarnatus in matro virgine, sine coitu viri, sine libidine concipientis virginis: ut per Deum hominem, quum absque libi­ dine conceptum inviolatus edidit virginis uterus, ab­ luerelur peccatum quod nascentes trahunt omnes homines, quibus in corpore mortis hujus talis est nascendi conditio, ut matres eorum fecunditatis opus implere non possint, nisi prius virginitatem carnis amiserint. Solus igitur abstulit peccatum conceptio­ nis atque nativitatis humanas Deus Unigenitus, qui dum conciperetur, veritatem carnis accepit ex vir­ gine; et cum nasceretur, integritatem virginitatis servavit in matre. Ista causa est, qua Deus tactus cst filius virginis Mariæ, et Maria virgo mater facta est Unigeniti Dei; ut quem Pater genuit cx æternitate, ipsum virgo conceptum proferret in tempore: illa utique virgo, quam Deus, qui de ea fuerat nascitu­ rus, ita singulari gratia prævenit atque replevit, ut ipsum haberet ventris sui fructum, quem ex initio habet universitas Dominum; et ipsum silu videret nascendi solemnitate subditum, quem in unitate Pa­ ternæ substantiæ non solum humana, seu cHam ange- lica creatura cognosit et adorat Altissimum.

18. Sic ergo peccatum et poena peccatr, quæ per sclus corruptæ mulieris intravit in mundum, per inviolatæ virginis partum aufertur a mundo. Et quia in conditione generis humani per mulierem, quæ de solo viro facta est, contigit ut mortis vinculo tenere­ inur obstricii; hoc in redemptione humani generis- divina bonitas egit, ut per virum, qui de sola muliere natus est, vita hominibus redderetur. Illic humanam naturam nequissima deceptione sibi diabolus in pcc­ cati similitudinem sociavit: hic Deus humanam na­ turam in unitatem personæ suscepit. Ibi femina de­ cepta est, ut fieret filia diaboli: hic virgo gratia repleta est, ut fieret mater summi atque incommuta­ bilis Unigeniti BeL Ibi angelus dejectus per super­ biam, seducæ mulicris animum obtinuit: hic Deus humilians se per misericordiam, incorruptæ virginis uterum ex ea nasciturus implevit. Dei enim Filius Jesus Christus qui in forma Dei erat; quod I nisi ex natura Patris natus esset, esse non posse!; ipse, se­ cundum apostolicam docti'inam, semetipsum exinani­ vitformam servi accipiens. Formam ergo serva, id est, naturam servi in suam accepit Deus ille personam, auque ita hominum factor in similitudine hominum factus, habitu est inventus ut homo; ipse humiliavit semetipsum, factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis (Philipp. II, 6-8).

19. Intente igiturhanc Apostoli sententiam cogita, ut in ea cognosces quomodo Dominum Jesum Chri­ stuM eumdem Deum atque hominem credas; nec tairen in eo veritatem utriusque naturæ in tina per­ aona, aut cenfundas, aut dividas. Cum ergo primum nudis de Domino Jesu Christo, quia in forma Dei erat; oportet te agnoscere, firmissimeque tcnere, in illo formæ nemine naturalem plenitudinem debere intel­ ligi. la forma igitur Dei Doluimus Jesus Christus erat; quia in natura Dei Patris semper erat, de quo natas erat. Unius ergo naturæ cum Patre est, æqualiter­ quecum eo sempiteruus atque immensus, æqualiter immortalis et incommutabilis, æqualiter invisibilis et inenarrabilis, :'qualiter bonus ei justus, aequaliter miserator et misericors, patiens et multum miscri­ cors et verax, æqualiter furtis et suavis; aequaliter sapiens atque omnipotens.

20. Proinde hæc omnia quæ diximus de Filio Dei, firmissima fide retinens I ( quia hæc uiique omnia in unitate naturae habens cum Patre, sine dubio æqua. lis est Patri: propter quod et Apostolus continuo adjungens ait: Non rapinam arbitratus est esse se œqualem Deo; nes enim rapinae a fuit ilia Filii cum Patre divinitatis aequalitas, sed nalurae), etiam illa quæ consequenter subjungit Apostolus dicens, quia semetipsum exinanivit formam serui accipiens, in simi­ litudine hominum factus, et habitu inventus ut homo; et quia humiliavit semetipsum, factus obediens usque ad mertem, mortem autem crucis: omnia hæc de ille unlgenito Dco Dei Filio, de illo Verbo Deo, de quo deit evangelista, In principio erat Verbum, et Ver­ bum erat apud Deum, et Deus erat Verbum; de illa Dei Virtute, Deique Sapientia, de qua Deo dicitur, Omnia in Sapientia fecisti (Psal. CIII, 24); de illo Principio cum quo unum est Pater ipse principium, ei in quo sibi coæcterno fecit coelum et terram, id est omnem spiritualem corporalemque naturam; de Deo unigenito, qui est insinu Patris, ut dixi, omnia h;rc personaliter accipe; salva tamen æternitate, immensitate, immortalitate, incommutabilitate, invi­ sibilitate divinitatis ejus. Quæ ita naturaliter et æqua­ liter cornmunia cum Deo Patre habet Deus Filius 4, ut licet homo pro nobis fuerit veraciter factus, per­ manserit tamen aequalis vero Deo 8 Patri, de quo na- tus est verus et Veritas Dens. Semetipsum igitur exinanivit, sed' de plenitudine ejus nos omnes accepi­ mus: quam plenitudinem si exinanitus amitteret, quod de ea nobis daret iitique non haberet. Eodem autem- non habente, nos procul dubio nihil possemus acci­ pere. De plenitudine autem ejus noa omnes accepimus. Ex eo igitur quod nobis de |lenitudine sua dedit, ostendit eWam, eum se exinanivit, plenitudinem non amisisse quam habuit: quia si plenitudinem suam amitteret, dare de illa nullatenus posset. Formam ergo servi accepit: neque enin aliud fuit illa Dei summr exinanitio, nisi fotine servilis, id est naturne humanæ- acceptie.

21. Utraque est igitur in Christo forma, quia utra­ que et vera et plena est in Christo substantia. Ideo sancius evangelista plenum eum gratiæ et veritatis praedicat (Joan. i, 1,16, H): quia et in divina natura, in qua Deus Veritas est, plenus est; et iu humana, in qua homo verus Gratia factus est, plenufr cst. In iNa pleniludine Deus est, in forma Dei æqua­ lis Deo; in ista plenitudine servus, in forina servi, quia in similitudine hominum factus, habitu est inten­ tua ut homo. Exinaniens ergo semetipsum, formam servi accepit, ut .cret servus;. sed formæ Dei pleni­ tudinem non amisit, in qun semper est :eternus alque incommutabilis Dominus: factus secundum formam servi homo verus, ejusdem naturæ cujus est ancilla mater; et manens in forma Dei Dens verus, ejus­ dem naturae cujus est etiam Dominus Pater. In forma Dei cum Patre et Spiritu sancto unus et solus forma­ tor omnium Deus; secundum formam servi solus ipso Sua et Patris et Spiritus sancti operatione formatus: quod creator est, commune habens naturaliter cum Patre et Spirito sancto; quod autem creatus est V solus habens personaliter in se ipso. Cujus et nativi­ tatem futuram secundum carnem, et mortem, et re­ surrectionem, atque in cœlos ascensionem Lex et Prophetæ prænuntiare nunquam destiterunt, prout ipse præcipiebat, obedientes et verbis et fictis.

22. Nam et in sacrificiis canalium victimarum, quæ sibi ipsa sancta Trinitas, quæ unus est Deus Novi et Veleris Testamenti, a patribus nostris præci­ piebat offerri, illius sacrificii significabatur gratissi­ mum munus, quo pro nobis se ipsum solus Dcu9 Filius secundum carnem esset misericorditer obla­ turis. Ipse enim, secundum apostolicam doctrinam, obtulit semetipsum pro nobis oblationem et hostiam Deo in odorem suavitatis (Ephes. v, 5). Ipse verul Deus et verus Pontifex, qui pro nobis non in sanguine tau­ rorum et hircorum, seu in sanguine suo semel intro­ ivit in sancta (Hebr. ix, 12). Quod tunc pontifex ille significabat, qui cum sanguine in sancta sanctorum per annos singulos intrabat. Iste igitur est, qui in se uno totum exhibuit, quod esse necessarium ad re­ demptionis nostræ sciebat effectum; idem scilicet sacerdos et sacrificium, idem Deus et templum: sa­ cerdos, per quem sumus reconcilinli; sacrificium, quo reconciliati: templum, inquo reconciliati; Deus, cui reconciliati. Solus tamen sacerdos, sacrificium, et templum; quia hæc omnia Deus secundum for­ mam servi: non autem solus Detis; quia hoc cum Patre et Spiritu sancto secundum formam Dei.

23. Reconciliati sumus igitur per solum Filium secundum caruem, sed non soli Filio secundum di­ vinitatem. Trinitas enim nus sibi reconciliavit per hoc quod solum Verbum carnem ipsa Trinitas fecit. In quo sic veritas incommutabilis permanet humanæ divinæque naturae, ut sicut vera semper est ejus di­ vinitas, quam de Patre ineommutabilem habet, Ita vera semper atque incommutabilis ejus humanitas sii, quam sibi uuitarn summa divinitas gerit.

iI. Hæc pauca de fide sanctæ Trinitatis, quae so­ lus ct verus est naturaliter Deus, quantum brevitas temporis ct sermonis permisit, inserui. Nunc de creatura quid absque dubitatione credere debeas, in­ timabo.

CAPUT III. 35. Creatœ res a Deo. Unde naturæ creatœ proficiant et deficiant. Deus ubique. Deus natu­ raliter vita. Origo vitœ malœ. Peccatum in Spiritum sanctum. Principaliter itaque lene, omnem naturam quæ nun est Trinitas Deus, ab ipsa sancta Trinitate quæ solus verus et æternus Deus est, creatam ex ni­ hilo; ac sic universa in cælis et in terra, visibilia et invisibilia, sive Thronos sive Dominationes, sive Principatus, sive Potestates, opus atque creaturam esse sanctæ Trinitatis (Coloss. I, 16); quae cst unus Deus rerum omnium Creator et Dominus, aeternus, omnipotens 1, et bonus, habens naturaliter ut sem­ per sit, et ut mutai i aliquando non possit. iIic Deus qui sine initio semper est, quia summe est, dedit rehus a se creatis ut sint: non tamen sine initio, quia nulla creatura ejusdem naturæ est, cujus est Trimtas unus ferus et bonus Dcusr a quo creata sunt omnia. Et quia summe bonus est, dedit'omnibus naturis quas fecit ut bonæ sint: non tamen tantum bonae, quan­ tum Creator omnium bonorum, qui non solum summe bonus, sed etiam summum atque incommutabile bo­ num est; quia aeternum honum est, nullum habens defectum, quia non ex nihilo factum; nullum habens profectum, quia non habet initium. Ideo qnippc na­ turæ a Deo factæ proficere possunt, quia esse cœpe­ runt; ideo deficere, quia ex nihilo factæ sunt. Ad defectum eas conditio ducit originis, ad profectum vero provehit operatio Creatoris. In eo igitur primum Trinilatis, quæ Deus verus est, æternitas sine initio naturalis agnoscitur, quia quædam ita fecit, ut cum esse quidem cœperint, tamen non esse aliquando non possint: in eo vero ejus omnipotentia intelligitur, quia omnem creaturam visibilcm atque invisibilem, id est corporalem atque spiritualemdc nihilo fecit; in quibus ipsa rerum diversitas multo magis commen­ dat bonitatem atque omnipotentiam Creatoris. Nisi cnim omnipotens esset, non una eademque facilitate summa atque ima fecisset; et nisi summe bonus esset, non se gubernandis rebus quoque intimis pr;c- stitisset.

26. Igitur tam in magnis quam in parvis quibusque rebus conditis magna est bonitas atque omnipotentia Conditoris. Omnia enim sapienter fecit summa vera­ que Sapienlia; cui naturaliter hoc est esse, quod sa­ pientem esse; hoc facere, quod sapienter facere. tas itaque multiplicis sapientiæ Dei magnitu­ dinem celsitudini suae, non solum in magnitudi­ ne sublimium crcaturarum, verumetiam in infimarum parvitate commendat: dum bona omnia quæ creavit, non solum multo inferius dissimiliusque suo Creatore sunt, utpote non prolata de ipso, sed farta prorsus ex nihilo; verum eliam inter se non æqualiter suni, sed unaquæque res ita permanet, sicut a Deo ut- esset a accepit, alia quidem sic, alia autem sic. Neque enim sic datum est corporibus ut sint, sicut spiritus acce­ perunt: cum ipsa quoque corpora noa æqualiter sint, ct in ipsis coelestibus atque. terrestribus inveniatur nonnulla diversitas; cnm tam coelestia quam terrestria, non solum impari distent quantitate molis, veruli etiam dissimili splendeant claritate. Alia namque cst, sicut Apostolus dicit, claritas cælestium corporuM, alia terrestrium. ln ipsis quoque cœlestibus, alia claritas solis, alia claritas lunæ, el alia claritas stellarum: stella enim a stella differt in claritate (I Cor. xv, 40, 41). Corpora­ lium igitur naturarum diversitas ostendit unamquam­ que earum non hoc esse, quod ex se semper habere potuerit, sed quad ex dispositione atque opere omni­ potentissimi atque incommutabilis et sapientissimi Creatoris accepit 27. Quod si unius ejusdemque naturae esset qureli­ bet ereatura corporalis, cujus est sancta Trinitas, quae unus est Deus; nec localiter in loco esset, nec tem­ poris mutationem aliqnando sent ret, nec de loco ad locum transiret, nee circumscriberetur quantitate molis sue. Quæ omnia ostendunt bujuscemodi natu­ rarum illum esse opificem, cui nullus latus aut an­ gustus locus est, quia non minus in angustis quam in latis totus est; nec matatur tempore, quia solns potest volumina temporum, non temporali volubilitate sed æterna stabilitate mirabiliter urdiaare. Neque enirn in tempore cogitat, que nadmodum temporum series rerum decessione ac successione transcurrat: nec aliqua molis quantitate terminatur,quia nulla' conclu­ ditur: neque per mundi partes partibus suis est ipse diffusus, ut majores mundi partes snis majoribus im­ pleat, ct minorcs minoribus implendo nusquam tamen totus se infundat. Ipse enim est Deus qui ait: Cœlum et terram eqo impleo (Jerem. XXIII, 24). Omnia igitur quæ fecit, id est, spiritus et corpora, summa et ima. coelestia atque terrestria, viventia et quibns faculta­ tem vivendi non dedit, ineffabiliter ubique totus Do­ minus Deus et implet et continet; nec in iis qnæ dividuntur ipse dividltur, nec in iisqua; mutantur ulla mutatione variatur. Nisi enim naturaliter incommu­ tabilis ipse esset, nunquam in rebus mutabilibus ordo quidam consilii ac dispositionis ejus incommutabilis permaneret.

is. Deus igitur rerum corporearum atque incor­ porearum creator immensus, eo primum se nullum esse corpus ostendit, quia quibusdam corporibus vitam non dedit, cnm corpora omnia ipsc creaverit. Ipse autem naturaliter vita est, quia si vita nou esset, non viventia corpora non fecisset. N'quc enim facit rem non viventem, nisi res vivens. Non igitur unius naturæ cum Deo sunt corpora, quæ onmino vivere non possunt. Ac sic nequc ilia corpora unius naturæ cum Deo sunt, quibus singulis singulos brutos atque irrationabiles spiritus, quibus eadem corp ora vivifica­ rentur ac sensificarentur, inseruit. Sed ucc ipsi bruti spiritus unius naturæ cum Deo sunt, quos licet vivi­ ficandis sensificandisque cognoscatur inseruisse cor­ pori bus; ipsis tamen spiritibus nullum intelligendi lar­ gitus est lumen, quo suum possent aut cognoscere aut diligere Creatorcm.

29. Ipsos quoque spiritus, quos rationales atque intellectuales esse non dubium est, quis audeat bla­ sphemo spiritu et cæco corde, ejusdem natune cujus est Deus, vel putare, vel dicere; cum Deus utique naturaliter incommutabilis omnino sit ct immensus? Qui cum in se diversitatem ullam habere non possit, in eisdem tamen spirilihns, quos rationales atque in­ tellectuales fecit, diversitatem suæ operationis osten­ dit. In quibusdam enim, id est, qui terrenis ac mor­ talibus sunt inscrti corporibus, ctsi nullus est localis motus, quia per locorum corporalium partes, cum ipsi in corporibus sint, non particulatim sunt, sed sicut in totis corporibus toti, sic in corumdem corpo­ rum partibus toti sunt: tamen cogitationum varietas diversitatem in eis cujusdam temporalis motionis ac mutationis ostendit; dum modo aliquid nesciunt, modo sciunt; modo volunt, modo nolunt; modo sapiunt, modo desipiunt; modo iniqui ex justis, rno­ do justi sunt ex iniquis; modo pietatis illustrantur lumine, modo depravantur tenebroso impietatis er­ rore.

50. Illos quoque quos terrenorum corporum nulla gravat lutulenta materies, id est, angelicos spiritus, quis nOH videat non unius naturæ esse cum Beo, scd factos ex nihilo? Quorum naturalis mutahditas in co cognoscitur, quia ejusdem naturæ pars est in deterius permutata. Deinde quia ii qui depravati non sunt (licet illius dono a quo, cum non essem, facti sunt, indefessa, et in quantum creatura angelicæ gratis datum est perfecta dilectione, contemplatione, atque exsultatione multitudinem dulcedinis Domini incessa­ biliter suuant1; nec ab eo naturali conditione defi­ ciant), etsi inhærentibus Deo nihil inest de vanitate temporis; quia collato sibi æternæ incorruptionis atque incommutabilitatis munere, nihil in se sentiunt imitationis: inest tamen singulis terimnus naturalis,. quo a sc inviccm discernuntur; quia nullus eorum est in alio; et cum uni eorum opus quodlibet injungi­ tnr; alius quoque alteri operi implendo divinæ pote­ statis deputatur arbitrio. Hæc autem omnia ostendunt etiam sanctos Angelos creaturam esse sancuc Trini­ tatis: ctijus per singulas res, quas utique sicut voluit fecit, apparet niirabilis ct sapientia in dispositione, et virtus in opero.

51. Quosdam igitur spiritus sic Deus crcavit, ut semper essent; quosdam vero, ut esse spiritus quan­ dnque desincrent. Illos itaque desituros quosdam ex aqua, quosdam, quia sic voluit Omnipotens, produxit ex terra. Supcriorcs vero spiritus nullum cuin corpo­ I'cis elementis habere fecit naturale consortium; quos et æternos creavil, et eis facultatem atque intelligen­ tiam cogitandæ, cognoscendæ, diligendæque divinita­ tis inseruit. Quos tamen ita crcavit, ut etiam præ se ipsis illum diligerent, cujus se tales. creatos opere eognovissent; cum eorum, ut talcs fierent, nulla me­ rita præcessissent. Ut auteur lucc dilectio haberet justam et congruam laudem, voluntatis quoque cis Uibuit libertatcm; ut esset eIS possibile, sive ad eum qui supra. eos cst intentionem sanctæ dilectionis eri­ gcre, sive ad se vel ad ea quæ infra eos sunt pravæ cupiditatis semctipsos pondere declinare.

32. Non est igitur natura, qua in pclernum possit, sive inisere, sive beate' vivendo subsistere, nisi quae potest de Dco, ipsius Dei munere, cogitare. Hæc au­ lem natura intellectualis in animabus est hominum, ct spiritibus Angelorum. Deus quippe cognoscendi ac diligendi se non nisi Angelis et hominibus indidit facultatem. Quibus propterarbitrii libertatem, quæ maxime debuit intellectualicreaturæ Creatoris beni­ gnitate conferri,ita cognoscendi ac diligendi se lacu!­ tatem voluntamque donavit, ut cam unusquisque ct habere posset, et perdere; si quis tamen sponte cam perderesuo cam deinceps arbitrio resumere non va­ leret: ut illius esset sancta cogitationis initia gratuitæ dono bonitatis denuo renovandis qui bus v ellet infun­ dere,cujus fuit in ipso creationiscxordio nullis præ­ cedentibusmeritis spiritus ct corpora locis atque aff ctionibus, prout ipsc sapiens voluit, congruis mi­ rabililcr 3 ordinare.Angeli ergo atque homines pro co quod rationales facti sunt, æternitatis ac beatitudi­ nis domum in ipsa natur.c spirilualis creatione divini­ tus acceperunt: ita scilicet, ut si dilectioni Crcatoris sui jugiter inhæsissent, simul alerni beatique mau­ sissent; si vcro propriælibertatis 4 arbitrio contra summi 5 Creatoris imperium suam niterenturfacere voluntatem, protinus a contumacibus beatitudo discc­ deret, ct ad supplicium cis relinquereturæternitas misera,erroribus deinceps doloribusque crucianda. Et de Angelisquidem hoc disposuit ct implevit, ut si quis corum bonitatem voluntatis perderet, nunquam cain divino nunererepararet.

55. Pars itaque Angelorum, quæ a suo crcatore Deo, quo solo bono beata fuit, voluntaria prorus aversionediscessit, æquitatis supernæjudicio initium suæ damnationis in ipsa aversione voluntatis invenit; ut non aliud ei esset incipcre jain puniri, quam illius beatifici boni dilectione dctitui: quam Dcus in æterno sic totam præcepit remanere supplicio, ut etiam ignem ci æternum pararct; in quo illi omnes prævaricato­ res angeli nec mala voluntate possint unquam carere, nec poena; sed permanente in eis injust.e aversionis malo, permaneat etiam justæ retributionis alterna damnatio. Horum malorum princeps diabolus primos homines, quos ad peccati participium 1 invidus duxit, non eis tantum, sed et universæ propagini earum cum vitio peccati meritummortis inseruit. Deus autem misericors et justus, sicut diabolo et angelis ejus pro­ pria cadentibus voluntate, caeteros Angelos in suæ dilectionis æternitate firmavit; sic etiam humani ge­ neris massam non totam in sempiternum perire per­ misit, sed quos voluit ejus gratuita bonitas, repul is tcnebris, in quibus omnis humana nativitas pecati originalis condemnatione versatur, reducendos præ­ destinavit ad luccm: in eo præcipue demonstrans quod istos originalis peccati vinculis indebita gratia Libe­ ratoris absolveret; cum alios, et quam maxime pat - vulos, quibus nulla possunt vel bona vel mala inesse propria; merita 3 voluntatis, insolubili nexu æterna damnatio retineret. ^

34. Bonæ quoque voluntatis et cogitationis initium, non homini ex se ipso nasci, sed divinitus et præpa­ rari et tribui, in eo Deus evidenter ostendit, quod neque diabolus, neque aliquis angelorum ejus, ex quo ruinæ illius merito in hanc sunt inferiorem detrusi caligenem, bonam potuit aut poterit resumere volunta­ tem. Quod si possibile esset ut humana natura, post­ quam a Dco aversa bonitatem perdidit voluntatis, ex: seipsa rursus eam hahere potuisset; multo possibi­ lius boc natura haberet angelica, quae quanto lui­ nus gravatur terreni corporis pondere, tanto magis hac esset prædita facultate. Sed ostendit Deus uude bona voluntas hominibus detur, quam sic amiscrunt angeli cum haberent, ut amissam deinceps habere non possint.

35. Quoniam igitur digna est eadcm voluntas bona pcr Dei gratiam æternæ beatitudinis pr.cmio, et ini­ quitas angelica atque humana fsse non debet impu­ nita; propterea sccundum catholicae fidei regulam, venturum esse Filium Dei ad punicndos omnes pecca­ tores angelos, ct ad judicandos homines vivos ct mor­ tuos fideliter exspectamus. Testatur cuirn bratus Petrus quia Dens angelis peccantibus non pepercit, sal carceribus caliginis inferni detrudens, tradidit in judicio puniendos reservari (II Petr. n, 4). De hominibus quo­ que vivisac mortuis judicandis bcatus Paulus hoc ait: Testificor coram Deo, et Christo Jesu, qni judicaturus est vivos et mortuos, et per adventum ipsius 4, et regnum ejus (II Tim. iv, i). In cujus adventu ab illo primi ho­ minis corpore, qnod Deus de terra plasmavit, usque ad omnium hominum corpora, quæ animata quando­ que vivere coepcrunl, ab illo resuscitabuntur, a quo operante creata sunt. Singula vero corpora illis sin­ gulis suis animabus in resurrectione reddentur, quas in maternis, ut vivere inciperent,ventribus habere coep unt: ut scilicet aninKe in illo examine jusii judicis in eisdem singulis corporibus suis accipiant retributionem, sive regni, sive supplicii, in quibus sive bonam, sive malam qualitatem vitæ præsentis habuerunt.

36. Qualitas autem malae vitæ ab infidelit ate inci­ pit, quæ ab originalis peccatireatu initium sumit. lu quo quisquis incipit ita vivere, ut ante finiat vitant, quam ab cjus obligatione solvatur, si unius diei, vel unius huræ spatio anima illa vixit in corpore, necesse cst cam cum eodcm corpore interminabillagehennæ supplicia sustinere: ubi diabolus cum angelis suis in æternum arsurus est, qui et primus peccavit, ei pcc­ catum primis hominibus persuasiL; ubi cnm eo etiam fornicarii, idolis servientes, adulteri, molles, mascu- Inrum concubitores, fures, avari, cbriosi, maledici, rnpaccs, et omnes qui opera carnis agunt ( cle quibus beatus dicit Apostolus, quia regnum Dei non conse­ quentur [I Cor. VI. 9,10, et Galat. v, 19-21]), si ante hujusvitac terminum a viis suis malis conversi non fuerint, æternis ignibus exurentur. Omnis enim homo, qui in hoc sa culo usque ad finem in iniquitatum de­ lectatione' et cordis obduratione permanserit f sicut hic eum noxia criminum delectatio tenuit, sic eum sine fine sempiterna cruciatio retinebit.

37. Erit enim etiam iniquorum resurrectio, sed sine immutatione, quam solis fidelibus et ex fide ju­ ste viventibus daturus est Deus. Hoc est. enim quod ait beatus Paulus: Omnes idem resurgemus, sed non omnes immutabimur. Ostendens autem justos divino munere commutandos, ait: Et nos immutabimur. na­ bebunt ergo iniqui cum justis rcsurrectioncm carnis communem, immutationistamen gratiam non habe­ bunt, quae dabitur justis: quoniam a corporihu? im­ piorum non auferetur corruptioet ignobilitas ct inlir­ mitas in quibus seminantur quæ ob hoc morte etiam non exstinguentur, ut illud juge tormentum corpori atque animæ sit mortis æternæ supplicium. Justæ vcro animæ, quas hic Redemptor Deus gratis ex fide justificavit, et justificatis bene vivendi usque in Hincm perseverantiam tribuit, in ipsis corporibus, in quibus bic justificationis gratiam divinitus acceperunt, et in quibus justificatæ per fidem, in charitate Dei proxi­ mique vixcrunt, regni coelestis æterna beatitudine potientur: glorificatis eti; m corporibus suis, quæ sine dubio carnis natura, quam Dens creavit, veraciter permanente non sicut hic animalia, sed spiritualia tunc habebunt.Sanctorum cnim seminatur corpus ani­ male, surget corpus spirituale.In his per illam immu­ lationem, qu:c solis dabitur justis, implebitur quod oportere dicit Apostolus, ut corruptibile hoc induat incorruptionem, et mortale hoc induat immortalitatem (I Cor. xv, 51, 52, 44, 53). In quibus sexus masculi­ nus, vel femineus, sicut cadem corpora creata sunt, permanebit: quorum gloria erit pro factorum bono­ rum diversitate diversa. Omnia tamen corpora, sive masculorum, sivc feminarum, quaecumque in regno illo erunt, gloriosa erunt: ille autem judcx novit quantam unicuiquc sil daturus gloriam; quia in hac vita per misericordiam gratis justificando prævenit, quos illic per justitiam glorificare disponit.

58. Tempus vero acquirendi vitam æternam in ista tantum vita Deus hominibus dedit, ubi voluit esse etiam pænitentiam fructuosam. Ideo autem hic pænitentia fructuosa est, quia potest hic homo deposita malitia bcne vivere, ct mutata voluntate injusta 2, mcrita si­ mul opcraque mutare, et in timore Dei ca gerere quæ placeant Uco. Quod qui in bac vita non fccerit, habe­ bitquidempænitentiam in futuro sæculo de malis suis, sed indulgentiam in conspectu Dei non inveniet: quia cui crit ibi stimulus poenitudinis. nulla ta­ men ibi erit amplius correctio vuluntatis. A talibus enim ita culpabitur illiquitassua, ut nullatenus ab cis possit vel diligi vel dcsidcrari justitia. Voluntas enim corum talis erit, ut habcat in se semper malignitatis sua; supplicium, nunquam tamen recipere possit bo­ nitatisaffectum. Quia sicut illi qui cum Christo re­ gnabunt, nullas in se make voluntatis rcliquias habe­ bunt; ita illi qui erunt in supplicio ignis æterni cum diabolo et cjus angelis dputati, sicut nullam ulterius habebunt requiem,sic bonam nullatenushabire pote­ runtvoluntatem. Et. sicut cohæredibus Christi dabitur perfectio gratiæ ad æternam gloriam; sic consui tibus diaboli cumulabit ipsa malignitas paenam, quando ex­ terioribus deputati tenebris nullo illustrabuntur in­ teriore lumine veritatis.

59. Proinde omni homini in hac THa esse potest utilis poenitentia, quam quocumque tempore homo egerit, quamlibet iniquus, quamlibel annosus, si toto corde renuntiaveritpeccatis præteritis, et pro eis in conspectu Dci non solum corporis, sed etiam cordis lacrymas fudcrit, et malorum operum maculas bonis operibus diluere curavcrit, ornnium peccatorum suo­ nrm indulgentiam mox habebit. Hoc enim nobis Do­ minus prophetico promittit eloquio, dicens: Si con­ versus fueris, et ingemueris, salvuseris (Isai. XXX, 15, sec. LXX). Et alio locy dicitur: Fili, peccusti, ne ad. jicias iterum, sed et de præteritisdeprecare, ut tibi di­ mittuntur(Eccli. xxi, 1 ). Nunquam peccanti esset indicta pro peccatis deprecatio, si deprecanti non esset remissio concedenda. Scd etiam pœnitentia peccatori tune prodest, si cam in Ecc!csia catholica gerat: cui Dens i:! persona beati Petri ligandi solvendique tri­ buit potestatem, dicens, Qum alligaverissuper terram, erunt ligata et in cælis; et quæ solveris super terram, erunt soluta et in cœlis(Matth. xvi, 19). In quacum­ que igitur homo ætate vcram peccatorum suorum pœnitentiam cgeril, el vitam suam Deo illuminante correxerit, non privabilur indulgentiæ munere: quia Deus, sicut per prophetam dicit, non vult monem morientis,quantum ut revertatur a via sua mala, ct vhat anima ejus (Ezech. XXIIII, 11).

40. Verumtaten nullus hominum debet sub spe misericodiæDei, in suis diutiusremanere peccatis; cum etiam in ipso .corpore nemo velit sub spe futuræ salutis diutius ægrotare. Tales enim qui ab iniquita­ tibus suis recedere negligunt, et sibi de Deo indul­ gentiam repromittunt, nonnunquam ita præverniuntur rcpei tino Dei lurore, ut nec converstonis tempus, nec beneficium remissionis inveniant. Ide o unum­ quemquenostrum sacra Scriptura benigne præmonet. dicens: Ne tardaveris converti ad Deum, et ne differas de die in diem. Subito enim veniet ira ejus, et in tempo­ re vindictæ disperdet te (Eccli. v, 8,9). Dicit etiam beatus David: Hodie si vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda vestra (Psal. XCIV, 8). Cui beatus quo­ que Paulus concordat his verbis: Videte, fratres, ne forte sit in aliquo vestrum cor malum incredulitatis dis­ cedendi a Deo vitio: sed adhortamini vosmetipsos per singulos dies, donec Hodie cegnominatur, ut non obdu­ retur quis ex vobis fallacia peccati (Hebr. III, 12 et 13). Obdurato igitur corde vivit 2, sive qui non converti­ tur desperans de indulgentia peccatorum suorum, sive qui sic misericordiam Dei sperat, ut usque in finemvitæ præsentis in suorum criminum perversitate remaneat 3.

41. Proinde diligentes misericordiam Dei, metuen- I tesque justitiam, nec de remissione peccatorum de­ speremus, nee remaneamus in peccatis: scientes quia illa omnium hominum debita sit exactura æquitasju­ stissirni judicis, quæ non dimiserit misericordia cle­ mentissimi Redemptoris. Sicut enim miscricordia sus­ cipit absolvitque conversos, ita justitia repellet et PII­ nict obduratos. Ili suut qui peccantes in Spiritum sanctum, neque in hoc sæculo, neque in futuro remis­ sionem accipicnt peccatorum (Matth. XII, 31,52). Ideo autem hominis anima intellectualis spiritus est, ut quærat .. agnoscat, atque discernat et tempus ope­ rum suorum, pro quibus receptura est in judicio qnod ordinavit divina justitia, etcjusdem retributionis tem­ pus, quo non eliam licebit aut opera mutare, aut iv­ missionem poccatorum suorum de divina misericor­ dia ulililcr postulare. Cæteri vero spiritus omnium animalium, quihus non est intellectus, quia quidam corum de terra, quidam de aquis originem ducu t (de aquis eSt ian sunt reptilia et volatilia, de terra vet o quædam quæ repunt, quaedam vero quæ gradiuntur, rxorta sunt); tamdiu spiritus sunt, quamdiu in corpo­ ribus vivunt. Anima quippe quæ rationis capax divi­ nitus facta non est, cum carne sua et incipit et desi­ nit vivere; quia quando corpori vitam non tribuit, et ipsa non vivit: atque ita miro modo cum omni carni anima I vivendi caina sit; spiritus tamen irrationalis tamdiu vivit, quamdiu in carne manere potuerit, et dum a carne sua separatur, exstinguitur. Ita fil ut cum ipse vita carnis suæ sit, vivere tamen nequeat, quando vitam carni subministrare destiterit; et si non. sit caro cui vitam dare valeat, ipse quoque eam pro­ tinus non habebit. Ideo noc æternitas irrationalibus spiritibus dala est, nec aliquod eis judicium præpa­ ratur, in quo cis vei beatitudo pro bonis, vcl damna­ tio pro malis reddatur opcribns. Ideo autem in cis nulla operum discretio requiretur, quia nullam intel­ ligendi facultatem divinitus acceperunt. Propterea ergo ecrum corpora resurrectura non sunt, qnia nec in ipsis animabus eorum aut æquitas aut iniquitas fuit, pro qua eis æterna vel beatitudo sit retribuenda, vel pœna.

42. Illa igitur animalia præsentis sæculi cursum aique ornatum secundum Creatoris incomprehensi­ bilem peragunt voluntatem, quae de snis factis nul­ lam rationem redditura sunt, quia rationalia non sunt. Numquid enim de bobus cura est Dco (I Cor. IX, 9 ) ? Homines vero quia rationales facti sunt, et de se et dc omnibus rebus quas in usum vitae præscntis acce­ perunt, rationem reddituri sunt Deo, et pro suorum. actuum qualitate recipient aut poenam aut gloriam. Omnes enimnos manifestari oporlel anie tribunal Chri­ ati, ut recipiat unusquisque propria corporis, prout ges- sit, sive bonum, sive malum ( II Cor. v, 10 ): tune scilicet, cum secundum ipsius nostri Creatoris ac Re­ demptoris eloquim, Omnes qui in monumentis sunt, audient votem ejus, et procedent qui bona fecerunt, in resurrectionem vitæ; qui vero mala egerunt, in resur­ rectionem judicii (Joan. v. 28 et 29 ). Ut scilicet qui mala egerunt, cant in combustionem ælernam, sein­ per arsuri curII diabolo principe omnium malorum; qui vero bona fecerunt, eant in vitam æteruam, re­ gnaturi sine fine cnm Christo rcge omnium sæculo­ rnm. Illi autem cnm Christo regnabunt, quos Deus gratuita bonitate sin prædestinavit ad regnum. Qnia enim eos tales prædestinando præparavit, ut regno digni essent; præparavit utique secundum propnsi­ tum vocandos, ut obediant; præparavit justificandos, ut accepta gratia recte credant, et bene vivant; præparavit etiam glorificandos, ut Christi cohærcdes effecti, regnum cælorum siue line possideant.

43. Ad quod regnum diversis temporibus per Sa­ cramenta, quæ ad fidem incarnationis suæ Christus instituit, illi pervenerunt, quos Deus gratis nullo bo­ næ voluntatis, vol boni operis merito præcedete sal­ vavit. Quemadmodum et ex illo tempore quo Salva­ tor noster dixit, Si quis renatus non fuerit ex agua et Spiritu sancto, non potest introire in regnum Dei (Id. III, 5 ), absque sacramento Baptismatis, præter eosqui in Ecclesia catholica sinc Baptismate pro Christo sangtiinem fundunt, nec regnum coelorum potest quisquam accipere, nec vitam æternam. Quia sive i:. Catholica 2, sive in hæresi quacumque vel schismate quisquam it, nomine Patris et Filii ct Spi­ ritus sancn Baptismi sacramentum acceperit, inte­ grum Sacramentum accipit; sed salutem, quæ virtus est Sacramenti, non habebit, si extra catholicam Ecclesiam ipsum Sacramentum habuerit. Ergo ideo debet ad Ecclcsiam redire, non ut sacramentum Ba­ ptismalis iterum accipiat, quod nemo debet in quo libeL homine baptizato repctere; sed ut in societate catholica vitam æternam accipiat, ad quam obtinen­ dam nunqnam esse potest idoneus, qui cnm sacra­ mento Baptismatis ab Ecclesia catholica remanserit' alienus. Qui si et eleemosynas largas faciat, et pro nomine Christi etiam sanguinem fundat, pra eo quod in hac vita non tenuit Ecclesiæ catholicæ unitatem, non habebit æternam salutem. Ubi cnim cuique prod­ esse potest Baptismus, ibi potest et elcemosvna prodesse. Baptismus autem extra Ecclesiam qui­ dem esse potest, sed nisi intra Ecclesianl prodesse non potest.

44. In Ecclesia igitur tantummodo catholica potest unicuique prodesse, et perceptio Baptismatis, et ope­ ra misericordhe, ct nominh Christi gloriosa confes­ sio: si tamen in Ecclesia catholica bene vivatur. Sic­ ut enim sine Ecclesi:e catholicæ societate nec Ba­ ptismus alicui potest prodcsse, nec opera miscricor­ diæ; nisi forte ut mitius torquentur, non tamen ut inter Dci (ilios deputetur: sic intra Ecclesiam ca­ tholicam per bolum Baptismum vita ,eterna non acquiritur, si post Baptismum male vivatur. Nan ct illi qui bene vivunt, debent operibus miscricordiæ indesinenter insislere: scientes se licet levia, nonnul­ la tamen qnotidie contrahcre peccata, pro quibus etiam sancti et justi semper in hac vita Deo d;cere debeant, Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimit­ timus debitoribus nostris ( Matth. VI, 12

45. Quæ peccata quoniam1 eliam in rebus licitis et a Deo concessis frequenter hominibus subrepunt, et quanto magis fortioribus cibis corpus impletur, ct carnalibus cor hominis actibus atque affectibus impli­ catur, tanto frequentior culpa in hac mortalitate contrahitur: propterea humiles scr,-i Christi, qni cupiunt Domino suo sine impedimento et absque ani­ mi noxia occupatione servire, conjugia omnino non appetunt, et a carnibus ac vino abstinent, in quan­ tum corporis vatetudo permittit. Non quia peccatum est aut conjugem haberer aut vinum carnesve perci­ pere. Nam et beatus Apostolus dicit, Quia omnis creatura Dei bona eat, et nihil rejiciendum quod cum gratiarum actione percipitur: sanctificatur enin pet verbum Dei, et orationem (I Tim. IV, 4 et 5). Conjugium quoque in primis hominibus Deus et instituit, ei bene- dixit ( Gen. II, 22-24 ): propter quod Apostolus ait, Honorabile connubium in omnibus, et thorus immacula­ tus (llebr. XIII, 4 ). Igitur sen i Dei in eo qu od a car­ nibus et vino abstinent, non tanquam res immundas refugiunt, sed mundioris vitc instituta sectantur: et in eo quod conjugia non babent, non nuptiarum bonum crimen esse existimant, sed continentiam jugem bonis nuptiis mcliorem esse non dubitant; isto quam maxime tempore, quando dicitur de conti­ nentia, Qui potest capere, capiat ( Matth. XIX, 12 ); de nuptiis vero dicitur, Qui se non continet, nubat, ( I Cor. vu, 9). In uno cnim hortatione •virtus erigi­ tur, in altero inlirmitas remedio sublevatur. Unde qnia ægritudini semper est consulendum, propterea si cui primo contigerit privari conjugio, si voluerit secundas, vcl etiam tertias inire nuptias, nullum de illis peccatum habebit, si cas caste servavcrit; id est, si unus et una legitime duntaxat conjuncti fidem ser­ vant, ut nee ille mulieri praeter uxorem, nec illa vi­ ro præter maritum ullatenus misceatur. In talibus etsi fuerit aliquis conjugalis excessus, qui tamen le­ gitimum non violet thorum, habebit nonnullum, sed veniale peccatum.

40. Sed bæc illorum sunt, qui nullam voverunt continentiam Deo. Caeterum quisquis se ipsum ca­ straverit propter regnum coelorum, et in corde suo continentiam Deo voverit, non solum si fornicatio­ nis mortifero crimine I maculetur, verum etiam si aut vir uxorem accipere, ant mulier nubere voluerit, secundum Apostoli sententiain damnationem habebit, quia primam fidem irritam fecit (I Tim. v, 12 ). Sic­ ut ergo secundum Apostoli sententiam, dignum est ut uxori vir debitum reddat, similitcr et uxor viro; quia si quis acceperit uxorem non peccat, et si vir. gn nupserit uon peccat: ita secundum ejusdem apo­ stoli dictum, qui statuerit in corde suo firmus non habens necessitatem, potestatem autum habens suæ voluntatis, et voverit continentiam Deo ( I Cor. VII, 3, 27, 37), debet eam usque in linem tota mentis sollicitudine custodire, ne damnationem babeat, si primam fidem irritam fecerit. Similiter et conjugati viri, vel conjugatæ mulieres, si ex consensu perennem Deo voverint continentiam, noverint se voti sui ob­ noxios detineri; nec jain sibi debere commixtio­ ncm carnis, quam licitam primitus habuerunt; sed Deo se debere continentiam, qnam voverunt. Tunc enim unusquisque regnum coelorum, quod sauciis promittitur, possidebit, si obliviscens quæ retro sunt, et in anteriora extendens se ipsum (Philipp. III, 43), secundum quod in Psalmis dicitur, Vovete, et reddite Domino Deo vestro (Psal. LXXV, 12); quod scit esse ' .licitum, et ad profectum melioris vitæ pertinere co­ gnoscit, et libenter voveat, et celeriter 2 reddat, et in hoc quod votum reddit, meliore semper co­ natu proficiat. Omni enim voventi Deo et reddenti quod vovit, ipse quoque Deus reddet coelestis regni præmia quæ promisit.

CAPUT IV, seu REGULA. PRIMA. 47. Natura divi­ na (a). Firrnissime itnque tene, et nullatenus dubitcs, Patrem et Filium ct Spiritum sanctum unum esse naturaliter Deum, in-cujus nomine baptizati sumus. Cum euim aliud nomen sit Pater, aliud Filius, aliud Spiritus sanctus; hoc ost utique unum naturæ no­ men horum trium, quod dicitur Deus: qui dicit in Deuteronomio, Videte, videte quoniam ego sum Deus, et non est alius praeter me ( Deut. XXXII, 59 ); et de quo dicitur, Audi Israel: Dominus Deus tuus, Donti­ nus unus est; ct, Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli servies ( 1 d. vi, 4, 13).

CAPUT V, seu REG. II 48. Unus Deus, Firmis­ sime tene, et nullatenus dubites, Patrem ct Filium et Spiritum sanctum, id est, sanctam Trinitatem esse solum naturaliter verum Deum. Quia cum tres deos nobis colere non liceat, nisi unum solum verum Deum: tamen sicut Pater Deus verus dicitur testante Apostolo, qui ait, Conversi estis ad Deum a simulacris, servire Deo vivo et vero, el exspectare Filium ejus de cœlis, quem suscitavit a mortuis Jesum ( I Thess. I, 9, 10 ); ita quoque Filium vcrum Deum Joannes com­ mendat apostolus dicens, Scimus quia Filius Dei ve­ nit, et dedit nobis intellectum, ut cognoscamus verum Deum, et simus in vero Filio ejus Jesu Christo. Hic eat Deus verus, et vita æterna ( I Joan. v, 20 ). Qui utique quoniam verus Deus est, etiam Veritas est, sic­ ut ipse nos edocet, dicens: Ego sum via, veritas et vita ( Joan. xiv, 6). De Spiritu quoque sancto Joan­ nes apostolus ait, Quia Spiritus eat veritas (I Joan. v, 6 ). Et utique non potest naturaliter Deus verus non esse, qui Veritas est. Quem etiam Deum Paulus apo­ stolus confitetur, dicens: Membra vestra templUM sunt Spiritus, sancti, qui in vobis est, quem habetis a Deo, ei non estis vestri. Empti enim estis pretio magno: glorificate et portate Deum in corpore vestro ( 1 Cor. VI, 19, 20).

CAPUT VI, seu REG. III. 49. Deus æternus. Fir­ missime tene, et nullatenus dubites, Patrem cl Fi­ lium ei Spiritusn sanctum, id est, sanctam Trinitatem unam verum Deum sine initio sempiternum esse. Propter quod scriptum est: In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erut Verbum: hoc erat in principio apud Deum ( Joan. I, 1, 2). Hæc do­ nuo sempiternitas intimatur in Psalmo, ubi dicitur, Deus autem Rex noster ante sæcula ( Psal. LXXIII, 12): et alio loco, Sempiterna quoque ejus virtus et divinitas (Rom. I, 20). ,

CAPUT VII, seu REG. IV. 50. Deus incommuta­ bilis. Firmissime tene, et nullatenus dubites, san­ ctam Trinitatem solum verum Deum, sicut æternum, ita solum naturaliter incommutabilem esse. Hoc enim significat, cum dicit servo suo Moysi: Ego sum qui sum (Exod. III, 14). Hinc I et in Psalmis dicitur: In principio, Domine, terram fundasti, et opera manuum tuarum sunt cæli. Ipsi peribunt, tu autem permanes: et omnes sicut vestimentum veterascent, et sicut oper. torium mutabis cos, et mutabuntur; tu autem idem ipse £ s ( PsaL CI, 26-28 ).

CAPUT VIII, seu REG. V. 51. Deus omnium crea­ tor. Firmissime tene, et nulla tenus dubites, sau­ ctam Trinitatem solum esse ,.crum Deum, rerum omnium visibilium atque invisibilium creatorem: de quo in Psalmis dicitur, Beatus cujus Deus Jacob adju­ tor ejus, spes ejas in Domino Deo ipsius, qui fecit cœlum et terram, mare et omnia quæ in eis sunt (Psal. CXLV, 5, 6. De quo etiam Apostolus dicit: Quoniam ex ipso, per ipsum, et in ipso sunt omnia; ipsi gloria in sPecula (Rom. XI, 56).

CAPUT IX, seu REG. VI. 52. Trinitas in unitate. Firmissime tene, et nullatenus dubites, Patris et Filii et Spiritus sancti unam quidem esse naturam, tres vero esse personas: Patremque solum esse qui dixit, Hic eat Filius meus dilectus, in quo mihi complacui 2: et Filium solum esse super quem illa vox solius Pa­ tris insonuit, quando in Jordane secundum carnem baptizatus cst Unigenitus Deus, qui carnem solus ac­ cepit: et Spirituin sanctum Patris et Filii solum esse, qui in specie columbæ super Christum baptizatum et ascendentem ab aqua descendit (Matth. XI, 17, 16), et quinqungesimo die post resurrectionem 'Christi fi­ deles in uno loco positus in linguarum ignearum di­ visione a adveniens replevit (Act. II, 5, 4). Illam vero vocem qua solus locutus est Deus Pater, et illnin car­ nem qua solus homo factus est Unigenitus Deus, et illam columbam in cujus specie Spiritus sanctus super Cbristum descendit, illasque linguas igneas in quarum divisione fideles 4 in uno loco constitutos replevit, opera esse totius sanctæ Trinitatis, id est, unius Dei, qui fecit omnia in coelo et in terra, visibilia et invisi- Lilia.

CAPUT X, seu REG. VII. 53. DistiNctio personarum. Firmissime Lene, et nullatenus dubites, solum Deum Filium, id est, unam ex Trinitate personam, solius Dei Patris esse Filium: Spiritum vero sanctum, ipsum quoque unam ex Trinitate personam, non solius Pa­ tris, sed simul Patris et Filii esse Spiritum. Osten­ dens enim Deus Filius se solum esse de Patre geni­ tum ait, Sic enim Deus dilexit mundum, ut Filium suum unigenitum daret: et paulo post, Qui autem noM credit, jam judicatus est; quia MOM credidit in nomine unigeniti Filii Dei (Joan. III, 16, 18). Spiritum autem sanctum et Patris et Filii esse Spiritum Apostolus do­ cel, qui ait, Vos autem non estis in carne, sed in spi­ ritu; si tamen Spiritus Dei habitat in vobis: et secutus ait: Si quis autem Spiritum Christi non habet, hic non eat ejus (Rom. VIII, 9).

CAPUT XI, seu REG. VUI. 54. Spiritus sanctus. Firmissime tene, et nullatenus dubites, eumdem Spi-­ ritum sanctum, qui Patris et Filii unus Spiritus est, de Patre et Filio procedere. Dicit enim Filius: Cum venerit Spiritus veritatis, qui a Patre procedit (Joan. xv, 26). Ubi suum Spirilulu esse docuit, quia ipse est Vc- rilas (Joam. XIV, 6).De Filio quoque proccilcreSpii itum sanctum, prophetica atque apostolica nohis doctrina commendat. Isaias enim dicit de Filio: Percutiet ter­ ram virga oria aui, et Spiritu labiorum suorum interfi­ ciet impium (Isai. XI, 4). De quo ct Aposiolus ait: Quem interficiet Dominus Jesus Spiritu oris sui (II Thess. II, 8). Quem etiam ipse unicus Dei Filius Spi­ ritum oris sui esse significans, post resurrertionom suam insufllans in discipulos ait: Accipite Spiritum sanctum Joan. xx, 22). De ore vero ilaius Domini Jcsu ait Joannes in Apocalypsi quia gladius utraque parte acutus procedebat (Apoc, i, 16). Ipse ergo Spi­ ritus oris ejus, 4pse cst gladius qui dc ure cjus pro­ cedit.

CAPUT XII, seu REG. IX. 55. Trinitas nullis termi­ nis circumscripta. Firmissime tene, et nullatenus du­ bites, Trinitatem Deum immensum csse virtute, non mole; et omnem creaturam spiritualem atque corpo­ ralem virtute ejus et præsentia contineri. Dicit enim Dens Pater: Cælum et terram ego impleo (Jerem. XXIII, 24). Dicitur etiam de Sapientia Dei, quæ Filius ejus .est, quia attingit a fine usque ad finem fortiter, et dispo­ nit omnia suaviter (Sap. VIII, 1). De Spiritu quoque sancto legimus, quia Spiritus Domini replevit orbem terrarum (Id. I, 7). Et David Propheta dicit: Quo ibo a Spiritu tuo? et a facie tua quo fugiam? Si ascendero in cælum, tu illic es; et si descendero in infernum, ades .Psal. CXXXVIII, 7, 8).

CAPUT XIII, seu REG. x. 56. Persona Filii. Fir­ missime tene, et nullatenus dubiles, unam ex Trini­ late personam, id est Deum Filium, qui de natura Dei Patris solus natus est, et unius ejusdemquc naturae cum Patre est, ipsum in plenitudine temporis secuti­ dum susceptionem formæ servilis voluntarie in virgi­ ne conceptum, et dc virgine natum, Verbum carnem factum: ipsum quoque esse qui essentialiter natus est de Patre, et essentialiter conceptus est natusque de virgine: ipsumque unum esse, et unius naturæ cum Patre et unius natune cum virgine, qui ait de Deo Patre, Ante sæcula fundavit me, et ante omnes colles genuit me (Prov. VIII, ii, 25); de quo eliam dixit Apostolus, quia cuM venit plenitudo temporis, misit Deus Filium suum, factum ex muliere, factum sub tege (Galat. iv, 4).

CAPUT XIV, seu REG. XI. 57. Humanitas Christi. Firmissime tene, et nullatenus dubites, Christorum Dei Filium sicut de Deo Patre plenum perfectumque Deum, ita de virgine matre plenum perfectumque fio­ minem I genitum, id est, Verbum Deum, habentem scilicet sine peccato veram nostri generis carnem et animam rationalem. Quod ipse Dei Filius evidenter ostendit, dicens de carne sua: Palpate, et videte, qnia spiritus carnem et ossa non habet, sicut me videtis Ila­ bere ( Luc. xxiv, 39). Animam quoque sc habere his verbis ostendit, dicens: Propterea me Pater diligit, quia ego pono animam meam, et iterum sumam eam (Joan. x, 17) Intellectum quoque animæ se habere ostendit in eo quod ait: Discite a me quia milis sum et humilis corde ( Matth. XI, 29 ). Et de ipso Deus per prophetam dicit: Ecce intelliget puer meus, et exalta­ bitur, et sublimis erit valde (Isai. LIt, 13). Nam et bea­ tus Petrus secundum sancti David prophetiam, in Christo carnem et ahiam confitetur. De ipso enim bcalo David loqucns ait: Propheta igitur cum esset, et sciret quia jurejurando jurasset illi Deus de fructu lumbi ejus sedere super sedent ejus, providens locutus eat de resurrectione Christi, quia neque derelicta eat anima ejus in inferno, neque caro ejus vidit corruptionem (Act. II, 30, 51).

CAPUT XV, seu REG. XII, 58. Divinitas Christi. Firmissime tene, et nullatenus dubitcs, unum atque ipsum esse Deum Verbum 1, qui cnm Patre Dco ei Spiritu sancto Dco fecit omnia tempora, et in monte Sinailegem Moysi dedit ordinatam per Angelos (Exod. xx, et Galat. III, 19); et ipsum Verbum Deum car­ nem factum, qui vcniente plenitudine temporis, mis­ sus a Patre et Spiritu saucio, solus factus est ex mu­ liere quam fecit, solus factus est sub lege quam dedit (Galat. IV, 4).

CAPUT XVI, seu REG. XIII. 59. De duabus in Chri­ sto naturis. Firmissime lene, et nullatenus dubites, Dei Verbi quod caro factum est duas naturas incon­ fusibiliter atque inseparabiliter permanere: unam veram divinam quam habet cum Patre communem, secundum quam dicit, Ego et Pater unum sumus (Joan. x. 30); et, Qui me vidit, vidit et Patrem ; et, Ego in Patre, et Pater in me eat (Id. XIV. 9-11 ); se­ cundum quam eum dicit Apostolus splendorem gloriæ et figuram substantiæ Dei (Hebr. I, 3): alteram vc­ ram humanam, secundum quam ipse Deus incarnatus dicit, Pater major me est (Joan. xiv, 28).

CAPUT XVII, seu REG. xiv. 60. Unitas personæ in Christo. Firmissime teue, et nullatenus dubites, Deum Verbum carnem factum, unam habere divinitatis suæ carnisque personam. Deus enim Verbum plenam na­ iuram humanam ita sibi veraciter unire dignatus est, et permanente divinitate sua ita Verbum caro factum est, ut quamvis naturaliter non hoc sit Verbum quod caro, quia duarum naturarum vcritas manet in Chri­ s'o; secundum unam tamen personam, idem Verbum caro ab ipso fieret maternæ conceptionis initio. Deus enim Verbum non accepit personam hominis, sed na­ turani; et in æternam personam divinitatis accepit temporalem substantiam carnis. Unus est ergo Chri­ stus Verbum caro factum (Id. I, 44), qui et ex patri­ bus secundum carnem, et super omnia Deus benedictus in sæcula (Rom. IX, 5). Unus Jesus, eui et Pater dicit, Ex utero ante luciferum genui te (Psal. CIX, 3): ubi significatnr ante omne tempus sine initio æterna na­ tivitas. a De quo et evangelista dicit, quia vocatum eat nomen ejus Jesus, quod dictum eat ab angelo, prius­ quam in utero conciperetur (Luc. II, 21).

CAPUT XVIII, seu REG. xv. 61. Verbt et carnis unio. Firmissime tene, et nullatenus dubites, carnem Cbristi non sine divinitate conceptam in utero virgi­ nis, priusquam susciperetur a Verbo; sed ipsum Ver­ bum Deum suæ carnis acceptione conceptum, ipsam­ que carnem Verbi incarnatione conceptam.

CAPUT XIX, seu Reg. xvi. 62. Sacrificia. Sacrifi­ cium panis et vini. Firmissime Lene, et nullatenus du­ bites, ipsum unigenitum Deum Verbum carnem factum, se pro nobis obiulisse sacrificium et hostiam Deo in odorem suavitatis (Ephes. v, 2): cui cum Patre et Spiritu sancto a Patriarchis et Prophetis et sacerdo­ tibus, tempore Veteris Testamenti, animalia sacrifi­ cabantur; et cui nunc, id est tempore Novi Testa­ menti, cum Patre et Spiritu sancto, cum quibus illi est una divinitas, sacrificium panis et vini in fide ct charitate sancta catholica Ecclesia per universum orbem terræ offerre non cessat. In illis cnim carnali­ bus victimis significatio 4 fuit carnis Christi, quam pro paccatis nostris ipse sine peccato fuerat oblaturus, ct sanguinis quem erat effusurus in remissionem peccatorum nostrorum: in ist> antem sacrificio gra­ harum actio atque commemoratio cst carnis Christi, quam pro nobis ohtulit, ct sanguinis quem pro nobis idem Deus effudit. De quo beatis Paulus dicit in Actibus Apostolorum: Attendite vobis et universo gregi. in quo vos Spiritus sanctus posuit episcopos regere Ecclesiam Dei, quam acquisivit sanguine suo (Act. XX, 28). tu illis ergo sacrificiis quid nobis csset donandum figurate significabatur: in hoc autem sacrificio quid uobis j:un donatum sit evidenter ostenditur. In illis sacrificiis prænuntiabatur Filius Dei pro impiis occi­ dendus: in hoc autem pro impiis annuntiatur occisus, testante Apostolo quia Christus cum adhuc infirmi es­ semus secundum tempus, pro impiis mortuus est; ct quia cum inimici essemus, reconctiiali sumus Deo per mortem Filii ejus (Rom. v, 6, 10).

CAPUT XX, seu Reg. XVII. 63. Humanitas Christi. ,Firmissime tene, et nullalenus dubitcs, Verbum car­ nem factum, camdem humanam carnem semper ve­ ram habere, qua de virgine Verbum Deus namus cst, qua crucifixus et mortuus est, qua re surrexitet in cœ­ lum ascendit, et in dextera Dci sedit 1, qua eliam venturus est judicare vivos et mortuos, Propter quod ab Angelis Apostoli audierunt, Sic venict, quemad­ modum vidistis eum euntem in cælum (Act. I, 11): ct 'beatus Joannes ait, Ecce veniet cum nubibus, et videbit eum omnis oculus, et qui eum confixerunt 2; et videbunt cum omnes tribus ten're talem (Apoc. I, 71.

CAPUT XXI, seu REG. XVIII. 64. Nvra nihil non bonum. Malum quid. Firmissime tcne, et nullatenus dubites, Trinitatem Deum, id est, Patrem et Filium et Spiritum sanctum esse naluraliler summum atque incommutabile bonum; et ab ipso creatas esse omnes naturas, bonas quidem, quia a summo bono factæ sunt; sed mutabiles, quia de nihilo factæ sunt: nullamque esse mali' naturam, quia omnis natura in quantum natura est, bona est. Sed quia in ca bonum et minui et augeri potest, in tantum rnala dicitur, in quantum honum ejus minuitur, malum cnim nihil est aliud, nisi privatio boni. Unde constat geminnm esse creaturæ rationalis malum: unum, quo voluntarie 4. ipsa defecit a summo bono Crealore suo; alterum, quo invita punietur ignis æterni supplicio: illud pas­ sura juste, quia hoc admisit injuste; et quæ 5 ordi­ nem in se non servavit divinae institutionis, ordinem divinae non effugiet ultionis.

CAPUT XXII, seu REG. XIX. 65. Nulla creatura eat eadem cum Deo. Firmissime lene, et nullatenus du­ bites, neque Angelos, ncque quamlibet aliam creatu­ ram ejusdem naturae esse, cujus est secundum natu­ ralem divinitatem suam summa Trinitas, quae est unus naturaliter Deus Pater et Filius et Spirilus san­ c:us. Ncque enim unius naturæ esse potuerunt 6 ille qni fecit, et ea quæ fecit.

CAPUT XXIII, seu REG. xx 66. Angeli facti sta­ biles. Firmissime tene, et nullatenus dubites, omnem creaturam naturaliter mutabilem a Deo incommula­ bili factam: nec tamen jam posse quemlibet san­ Ctorum Angelorum in detcrius commutari; quia sic acceperunt æternam beatitudinem, qua Deo stabiliter perfiuuutur, ut ea carcre non possint. Sed hoc ipsum quod ab illo statu beatitudinis in quo sunt, mutari in deterius nullatenus possunt, non est eis naturali­ ter insitum, sed postquam crcati sunt. gratiæ divinae largitate collatum. Si enin Angeli naturaliter incom­ mutabiles fierent, nunquam de eorum consortio dia­. bolus ct cjus angeli cecidissent.

CAPUT XXIV, seu REG. XXI 67. Creaturæ ratio­ nales. Firmissime tene, ct nullatenus dubitcs, in omni creatura, qua:n spiritualem atque corpoream summa Trinitas fecit, solos spiritus angelicos et humanes intelligendi facullatcm divinilus accepisse; cæteros vero spiritus brutorum animalium rationem et intelligentiam non accepisse, et eliam hoc7 omnino babere non posse. Propter quod dicilur ho­ minibus, Nolite fieri sicut equus et mulus, quibus non est intellectus (Psal. xxxi, 9): et idco animas homi- nom, et animas pccorum unius naturas noa osse nec animas pecorum in homines nec animas ho­ minum in pecora posse aliquando transire.

CAPUT XXV, seu REG. XXII. 68. Libera volunta Adæ. Firmissime terre, et nullatenus dubites, pri­ mos homines, id cAt, Adam et mulierem ejus, bonos, rectos, et sine peccato crcalos esse, cum libero ar bitrio, quo possent, si vellent, Deo semper 2 humili et bona voluntalc servire atque obedire: quo arbi­ trio etiam possent, si vellent, propria voluntate pec­ carc: eosque non necessitate, sed propria voluntate peccasse; illoque peccato sic in deterius mutatam humanam naturam, ut non solum in ipsis primis ho­ minibus per peccatum mors obtineret regnum, sed etiam in omnes homines transiret peccati mortisquo dominium.

CAPUT XXVI, seu REG. XXIII. 69. Peccatum ori­ ginale. Firmissime tene, et nullatenus dubites, omnem nominem qui per concubitum viri et mulieris con­ cipitur, cum originali peccato nasci, impietati sub­ ditum mortique subjectum, et ob hoc natura iræ filium nasci: de qua dicit Apostolus, Eramus enim et nos natura filii iræ, sicut et cæteri (Ephes. n, 5). A qua ira nullus liberatur, nisi per fidem Mediatoris Dui et hominum, hominis Jesu Christi, qui sine pec­ cato conceptus, sine peccato natus, sine peccato mortuus, peccatum pra nobis factus est ( II Cor. v, 21), id est, sacrificium lactus est pro peccatis nostris. In Veteri quippe Testamento peccata dicebantur sa­ crificia quai pro peccatis offerebantur: in quibus omnibus fuit significatio Christi, quia ipse cst Agnus Dui qui tollit peccatum3 mundi (Joan. I, 29).

CAPUT XXVII, seu REG. XXIV. 70. Non baptizato­ rum pæna quæ. Firmissime tcne, et nullatenus du- Lites, non solum homines jam ratione utentes, ve­ rum etiam parvulos, qui sive in utcris matrum vivere incipiunt et ibi moriuntur, sive jam de matribus nati sine sacramento sancti Baptismatis, quod datur in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti, de hoc sai­ culo transeunt, ignis æterni supplicio sempiterno pu­ niendos. Quia etsi peccatum propriæ actionis nullum habuerunt, originalis tamen peccati damnationem carnali conceptione ct nativitate traxerunt.

CAPUTXXVIII,seuREC. xxv. 71. Judicium. Firmis­ sime tene, et nullatenus dubitcs, ideo Christum Fi­ lium Dei ad judicandos vivos mortuosque venturum, ut homines, quos hic dono suæ gratiae gratis per fi­ dem justificat, eisdemque justificatis in fide et chari­ tate sanctae matris Ecclesiae usque in finem perseve­ rantiam donat, in suo adventu resuscitet, glorificet, secundum promissionem suam aequales sanctis Angelis faciat (Matth. XXII, 30), et ad eum statum perducat, in quo perfecte, in quantum unicuique donat Deus, boni sint, ct ab ipsa perfectione deinceps mutari non pos­ siut: ubi diversa erit sanctorum gloria, sed una erit omnium vita æterna. Diabolum vero ct angelos ejus in ignem æternum a Christo esse mittendos, ubi nun­ quam carebunt poena quam eis præparavit divina ju­ stitia: cum ipso autem diabolo impios et iniquos Iro­ mines, de quibus Scriptura dicit, imitantur autem eum qui sunt ex parte illius (Sap. II, 25), pro eoquod eum in malis operibus imitati sunt, et ante finem præsentis vitæ congruam pœnitentiam non egerunt, resumptis corporibus supplicio æternæ combustioni, arsuros.

CAPUT XXIX seu REG. XXVI. 72. Resurrectio carnis. Firinissime tene,et nullatenus dubites,omnibus homi­ nibuset bonis et malis resurrectionem carnisinadven­ tu Domini futuram esse communem, retributionem vero justitiæ Dei esse bonis malisque dissimilem: se­ curdumquod Apostolus ait, Quia omnes resurgemus, sed non omnes immutabimur. Mutabuntur autem justi qui ibunt in vitam æternam. Quod Apostolus ostendit ficens: Et mortui resurgent incorrupti, et noa immuta­ bimur. Etostendens quæ erit ipsa immutatio adjecit: Oportet enim corruptibile hoc induere incorruptionem, <t mortale hoc induere immortalitatem. ln eorum (a) cor­ poribusfiet quad ipse Apostolus alt: Seminatur in corruptione, surget in incorruptione: seminatur in iquobilitate, surget in gloria: seminatur in infirmitate, surget in virtute: seminatur corpus animate, surget corpus spirituale (I Cor. xv, 51-53, 42-44). Quod pro­ pterea spiritu ile dixit, non quia ipsum corpus spiri­ tus crit, sed quia vivificante spiritu immortale atque incorruptibile permanebit. Sic autem tunc dicetur spirituale corpus, cum nen spiritus sit, sed permaneat corpus; sicut nunc animale dictur, cum tamen inveniatur non anima esse, sed corpus.

CAPUT XXX, seu REG. XXVII. 75. Fides et .Bapti­ smus.Firmissime tenc, et nullatenus dubites, exce­ ptis illis qui pro nomine Christi suo sanguine bapti­ zantur, nullum bominem accepturum vitam æternam, qui non hic a malis suis fuerit per poenitentiam fidem­ que conversus, et per Sacramentum fidei et poeni­ tentiæ, id cst, per Baptismum liberatus. Et majori­ bus quidcm necessarium esse et pœnitentiam de malis sais agere, et fidemcatholicam secundumregu­ lam veritatis tenere, et sacramentum Baptismatis ac­ cipere: parvulis vero, qui nec propria voluntate crede­ ore, nec poenitentiam pro peccato quod originaliter tra­ hunt, agere possunt, Sacramentum fidei et poeniten­ tiæ, quod est sanctum Baptisma, quamdiu rationis a taseorum capax esse non potest, suflicere ad salutcm.

CAPUT XXXI, seu HEC. XXVIII. 74. Gratia. Fir­ missime tene, et nullatenus dubites, neminem hic Iro. minumposse pœnitentiam agere, nisi quem Deus it­ luminaverit, et gratuita miseratione converterit. Apo­ stolus enim dicit: Ne forte det illis Deus pænitentiam ad cognoscendam veritatem, et resipiscant a diaboli la­ queis (II Tim. II, 25, 26).

CAPUT XXXII, seu REG. XXIX, 75. Nihil agi sine gra­ tia. Firmissime tene, et nullatenus dubites, posse qui- -dem hominem, quem nec ignorantia litterarum, nec ali­ qua prohibet imbecillitas vel adversitas, verba sanctæ legis et Evangelii, sive legere, sive ex ore cujusquam prædicatoris audire: sed divinis mandatis obedire ne­ minem posse, nisi quem Deus gratia sua prævenerit, ut quod audit corpore, etiam corde percipiat I, et ac­ cepta divinitus bona vuluntale atque virtute, mandata Dei facere et velit et possit. Neque enim qui plantat eat aliquid, neque qui rigat, sed qui incrementum dat Deus (I Cor. III, 7): Qni etiam operatur in nobis et velle et perficere, pro bona voluntate (Phitipp. II, 13).

CAPUT XXXIII, seu REG. xxx. 76. Deum nihil latere. Firmissime tene, et nullatenus dubites, Deo incom­ mutabili non solum pratcrita et praesentia, sed etiam futura omnia incommutabiliter esse notissima, cui dicitur: Deus qui occultorum es cognitor, qui scis omnia antequam fiant (Dan. XIII, 42).

CAPUT XXXIV, seu REG. XXXI. 77. Prædestinatio. Firmissime tene, et nullatenus dubites, Trinitatem Deum, incommutabilem, rerum omnium atqueopcrum tam suorum quam humanorum certissimum cognito­ rem, ante omnia sæcula scire quibus csset per fidem I gratiam largiturus: sine qua nemo potuit4 ab initio mundi usque in finem, a reatu peccati tam originalis quamactualis absolvi. Quos enim Deus præscivit, et prædestinavit conformes fieri imaginis Fiii sui 5 ( Rom. VIII. 29).

CAPUT XXXV, seu REG. XXXII. 78. Beati ex prædesti­ natione. Firmissime tene, et nullatenus dubites, omnes quos vasa misericordiæ gratuita bonitate Deus facit, ante constitutionem mundi in adoptionem fllio­ rum Dei praedestinatos a Deo: neque perire posse aliquem eorum quos Deus praedestinavit ad regnum, nec quemquam corum quos Deus non prædestinavit ad vitam ulla posse ratione salvari. Prædestinatio enim illa gratuitæ donationis est præparatio, qua nos Apo­ stolus ait prædestinatos in adoptionem filiorum per Je­ sum Christum in ipsum (Ephes. i, 5).

CAPUT XXXVI, seu lEG. XXXIII. 79. Baptismus. Firmissime lene, et nullatenus dubites, sacramentum Baptismalis, non solum intra Ecclesiam catholicam, sed etiam apud haereticos v qui in nomine Patris et Filii et Spiritns sancti baptizant, esse posse; sed extra Ecclesiam catholicam prodesse non posse: imo sicut intra Ecclesiain recte credentibus per sacramen­ tum Baptismi conferri salutem, sic extra Ecclesiam baptizatis, si ad Eeclesiam non redierint, eodcra Ba­ ptismo cumulari perniciem. Tautum enim valet ec­ clesiasticæ societatis unitas ad salutem, ut Baptismo nun salvetur, cui non ibi datur, ubi oportet ut detur. Inesse tamen homini Baptismum eliam extra Eccle­ siam baptizato, sed ad judicium inesse ab Ecclesia separato. Et quia manifestum est, ubicumque datum fuerit hoc Baptisma, semel esse dandum; ideo etsi ab hæreticis in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti fuerit datum, venerabiliter agnoscendum, et ob boc nullatenus iterandum. Salvator enim ait: Qui semet lotus est, non indiget nist ut pedes lavet (Joan. XIII. 10).

CAPUT XXXVII, seu REG. XXXIV. 80. Extra Eccle­ siam salus nulla. Firmissime tene, et nullatcnus du­ bites, omnem extra Ecclesiam catholicam baptiza­ tum, participcm fieri non posse vitæ aeterna, si ante finem vitae hujus, catholica; non fuerit reddi­ tus atque incorporatus Ecclesiæ. Quia si habeam, in­ quit Apostolus, omnemi fidem, et noverim omnia sacra­ menta, charitatem autem non habeam, nihil sum (I Cor. XIII, 2). Narn ct in diebus diluvii, neminem legimus extra arcam potuisse salvari.

CAPUT XXXVIII, seu REG. XXXV. 81. Damnan. die Firmissime tene, et nullatenus dubites, non solum omnes Paganos, sed et omnes Judæos, et omnes hay relicos atque schismaticos, qui extra Ecclesiam ca­ tholicam præsentem finiunt vitam, in ignem alternum ituros, qui paratus est diabolo et angelis eius (Matth. xxv, 41).

CAPUT XXXIX, seu REG. XXXVI. 82. Hæretici. Firmissime tene, et nullatenus dubites, quemlibet hæreticum sive schismaticum, in nomine Patris ei Filii ct Spiritus sancti baptizatum, si Ecclesiæ catho­ licæ non fuerit aggregatus, quantascumque eleemo­ synas fecerit, etsi pro Christi nomine eliam sangui­ nem Cuderit, nullatenus posse salvari. Omni enim homini qui Ecclesiæ catholicae non tenet unitatem, neque Baptismus, neque eleemosyna quamlibet co­ piosa, neque mors pro nomine Christi suscepta pro. ficore potcrit ad salutem, quando 2 in eo vel haere­ tica vel schismatica pravitas perseverat, quæ ducit ad mortem.

CAPUT XL, seu REG. XXXVII, 83. Christiani male viventes. Firmissime tene, et nullatenus dubites, non omnes qui intra Ecclesiam catholicam baptizan­ tur, accepturos esse vitam :ternam: sed eos qui per- cepto Baptismate recte vivunt, id cst, qui se abstinue- rint a vitiis et concupiscentiis carnis. Regnum enim coelorum sicut infideles, hærctici, atque srhismatid non habebunt; sic catholici criminosi possidcre nou poterunt.

CAPUT XLI, seu REG. XXXVIII. — 84. Sine pecca­ tia neminem vivcre. Firmissime tene, et nullatenus du­ bites, etiam justos atque sanctos homines, exceptis iis qui baptizati parvuli sunt, sine peccato hic nemi­ nem vivere posse: semperque omni homini esse ne.. cessarium, et peccata sua usque in finem vitæ præ- sentis elcemoynis1 diluere, et remissionem a Deo humiliter ac veraciter postulare.

CAPUT XLII, seu REG. XXXIX. 85. Cibus et po­ tus. Conjugium. Secundæ nuptiae licite. Firmissime tene, ct nullatenus dubites, omnem creaturam Dei bonam esse, et nihil rcjicieudum quod cum gratia­ rum actione percipitur (I Tim. IV, 4): et Dei servos, qui a carnibus aut vino abstinent, non tanquam im­ munda, quae a Deo facta sunt respuere; sed a fortiori cibo et potu, pro sola castigatione corporis absti­ nere. Nuptias quoque divinitus institutas et bene­ dictas: et melius quidem esse si quisquam sine con- jngio sit, ut liberius atque plenius cogitet quæ sunt Dei, quomodo placeat Deo; tamen illis qui continen­ tiam non voverunt, nullum esse peccatum si vel mu­ lier nubat, vel vir uxorem ducat ( I Cor. VII, 34, 28). Nee solas primas nuptias a Deo institutas, sed etiam secundas et tertias, pro eorum qui se continere non possunt infirmitate, concessas. Eis vero qni sive con­ jugati, sive a conjugio liberi continentiam Deo vove­ rint, admodum esse damnabile si vel illi conjugale opus voluerint appetere, quo se non accessuros, vel illi repetere, a quo se recessuros, illi libera, illi com­ muni professi sunt voluntate.

CAPUT XLIII, seu REG. XL. 86. Malos misceri bonis in Ecclesia. Firmissime tene, et nullatenus du­ bites, aream Dci esse catholicam Ecclesiam, et intra cam usque in finem saeculi frumento mixtas paleas contineri, hoc est, bonis maios Sacramentorum com­ munione misceri: et in omni professione, sive cleri­ corum, sire monachorum, sive laicorum, esse bonos simul et malos. Nec pro malis bonos deserendos, sed pro honis malos, in quantum exigit fidei et charitatis ratio, tolerandos; id est, si vel in Ecclesia nullius perfidire semina spargunt, vel Iratres ad aliquod ma­ lunt opus mortifera imitatione non ducunt. Nec posse aliquem intra Ecclesiam catholicam recte credentem beneque viventem, alieno unquammaculari peccato, si cuiquam peccanti nec consensionem pra bent, nec fa­ vorem: utiliterque malos a bonis intra Ecclesiam to­ lerari, si hoc cum eis bene vivendo et bene monendo agatur, ut et videntes et audientes quæ bona sunt, mala sua respuant, et judicandos se a Deo pro suis malis opcribus contremiscant; atque ita præveniente dono gratiæ, de suis iniquitatibus confundantur, et ad bonam vitam per Dei misericordiam convertantur. B onos vero a malis intra Ecclesiam duntaxat catho­ licam constitutis nunc debere 2 operum dissimilitu­ dine separari; ut cum quibus divina communicant Sacramenta, non habeant mala opera, quibus illi sunt crilninosi, communia. In fine vero sæculi bonos a malis etiam corpore separandos: quando veniet Christus habens veniilabrum in manu sua, et permun­ dabil aream suMm, el congregabit triticum suum in hor­ reum a, paleas autem comburet igni inexstinguibili (Matth. III, 12); quando per judicium justum segre­ gabit justos ab injustis, honos a malis, rectos a per­ versis: bonos constituet a dextris, malos a sinistris; et ex ejus ore justi æternique judicii sempiterna atque incommutabili prolata sententia, iniqui omnes ibunt in combustionem æternam, justi autem in vitam æter­ nam (Id. xxv, 45): iniqui semper arsuri cum dia­ bolo, justi antem regnaturi sinc fine cum Christo.

CAPUT XLIV. 87. Persistendum in fide. Hæc interim quadraginta capitula ad regulam verae fidei firmissime pertinentia fideliter crede, fortiter tene, veraciter patienterque defende. Et si quem contraria bis dogmatizare cognoveris, tanquam pestem fuge, ct tanquam hæreticum abjice. Ita enim ista quæ posui­ mus fidei catholicæ congruunt, ut si quis non solum omnibus, sed etiam singulis voluerit contraire, in eo quod singulis horum contumaciter repugnat, et bis contraria docere non dubitat, hæreticus et fidei chri. stianæ inimicus, atque ex hoc omnibus Catholicis anathemandus I apparent. Quamvis igitur et angustia temporis, et festinatio portitoris compulerit nos ali­ qua, quæ pro diversis haeresibus agnoscendis atque vitandis fuerant inserenda, præterire silentio; tamen si omnia quæ in hoc opusculo continentur recensere, et notissima prorsus habere non negligas, ex his po­ teris cauta discretione etiam de cæteris specialiter ju­ dicare. Apostolus enim dicit quia spiritualis judicat ' omnia (I Cor. II, 15): quo donec unusquisque nostrum perveniat, in eo quo pervenit ambulet, id est, in eo quod certum recepit, fideliter perseveret. Quod si quid aliter sapit, hoc quoque illi Deus revelabit (Phi­ lipp. III, 45) Amen (a).

CAPUT XLV. 4. Alterius regula. Vere firmum fidei est fundamentum, principaliter credere Pa­ trem et Filium et Spiritum sanctum, unum esse naturaliter Deum: ila ut de natura Patris vere na­ tum unigenitum Filium, et simui de Patre et Fi­ lio vere atque naturaliter proccdentem credamus Spiritum sanctum: ipsamque sanctam Trinitatem esse unum solum, verum, æternum, atque in­ commutabilem Deum. Credere etiam congruit ad salutem, unam ex Trinitate personam, id est, Uuige­ nitum Deum, pro nostra salute solum hominem fa­ ctum: cumdemque unum esse Deum verum, et ho­ minem verum, secundum divinitatem unam naturam habentem eum Patre et Spiritu sancto; secundum humanitatem vero, animam Christi rationalem ejus­ dem naturæ esse cujus sunt animas omnium homi­ num, et carnem Christi illius esse naturae cujus cst universorum qui de primo homine originem ducunt. Ergo nec animam Christi, nec carnem unius cum di­ vinitate ejusdemque esse naturæ: quia secundum hu­ manitatem vere Ipse creatus est. Sed sicut divinitati ejus cum Patre ct Spiritu sancto est divita natura communis; sic animæ ejus et corpori naturalis est communio cum animabus et corporibus nostris. Qui divinitate sua carnem atque animam credentium in se, et a peccati dominio, et ab æternæ mortis suppli­ cin gratis eripuit auferendo peccatum.

i. Hac enim credulitate munitus, non oblivisceris divinam misericordiam die noctuque supplicare; ob­ secrans beatam spem omnium credentium in se, qui est Christus Domninus, ut hujus fidei veritatem firmi­ ter teneas, inviolatamque custodias: quia Spiritus sanctus fidelibus se deprecantibus copiosum submi­ nistrat adjutorium, sicut propheta dicit, Prope est Dominus omnibus invocantibus eunt in veritate. Volun­ tatem timentium se faciet, et preces eorum exaudiet, et salvos faciet eos Custodit Dominus omnes diligentes se, et omnes peccatores disperdet (Psal. CXLIV, 18-20). Et iterium ipsi Dco dicit, Ecce omnes qui se elongant a te, peribuni; perdidisti omnes qui fornicantur aba te; de se autem ait, Mill; autem adhærere Deo bonum eat, poncre in Domino spem meam (Psa/. LXXII, 27, 28).

3. Adhære igitur Deo, fili charissime, et in ipso spem tuam toto corde, fide et charitate constitue. In militia sarculi exhibe regi terreno fidele servitium: quia hoc diligit Dcus, hoc mandat Apostolus. In causo vero fidei, qua Christus nos redemit in sanguine suo, omnis de corde nostro timor abscedat. Illi animas nostras debemus, cujus sanguine redempti sumus. Illum debemus præ omnibus diligore, quem novimus nostrarum animarum clementissimum Redemptorem. Illius debemus timere præ omnibus æternam ct ve­ ram potestatem, quem venturum spera'lIus æquissi- mum judicem. Illius debemus promissa toto affectu cordis appetere, qui potest animai et corpori dotaro vitam æternam. illius debemus timere iracundiam, qui potest animam et corpus mittere in gehennam: in cujus Judicio sine acceptione personarum, sine ambitu potestatum æqualiter judicabuntur domini et servit reges et milites, divites et pauperes, humiles et sublimes. Ubi servus quisquis hic fidem Dei in veri­ tate tcnucrit, regno potietur æterno: dominus autem infidelis sempiterno exuretur incendio. Ubi servorum dominorumque fidelium nec vita terminabitur, nec lætilia finietur: infidelium vero sive servorum sive dominorum, secundum sermonis prophetici veritatem, Ignis eorum non exstinguetur, et vermis eorum non morietur ( luti. LXVI, 24). Ibunt enim iniqui in ignem aeternum, qui paratus est diabolo et angelis ejus.

4. Attendamus autem quos illuc Salvator ituros esse prædixerit: nempe ilos, quibus dicturus est: Esurivi, et non dedistis mihi manducare: sitivi, et non dedistis mihi bibere: nudus fui, et non vestistis me: hospes, et non suscepistis me: infirmus, et in carcere, et non venistis ad me (Matth. xxv, 41-43). Quod si in ignem æternum digne mittetur, qui Christo in suis minimis esurienti panem non dederit; quid passurus est qui ipsum panem, qui de cœlo descendit, sibi per infidelitatis vitium adimit? Et si in flammis perenni. bus exuretur, qui Christo in suis minimis sitienti calicem aquæ frigidæ non tribuit; quid ille patietur, qui renatus ex aqua et Spiritu sancto, sanctum Ba­ ptisma in se iterare permittit, quod ad salutem semel et ad sacramentum sanctae regenerationis accepit ? Et si illum credimus prennibus subdendum esse tormenlis, qui Christum in suis minimis peregi inuin hospitio negligit charitate suscipere; quid passurum se putaverit, qui Dominum Christum de domo sui cordis excludens, et diabolum in se cæca prorsus in­ fidelitate recipiens, de sancta Ecclesia, quae est co­ lumna et firmamentum veritatis (1 Tim. III, 15), hae­ retica circumventus falsitate discesserit? Et si ille qui infirmos atque in carcere positos famulos Christi non visitat, igni deputatur sempiterno; quid illis retri­ bueudum dicemus, qui Dci famulos, in quibus solam persequuntur fidei veritatem, aut squalore carcerum, aut exsiliorum deportatione violenter affligunt? Sed in his omnibus licet infideles sxviant, Deus tamen suis auxilium subministrat. Et dum inimici fidei aut callida quemque seductione, aut violenta compulsione cupiunt depravare, Christus qui est Virtus et Sapien­ ti a Dei, virtutem tribuit, ut mortiferæ suasionis pro. missa despiciant, et terroribus humanis robore divini timoris obsistant: tautum est ut voluntas non aver­ tatur a Deo, et fidei præmio potiatur. Ipsa est enim cui aut pro infidelitate infligitur aeterna poena, aut servatæ fidei merces erit sempiterna lætitia.