Table of Contents
Commentarius in Libros Sententiarum
Liber 1
Prologus
Quaestio 1 : An Deus sub ratione abyssali, vel absoluta subiiciatur in sacra scriptura
Quaestio 2 : Vtrum Theologia sit scientia
Quaestio 3 : An euidens notitia credibilium possit viatori communicari
Quaestio 4 : An theologia viatoris proprie
Distinctio 1
Quaestio 1 : An quippiam aliud a Deo possit esse obiectum ordinatae fruitionis
Quaestio 3 : An beatus vnica dumtaxat ratione in obiectum beatificum tendat
Quaestio 4 : An vti proprie voluntati conueniat.
Distinctio 2
Quaestio 1 : An possit demonstratiue concludi unum tantum Deum esse
Quaestio 2 : An Trinitas diuinarum personarum cum summa unitate sit compossibilis.
Distinctio 3
Quaestio 1 : An notitia Dei, qua ipse esse cognoscitur, sit humano intellectui naturaliter inserta.
Quaestio 2 : An imago Diuinae Trinitatis reperiatur in homine
Distinctio 4
Quaestio 1 : An Generatio proprie dicta reperiatur in diuinis.
Distinctio 5
Quaestio 1 : An filius in diuinis de substantia patris generetur.
Distinctio 6
Quaestio 2 : An Pater necessitate, seu voluntate filium genuerit.
Distinctio 7
Quaestio 1 : An potentia generandi in diuinis notionaliter accipiatur.
Distinctio 8
Quaestio 1 : An in Deo sit aliqua composito
Quaestio 2 : An anima intellectiua sit tota in toto, et tota in qualibet parte.
Distinctio 9
Quaestio 1 : An pater sit prior filio.
Distinctio 10
Quaestio 1 : An spiritus sanctus procedat per modum voluntatis.
Distinctio 11
Quaestio 1 : An spiritus sanctus a solo patre procedat.
Quaestio 2 : An spiritus sanctus distingueretur a filio si non procederet ab eo.
Distinctio 12 et 13
Quaestio 1 : An filii generatio sit prior spiratione spiritus sancti.
Distinctio 14
Quaestio 1 : An spiritui sancto conueniat temporalis processio
Distinctio 15
Quaestio 1 : An cuilibet personae diuinae conueniat mitti
Distinctio 16
Quaestio 1 : An species, quibus nobis spiritus sanctus apparuit, fuerint reales.
Distinctio 17
Quaestio 1 : An in caritate existens euidenter cognoscere possit se in illa existere.
Quaestio 2 : An habitus caritatis possit augeri.
Distinctio 18
Quaestio 1 : An donum in diuinis notionaliter dicatur
Distinctio 19
Quaestio 1 : An una divina persona sit in alia.
Distinctio 20
Quaestio 1 : An divina omnipotentia Dei filio perfecte conueniat.
Distinctio 21
Quaestio 1 : An haec proposito vera sit, videlicet, solus Pater est Deus.
Distinctio 22
Quaestio 1 : An aliquod nomen a nobis Deo impositum proprie conueniat Deo.
Distinctio 23
Quaestio 1 : An persona in diuinis pluraliter praedicetur.
Distinctio 24
Quaestio 1 : An in diuinis sit verus numerus
Distinctio 25
Quaestio 1 : An persona de Deo, et creaturis aequiuoce dicatur.
Distinctio 26
Quaestio 1 : An personae diuinae relationibus distinguantur.
Distinctio 27
Quaestio 1 : An tot res poni debeant in diuinis, quot relationes
Distinctio 28 et 29
Quaestio 1 : An principium per respectum ad intra in diuinis admittatur
Distinctio 30
Quaestio 1 : An relatio Dei ad creaturam praecedat relationem creaturae ad Deum.
Distinctio 31
Quaestio 1 : An aequalitas in diuinis sit realis relatio.
Distinctio 32
Quaestio 1 : An pater diligat se spiritu sancto.
Distinctio 33
Quaestio 1 : An relativa proprietas in diuinis differat realiter ab essentia.
Distinctio 34
Quaestio 1 : An diuina persona ab essentia diuina realiter differat.
Distinctio 35
Quaestio 1 : An divina essentia sit obiectum divinae cognitionis
Distinctio 36
Quaestio 1 : An mala in Deo ideam habeant.
Distinctio 37
Quaestio 1 : An substantia quaelibet spiritualis loco existat
Distinctio 38 et 39
Quaestio 1 : An scientia Dei causet res
Distinctio 40
Quaestio 1 : An possibile sit praedestinatum tandem non saluari.
Distinctio 41
Quaestio 1 : An reprobatio precibus sanctorum impediri possit
Distinctio 42 et 43
Quaestio 1 : An in Deo sit potentia.
Distinctio 44
Quaestio 1 : An Deus uniuersum potuit facere melius
Distinctio 45 et 46
Quaestio 1 : An diuina voluntas sit causa creaturarum.
Distinctio 47 et 48
Quaestio 1 : An Deus velit aliquid de nouo.
Liber 2
Distinctio 1
Quaestio 1 : An principium primum esse unum possit demonstrari.
Quaestio 2 : An mundus ab aeterno libere potuerit produci.
Distinctio 2
Quaestio 1 : An aeuum a tempore realiter differat.
Quaestio 2 : An caelum empyreum sit luminosum
Distinctio 3
Quaestio 1 : An angeli sint compositi
Distinctio 4 et 5
Quaestio 1 : An angeli fuerunt creati beati.
Distinctio 6
Quaestio 1 : An angelus in primo instanti suae creationis peccare potuit.
Distinctio 7
Quaestio 1 : An daemones occulta cordium hominum cognoscant.
Distinctio 8
Quaestio 1 : An angelus motum causare possit in rem exteriorem.
Distinctio 9
Quaestio 1 : An Angeli superiores illuminent inferiores.
Distinctio 10 et 11
Quaestio 1 : An Angeli ad homines in hac militante ecclesia degentes mittantur.
Distinctio 12
Quaestio 1 : An materia duratione antecesserit cuilibet formae.
Distinctio 13
Quaestio 1 : An lumen in medio sit forma realis
Distinctio 14
Quaestio 1 : An caelum sit causa horum inferiorum.
Distinctio 15
Quaestio 1 : An res mixtae sint productae de terra, et aqua
Distinctio 16
Quaestio 1 : An Imago in creatura reperiatur
Distinctio 17
Quaestio 1 : An anima intellectiua sit forma substantialis hominis.
Distinctio 18
Quaestio 1 : An corpus Euae praefuerit in costa Adae.
Distinctio 19
Quaestio 1 : An homo virtute creationis diuinae acceperit immortalitatem.
Distinctio 20
Quaestio 1 : An si homo in Paradiso permansisset, absque peccato filios procreasset.
Distinctio 21
Distinctio 24
Circa textum
Quaestio 1 : An intellectus agens spectet ad liberum arbitrium
Distinctio 25
Quaestio 1 : An liberum arbitrium cogi possit
Distinctio 26 et 27
Quaestio 1 : An gratia sit virtus.
Distinctio 28 et 29
Quaestio 1 : An homo mortali culpae obnoxius, satis se ad habitualem gratiam praeparare valeat.
Distinctio 30 et 31
Quaestio 1 : An originale crimen rationem culpae retineat.
Distinctio 32 et 33
Quaestio 1 : An poenae ex originali culpa inflictae aeque ab omnibus hominibus participentur.
Distinctio 34
Quaestio 1 : An malum causetur a bono
Distinctio 35 et 36
Quaestio 1 : An culpa quaelibet in actu consistat.
Distinctio 37
Quaestio 1 : An peccati actio secundum quod huiusmodi sit a Deo effectiue
Distinctio 38
Quaestio 1 : An voluntas sua libertate possit simul plures fines intendere.
Distinctio 39
Quaestio 1 : An peccatum in intellectu potius, quam in voluntate esse dicatur.
Distinctio 40 et 41
Quaestio 1 : An actus quispiam indifferens reperiri possit
Distinctio 42
Distinctio 43 et 44
Quaestio 1 : An peccatum aliquod sit simpliciter irremissibile
Liber 3
Distinctio 1
Quaestio 1 : An, si homo non peccasset, filius Dei humanam naturam assumpsisset.
Quaestio 2 : An plures personae divinae possint assumere unam naturam creatam.
Distinctio 2
Quaestio 1 : An persona divina naturam irrationalem assumere possit
Distinctio 3
Quaestio 1 : An Beata virgo fuerit concepta in peccato originali
Distinctio 4
Quaestio 1 : An beata virgo fuerit vera, et naturalis mater Domini nostri Iesu Christi.
Distinctio 5
Quaestio 1 : An humanae naturae vnio cum verbo diuino differat ab assumptione eiusdem verbi.
Distinctio 6 et 7
Quaestio 1 : An in Christo sint duo supposita.
Distinctio 8
Quaestio 1 : An in Christo duae filiationes reperiantur.
Distinctio 9 et 10
Quaestio 1 : An Christus secundum quod homo adorandus sit adoratione latriae.
Distinctio 11
Quaestio 1 : An Christus sit creatura.
Distinctio 12
Quaestio 1 : An Christus potuerit peccare.
Distinctio 13
Quaestio 1 : An in Christo fuerit plenitudo gratiae.
Distinctio 14
Distinctio 15 et 16
Quaestio 1 : An in Christo cum tormentorum dolore steterit gaudium beatae fruitionis.
Distinctio 17 et 18
Quaestio 1 : An in Christo plures sint voluntates.
Distinctio 19 et 20
Quaestio 1 : An omnes homines beneficio passionis Christi a quocunque malo satis fuerint liberati
Distinctio 21 et 22
Distinctio 23
Quaestio 1 : An fides si virtus.
Distinctio 24 et 25
Quaestio 1 : An fidei possit subesse falsum.
Distinctio 26
Quaestio 1 : An spes in superiori animae portione subiective esse possit
Distinctio 27 et 28
Quaestio 1 : An habitus caritatis sit virtus
Distinctio 29 et 30
Quaestio 1 : An recto caritatis ordine Deum super omnia diligere teneamur.
Distinctio 31 et 32
Quaestio 1 : An in caritate constitutus possit eam amittere.
Distinctio 33
Quaestio 1 : An virtutes morales in patria permaneant
Distinctio 34 et 35
Quaestio 1 : An Spiritus Sancti dona vitam actiuam magis, quam contemplatiuam respiciant.
Distinctio 36
Quaestio 1 : An morales virtutes sint connexae inter se
Distinctio 37 et 38
Quaestio 1 : An mendacium quodlibet diuino praecepto adversetur.
Distinctio 39 et 40
Quaestio 1 : An quodlibet iuramentum sit peccatum.
Liber 4
Distinctio 1
Quaestio 1 : An sacramenta novae legis creatricem in se virtutem contineant
Quaestio 2 : An sacramentum possit diffiniri.
Quaestio 3 : An circumcisio ullam in se contineat efficaciam ad originalem noxam penitus abolendam.
Distinctio 3
Quaestio 2 : An Ioannis baptismus fuerit sacramentum
Distinctio 3
Quaestio 1 : An expressa verborum prolatio sit de necessitate baptismi
Distinctio 4
Quaestio 1 : An baptismi effectus aeque cunctis conueniat baptizatis.
Distinctio 5
Quaestio 1 : An ministri malitia baptismi effectus in suscipiente huiusmodi sacramentum frustretur.
Distinctio 6
Quaestio 1 : An Puer existens in utero baptizata matre characterem recipiat
Distinctio 7
Quaestio 1 : An confirmatio gratiam conferat.
Distinctio 8
Quaestio 1 : An Eucharistia sit dignissimum sacramentum.
Distinctio 9
Quaestio 1 : An in peccato mortali existens, mortaliter peccet Eucharistiam sumendo.
Distinctio 10
Quaestio 1 : An corpus Christi pluribus in locis possit reperiri.
Distinctio 11
Quaestio 2 : An Eucharistia vnum sit sacramentum.
Distinctio 12
Quaestio 1 : An accidentia specierum in Eucharistia subsistant absque subiecto.
Quaestio 2 : An accidentia specierum in Eucharistia manentia sint corruptibilia.
Quaestio 3 : An expediat homini frequenter accedere ad Eucharistiam.
Distinctio 13
Quaestio 1 : An minister malus recta intentione consecrandi consacret
Distinctio 14
Quaestio 1 : An poenitentia sit moralis virtus.
Distinctio 15
Quaestio 1 : An homo sine caritate pro mortali crimine Deo satisfacere possit
Distinctio 16
Quaestio 1 : An contritio, confessio, et satisfactio sint partes poenitentiae.
Distinctio 17
Quaestio 1 : An contritionis dolor omnium maximus esse debeat.
Quaestio 2 : An homo de necessitate salutis singula quaeque peccata teneatur confiteri.
Distinctio 18
Quaestio 1 : An clauium potestas usque ad culpae ac poenae remissionem protendatur.
Distinctio 19
Quaestio 1 : An sacerdotes, soli clauium potestate potiantur.
Distinctio 20
Distinctio 21
Quaestio 1 : An ea, quae per confessionem audiuntur celanda semper fuerint
Distinctio 22
Quaestio 1 : An peccata per poenitentiam deleta recidivantis ingratitudine rursus redeant
Distinctio 23
Quaestio 1 : An extrema vnctio sit sacramentum.
Distinctio 24
Quaestio 1 : An ordo sit sacramentum.
Distinctio 25
Quaestio 1 : An ordinator pecuniam exigens ab ordinatis sit Simoniacus.
Distinctio 26
Quaestio 1 : An matrimonium sit sacramentum
Distinctio 27
Quaestio 1 : An peracto matrimonio alter coniugum inuito altero religionem ingredi possit
Distinctio 29 et 30
Quaestio 1 : An voluntatis coactione matrimonium impediatur.
Distinctio 31
Quaestio 1 : An actus coniugalis concubitus ob tria coniugii bona satis a peccato excusetur
Distinctio 32 et 33
Distinctio 34
Quaestio 1 : An impedimentum aliquod dissoluat matrimonium iam contractum.
Distinctio 35 et 36
Distinctio 37 et 38
Quaestio 1 : An ordo sacer, seu continentiae votum matrimonium impediat.
Distinctio 39 et 40
Distinctio 41 et 42
Quaestio 1 : An affinitas Matrimonium impediat.
Distinctio 43
Quaestio 1 : An resurrectio mortuorum naturaliliter sit possibilis.
Distinctio 44
Distinctio 45
Quaestio 1 : An in hac vita degentium suffragi defunctorum animabus prosint
Distinctio 46
Quaestio 1 : An misericordia et iustitia reperiantur. in Deo.
Distinctio 47
Quaestio 1 : An Christus solus iudicaturus sit in postremo iudicio.
Distinctio 48
Quaestio 1 : An peracto postremo iudicio corpora coelestia realiter alterari poterunt
Distinctio 49
Quaestio 2 : An beati nude videant diuinam essentiam.
Quaestio 3 : An animarum beatitudo maior extiterit post earum corporum resumptionem, quam ante.
Distinctio 50
Quaestio 1 : An animae humanae corporibus exutae, quicquam quam eorum, quae hic sunt, intelligant.
Quaestio 2 : An Homo simul beatus, et damnatus esse possit
Quaestio 3 : An Deus sub ratione entis infiniti sit subiectum in theologia viatoris.
Quaestio 1
An Christus sit creatura.Videtur, quod non. Quia Dei filius non est creatura: sed Christus est Dei filius. Maiorem probo: quia sicut se habet emanatio diuinarum personarum ad productionem creaturarum, sic se habent emanantes diuinae personae ad productas creaturas: sed emanatio diuinarum personarum necessario presupponitur a productione crea turarum: ergo emanantes diuinae personae, puta, filius & spiritus sanctus necessario praesupponuntur ab omni crea tura, & per consequens non possunt esse aliqua creatura; alias enim idem praesupponeret seipsum. Minor patet ex fide. Contra, omnis homo est creatura, Christus est homo: ergo &c. Hic quattuor sunt videnda: Primo, vtrum productio creaturarum necessario praesupponat emanationem diuinarum personarum: Secundo, vtrum haec pro posito sit concedenda, filius Dei est creatura. Tertio, vtrum haec sit simpliciter, & absolute concedenda, Chri stus est creatura. Et quarto, vtrum haec sit concedenda, Christus, secundum quod homo, est creatura.
RESOLVTIO. Veritas persuadet, quod necess ario emanatio diuinarum personarum creaturarum productionem, & ordine, &e causalitate prae cedat: at vero, cum haec praeposito, Dei filius ert creatura. simpliciter ae absolute neganda sit: hoc quoque, christus est creatura, simpliciter, & absolute non est concedenda.
VANTVM ad primum ponam duas conclusiones Prima est, quod emanatio personarum de necessi tate praecedit productionem creaturarum prioritate ordi nis, siue ordinaliter. Secunda, quod praecedit causaliter. Primam conclusionem probo sic. 1 Quandocunque. aliquae productiones sic se habent, quod terminus vnius. est principium alterius, tuc de necessitate illa productio, cuius tale principium est terminus, praesupponitur ab ea tuius est principium. Ista patet de se: sed terminus emanationis diuinae ab intra est principium productionis creaturarum ad extra: nam siue accipiatur terminus formalis, qui est ipsa creatris essentia; siue terminus totalis, qui est uppositum filij, vel spiritus sancti, semper patet, quod ista minor est manifesta: quia & essentia diuina, & suppositm filij, & spiritus sancti vna cum supposito patris sunt vnum principium omnium creaturarum: ergo &c.
2 Praeterea, illud quod procedit per modum voluntatis, vt voluntas, necessario praesupponit illud, quod proco dit per modum intellectus: vel etiam per modum voluntatis, vt natura est: ista patet: quia sicut actus voluntatis praesupponit actum naturae, & intellectus: sic &c. Sed crea tura procedit a Deo per modum voluntatis, vt voluntas est, filius in diuinis procedit per modum intellectus, seu per modum naturae, vt natura est; spiritus sanctus per modum voluntatis, vt natura est, vt declaraui in r: lib ergo &c.
Praeterea, illa productio, quam impossibile est fieri, nisi per intelligere & velle, vt est commune tribus di uinis personis, necessario praesupponit saltem ordinali¬ ter emanationem diuinarum personarum, productio creaturarum est huiusmodi maior patet, probo minorem, quia creaturae non producuntur nisi por intelligere essentiale, & per velle essentiale, quae sunt necessario tribus personis comu nia, cum idem sit velle & intelligere omnium trium personarum secundum fidem sanctam.
SED aliqui oppositae opinionis suam intentionem pro bant sic. Quando aliquae duae emanationes sic se habent, quoi formale principium vnius est ordinaliter prius formali principio alterius, illa, cuius principium est prius, non pro supponit aliam de necessitate, sed formale principium productionis creaturarum est ordinaliter prius formali prin cipio emanationis personarum: ergo &c. Maior patet. Minor probatur: quia absolutum in diuinis est ordinaliter prius respectiuo: sed formale principium producendi creaturas est absolutum, puta, ipsa diuina essentia: sed formale principium producendi personas vel est relatiuum, vel est essentia sub relatione.
2 Praeterea, illud, quod ex sui natura non praesupponit nisi suppositum absolutum, vel quasi absolutum, hoc non prae supponit de necessitate emanationem personarum, crea tio est huiusmodi: quia ludei, ac etiam multi Pagani ponentes tantum vnum suppositum in diuinis, ponunt Dei producere creaturas.
3 Praeterea, non minus est perfecta Dei patris potentia quam eius sapientia: sed pater per se, & ex se est perfecte sapiens, & sciens, sicut probat Aug. 25. de trin. ergo pater per se, & ex se & in se est perfecte potens, & per consequens per se potest creaturam producere, non expecta. to quocunque alio.
4 Praeterea, ordinaliter pater prius habuit intelligere essentiale, quam notionale cum ergo creatura producatur per intelligere essentiale, persona filii per intelligere notionale: ergo productio creaturarum non praesupponit de necessitate productionem filii, nec per consequens productionem spiritus sancti: ergo &c.
3 Praeterea, patri nihil accrescit ex productione filii: e go non est impossibile patrem producere creaturam sece dum se, non requisito filio. Antecedens patet. Nam pater est fontana deitatis, cui nihil accrescit ex alio, sed totum, quod habet in se ipso, & a se ipso. Consequentia etiam patet de se ipsa: ergo &c.
SED quia isti innituntur cuidam falsissimo fundamen to, puta, que in quodam priori ante productionem filij pater possit creare: ideo antequam iam dictis motiuis respodeam, vo lo arguere contra illud falsissimum fundamentum. Quia pro illo ficto priori, in quo pater non est, nec aliquod esse potest habere, nec habet, in illo pater nihi potest creare, sed pater non habet prius esse, quam sit in actuali productione filii: ergo &c. Maior patet, quia agere vel praesupponit esse, sicut in agentibus absolutis, ve saltem est idem cum formali constitutiuo, quo agens con stituitur in esse suppositali; sicut gonerare diuinum est idi quod ipsa paternitas, qua pater in esse suppositali costitu tur. Minor etiam patet, quia relatiua simul sunt naturali intelligentia. Etiam probaui in lib. 1. quod impossibile est esse inter diuinas personas aliquam prioritatem, praeter prioritatem originis, quae prioritas nullam praecessionem requirit, sed solum dicit hoc esse ab hoc.
2 Praeterea, pater non potest intelligere creaturam, nisi ordinaliter prius intelligat se: sed pater non potest pro ducere creaturam, nisi intelligat creaturam: ergo pater non potest producere creaturam, nisi prius intelligat se: cum ergo intelligendo se producat personam verbi: ergo de necessitate pater producit verbum, antequam producat creaturam. Et eodem modo potest argni de velle respectu spiritus sancti.
3 Praeterea, artifex in productione artificialium praesup ponit artem: Sed pater quauis producat filium naturali ter, in productione tamen creaturarum se habet per modi artificis: Omnium nm est artifex, vt dicit Sapiens. Etiam di oppositum, runc produceret creaturas ex necessitate natutae, quod fuit error aliquorum philosophorum: ergo in produ¬ ctione creaturarum praesupponit necessario verbum suum, de quo ait August. 8. de trin, quod est "ars omnipotentis, atque sapientis Dei, plena rationibus omnium viuentium".
4 Praeterea, non minus pater coexigit filium & spiritum sanctum in productione creaturarum, quam conexigat filium in productione spiritus sancti; quia sicut est vna virtus spiratiua in patre, & filio, ratione cuius pater in spirando requirit filium, sic est vna virtus creatiua in omni- bus tribus personis, ratione cuius secundum Damas indiuisa sunt opera trinitatis, sicut est indiuisa substantia; sed pater de necessitate conexigit filium in spirando, vt pro tuit in primo li. ergo de necessitate comexigit filium & spiritum sanctum in creando.
3 Praeterea, productio contingens potens aliter se habe re, necessario praesupponit eam, quam impossibile est ali ter se habere, & hoc maxime, si illae duae productiones respiciunt idem agens: sed productio cuiuscunque creaturae est contigens, & productio diuinarum personarum est necessaria & immutabilis: ergo pater &c.
S Praeterea, quandocunque aliqui dno actus sic se habent respectu vnius agentis, & quod vnus de necessitat, non potest esse coeternus, vel saltem potest esse non cons ternus, tunc ille, qui de necessitate est agenti coeternus, necessario praesupponetur ab illo, qui non est de necessitate coneternus: sed productio diuinarum personarum est de necessitate patri coeterna: productio autem creaturarum vel non potest esse patri diuino coneterna penes illam opinionem, quae ponit, quod impossibile est mundi fuisse ab eterno, vel saltem potuit esse non coeterna, vt de facto apparet, cum mundus productus sit in tempore: ergo &c.
Ad primum motiuum istorum dicendum quod minor non est vera; Ad probationendico, sicut etiam dictu est in libro primo, quod potentia generandi, ac etiam spirandi est ipsa essentia absoluta, quamuis non progrediatur in actum, nisi vt stat sub respectu paternitatis quo ad generationem, & spirationem, quo ad spritus sancti productionem. Sic etiam dico in proposito, quod quamuis essentia, diuina sit principium ereandi, tamen non progreditur in actum creationis, nisi vt suppositata est tribus personis.
Ad secundum dicendum, quod quamuis possibile si contingit, nullum sequatur impossibile; vt patet 1. priorum & 1. physic, tamen ex impossibili suppositione multa impossibilia sequi possunt: Sed posito ludaeorum, & Paganorum negantium sanctissimam trinitatem, est imposfi bilis, quia impossibile est Deum aliter esse, quam est. Cum ergo Deus sit trinus, da quod non sit trinus, sequitur quod Deus non sit Deus; Et ideo patet, quod minor illius rationis non solum est falsa, veram etiam est impossibilis omnino.
Ad tertium dicendum, quod quamuis pater sit potens ex se & in se; tamen quia eadem est & ab aeterno fuit potentia patris & filij & spiritus sancti: ideo nihil ab extra producere potest, quod non producant filius, & spiritus sanctus.
Ad quartum nego maiorem, quia nullum intelligere pa tri potuit competere ante intelligere notionale; quia nec ater potuit esse pater ante intelligere notionale. Ad quintum nego consequentiam, quia quamuis patri nihil accrescat ex productione filij, tamen non potest producere spritum sanctum, nisi producto filio, sic &c Secundo dico, quod non solum ordinaliter; verum etiam causaliter productio personarum de necessitate raecedit productionem creaturarum: quia sicut habet productum ad productum, sic se habet productio ad productionem, sed omne productum extrinsecum quantum ad omne suum esse reale necessario dependet causaliter ab omni producto intrinsece in diuinis: ergo omnis productio rei extrinsece causaliter dependet a productione intrinseca diuinarum personarum.
2 Praeterea, productio illius, per quod omnia facta, seu creata sunt, praesupponitur in ratione causae a productione sactorum, seu creatorum: sed de verbo Dei dicitur, Omnin per ipsum facta sunt, & sine ipso factu est nihil, ergo productio verbi &c
3 Praeterea, cum Deus sit agens per intellectum, & voluntatem, ergo talem ordinem debemus ponere in Dei productione, qualem ponimus in Dei cognitione, & volitione: sed cognitio, & volitio intrinsecorum est sibi ratio cognoscendi, & volendi extrinseca, cum cognitio & volitio obiecti primarij sit ratio cognoscendi, & volendi obiectum secundarium, ergo productio intrinsecorum puta diuin arum personarum aliquo modo est ratio, seu causa productionis extrinsecorum, puta creaturarum.
3 Praeterea, dicit Beatus Aug. 15. de trin "Verbum nostrum potest esse, quod non sequatur opus. opus autem esse non potest nisi praecedat verbum: Sic verbum Depotuit esse nulla existente creatura, creatura autem nulla potest esse nisi per ipsum verbum, per quod facta sunt j omnia."
Sed contra illud sunt duo doctores, Quorum vnus ar guit sic. Quando duae actiones sic se habent, quod ante vnam illarum habetur formale principium alterius perfectum in supposito perfecto cum debita conuenientia illius principij ad actum, tunc haec actio, cuius formale principium productiuum sic praehabetur, non praesupponit aliam actionem causaliter, dato quod ipsam presupponat ordinaliter: sed sic est in proposito, quia pater an te omnem productionem: intrinsecam est suppositum perfectum habens in se formale principium productiuun omnium creaturarum cum debita conuenientia ad productionem earum: quia ex hoc essentia diuina existens in patre ante omne productionem erat conueniens prin cipium productionis creaturarum: quia virtualiter erat tunc, sicut & nunc, contentiua omnis perfectionis creatu rarum ergo &c.
2 Praeterea, alius doctor arguit ad idem sic: Si productio creaturarum necessario praesupponeret causaliter productionem personarum, tunc haec productio dependeret ab illa in aliquo genere causae. Consequens est falsum; quia non in genere causae formalis, quia productio personarum non est forma productionis creaturarum. Nec in genere causae finalis, cum finis sit posterior in essen do his, quae sunt ad finem: igitur productio personarum sequeretur productionem creaturarum. Nec efficientis, quia respectus nullius potest esse principium effectiuum: sed productio notionalis est quidam respectus. Nec materialis, vt de se patet, materia enim est imperfectior eo, cuius est materia.
3 Praererea, productio, cuius ratio productiua concet nit minorem oistinctionem, non praesupponit de necessitate, & causaliter productionem, cuius ratio producti ua concernit maiorem distinctionem. Ista patet, quia mi- nor distinctio non praesupponit maiorem distinctionem. sed productio creaturarum &c. Quia essentia diuina, vt est ratio productiua omnium creaturarum, concernit solum distinctionem secundum rationem, puta distinctio nem respectuum, qui sola ratione differunt: sed eadem essentia diuina, vt est ratio producendi personas, concet nit proprietates relatiuas realiter differentes, puta, po ternitatem, & communem notionem: ergo &c.
Ad primum dicitur, quod minor deficit quantum ad omnia sua membra: Quantum ad primum, quia pater ante omnem productionem intr insecam non solum non est perfectum suppositum: verum etiam nullum est suppo situm: quia pater non est suppositum nisi dum est actu pater, eo quod in esse suppositali paternitate formaliter constituatur: sed ante omnem productionem impossibi le est patrem, quia nullam haberet in se paternitatom. E quia pro quocunque signo pater non est suppositum, pro eodem signo non habet in se perfectum productiuum principium creaturarum: ideo etiam deficit quantum ad secundum membrum. Item quia cum ab eodem prin cipio est productio necessaria & contingens, tunc huius modi principium non habet debitam conuenientiam ac productionem contingentem, nisi prius prorumpat in productionem necessariam; ideo etiam deficit quo adter tium membrum
Ad secundum dicendum, quod consequens non est falsum, quia omnis productio, cuius productum est causa efficiens respectu alterius productionis, illa productio respectu istius secundae reducitur ad genus causae efficien tis, sed sic est in proposito: ergo &c
Ad tertium dicendum, quod minor est falsa cum suprob atione, quia proprietates relatiuae nec differunt ab essentia realiter, nec communis notio differt realiter; paternitate, vt est in patre, nec a filiatione, vt est in filio, vt probaui in primo libro in diuersis locis.
VANTVM ad secundum articulum dico breuiter, m, quod ista proposito; Dei filius est creatura, est simpliciter & absolute neganda. Quia creator non est creatura: sed Dei filius est perfectus creator. 2 Praeterea, illud non est creatura, per quod omnia facta sunt, seu creata, sed per verbum Dei omnia facta sunt: ergo &c.
3 Praeterea, nulla creatura potest esse eiusdem rationis & naturae cum eo, a quo procedit: sed filius Dei est eiusdem rationis, & naturae cum eo, a quo procedit: iuxta quod ait ipse filius Dei, Ego, & pater vnum sumus: ergo &c.
4 Praeterea, nulla creatura est coaeterna, & coaequalis Deo patri: sed filius est comneternus, & coaequalis Deo patri, ut patet in svmbolo Athanasij: ergo &c. Sed oppositum istius conclusionis tenuit Arrius haeri ticus, vt patet in multis disputationibus August. & specia liter in omeliis, super illud. In principio erat verbum Motiua Arrij poterant esse ista. Quia quicquid est minu Deo, hoc est creatura, filius Dei, qui mentiri non potes dicit in euange. Pater maior me est, ergo.
3 Praeterea, quod est subiectum Deo, hoc videtur essi creatura: sed ad Cor. dicitur filius est subiectus patri, qui subiecit ei omnia.
4. Praeterea, omne, quod habet ab altero esse, videtu esse creatum, sed filius Dei habet esse a patre. Maior patet, quia esse est terminus creationis. Et prima rerum orea tarum est esse, vt videtur quarta propositone de causis
3 Praeterea, omne, quod habet causam sui esse, est crea tura: sed Chris: &ccteri Craeci doctores concedunt parem esse causam filij. Maior patet, quia causa est ad cius esse sequitur aliud, vt dicitur s. metaph sed omne quod est aliud a Deo patre, hoc est creatura.
4 Preterea, filius Dei gignitur: ergo est creatura Antecedens patet ex fide: Probatur consequentia; quia illud quod non est semper hoc, necessario est creatura, sed illud quod gignitur non habet semper esse: quia frustra gigneretur, si semper haberet esse: quia ad hoc aliquid gignitur vt mediante ipsa gignitione capiat esse.
3 Praeterea, illud quod non est necesse esse, hoc necessario est creatura: sed vt probat Auici in metaph sua quiequid habet esse ab alio, hoc non potest esse necessarium seu non est necesse esse. Et confirmatur, quia omne illud quod sic se habet, quod quantum in se est, non habes esse hoc, non est necesse esse: sed omne quod ab alrero habet esse hoc, quantum in se est, non habet esse: ergo non habet filius necesse esse: ergo &c.
Ad primum dicendum, quod filius Dei non est minos patre secundum naturam diuinam, quam aeterna genera tione accepit a patre: sed solum secundum humanam naturam, quam assumpsit a matre.
Ad secundum dicendum, quod sicut communiter dicitur hoc verbum, quantum ad sensum litteralem intel¬ ligendum est de sapientia ereata, quae est ipsa natura an gelica, quae est ante secula, idest ante tempora creata, & D non duratione, ordine tamen naturae, & dignitate.
Ad tertium dicendum, ficut dictum est ad primum. Ad quartum dicendum, nego maiorem. Ad probationem dico, quod non omne esse est terminus creationis nec omne esse est prima creaturarum: sed solum esse ta lis producti, quod, realiter est aliud ab esse sui producentis: sed filius Dei sic habet esse ab alio, quod tamen idi esse substantiale habet cum eo, a quo habet esse. Potess etiam dici, quod mor non est vera, nisi ab alio, seu altero sumatur neutraliter, & tunc in proposito minor ess falsa, quia pater non est aliud a filio, quamuis masculine sit alius ab ipso
Ad quintum dicendum, quod illi Creci doctores non proprie, sed valde large vtuntur in talibus propositonibus nomine causae
Ad sextum dicendum, quod consequentia non est vera, nisi in antecedenti accipiatur gigni gignitione tempo rali. Ad probationem nego minorem, si gignitur aterna generatione, quauis etiam semper habeat esse, tamen quinoc non habet a se, sed ab alio: ideo non gignitur frustra Ad septimum dicendum: quod licet illud non sit ne eesse esse, quod habet esse ab alio neutraliter, siue quod sic habet esse ab alio, quod suui esse naturale est realiter aliud ab esse illius; a quo procedit: sed tamen &c. Ad confirmationem dicedo nego minorem, quia illud, quod sic habet esse ab alio, quod tamen non capt aliud esse ab esse producentis, illud non minus est necesse esse, & non magis potest de se desincre esse, quam illud, a quo producitur, sic autem est in proposito.
ARTICVLV S II. Vtrum haec proposito sit simpliciter, &od absolute con cedenda, Christus est creatura
QVANTVM ad tertium articulum dico cum Magimom stro hic in littera, quod haec proposito, Christus est creatura, non est simpliciter, & absolute concedenda quia praedicatum, quod includit repugnantiam ad subiectum, non potest de subiecto verificari, si absolute profet tur sed esse creaturam includit repugnantiam ad Christum, quia esse creaturam dicit productum simpliciter, & totaliter de non esse ad esse, quod Christo repugnat, cum Christus habeat suppositum, quod simpliciter est aeternum: ergo &c
2 Praeterea, Christus non potest dici factus simpliciter: ergo nec creatus simpliciter, Consequentia patet quia omne creatum est factum. Probo antecedens; quia fieri simpliciter est fieri secundum completum esse sup positale: supposita enim aliqua re in completo esse suppositali, tunc secundum omne aliud esse, deiude super ueniens res illa non dicitur fieri simpliciter, sed solum secundum quid: sed fieri secundum esse suppositale repugnat Christo.
3 Praeterea, illa, quae indifferenter conueniunt supposito & naturae, in quocunque conueniunt soli naturae, in ildo non possunt conuenire, seu attribui supposito absolute sine expressione naturae: Vnde etiam in accidentalibus proprietatibus, quamuis illae proprietates, quae determinant sibi partem, verificetur per svnecdochen de toto ratione partis sine expressione partis; dicitur enin totus homo fimus, ricus, crispus, & sic de aliis; tamen aliae proprietates, quae indifferenter respiciunt totum, & partem, non praedicantur ratione partis de toto nisi cum expressione partis Vnde non dicitur AEthops albus simpliciter, quamuis dicatur albus secundum dentes: sed creari est commune supposito, & naturae: ergo non debet abso dute concedi de Christo nisi cum expressione naturae, cum ei solum conueniat ratione humanae naturae.
4 Praeterea, Rlariis in libro de svnodis ait fic. Hae¬ eesim dicentem Christum, osse creaturam damnamus
SED Istis non obstantibus sunt, quidam, qui dicunt, quoe secundum dicta sanctorum praedicta proposito magis sit concedenda, quam neganda
1 Quia Aug. in sermone de natiuitate domini ait. Ma gnum sacramentum, & admirabile mvsterium, quod creator mundi voluit esse creatura
2 Praeterea, Leo Papa ait: "Noua, & inaudita coniunctio; Deus, qui est, & qui semper erat, fit creatura"
3 Praeterea, arguunt etiam isti contra rationem Magistri, quae hic primo loco est, posita: quia, vt dicunt, non st mmor repugnantia in Christo, quod habet non esse post esse, quam quod habeat esse post non esse: sed, primo non obstante, Christus vere habuit aliquod non esse post esse: quia nisi perdidisset aliquod esse, func Christus non fuisset vere mortuus.
4 Praeterea, tantam habent repugnantiam passibdle, & mpassibile, mortale, & immortale, sicut creatum, & increatum: sed &c.
Praeterea, tanta repugnantia est, quod humana natu ra creet, sicut quod diuina natura creetur: sed primo uon obstante, Christus vere dicitur creator: ergo & creatura dici potest.
e Praeterea, de quo absolute praedicatur inferius, de eodem absolute praedicatur superius: Sed homo, qui est ntid inferius ad creaturam, absolute praedicatur de Chrito: ergo & creatura.
3 Praeterca, sicut nomen creaturae repugnat supposito increato, sic nasci temporaliter repugnat nato, seu genito ab aeterno: Sed, non obstante eterna natiuitate, nos concedimus istam, Christus est natus de virgine tempo raliter: ergo &c.
SED istis non obstantibus, teneo adhuc conclusio; nem praedictam: maxime quia Hylarius oppositum illius conclusionis videtur, haeresim appellare.
AD Pi 1. MVM, & secundum dicendum, quod tam Leo, quam Aug. in verbis praecedentious, & sequentibus praealiegatas auctoritates satis expresserunt Christum non esse creaturam absolute: sed solum secunduumi assumptam natus ram humanam
Ad tertium dicendum, quod propter habere aliquod sse post non esse, non debet res dici creata absolute, sed solum cum insinuatione illius naturae, ratione cuius conuenit sibi tale esse. Vnde sicut ratione perditionis ralum esse benc arguitur rem illam aliquo modo esse corrupta; amen non arguitur cam esse annihilatam: quia annihus atio non solum dicit perditionem talis esse, sed dicit perditionem omnis esse: sic propter acquifitionem talis esse res huiusmodi non debet dici simpliciter creata: quam is aliquo modo dicatur genita: quia creatio dicit pro; ductionem in esse de totaliter non esse
Ad quartum dicendum, quod Christus dicitur passibi is, & mortalis, & cetera huiusmodi non absolute: sed sem er cum additione humanae naturae, vel expressa, vel subintellecta
Ad quintum dicendum, quod Christus dicit vnum diuinum suppositum existens in duabus naturis, diuina scilicet & humana: ideo oninis proprietas, quae sic conuemi ilicui praedictarum naturarum, quod repugnantiam habet ad praedictum suppositum, illa absolute non debet concedi de supposito: sed solum cum illius naturae deter minatione, econuerso autem, si nullam repugnantiam, ed magis conuenientiam includit ad suppositum; Et quia creari, quod conuenit humanae naturae, includit repugnam tiam ad suppositum diuinum: sed cteare includit conuenientiam ad praedictum suppositum: ideo quamuis ista aimpliciter concedenda sit, Christus creat, vel est creator. ista tamen sine additione non est concedenda, Christus est creatura, vel creatur.
Ad sextum dicendum, quod homo vt praedicatur de Christo, non est inferius respectu creaturae: quia Iy homo, vt de Christo praedicatur ratione suae concretionis. simplicat diuinum suppositum, sicut cum praefficatur de Sorte, implicat humanum suppositum: eo quod humans natura in Christo non habeat aliud suppositum, quam suppositum verbi.
On this page