Quaestio 83

ARTICULUS PRIMUS UTRUM ORATIO SIT ACTUS APPETITIVAE VIRTUTIS

AD PRIMUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod oratio sit actus appetitivae virtutis. Orationis enim est exaudiri. Sed desiderium est quod exauditur a Deo: secundum illud Psalm.: Desiderium pauperum exaudivit Dominus. Ergo oratio est desiderium. Sed desiderium est actus appetitivae virtutis. Ergo et oratio.

2. PRAETEREA, Dionysius dicit, in ii cap. de Dir. Nom.: Ante omnia ab oratione incipere est utile, sicut Deo nosipsos tradentes et unientes. Sed unio ad Deum per amorem fit, qui pertinet ad vim appetitivam. Ergo oratio ad vim appetitivam pertinet.

3. PRAETEREA, Philosophus, in III de Anima, ponit duas operationes intellectivae partis: quarum prima est indivisibilium intelligentia, per quam scilicet apprehendimus de unoquoque quid est; secunda vero est compositio et divisio, per quam scilicet apprehenditur aliquid esse vel non esse. Quibus tertia 5 additur ratiocinari, procedendo scilicet de notis ad ignota. Sed oratio ad nullam istarum operationum reducitur. Ergo non est actus intellectivae virtutis, sed appetitivae.

SED coNTRA EsT quod Isidorus dicit, in libro Etymol., quod orare idem est quod dicere. Sed dictio pertinet ad intellectum. Ergo oratio non est actus appetitivae virtutis, sed intellectivae.

RESPONDEO DICENDUM quod, secundum Cassio- dorum, oratio dicitur quasi oris ratio. Ratio autem speculativa et practica in hoc differunt quod ratio speculativa est apprehensiva solum rerum; ratio vero practica est non solum apprehensiva,sed etiam causativa. Est autem aliquid alterius causa dupliciter. Uno quidem modo, perfecte, necessitatem inducendo: et hoc contingit quando effectus totaliter subditur potestati causae. Alio vero modo, imperfecte, solum disponendo: quando scilicet effectus non subditur totaliter potestati causae. Sic igitur et ratio dupliciter est causa aliquorum. Uno quidem modo, sicut necessitatem imponens: et hoc modo ad rationem pertinet imperare non solum inferioribus potentiis et membris corporis, sed etiam hominibus subiectis, quod quidem fit imperando. Alio modo, sicut inducens et quodammodo disponens: et hoc modo ratio petit aliquid fieri ab his qui ei non subiiciuntur, sive sint aequales sive sint superiores. Utrumque autem horum, scilicet imperare et petere sive deprecari, ordinationem quandam important ?: prout scilicet homo disponit aliquid per aliud esse faciendum. Unde pertinent ad rationem, cuius est ordinare: propter quod Philosophus dicit, in I Ethic., quod ad optima deprecatur ralio. Sic autem nunc loquimur de oratione, prout significat quandam deprecationem vel petitionem: secundum quod Augustinus dicit, in libro de Verb. Dom., quod oratio petitio quae- dam est; et Damascenus dicit, in Ill libro, quod oratio est petitio decentium a Deo. Sic ergo patet quod oratio de qua nunc loquimur, est rationis actus.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod desiderium pauperum dicitur Dominus exaudire, vel quia desiderium est causa petendi: cum petitio sit quodammodo desiderii interpres. - Vel hoc dicitur ad ostendendum exauditionis velocitatem: quia scilicet dum adhuc aliquid in desiderio pauperum est, Deus exaudit, antequam orationem proponant; secundum illud Isaiae rxv: Eritque, antequam clament, ego exaudiam.

AD SECUNDUM DICENDUM quod, sicut supra dictum est, voluntas movet rationem ad suum finem. Unde nihil prohibet, movente voluntate, actum rationis tendere in finem caritatis, qui est Deo uniri. Tendit autem oratio in Deum quasi a voluntate caritatis mota, dupliciter. Uno quidem modo, ex parte eius quod petitur: quia hoc praecipue est in oratione petendum, ut Deo uniamur; secundum illud Psalm.: Unam petii a Domino, hanc requiram: ut inhabitem in domo Domini omnibus diebus vitae meae. Alio modo, ex parte ipsius petentis, quem oportet accedere ad eum a quo petit: vel loco, sicut ad hominem; vel mente, sicut ad Deum. Unde dicit ibidem quod, quando orationibus invocamus Deum, revelata mente adsumus ipsi. Et secundum hoc etiam Damascenus dicit quod oratio est ascensus intellectus in. Deum.

AD TERTIUM DICENDUM quod illi tres actus pertinent ad rationem speculativam. Sed ulterius ad rationem practicam pertinet causare aliquid per modum imperii vel per modum petitionis, ut dictum est.

ARTICULUS SECUNDUS UTRUM SIT CONVENIENS ORARE

AD SECUNDUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod non sit conveniens orare. Oratio enim videtur esse necessaria ad hoc quod intimemus ei a quo petimus id quo indigemus. Sed, sicut dicitur Matth. vi, scit Pater vester quia his indigetis. Ego non est conveniens Deum orare.

2. PRAETEREA, per orationem flectitur animus eius qui oratur ut faciat quod ab eo petitur. Sed animus Dei est immutabilis et inflexibilis: secundum illud 1 Reg. xv: Porro triumphator in Israel non parcet, nec poenitudine ? flectetur. Ergo non est conveniens quod Deum oremus.

3. PRAETEREA, liberalius est dare aliquid non petenti quam dare petenti: quia, sicut Seneca dicit, nulla res carius emitur quam quae precibus empta est. Sed Deus est liberalissimus. Ergo non videtur esse conveniens quod Deum oremus.

SED CONTRA EsT quod dicitur Luc. xvur: Oportet orare, et non deficere.

RESPONDEO DICENDUM quod triplex fuit circa orationem antiquorum error. Quidam enim posuerunt quod res humanae non reguntur divina providentia. Ex quo sequitur quod vanum sit orare, et omnino Deum colere. Et de his dicitur Malach. III: Dixistis: Vanus est qui servit Deo.- Secunda fuit opinio ponentium omnia, etiam in rebus humanis, ex necessitate contingere: sive | ex immutabilitate divinae providentiae, sive ex necessitate stellarum, sive ex connexione causarum. Et secundum hos etiam excluditur orationis utilitas. - Tertia fuit opinio ponentium quidem res humanas divina providentia regi, et quod res humanae non proveniunt ex necessitate: sed dicebant similiter dispositionem divinae providentiae variabilem esse, et quod orationibus et aliis quae ad divinum cultum pertinent dispositio divinae providentiae immutatur. - Haec autem omnia in Primo Libro improbata sunt. Et ideo oportet sic inducere orationis utilitatem ut neque rebus humanis, divinae providentiae subiectis, necessitatem imponamus; neque etiam divinam dispositionem mutabilem aestimemus.

Ad huius ergo evidentiam, considerandum est quod ex divina providentia non solum disponitur qui effectus fiant, sed etiam ex quibus causis et quo ordine proveniant. Inter alias autem causas sunt etiam quorundam causae actus humani. Unde oportet homines agere aliqua, non ut per suos actus divinam dispositionem immutent, sed ut per actus suos impleant quosdam effectus secundum ordinem a Deo dispositum. Et idem etiam est in naturalibus causis. Et simile est etiam de oratione. Non enim propter hoc oramus ut divinam dispositionem immutemus: sed ut id impetremus quod Deus disposuit per orationes sanctorum esse implendum; ut scilicet homines postulando mereantur accipere quod eis omnipotens Deus ante saecula disposuit donare, ut Gregorius dicit, in libro Dialogorum.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod non est necessarium nos Deo preces porrigere ut ei nostras indigentias vel desideria manifestemus: sed ut nosipsi consideremus in his ad divinum auxilium esse recurrendum.

AD SECUNDUM DICENDUM quod, sicut dictum est, oratio nostra non ordinatur ad immutationem divinae dispositionis: sed ut obtineatur nostris precibus quod Deus disposuit.

Ap TERTIUM DICENDUM quod Deus multa nobis praestat ex sua liberalitate etiam non petita. Sed quod aliqua vult praestare nobis petentibus, hoc est propter nostram utilitatem: ut scilicet fiduciam quandam accipiamus recurrendi ad Deum, et ut recognoscamus eum esse bonorum nostrorum auctorem. Unde Chrysostomus dicit: Considera quanta est tibi concessa felicitas, quanta gloria attributa: orationibus fabulari cum Deo, cum Christo miscere colloquia, optare quod velis, quod desideras postulare.

ARTICULUS TERTIUS UTRUM ORATIO SIT ACTUS RELIGIONIS

AD TERTIUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod oratio non sit actus religionis. Religio a enim, cum sit pars iustitiae, est in votoc NSluntate sicut in subiecto. Sed. oratio pertinet ad partem intellectivam, ut ex supradictis patet. Ergo oratio non. videtur. esse actus religionis, sed doni intellectus, per quod mens ascendit in Deum.

2. PRAETEREA, actus latriae cadit sub necessitate praecepti. Sed oratio non videtur cadere sub necessitate praecepti, sed ex mera voluntate procedere: cum nihil aliud sit quam volitorum petitio. Ergo oratio non videtur esse religionis actus.

3. PRAETEREA, ad religionem pertinere videtur ut quis divinae naturae cultum caeremoniamque afferat. Sed oratio non videtur aliquid Deo afferre: sed magis aliquid obtinendum ab eo petere. Ergo oratio non est religionis actus.

SED coNTrRA EsT quod dicitur in Psalm.: Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo: ubi dicit Glossa quod in huius figuram, in veteri lege incensum dicebatur. offerri in odorem suavem Domino. Sed hoc pertinet ad religionem. Ergo oratio est religionis actus.

RESPONDEO DICENDUM quod, sicut supra dictum est, ad religionem proprie pertinet reverentiam et honorem Deo exhibere. Et ideo omnia illa per quae Deo reverentia exhibetur pertinent ad religionem. Per orationem autem homo Deo reverentiam exhibet: inquantum scilicet se ei sublicit, et profitetur orando se eo indigere sicut auctore suorum bonorum. Unde manifestum est -quod oratio est proprie religionis actus.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod voluntas movet alias potentias animae in suum finem, sicut supra dictum est. Et ideo religio, quae est in voluntate, ordinat actus aliarum potentiarum ad Dei reverentiam. Inter alias autem. potentias animae, intellectus altior est et voluntati propinquior. Et ideo post devotionem, quae pertinet ad ipsam voluntatem, oratio, quae pertinet ad partem intellectivam, est praecipua inter actus religionis, per quam religio intellectum hominis movet in Deum.

AD SECUNDUM DICENDUM quod non solum petere quae desideramus, sed etiam recte aliquid desiderare sub praecepto cadit. Sed desiderare quidem cadit sub praecepto caritatis: petere autem sub praecepto religionis. Quod quidem praeceptum.ponitur Matth. vir, ubi dicitur: Petite, et accipietis.

AD TERTIUM DICENDUM quod orando tradit homo mentem suam Deo, quam ei per reverentiam subiicit et quodammodo praesentat: ut patet ex auctoritate Dionysii prius inducta. Et ideo sicut mens humana praeeminet exterioribus vel corporalibus membris, vel exterioribus rebus quae ad Dei servitium applicantur, ita etiam oratio praeeminet aliis actibus religionis.

ARTICULUS QUARTUS UTRUM SOLUS DEUS DEBEAT ORARI

AD QUARTUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod solus Deus debeat orari. Oratio enim est actus religionis, ut dictum est. Sed solus Deus est religione colendus. Ergo solus Deus est orandus.

2. PRAETEREA, frustra porrigitur oratio ad eum qui orationem non cognoscit. Sed solius Dei est orationem cognoscere. Tum quia plerumque oratio magis agitur interiori actu, quem solus Deus cognoscit, quam voce: secundum illud quod Apostolus dicit, Il ad Cor. xiv: Orabo spiritu, orabo et mente. 'Tum etiam quia, ut Augustinus dicit, in libro de Cura pro Mortuis agenda, nesciunt mor- tui, etiam sancti, quid agant vivi, etiam eorum filii. Ergo oratio non est nisi Deo porrigenda.

3. PRAETEREA, Si aliquibus sanctis orationem porrigimus, hoc non est nisi inquantum sunt Deo coniuncti. Sed quidam in hoc, mundo viventes, vel etiam in purgatorio existentes, sunt multum Deo coniuncti per gratiam. Ad eos autem non porrigitur oratio. Ergo nec ad sanctos qui sunt in Paradiso debemus orationem porrigere.

SED CONTRA EST quod dicitur Job v: Voca, si est qui libi respondeat: et ad aliquem sanctorum convertere.

RESPONDEO DICENDUM quod oratio porrigitur alicui dupliciter: uno modo, quasi per ipsum implenda; alio modo, sicut per ipsum impetranda. Primo quidem modo soli Deo orationem porrigimus: quia omnes orationes nostrae ordinari debent ad gratiam et gloriam consequendam, quae. solus Deus dat, secundum illud Psalm.: Gratiam et gloriam dabit Dominus. Sed secundo modo orationem porrigimus sanctis angelis et hominibus: non ut per eos Deus nostras petitiones cognoscat, sed ut eorum precibus et meritis orationes nostrae sortiantur effectum. Et ideo dicitur .4poc. vui quod ascendit fumus aromatum, idest orationes sanctorum, de manu angeli coram Domino. - Et hoc etiam patet ex ipso modo quo Ecclesia utitur in orando. Nam a sancta Trinitate petimus ut nosiri misereatur: ab aliis autem sanctis quibuscumque petimus ut orent pro nobis.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod illi soli impendimus orando religionis cultum a quo quae- rimus obtinere quod. oramus, quia in hoc protestamur eum bonorum nostrorum auctorem: non autem eis quos requirimus quasi interpellatores nostros apud Deum.

AD SECUNDUM DICENDUM quod mortui ea quae in hoc mundo aguntur, considerata eorum naturali conditione, non cognoscunt, et praecipue interiores motus cordis. Sed beatis, ut Gregorius dicit, in XII Moral., in Verbo manifestatur illud quod decet eos cognoscere de eis quae circa nos aguntur, etiam quantum ad interiores. motus cordis. Maxime autem eorum excellentiam decet ut cognoscant petitiones ad eos factas vel voce vel corde. Et ideo petitiones quas ad eos dirigimus, Deo manifestante, cognoscunt.

AD TERTIUM DICENDUM quod illi qui sunt in hoc mundo aut in purgatorio, nondum fruuntur visione Verbi, ut possint cognoscere ea quae nos cogitamus vel dicimus. Et ideo eorum suffragia non imploramus orando: sed a vivis petimus colloquendo.

ARTICULUS QUINTUS UTRUM IN ORATIONE ALIQUID DETERMINATE A DEO PETERE DEBEAMUS

AD QUINTUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod in oratione nihil determinate a Deo petere debeamus. Quia, ut Damascenus dicit, oratio est petitio decentium a Deo. Unde inefficax est oratio per quam petitur id quod non expedit: secundum illud lac. iv: Petitis et non accipitis, eo quod male petatis. Sed sicut dicitur Rom. viii. Nam quid oremus sicut oporlet, nescimus. Ergo non debemus aliquid orando determinate petere.

2. PRAETEREA, quicumque aliquid determinate ab alio petit, nititur voluntatem ipsius inclinare ad faciendum id quod ipse vult. Non autem ad hoc tendere debemus ut Deus velit quod nos volumus, sed magis ut nos velimus quod Deus ? vult—ut- dicit Glossa, super illud Psalm., Exultate, iusti, in Domino. Ergo non debemus aliquid determinatum a Deo petere.

3. PRAETEREA, mala a Deo petenda non sunt: ad bona autem Deus ipse? nos invitat. Frustra autem ab aliquo petitur ad quod accipiendum invitatur. Ergo non est determinate aliquid a Deo in oratione petendum.

SEp coNTRA EsT quod Dominus, Matth. v1: et Luc. xi, docuit discipulos determinate petere ea quae continentur in petitionibus Orationis Dominicae.

RESPONDEO DICENDUM quod, sicut Maximus Valerius refert, Socrates nihil ultra petendum a diis immortalibus arbitrabatur quam ut bona tribuereni: quia hi demum scirent quid unicuique esset ulile; nos autem plerumque id votis expe- tere quod non impetrasse melius foret. Quae ( quidem sententia aliqualiter vera est, quantum ad illa quae possunt malum eventum habere, quibus etiam homo potest male et bene uti: sicut divitiae, quae, ut ibidem dicitur, multis exilio fuere; honores, qui ^ complures pessumdederunt; regna, quorum exitus saepe miserabiles cernuntur; splendida coniugia, quae nonnunquam funditus domos evertunt. Sunt tamen quaedam bona quibus homo male uti non potest, quae ? sci- 9 licet malum eventum habere non possunt. Haec autem sunt quibus beatificamur et quibus beatitudinem meremur. Quae quidem sancti orando absolute petunt: secundum illud: Ostende faciem iuam, et salvi erimus; et iterum: Deduc me in semitam mandatorum tuorum.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod licet homo ex se scire non possit quid orare debeat, Spiritus tamen, ut ibidem dicitur, in hoc adiuvat infirmitatem nostram quod, inspirando nobis sancta desideria, recte postulare nos facit. Unde Dominus dicit, Ioan. iv, quod veros adoratores adorare vers. »» z«. oporlet in Spiritu et veritate.

AD SECUNDUM DICENDUM quod cum orando petimus aliqua quae pertinent ad nostram salutem, conformamus voluntatem nostram voluntati Dei, de quo ' dicitur, I ad 77m. n, quod vult omnes ,. « homines salvos fieri. goo

Ap TERTIUM DICENDUM quod sic ad bona Deus nos invitat quod ad ea non passibus corporis, sed piis desideriis et devotis orationibus accedamus.

ARTICULUS SEXTUS UTRUM HOMO DEBEAT TEMPORALIA PETERE A DEO ORANDO

AD SEXTUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod homo non debeat temporalia petere a Deo orando. Quae enim orando petimus, quaerimus. Sed temporalia non debemus quaerere: dicitur enim Matth. vi: Primum quaerite regnum Dei et iustitiam eius, et haec omnia adiicientur vobis, scilicet temporalia; quae non quaerenda dicit, sed adiicienda quaesitis, Ergo temporalia non sunt in oratione a Deo petenda.

2. PRAETEREA, nullus petit nisi ea de quibus est sollicitus. Sed de temporalibus sollicitudinem habere non debemus: secundum quod dicitur x Matth. vi: Nolite solliciti esse animae vestrae, quid manducetis. Ergo temporalia petere orando non debemus.

3. PRAETEREA, per orationem nostram mens debet elevari in Deum. Sed petendo temporalia descendit ad ea quae infra se sunt: contra id quod Apostolus dicebat, II ad Cor. IV: Non con- templantibus nobis quae videntur, sed quae non videntur: quae enim videntur, temporalia sunt; quae autem. non videntur, aeterna. Ergo non debet homo temporalia in oratione a Deo petere.

4. PRAETEREA, homo non debet petere a: Deo nisi bona et utilia. Sed quandoque temporalia habita sunt nociva, non solum spiritualiter, sed etiam temporaliter. Ergo non sunt a Deo in oratione petenda.

SEp coNTRA EST quod dicitur Prov. xxx: Tribue tantum victui meo necessaria.

RESPONDEO DICENDUM quod, sicut Augustinus dicit, ad Probam, de Orando Deum, hoc licei orare quod licet desiderare. Temporalia autem licet desiderare: non quidem principaliter, ut in eis finem constituamus; sed sicut quaedam adminicula quibus adiuvamur ad tendendum in beatitudinem, inquantum scilicet per ea vita corporalis sustentatur, et inquantum nobis organice deserviunt ad actus virtutum, ut etiam Philosophus dicit, in I Ethic. Et ideo pro temporalibus licet orare. Et hoc est quod Augustinus dicit, ad Probam: Sufficientiam vitae non indecenter vult quisquis eam vult et non amplius. Quae quidem non appetitur propter seipsam: sed propter salutem corporis et congruentem habitum perso- nae hominis, ut non sit inconveniens eis cum quibus vivendum est. Ista ergo, cum habentur, ut leneantur; cum non habentur, ut habeantur, orandum est.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod temporalia non sunt quaerenda principaliter, sed secundario. Unde Augustinus dicit, in libro de Serm. Dom. in Monte:. Cum dixit: Illud primo quaerendum est, scilicet regnum Dei, significavit quia hoc, scilicet temporale bonum, posterius quaerendum est, non lempore, sed dignitate: illud tanquam bonum nostrum, hoc tanquam necessarium nostrum.

AD SECUNDUM DICENDUM quod non quaelibet sollicitudo rerum temporalium est prohibita, sed superflua et inordinata, ut supra habitum est.

Ap TERTIUM DICENDUM quod quando mens nostra intendit temporalibus rebus ut in eis quiescat, remanet in eis depressa. Sed quando intendit eis in ordine ad beatitudinem consequendam, non ab eis deprimitur, sed magis ea elevat ? sursum.

Ap QUARTUM DICENDUM quod ex quo non petimus temporalia tanquam principaliter quaesita, sed in ordine ad aliud, eo tenore a Deo petimus ipsa ut nobis concedantur secundum quod expediunt ad salutem.

ARTICULUS SEPTIMUS UTRUM DEBEAMUS PRO ALIIS ORARE

AD SEPTIMUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod non debeamus pro aliis orare. In orando die a enim sequi debemus formam quam Dominus tradidit. Sed in Oratione Dominica petitiones pro nobis facimus, non pro aliis, dicentes: Panem nostrum quotidianum da nobis hodie, et cetera huiusmodi. Ergo non debemus pro aliis orare.

2. PRAETEREA, ad hoc oratio fit quod ? exaudiatur. Sed una de conditionibus quae requiruntur ad hoc quod oratio sit audibilis, est ut aliquis oret pro seipso: unde super illud Ioan. xvi, Si quid petieritis Patrem in nomine meo, dabit vobis, Augustinus dicit: Exaudiuntur omnes pro seipsis, non autem pro omnibus. Unde non utcumque? dictum est, « Dabit »: sed, « Dabit vobis ». Ergo videtur quod non debeamus pro aliis orare, sed solum pro nobis.

3. PRAETEREA, pro aliis, si sunt mali, prohibemur orare: secundum illud lerem. vit: Zu ergo noli orare pro populo hoc, et non obsistas mihi: quia non exaudiam 1e. Pro bonis autem non oportet orare: quia ipsi pro seipsis orantes ex- audiuntur. Ergo videtur quod non debeamus pro aliis orare.

SED CONTRA EST quod dicitur Iac. v: Orate pro invicem, ut salvemini.

RESPONDEO DICENDUM quod, sicut dictum est, illud debemus orando petere quod debemus desiderare. Desiderare autem debemus bona non solum nobis, sed etiam aliis: hoc enim pertinet ad rationem dilectionis, quam proximis debemus impendere, ut ex supradictis patet. Et ideo caritas hoc requirit, ut pro aliis oremus. Unde Chrysostomus dicit, super Matth.: Pro se orare necessilas cogit: pro allero autem, caritas fraternitatis hortatur. Dulcior autem ante Deum est oratio, non quam necessitas transmittit, sed quam carilas fraternitatis commendat.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod, sicut Cyprianus dicit, in libro de Orat. Dominica, ideo non dicimus, « Pater meus », sed, « noster »; nec, « Da mihi », sed, « Da nobis », quia unitatis magister noluit privatim precem fieri, ut scilicet quis pro se tantum precetur. Unum enim orare pro omnibus voluit, quo modo in uno omnes ipse portavit.

AD SECUNDUM DICENDUM quod pro se orare ponitur conditio orationis, non quidem necessaria ^ ad effectum merendi, sed sicut necessaria ad indeficientiam impetrandi. Contingit enim quandoque quod oratio pro alio facta non impetrat, etiam si fiat pie et perseveranter et de pertinentibus ad salutem, propter impedimentum quod est ex parte eius pro quo oratur: secundum illud lerem. xv: Si steterit^ Moyses et Samuel coram me, non est anima mea ad populum istum. Nihilominus tamen oratio meritoria erit oranti, qui ex caritate orat: secundum illud Psalm.: Oratio mea in sinu meo convertetur: Glossa ': idest: Etsi non eis profuit, ego tamen non sum frusiratus mea mercede.

AD TERTIUM DICENDUM quod etiam pro peccatoribus orandum est, ut convertantur: et pro iustis, ut perseverent et proficiant. Orantes tamen non pro omnibus peccatoribus exaudiuntur, sed pro quibusdam: exaudiuntur enim pro praedestinatis; rion autem pro praescitis ad mortem. Sicut etiam correctio qua fratres corrigimus, effectum habet in praedestinatis, non in reprobatis: secundum illud Eccle. vii: Nemo potest corri- rigere quem Deus despexerit. Et ideo dicitur I Ioan. v: Qui scit fratrem suum peccare peccato non ad morlem, petat, et dabitur ei vita peccanti peccatum non ad morlem. Sed sicut nulli, quandiu hic vivit, subtrahendum est correctionis beneficium, quia non possumus distinguere praedestinatos a reprobatis, ut Augustinus dicit, in libro de Corr. et Gratia; ita etiam nulli est denegandum orationis suffragium.

Pro iustis etiam est orandum, triplici ratione. Primo quidem, quia multorum preces facilius exaudiuntur. Unde om. xv, super illud, Adiuvelis me in orationibus vestris, dicit Glossa: Bene rogat Apostolus minores pro se orare. Multi enim minimi, dum congregantur unanimes, fiunt magni: et multorum preces impossibile est quod non impetrent, illud scilicet quod est impetrabile. - Secundo, ut ex multis gratia agatur Deo de beneficiis quae confert iustis, quae etiam in utilitatem multorum vergunt: ut patet per Apostolum, Il ad Cor. 1. - Tertio, ut maiores non superbiant, dum considerant se minorum suffragiis indigere.

ARTICULUS OCTAVUS UTRUM DEBEAMUS PRO INIMICIS ORARE

AD OCTAVUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod non debeamus pro inimicis orare. Quia, ut dicitur Rom. xv, quaecumque scripta sunt, ad nostram doctrinam scripta sunt. Sed in sacra Scriptura inducuntur multae imprecationes contra inimicos: dicitur enim in Psalm.: Erubescant et conturbentur omnes inimici mei: erubescant et conturbentur valde velociter. Ergo et nos debemus orare contra inimicos, magis quam pro eis.

2. PRAETEREA, vindicari de inimicis in malum inimicorum cedit. Sed sancti vindictam de inimicis petunt: secundum illud Apoc. vi: Usquequo non vindicas sanguinem nostrum de his qui habitant in terra? Unde et de vindicta impiorum laetantur: secundum illud Psalm.: Zaetabitur iustus cum viderit vindictam. Ergo non est orandum pro inimicis, sed magis contra eos.

3. PRAETEREA, Operatio hominis et eius oratio non debent esse contraria. Sed homines quandoque licite impugnant inimicos: alioquin omnia bella essent illicita, quod est contra supradicta Ergo non debemus orare pro inimicis.

SED coNTRA EST quod dicitur Matth. v: Orate pro persequentibus et calumniantibus vos.

RESPONDEO DICENDUM quod orare pro alio caritatis est, sicut dictum est. Unde eodem modo quo tenemur diligere inimicos, tenemur pro inimicis orare. Qualiter autem teneamur inimicos diligere supra habitum est, in tractatu de caritate: ut scilicet in eis diligamus naturam, non culpam; et quod diligere inimicos in generali est in praecepto, in speciali autem non est in praecepto nisi secundum praeparationem animi, ut scilicet homo esset paratus etiam specialiter inimicum diligere et eum iuvare in necessitatis articulo, vel si veniam peteret; sed in speciali absolute inimicos diligere et eos iuvare perfectionis est. Et similiter necessitatis est ut in communibus nostris orationibus quas pro aliis facimus, inimicos non excludamus. Quod autem pro eis specialiter oremus, perfectionis est, non necessitatis, nisi in aliquo casu speciali.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod imprecationes quae in sacra Scriptura ponuntur quadrupliciter possunt intelligi. Uno modo, secundum quod pro- pheiae solent figura imprecantis futura praedicere: ut Augustinus dicit, in libro de Serm. Dom. in Monte. - Secundo, prout quaedam temporalia mala peccatoribus quandoque a Deo ad correctionem immittuntur '. - Tertio, quia intelliguntur petere non contra ipsos homines, sed contra regnum peccati: ut scilicet correctione hominum peccatum destruatur. - Quarto, conformando voluntatem suam divinae iustitiae circa damnationem perseverantium in peccato.

AD SECUNDUM DICENDUM quod, sicut in eodem libro Augustinus dicit, vindicia martyrum est ut evertatur regnum peccati, quo regnante tanta perpessi sunt. — Vel, sicut dicitur in libro de Quaest. Vet. et Novi Test., postulant se vindicari non voce, sed ratione: sicut sanguis Abel clamavit de terra. - Laetantur autem de vindicta non propter eam, sed propter divinam iustitiam.

AD TERTIUM DICENDUM quod licitum est impugnare inimicos ut compescantur a peccatis: quod cedit in bonum eorum et aliorum. Et sic etiam licet orando petere aliqua temporalia: mala inimicorum ut corrigantur. Et sic oratio et operatio non erunt contraria.

ARTICULUS NONUS UTRUM CONVENIENTER SEPTEM PETITIONES ORATIONIS DOMINICAE ASSIGNENTUR

AD NONUM SIC PROCEDITUR. Videtur inconvenienter septem petitiones Ora- tiones Dominicae assignentur. Vanum enim est petere illud quod semper est Sed nomen Dei semper est sanctum: secundum illud Luc. 1: Sanctum nomen eius. Regnum etiam

eius est sempiternum: secundum illud Psalm.: Regnum tuum, Domine, regnum omnium saeculorum. Voluntas etiam Dei semper impletur: secundum illud Isaiae xtvi: Omnis voluntas mea fiet. Vanum ergo est petere quod nomen Dei sanclificetur, quod regnum. eius adveniat, et quod eius voluntas fiat.

2. PRAETEREA, prius est recedere a malo quam consequi bonum. Inconvenienter igitur videntur praeordinari petitiones quae pertinent ad consequendum bonum, petitionibus quae pertinent ad amotionem mali.

3. PRAETEREA, ad hoc aliquid petitur ut donetur. Sed praecipuum donum Dei est Spiritus Sanctus, et ea quae nobis per ipsum dantur. Ergo videntur inconvenienter proponi P petitiones, cum non respondeant donis Spiritus Sancti.

4. PRAETEREA, secundum Lucam in Oratione Dominica ponuntur solum quinque petitiones, ut patet Luc. xi. Superfluum igitur fuit quod secundum Matthaeum septem petitiones ponuntur.

5. PRAETEREA, in vanum videtur captare benevolentiam eius qui benevolentia sua. nos praevenit. Sed Deus nos sua benevolentia praevenit: quia ipse prior dilexit nos, ut dicitur I Ioan. iv. Superflue ergo praemittitur petitionibus, Pater nosler, qui es in caelis, quod videtur ad benevolentiam captandam pertinere.

SED IN CONTRARIUM sufficit auctoritas Christi Orationem instituentis.

RESPONDEO DICENDUM "quod Oratio Dominica perfectissima est: quia, sicut Augustinus dicit, ad Probam, si recte et congruenter oramus, nihil aliud dicere possumus quam quod in ista Oralione Dominica positum est. Quia enim oratio est quodammodo desiderii nostri interpres apud Deum, illa solum. recte orando petimus quae recte desiderare valemus. In Oratione autem Dominica non solum petuntur omnia quae recte desiderare possumus, sed etiam eo ordine quo desideranda sunt: ut sic haec Oratio non solum instruat postulare, sed etiam sit informativa totius nostri affectus. -

Manifestum est autem quod primo cadit in desiderio ? finis; deinde ea quae sunt ad finem. Finis autem noster Deus est. In quem noster affectus tendit dupliciter: uno quidem modo, prout volumus gloriam Dei; alio modo, secundum quod volumus frui gloria eius. Quorum primum pertinet ad dilectionem qua Deum in seipso diligimus: secundum vero pertinet ad dilectionem qua diligimus nos in Deo. Et ideo prima petitio ponitur: Sanctificetur nomen tuum, per quam petimus gloriam Dei. - Secunda vero ponitur: Adveniat regnum tuum, per quam petimus ad gloriam regni eius pervenire.

Ad finem autem praedictum ordinat nos aliquid dupliciter: uno modo, per se; alio modo, per accidens. Per se quidem, bonum quod est utile in finem. Est autem aliquid utile in finem beatitudinis dupliciter. Uno modo, directe et principaliter, secundum meritum quo beatitudinem meremur Deo obediendo. Et quantum ad hoc ponitur: Fiat voluntas tua, sicut in caelo, et in terra, - Alio modo, instrumentaliter, et quasi coadiuvans nos ad merendum. Et ad hoc pertinet quod dicitur: Panem nostrum quotidianum da nobis hodie: sive hoc intelligatur de pane sacramentali, cuius quotidianus usus proficit homini, in quo etiam intelliguntur omnia alia sacramenta; sive etiam intelligatur de pane corporali, ut per panem intelligatur omnis sufficientia victus, sicut dicit Augustinus, ad Probam; quia et Eucharistia est praecipuum sacramentum, et panis est praecipuus cibus: unde et in Evangelio Matthaei scriptum est, supersubstantialem, idest praecipuum, ut Hieronymus exponit.

Per accidens autem ordinamur in beatitudinem per remotionem prohibentis. Tria autem sunt quae nos a beatitudine prohibent. Primo quidem, peccatum, quod directe excludit a Regno: secundum illud 1 ad Cor. v1: Neque fornicarii, neque idolis servientes, etc., regnum Dei possidebunt. Et ad hoc pertinet quod dicitur: Dimitte nobis debita nostra. - Secundo, tentatio, quae nos impedit ab observantia divinae voluntatis. Et ad hoc pertinet quod dicitur: Ef ne nos inducas in tentationem: per quod non petimus ut non tentemur, sed ut a tentatione non vincamur, quod est in tentationem induci. - Tertio, poenalitas praesens, quae ^ impedit sufficientiam vitae. Et quantum ad hoc dicitur: Libera nos a malo.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod, sicut Augustinus dicit, in libro de Serm. Dom. in Monte, cum dicimus, Sanctificetur nomen tuum, «non hoc petitur quasi non sit sanctum Dei nomen: sed ut sanctum ab hominibus habeatur »; quod pertinet ad Dei gloriam in hominibus propagandam. - Quod autem dicitur, Adveniat regnum tuum, « non ita dictum est quasi Deus nunc non regnet »: sed, sicut. Augustinus dicit, ad Probam, « desiderium nostrum ad illud regnum excitamus, ut nobis veniat, atque in eo regnemus ». - Quod autem dicitur, Fiat voluntas tua, « recte intelligitur: Obediatur praeceptis tuis, Sicut in caelo et in terra: idest, sicut ab angelis, ita ab hominibus », - Unde hae tres petitiones perfecte complebuntur in vita futura: aliae vero quatuor pertinent ad necessitatem vitae praesentis, sicut Augustinus dicit, in Enchiridio ".

AD SECUNDUM DICENDUM quod, cum oratio sit interpres desiderii, ordo petitionum non respondet ordini executionis, sed ordini desiderii sive intentionis, in quo prius est finis quam ea quae sunt ad. finem, et consecutio boni quam remotio mali.

AD TERTIUM DICENDUM quod Augustinus, in libro de Serm. Dom. in Monte ", adaptat septem petitiones donis et beatitudinibus, dicens: Si /imor Dei est quo beati sunt pauperes spiritu, petamus ut. sanctificetur in. hominibus nomen Dei timore casto, Sí pietas est qua. beali. sunt miles, petamus ut veniat regnum eius, ut milescamus, nec ei resistamus, Si scientia est qua beali sunt qui lugent, oremus ut fiat voluntas eius: quia ? sic non lugebimus, Si fortitudo est qua beali sunt qui. esuriunt, oremus ul panis nosler quolidianus detur nobis, Si consilium est quo beali sunt misericordes, debita dimittamus, ut. nobis nostra dimittantur. Si intellectus est quo beati sunt mundo corde, oremus ne habeamus duplex cor, lemporalia sectando, de quibus lentationes fiunt in. nobis, Si sapientia est qua beali sunt pacifici quoniam filii Dei vocabuntur, oremus ut liberemur a malo: ipsa enim liberatio liberos nos faciet filios Det. |

AD QUARTUM DICENDUM quod, sicut Augustinus dicit, in Enchirid., Lucas in Oratione Dominica petitiones non seplem, sed quinque complexus est. Ostendens enim tertiam petitionem duarum praemissarum esse quodammodo repetitionem, praetermillendo eam facit ^ intelligi: quia scilicet ad hoc praecipue voluntas Dei tendit ut eius sanctitatem cognoscamus, et cum ipso regnemus. Quod etiam Matthaeus in. ultimo posuit, « Libera nos a malo », Lucas non posuit, ul sciat. unusquisque in eo se liberari. a malo quod non infertur in tentationem.

AD QUINTUM DICENDUM quod oratio non porrigitur Deo ut ipsum flectamus: sed ut in nobis ipsis fiduciam excitemus postulandi. Quae quidem praecipue excitatur in nobis considerando eius caritatem ad nos, qua bonum nostrum vult, et ideo: dicimus, Pater nosler; et eius excellentiam, qua. potest, et ideo dicimus, qui es in caelis. —

ARTICULUS DECIMUS UTRUM ORARE SIT PROPRIUM RATIONALIS CREATURAE

AD DECIMUM SIC PROCEDITUR, Videtur quod orare non sit proprium rationalis creaturae, Eiusdem enim videtur esse petere et accipere, Sed accipere convenit etiam Personis increatis, scilicet Filio et Spiritui Sancto, Ergo etiam eis convenit orare; nam et Filius dicit, Ioan, xiv: Jgo rogabo Patrem; et de Spiritu Sancto dicit Apostolus: Spiritus postulat pro nobis.

2. PRAETEREA, angeli sunt supra rationales creaturas: cum sint intellectuales substantiae, Sed ad angelos pertinet orare: unde in Psalm. dicitur: Adorale eum, omnes angeli eius, Ergo orare non est proprium rationalis creaturae. irebixeb

3. PRAETEREA, eiusdem est orare cuius est invocare Deum, quod praecipue fit orando. Sed brutis animalibus convenit invocare Deum: secundum illud Psalm.: Qui dat iumentis escam ipsorum et pullis corvorum invocantibus eum. Ergo orare non est proprium rationalis creaturae.

SED coNTRA, oratio est actus rationis, ut supra habitum est. Sed rationalis creatura a ratione dicitur, Ergo orare est proprium rationalis creaturae.

RESPONDEO DICENDUM quod, sicut ex supradictis patet, oratio est actus rationis per quem aliquis superiorem deprecatur, sicut imperium est actus rationis quo inferior ad aliquid ordinatur. Illi ergo roprie competit orare cui convenit rationem haere, et superiorem quem deprecari possit. Divinis autem Personis nihil est superius: bruta autem animalia non habent rationem, Unde neque divinis Personis neque brutis animalibus convenit orare, sed proprium est rationalis creaturae.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod divinis Personis convenit accipere per naturam: orare autem est accipientis per gratiam. Dicitur autem Filius rogare, vel orare, secundum naturam assumptam, scilicet humanam: non secundum divinam. Spiritus autem Sanctus dicitur postulare, quia postulantes nos facit.

AD SECUNDUM DICENDUM quod ratio et intellectus in nobis non sunt diversae potentiae, ut in Primo habitum est: differunt autem secundum perfectum et. imperfectum. Et ideo quandoque intellectuales creaturae, quae sunt angeli, distinguuntur a rationalibus: quandoque autem sub rationalibus comprehenduntur. Et hoc modo dicitur oratio esse proprium rationalis creaturae.

AD TERTIUM DICENDUM quod pulli corvorum dicuntur Deum invocare, propter naturale desiderium quo omnia suo modo desiderant consequi bonitatem divinam. Sic etiam bruta animalia dicuntur Deo obedire, propter naturalem instinctum quo a Deo moventur,

ARTICULUS UNDECIMUS UTRUM SANCTI QUI SUNT IN PATRIA ORENT PRO NOBIS

AD UNDECIMUM 8G PROCEDITUR. Videtur quod sancti qui sunt in patria non orent pro nobis, Actus enim alicuius magis est meritorius sibi quam aliis. Sed sancti qui sunt in patria non merentur sibi, nec pro se orant: quia iam sunt in termino constituti. Ergo etiam neque pro nobis orant.

2. PRAETEREA, sancti perfecte suam voluntatem Deo conformant, ut non velint nisi quod Deus vult. Sed illud quod Deus vult semper impletur. Ergo frustra sancti pro nobis orarent.

3. PRAETEREA, sicut sancti qui sunt in patria sunt superiores nobis, ita et illi qui sunt in purgatorio: quia iam peccare non possunt. Sed illi qui sunt in purgatorio non orant pro nobis, sed magis nos pro eis, Ergo nec sancti qui sunt in patria pro nobis orant.

4. PRAETEREA, Si sancti qui sunt in patria pro nobis orarent, superiorum sanctorum esset efficacior oratio. Non ergo deberet implorari suffragium orationum sanctorum inferiorum, sed solum superiorum.

5. PnaAETEREA, anima Petri non est Petrus, Si ergo animae sanctorum pro nobis orarent quandiu sunt a corpore separatae, non deberemus interpellare sanctum Petrum ad orandum pro nobis, sed animam eius. Cuius contrarium Ecclesia facit, Non ergo sancti, ad minus ante resurrectionem, pro nobis orant,

SED CONTRA EST quod dicitur II Mach. ult.: Hic est qui multum orat pro populo et universa sancta civitate, Ieremias, propheta Dei.

RESPONDEO DICENDUM quod, sicut Hieronymus dicit, Vigilantii 5 error fuit quod, dum vivimus, muluo pro nobis orare possumus; postquam autem mortui fuerimus, nullius sit pro alio exaudienda oratio: praesertim cum martyres, ultionem sui sanguinis obsecrantes, impetrare .nequiverint, - Sed hoc est omnino falsum. Quia cum oratio pro aliis fgcta ex caritate proveniat, ut dictum est, quanto sancti qui sunt in patria sunt perfectioris caritatis, tanto magis orant pro viatoribus, qui orationibus iuvari possunt: et quanto sunt Deo coniunctiores, tanto eorum orationes sunt magis efficaces, Habet enim hoc divinus ordo, ut ex superiorum excellentia in inferiora refundatur, sicut ex claritate solis in aerem. Unde et de Christo dicitur, Zeb. vu ": Accedens per semetipsum ad Deum ad interpellandum pro nobis, Et propter hoc Hieronymus, contra Vigilantium, dicit: Si Apostoli et martyres adhuc in' corpore constituti possunt orare pro celeris ^, quando pro se adhuc debent esse sollicili; quanto magis post coronas, victorias et triumphos!

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod sanctis qui sunt in patria, cum sint beati, nihil deest nisi gloria corporis, pro qua orant. Orant autem pro nobis, quibus deest beatitudinis ultima perfectio. Et eo- rum orationes habent efficaciam impetrandi ex praecedentibus eorum meritis, et ex divina acceptatione.

AD SECUNDUM DICENDUM quod sancti impetrant illud quod Deus vult fieri per orationes eorum. Et hoc petunt quod aestimant eorum orationibus implendum secundum Dei voluntatem.

AD TERTIUM DICENDUM quod illi qui sunt in purgatorio, etsi sint superiores nobis propter impeccabilitatem, sunt tamen inferiores quantum ad poenas quas patiuntur. Et secundum hoc non sunt in statu orandi, sed magis ut oretur pro eis.

AD QUARTUM DICENDUM quod Deus vult inferiora per omnia superiora iuvari. Et ideo oportet non solum superiores, sed etiam inferiores sanctos implorare. Alioquin esset solius Dei misericordia. imploranda. — Contingit tamen quandoque quod imploratio inferioris sancti efficacior est: vel quia devotius implorantur ^; vel quia Deus vult eorum sanctitatem declarare.

AD QUINTUM DICENDUM quod quia sancti viventes meruerunt ut pro nobis orarent, ideo eos invocamus nominibus quibus hic vocabantur, quibus etiam nobis magis innotescunt. Et iterum propter fidem resurrectionis insinuandam: sicut legitur Exod. m: Ego sum Deus Abraham, etc.

ARTICULUS DUODECIMUS UTRUM ORATIO DEBEAT ESSE VOCALIS

AD DUODECIMUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod oratio non debeat esse vocalis. Oratio enim, sicut ex dictis patet, principaliter Deo porrigitur. Deus autem locutionem cordis cognoscit. Frustra igitur vocalis oratio adhibetur.

2. PRAETEREA, per orationem mens hominis debet in Deum ascendere, ut dictum est. Sed voces retrahunt homines ab ascensu contemplationis in Deum: sicut et alia sensibilia. Ergo in oratione non est vocibus utendum..

3. PRAETEREA, oratio debet offerri Deo in occulto: secundum illud. Matth. vi: Zu autem cum oraveris, intra in cubiculum P, et clauso ostio, ora Patrem tuum in abscondito. Sed per vocem oratio publicatur. Ergo non debet oratio esse vocalis.

SED CONTRA EST quod dicitur in Psalm.: Voce mea ad Dominum clamavi, voce mea ad Dominum deprecatus sum.

RESPONDEO DICENDUM quod duplex est oratio: communis, et singularis. Communis quidem oratio est quae per ministros Ecclesiae in persona totius fidelis populi Deo offertur. Et ideo oportet quod talis oratio innotescat toti populo, pro quo profertur. Quod non posset fieri nisi esset vocalis. Et ideo rationabiliter institutum est ut ministri Ecclesiae huiusmodi orationes etiam alta voce pronuntient, ut ad notitiam omnium possit? pervenire.

Oratio vero singularis est quae offertur a singulari persona cuiuscumque sive pro se sive pro alis orantis. Et de huiusmodi orationis necessitate non est quod sit vocalis. Adiungitur tamen vox tali orationi triplici ratione. Primo quidem, ad excitandum interiorem devotionem, qua mens orantis elevetur in Deum. Quia per exteriora si- gna, sive vocum sive etiam aliquorum factorum, movetur mens hominis et secundum apprehenionem, et per consequens secundum affectionem. Unde Augustinus dicit, ad Probam, quod verbis et aliis signis ad augendum sanctum desiderium nosipsos acrius excitamus. Et ideo in singulari oratione tantum est vocibus et huiusmodi signis utendum quantum proficit ad excitandum interius mentem. Si vero mens per hoc distrahatur, vel qualitercumque impediatur, est a talibus cessandum. Quod praecipue contingit in illis quorum mens sine huiusmodi signis est sufficienter ad devotionem parata. Unde Psalmista dicebat: 77bi dixit cor meum: Exquisivit te facies mea; et de Anna legitur, I Reg. 1, quod loquebatur in corde suo.

Secundo, adiungitur vocalis oratio quasi ad redditionem debiti: ut scilicet homo Deo serviat secundum totum illud quod ex Deo habet, idest non solum mente, sed etiam corpore. Quod praecipue competit orationi secundum quod est satisfactoria. Unde dicitur Osee ult.: Omnem aufer iniquitatem, et accipe bonum: et reddemus vitulos labiorum nostrorum.

Tertio, adiungitur vocalis oratio ex quadam redundantia ab anima in corpus ex vehementi affectione: secundum illud Psalm.: Zaetatum est cor meum, et exultavit lingua mea.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod vocalis oratio non profertur ad hoc quod aliquid ignotum Deo manifestetur: sed ad hoc quod mens orantis vel aliorum excitetur in Deum.

AD SECUNDUM DICENDUM quod verba ad aliud pertinentia distrahunt mentem, et impediunt devotionem orantis. Sed verba significantia aliquid ad devotionem pertinens excitant mentes, praecipue minus devotas.

AD TERTIUM DICENDUM quod, sicut Chrysostomus dicit, super Matth., eo proposito Dominus vetat in conventu orare ut a conventu videatur. Unde orans nihil novum facere debet quod aspiciant homines, vel clamando vel pectus percutiendo vel manus expandendo. - Nec tamen, ut Augustinus dicit, in libro de Serm. Dom. in Monte, videri ab hominibus nefas est: sed ideo haec agere ut ab hominibus videaris.

ARTICULUS TERTIUSDECIMUS UTRUM DE NECESSITATE ORATIONIS SIT QUOD SIT ATTENTA

AD TERTIUMDECIMUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod de necessitate orationis sit quod sit attenta. Dicitur enim Ioan. iv: Spiritus est Deus: et eos qui adorant eum, in spiritu. et veritate adorare oportet, Sed oratio non est in spiritu si non sit attenta. Ergo de necessitate orationis est quod sit attenta.

2. PRAETEREA, oratio est ascensus intellectus in Deum. Sed quando oratio non est attenta, intellectus non ascendit in Deum. Ergo de necessitate orationis est quod sit attenta.

3. PRAETEREA, de necessitate orationis est quod careat omni peccato. Sed non est absque peccato quod. aliquis orando evagationem mentis patiatur: videtur eum deridere Deum, sicut et si alicui homini loqueretur et non attenderet ad ea quae ipse proferret. Unde Basilius dicit: Est divinum auxilium implorandum non remisse, nec mente huc illuc evagante: eo-quod talis non solum non impetrabit quod petit, sed et magis Deum irritabit. Ergo de necessitate orationis esse videtur quod sit attenta.

SED CONTRA E$T quod etiam sancti viri quandoque orantes Y evagationem mentis patiuntur: secundum illud Psalm.: Cor meum dereliquit me.

RESPONDEO DICENDUM quod quaestio haec praecipue locum habet in oratione vocali. Circa quam sciendum est quod necessarium dicitur aliquid dupliciter. Uno modo, per quod melius pervenitur ad finem. Et sic attentio absolute orationi necessaria est.

Alio modo dicitur aliquid necessarium sine quo res non potest consequi suum effectum. Est autem triplex effectus orationis. Primus. quidem communis omnibus actibus caritate informatis, quod est mereri. Et ad hunc effectum non ex necessitate requiritur quod attentio adsit orationi per totum, sed vis primae intentionis qua aliquis ad orandum accedit, reddit totam orationem meritoriam: sicut in aliis meritoriis actibus accidit. - Secundus autem effectus orationis est ei proprius, quod est impetrare. Et ad hunc etiam effectum sufficit prima intentio, quam Deus principaliter attendit. Si autem prima intentio desit, oratio nec meritoria est nec impetrativa: illam enim orationem Deus non audit cui ille? qui orat non intendit, ut Gregorius dicit. - Tertius autem effectus orationis est quem praesentialiter efficit, scilicet quaedam spiritualis refectio mentis. Et ad hoc de necessitate requiritur in oratione attentio. Unde dicitur I Cor. xiv: Si orem lingua, mens mea sine fructu est.

Sciendum tamen quod est triplex attentio quae orationi vocali potest adhiberi. Una quidem qua attenditur ad verba, ne quis in eis erret. Secunda qua attenditur ad sensum verborum. Tertia qua attenditur ad finem orationis, scilicet ad Deum: et ad rem pro qua oratur: quae quidem est maxime necessaria. Et hanc etiam possunt habere idiotae. Et quandoque intantum abundat. haec intentio, qua mens fertur in Deum, ut etiam omnium aliorum mens obliviscatur, sicut dicit Hugo de Sancto Victore.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod in spiritu et veritate orat qui ex instinctu Spiritus ad orandum accedit, etiam si ex aliqua infirmitate mens postmodum evagetur.

AD SECUNDUM DICENDUM quod mens humana, propter infirmitatem naturae, diu in alto stare non potest: pondere enim infirmitatis humanae deprimitur anima ad inferiora. Et ideo contingit quod quando mens orantis ascendit in. Deum per contemplationem, subito evagetur ex quadam infirmitate.

AD TERTIUM DICENDUM quod si quis ex proposito in oratione mente evagetur, hoc peccatum est, et impedit orationis fructum. Et contra hoc Augustinus dicit, in Regula: Psalmis et hymnis cum oratis Deum, hoc versetur in corde quod profertur in ore. Evagatio vero mentis quae fit praeter propositum, orationis fructum non tollit. Unde Basilius dicit: Si vero, debilitatus a peccato, fixe nequis orare, quantumcumque potes teipsum cohibeas, et Deus ignoscit: eo quod non ex negligentia, sed ex fragilitate non potes, ut oportet, assistere coram eo.

ARTICULUS QUARTUSDECIMUS UTRUM ORATIO DEBEAT ESSE DIUTURNA

AD QUARTUMDECIMUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod oratio non debeat esse diuiur Dicitur enim Matth. VI: Orantes anolite multum loqui. Sed oportet multum tegul diu orantem: praesertim si oratio sit vocalis. Ergo non debet esse oratio diuturna.

2. PRAETEREA, oratio est explicativa desiderii. Sed desiderium. tanto est sanctius quanto magis ad unum restringitur: secundum illud Psalm.: Unam petii a Domino, hanc requiram. Ergo et oratio tanto est Deo acceptior quanto est brevior.

3. PRAETEREA, illicitum videtur esse quod homo eunspreditur terminos a Deo praefixos, praecipue in his quae pertinent ad cultum divinum: secundum illud Exod. xix: Contestare populum, ne forte velit transcendere propositos 9 terminos ad videndum Dominum, et pereat ex eis plurima multitudo. Sed'a Deo praefixus est nobis terminus orandi per institutionem Orationis Dominicae, ut patet Matth. vi. Ergo non licet ultra orationem protendere.

SEp coNTRA, videtur quod continue sit orandum. Quia Dominus dicit, Luc. xviu: Oportet semper orare, et non deficere. Et I ad Thess. v: Sine intermissione orate.

RESPONDEO DICENDUM quod de oratione dupliciter loqui possumus: uno modo, secundum seipsam; alio modo, secundum causam suam. Causa autem orationis est desiderium caritatis, ex quo procedere debet oratio. Quod quidem in nobis debet esse continuum vel actu vel virtute: manet enim virtus huius desiderii in omnibus quae ex caritate facimus; omnia autem ? debemus in gloriam Dei facere, ut dicitur I ad Cor. x. Et se- cundum hoc oratio debet esse continua. Unde Augustinus dicit, ad Probam: In ipsa fide, spe et caritate continuato desiderio semper oramus.

Sed ipsa oratio secundum se considerata non potest esse assidua: quia oportet aliis operibus occupari. Sed, sicut Augustinus ibidem dicit, zdeo per ceria intervalla horarum et temporum etiam verbis rogamus Deum, ut illis rerum signis nosipsos admoneamus; quantumque in hoc desiderio profecerimus, nobis ipsis innotescamus; et ad hoc agendum nosipsos acrius excitemus. Uniuscuiusque autem rei quantitas debet esse proportionata fini: sicut quantitas potionis sanitati. Unde et conveniens est ut oratio tantum duret quantum est utile ad excitandum interioris desiderii fervorem: Cum vero hanc mensuram excedit, ita quod sine taedio durare non possit, non est ulterius oratio protendenda. Unde Augustinus dicit, ad Probam: Dicuntur fratres in Aegypto crebras quidem habere orationes, sed eas tamen brevissimas, et raptim quodammodo iaculatas: ne illa vigilanter erecta, quae oranti plurimum necessaria est, per productiores moras evanescat aique hebetetur intentio. Ac per hoc etiam ipsi satis ostendunt hanc intentionem, sicut non esse obtundendam ^ si perdurare non potest, ita, si perduraverit, non cito esse rumpendam. — Et sicut hoc est attendendum in oratione singulari per comparationem ad intentionem orantis, ita etiam in oratione communi per ces gene ni ad populi devotionem.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod, sicut Augustinus dicit, ad Probam, non est hoc orare in multiloquio, si diutius oretur. Aliud est sermo mul- tus; aliud diuturnus affectus. Nam et de ipso Domino scriptum. est quod pernoctaverit in orando, et quod prolixius oraverit, ut nobis praeberet exemplum. Et postea subdit: Absit ab oratione multa locutio: sed non desit multa precatio, si fervens perseverat intentio. Nam multum loqui esi in orando rem necessariam superfluis agere verbis. Plerumque autem hoc negotium plus gemitibus quam sermonibus agitur.

AD SECUNDUM DICENDUM quod prolixitas orationis non consistit in hoc quod multa petantur: sed in hoc quod affectus continuetur ad unum desiderandum.:

AD TERTIUM DICENDUM quod Dominus non instituit hanc Orationem ut his solis verbis uti debeamus in orando: sed quia ad haec sola impetranda debet tendere nostrae orationis intentio, qualitercumque ea proferamus vel cogitemus.

AD QUARTUM DICENDUM quod aliquis continue orat, vel propter continuitatem desiderii, ut dictum est. — Vel quia non intermittit quin temporibus statatis oret. - Vel propter effectum: sive in ipso orante, qui etiam post orationem remanet magis devotus; sive etiam in alio, puta cum aliquis suis beneficiis provocat alium ut pro se oret, etiam quando ipse ab orando quiescit.

ARTICULUS QUINTUSDECIMUS UTRUM ORATIO SIT MERITORIA

AD QUINTUMDECIMUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod oratio non sit meritoria. Omne enim meritum procedit a gratia. Sed oratio praecedit gratiam: quia etiam ipsa gratia per orationem impetratur, secundum illud Luc. xi: Pater vester de caelo dabit spiritum bonum petentibus se. Ergo oratio non est actus meritorius.

2. PRAETEREA, si oratio aliquid meretur, maxime videtur mereri illud quod orando petitur. Sed hoc non semper meretur: quia multoties etiam sanctorum orationes non exaudiuntur; sicut Paulus non est exauditus petens removeri a se stimulum carnis. Ergo oratio non est actus meritorius.

3. PRAETEREA, oratio praecipue fidei innititur: secundum illud lac. 1: Postulet autem in fide, nihil haesitans. Fides autem non sufficit ad merendum: ut patet in his qui habent fidem informem. Ergo oratio non est actus meritorius.

SED cowTRA EsT quod super illud Psalm., Oratio mea in sinu meo convertetur, dicit Glossa: Etsi eis non profuit, ego lamen non sum frustratus mea. mercede. Merces autem non debetur nisi merito. Ergo oratio habet rationem meriti.

REsPONDEO DICENDUM quod, sicut dictum est, oratio, praeter effectum spiritualis consolationis quam praesentialiter affert, duplicem habet virtutem respectu futuri effectus: scilicet virtutem merendi, et virtutem impetrandi. Oratio autem, sicut et quilibet alius actus virtutis, habet efficaciam merendi inquantum procedit ex radice caritatis, cuius proprium obiectum est bonum aeternum, cuius fruitionem meremur. Procedit tamen oratio a caritate mediante religione, cuius est actus oratio, ut dictum est; concomitantibus etiam quibusdam aliis virtutibus quae ad bonitatem orationis requiruntur, scilicet humilitate et fide. Ad religionem enim pertinet ipsam orationem Deo offerre. Ad caritatem vero pertinet desiderium rei cuius complementum oratio petit. Fides autem est necessaria ex parte Dei, quem oramus: ut scilicet credamus ab eo nos posse obtinere quod petimus. Humilitas autem est necessaria ex parte ipsius petentis, qui suam indigentiam recognoscit. Est etiam et devotio necessaria: sed haec ad religionem pertinet, cuius est primus actus, necessarius ad omnes consequentes, ut supra dictum est.

Efficaciam autem impetrandi habet ex gratia Dei, quem oramus, qui etiam nos ad orandum inducit. Unde Augustinus dicit, in libro de Verb. Dom.: Non nos hortaretur ut peteremus, nisi dare vellet. Et Chrysostomus dicit: "Nunquam oranti beneficia denegat qui ut orantes mon dts ficiant sua pietate instigat".

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod oratio quae est ^ sine gratia gratum faciente meritoria non est: sicut nec aliquis alius actus virtuosus. Et tamen etiam oratio quae impetrat gratiam gratum facientem. procedit ex aliqua gratia, quasi ex gratuito dono: quia ipsum orare est quoddam donum Dei, ut Augustinus dicit, in libro de Perseverantia.

AD SECUNDUM DICENDUM quod ad aliud principaliter respicit meritum orationis quandoque quam ad id quod petitur: meritum enim praecipue ordinatur ad beatitudinem; sed petitio orationis directe se extendit quandoque ad aliqua alia, ut ex dictis patet. Si ergo illud aliud quod petit aliquis pro seipso, non sit ei ad beatitudinem utile, non meretur illud: sed quandoque hoc petendo et desiderando meritum amittit, puta si petat a Deo complementum alicuius peccati, quod est non pie orare. - Quandoque vero non est necessarium ad salutem, nec manifeste saluti contrarium. Et tunc, licet orans possit orando mereri vitam aeternam, non tamen meretur illud obtinere quod petit. Unde Augustinus dicit, in libro Sententiarum Prosperi: Fideliter supplicans Deo pro necessitatibus huius vitae, et misericorditer auditur, et misericorditer non auditur. Quid enim infirmo sii utile magis novit medicus quam aegrotus. Et propter hoc etiam Paulus non est exauditus petens amoveri stimulum carnis, quia non expediebat. - Si vero id quod petitur sit utile ad beatitudinem hominis, quasi pertinens ad eius salutem, meretur illud non solum orando, sed etiam alia bona opera faciendo, Et ideo indubitanter accipit quod petit, sed quando debet accipere: quaedam enim non megantur, sed ut congruo dentur tempore, differuntur, ut Augustinus dicit, super Joan. - Quod tamen potest impediri, si in petendo non perseveret. Et propter hoc dicit Basilius: Ideo quandoque petis et non accipis, quia perperam postulasti, vel infideliter vel leviter, vel non conferentia tibi, vel destitisti. - Quia vero homo non potest alii mereri vitam aeternam ex condigno, ut supra dictum est; ideo per consequens nec ea quae ad vitam aeternam pertinent potest aliquando aliquis ex condigno alteri mereri. Et propter hoc non semper ille auditur qui pro alio orat, ut supra habitum est.

Et ideo ponuntur quatuor conditiones, quibus concurrentibus, semper aliquis impetrat quod petit: ut scilicet pro se petat, necessaria ad salutem, pie et perseveranter.

AD TERTIUM DICENDUM quod oratio innititur principaliter fidei non quantum ad efficaciam merendi, quia sic innititur principaliter caritati: sed quantum ad efficaciam impetrandi. Quia per fidem habet homo notitiam omnipotentiae divinae et misericordiae, ex quibus oratio impetrat quod petit.

ARTICULUS SEXTUSDECIMUS UTRUM PECCATORES ORANDO IMPETRENT ALIQUID A DEO

AD SEXTUMDECIMUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod peccatores orando non impetrent aliquid a Deo. Dicitur enim Ioan. ix: Scimus quia peccatores Deus non audit. Quod consonat ei quod dicitur Prov. xxviu: Qui declinat aures suas ne audiat legem, oratio eius erit execrabilis: oratio autem execrabilis non impetrat aliquid a Deo. Ergo peccatores non impetrant aliquid a Deo.

2. PRAETEREA, iusti impetrant a Deo illud quod merentur, ut supra habitum est. Sed peccatores nihil possunt mereri: quia gratia carent, et etiam caritate, quae est virtus pietatis, ut dicit Glossa 1 ad Tim. super illud, Habentes quidem speciem pietatis, virtutem autem eius abnegantes; et ita non pie orant, quod requiritur ad hoc quod oratio impetret, ut supra dictum est. Ergo pec- catores nihil impetrant orando.

3. PRAETEREA, Chrysostomus dicit, super Matth.: Pater non libenter exaudit orationem quam Filius non dictavit. Sed in Oratione quam Christus dictavit dicitur, Dimitte nobis debila nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris: quod peccatores non faciunt. Ergo vel mentiuntur hoc dicentes, et sic non sunt exauditione digni: vel, si non dicant, non exaudiuntur, quia formam orandi a Christo institutam non servant.

SED coNTRA EST quod Augustinus dicit, super Si peccatores non exaudiret Deus, frustra publicanus dixisset: Domine, propitius esto mihi peccatori. Et Chrysostomus dicit, super Matth.: Omnis qui petit accipit: idest, sive iustus si sive peccator.

RESPONDEO DICENDUM quod in peccatore duo sunt consideranda: scilicet natura, quam diligit Deus; et culpa, quam odit. Si ergo peccator orando aliquid petit inquantum peccator, idest secundum desiderium peccati, hoc a Deo non auditur ex misericordia, sed quandoque auditur ad vindictam, dum Deus permittit peccatorem adhuc amplius ruere in peccata: Deus enim quaedam negat propitius quae concedit iratus, ut Augustinus dicit.

Orationem vero peccatoris ex bono naturae desiderio procedentem Deus audit, non quasi ex iustitia, quia peccator hoc non meretur, sed ex pura misericordia: observatis tamen quatuor praemissis conditionibus, ut scilicet pro se petat, necessaria ad salutem, pie et perseveranter.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod, sicut Augustinus dicit, super Ioan., illud verbum est caeci adhuc inuncti, idest nondum perfecte illuminati. Et ideo non est ratum. - Quamvis possit verificari si intelligatur de peccatore inquantum est peccator. Per quem etiam modum oratio eius dicitur execrabilis.

AD SECUNDUM DICENDUM quod peccator non potest pie orare quasi eius oratio ex habitu virtutis informetur. Potest tamen eius oratio esse pia quantum ad hoc quod petit aliquid ad pietatem pertinens: sicut ille qui non habet habitum iustitiae, potest aliquid iustufn velle, ut ex supradictis patet. Et quamvis eius oratio non sit meritoria, potest tamen esse impetrativa: quia meritum innititur iustitiae, sed impetratio P gratiae.

AD TERTIUM DICENDUM quod, sicut dictum est, Oratio Dominica profertur ex persona communi totius Ecclesiae. Et ideo si aliquis nolens dimit- tere debita proximo dicat Orationem Dominicam, non mentitur, quamvis hoc quod dicit non sit verum quantum ad suam personam: est enim verum quantum ad personam Ecclesiae. Extra quam est merito: et ideo fructu orationis caret. - Quan- doque tamen aliqui peccatores parati sunt debitoribus suis remittere. Et ideo ipsi orantes exaudiuntur: secundum illud Eccli. xxvin:: Relinque proximo tuo nocenti te: et tunc deprecanti tibi peccata solventur.

ARTICULUS SEPTIMUSDECIMUS UTRUM CONVENIENTER DICANTUR ESSE ORATIONIS PARTES OBSECRATIONES, ORATIONES, POSTULATIONES, GRATIARUM ACTIONES

AD SEPTIMUMDECIMUM sic proceditur. Videtur quod inconvenienter dicantur esse orationis partes obsecrationes, orationes postulationes, gratiarum actiones. Obsecratio enim videtur esse quaedam adiuratio. Sed, sicut Origenes dicit, super Matth., non oportet ut vir qui vult secundum Evangelium vivere, adiuret alium: si enim iurare non licel, nec adiurare. Ergo inconvenienter ponitur obsecratio orationis pars.

2. PRAETEREA, oratio, secundum Damascenum, est petitio decentium a Deo. Inconvenienter ergo orationes contra postulationes dividuntur.

3. PRAETEREA, gratiarum actiones pertinent ad praeterita, alia vero ad futura. Sed praeterita sunt priora futuris. Inconvenienter ergo gratiarum actiones post alia ponuntur.

IN coNTRARIUM EST auctoritas Apostoli, I ad Tim. II

REsPONDEO DICENDUM quod ad- orationem tria requiruntur. Quorum primum est ut orans accedat ad Deum, quem orat. Quod significatur no- mine orationis: quia oratio est ascensus intellectus in Deum. — Secundo, requiritur petitio, quae significatur nomine postulationis: sive petitio proponatur determinate, quod quidem nominant quidam ' proprie postulationem; sive indeterminate, ut cum quis petit iuvari a Deo, quod nominant supplicationem; sive solum factum narretur, secundum illud Ioan. xi: Ecce, quem amas infirmatur, quod vocant znsinuationem. — Tertio, requiritur ratio impetrandi quod petitur. Et hoc vel ex parte Dei, vel ex parte petentis. Ratio quidem impetrandi ex parte Dei est eius sanctitas, propter quam petimus exaudiri: secundum illud Dan. ix: Propter temetipsum inclina, Deus meus, aurem tuam. Et ad hoc pertinet obsecratio, quae est per sacra conlestatio: sicut cum dicimus: er nalivitatem tuam, libera nos, Domine. - Ratio vero impetrandi ex parte petentis est gratiarum actio: quia de acceptis beneficiis gratias agentes, meremur accipere poliora, ut in collecta dicitur.

Et ideo dicit Glossa, I ad Tim. 1, quod in missa obsecrationes sunt quae praecedunt conse- crationem, in quibus quaedam sacra commemorantur; oraliiones sunt in ipsa consecratione, in qua mens maxime debet elevari in Deum; postulationes autem sunt in sequenlibus petitionibus; gratiarum actiones in fine. - In pluribus etiam Ecclesiae collectis haec quatuor possunt attendi. Sicut in collecta Trinitatis, quod dicitur, Omnipolens, sempiterne Deus, pertinet ad orationis ascensum in Deum; quod dicitur, qui dedisti famulis tuis etc., pertinet ad gratiarum actionem; quod dicitur, praesta, quaesumus etc., pertinet ad postulationem; quod in fine ponitur, per Dominum nostrum etc., pertinet ad obsecrationem.

In Collationibus autem Patrum dicitur quod Obsecratio est imploratio pro peccatis; oratio, cum aliquid Deo vovemus; postulatio, cum pro aliis petimus. Sed primum melius est.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod obsecratio non est adiuratio ad compellendum ?, quae prohibetur: sed ad misericordiam implorandum.

AD SECUNDUM DICENDUM quod oratio communiter sumpta includit omnia quae hic dicuntur. Sed secundum quod contra alia dividitur, importat proprie ascensum in Deum.

AD TERTIUM DICENDUM quod in diversis praeterita praecedunt futura: sed aliquid unum et idem prius est futurum quam sit praeteritum. Et ideo gratiarum actio de aliis beneficiis praecedit postulationem aliorum beneficiorum: sed idem beneficium prius postulatur, et ultimo, cum acceptum fuerit, de eo gratiae aguntur. Postulationem autem praecedit oratio, per quam acceditur ad eum a quo petimus. Orationem autem praecedit obsecratio: quia ex consideratione divinae bonitatis ad eum audemus accedere.