Distinctio 22

Distinctio. 22. in qua magister agit de hominis lapsu quantum ad hominis assensum et transgressionem Avidetur di ligenter inuestigandum es se quae fuerit origo et radix illius peccati etc. Hic signat. 22. dist. huius secundi quae sic continuatur ad praecedentem: Nam postquam in praecedenti dist. omnnsa est daemonis tentatio. nunc in ista hominis ad peccatum ponitur conde scensio. Et diuiditur in tres partes principales. In prima sermo connectitur quo ad materiam. In secunda an adam quaeritur fec superbiam. In tertia quaerit an crimen sequitur ignorantiam. prima in prin cipio. secunda ibi. Quidam putant quandam ela tionem etc. tertia ibi. His autem opponi solet etc. Rursus parte prima remanente indiuisa secunda particula in qua quaeritur an adam pecca uerit per superbiam: in tres partes diuiditur: In prima malicia ade seua ponitur genalitur. In secunda de hoc peccato: et eua tractat spanlitur. In tertia quaerit: quis horum per haec obscena pl deliquit et grauiter. prima in principio. se cunda ibi. Et talis quidem elatio in mentem mulieris etc. tertia ibi. Ex quo manifeste) aimaduerti potest etc. Et tunc sequitur illa vltima pars. His autem opponi solet etc in qua quaeritur: an peccatum hic fuerit ignorantia. In tres par titur partes principales. In prima quaerit an ignorantia illud malum praecesserit. In secunda vum talis malitia primo in his processerit. In tertia an deliquit mentis industria priusquam extra fecerit. prima in principio. Secunda ibi Solet etiam quaeri cum sine vitio etc. tertia ibi. Si vero quaeritur. vtrum voluntas etc. Et haec est diuisio praesentis etc.

¶ Quaestio ista tractat de peccato primorum parentum quantum ad graui tatis et ignorantiae comparatione. Et habetur a sco. in isto loco questioe praecipue. 2. Utrum nostrorum parentum cupiditas ex nescientia vel ignorantia processerit. Et ar guitur ad partem falsam tribus mediis.

¶ Primo arguitur quod eorum peccatum non fuit cupiditas Impossibile fuit deordinari hominem in po tentia inferiori: nisi prius esset deordinatus in potentia superiori. Sed peccatum cupiditatis est in portione inferiori. ergo oportet quod primo peccauerit aliquo peccato stante in portione superiori. maior patet ex dicto communi doctorum: stante enim recta ratione in his quae ad deum stabant cuncta recte in his quae ad rectam ratione: inferiorem. minor probatur: quia cupiditas est re spectu temporalium: sicut et auaricia: ista autem tempora lia sunt portionis inferioris.

¶ Secundo arguitur: quod peccatum eorum fuit ex ignorantia. Omne peccatum aut est ex ignorantia: aut ex malicia: aut ex ex infirmitate. Sed eorum peccatum nec fuit ex infirmitate: nec ex ma licia: ergo fuit ex ignorantia. maior patet ex philosopho. 5. ethicorum. Sed minor declaratur: non enim primo fuit ex infirmitate cum naturam haberent sanam. Non secundo ex malitia quia ta le ex electione est quo praesupponit consilium: et ita prius fuisset defectus in consilio et cum defectus sit paena: poena fuisset ante culpam. relinquitur igitur quod fuerit ex ignorantia.

¶ Tertio ar / U guitur quod in eorum statu nulla fuit nescientia. Si enim habuissent nescientiam aliquam aut illam voluissent: aut nolu: ssent: sed nec sic nec sic. igitur: maior patet ex sufficienti di uisione. Sed minor probatur. primo quod non voluissent: quia nescientia est pura negatio et ita non habet rationem boni: et ita nec volibilis: cum omne volitum sub ratio ne boni sit volitum: ex eo quod bonum est obie ctum voluntatis: nec potest dici quod noluissent: quia tunc remouere non potuissent: quin doluissent: et cum dolor sit paena: paena in eis fuisset propter demeritum quod non videtur.

¶ In oppositum primi est magister distinctione praecedenti di. quod his tribus peccatis: auaritia: gula: superbia: temtati sunt: et sunt etiam superati. In oppositum secundi. Uir non est seductus sed mulier. In oppositum tertii arguitur auctoritate Aug. 11i. super Sen. ad litteram dicentis. quod adam credidit peccatum suum veniale fore: et per consequens habuit nescientiam: a for tiori mulier¬

¶ In ista quaestione sunt tres articuli. Primus est terminorum declaratiuus Quorum Secundus est quaestionis responsiuus

¶ Tertius est dubiorum motiuus; Quo ad primii articulum termini sunt cupiditas: nescientia: et ignorantia.

¶ Primus igitur terminus est cupiditas Unde cupiditas solet accipi tripliciter: vt notat Tho. in scripto huius distin. arti. 1. q. 1. in solutione septimi argumenti. Pri mo modo dicitur cupiditas appetitus inordinatus habendi bona ad vsum praesentis vitae seruientia: et hoc modo dicitur proprie auaritia quae est vnum de septem peccatis capitalibus Secundo dicitur cupiditas inordinatus mo tus appetitus ad habendum aliquid: seu scientiam: seu aliam possessionem: et hoc modo quasi circuit omne peccatum mortale: et sic di citur peccatum primorum parentum cupiditas: seu auaricia: licet differenter: vt pate bit sequenti articulo. Istos duos modos accipiendi cupiditatem tangit aurelius Aug. super Sen. Tertio modo dicitur cupiditas quedam intellectualis nature pronitas ad aliquod inordinatum: et hoc modo dicit Paulus. Radix omnium malorum estcupiditas: nec tamen hoc modo est peccatum sed solum vitium seu defectus nature.

¶ Secundus terminus est ignorantia. Et tertius est nescietia: vt simils expedi antur. Noto quod ista tria differunt: nescientia: ignorantia et error. secundum haec tria negatio simplex: negatio privationis: et negatio dispositionis: nescientia enim solummodo negat sci¬ entiam. vnde est in beatis: beati nempe multa nesciunt: de quibus eis quitidie aut quando vult deus fiunt reuelationes. Ignorantia autem loquendo absolute de ea: ponit illam negationem et cum hoc addit debitum sciendi: ideo dicitur scilicet negatio priuationis. Error vltra illam negationem simplicem et debitum sciendi: addit voluntatis affectationem: aut admin maliciam: Unde noto rursus: quod ignorantia dicitur tripliciter. Prima est eorum qui sunt in via dei: et recedunt eorum mala voluntate: cu pientes viam dei ignorare: et haec ignorantia dicitur ignorantia erronea. Secundo dicitur ignorantia eorum qui sunt in via dei: valentes ad viam ambulare veritatis: sed eligunt in tenebris ambulare: et haec nominatur ignorantia affectata: de qua bus dicitur. Noluit intelligere: vt bene ageret. Tertio dicitur ignorantia eorum qui ex quadam pigricia seu accidia viam dei nolunt addiscere: et haec dicitur ignorantia crassa et supina. Noto tertio: quod ali quod peccatum est ex ignorantia: sicut cum ebrius interficit aliquem: de quo dicit philosophus 3. ethicorum. quod duplices meretur increpationes. Secundo aliquod peccatum est cum ignorantia: sicut dum aliquis peccando omittit aliquam circumstantiam nesciens: sicut loquitur in eodem philosophus. Omnis malus ignorans. Tertio aliquod peccatum sequitur aliqua ignorantia: dum ex animi peruersitate in tellectus obnubilatur: sicuti dicit. SapExcecauit eos malicia eorum. Quantum ad secundum articulum sunt tres conclusiones. prima est de peccato ade secunda de peccato euae. tertia de ignorantia ad eorum peccata comparata.

¶ Prima est haec. Sic superbia elatus et cupiditate primus parens inflatus est: vt dei non appe teret directe aequalitatem. Prima pars dicit quod primus parens peccauit peccato superbiae. probatur. omne peccatum inobe dientiae smpecies est superbiae: Sed primus parens fuit inobediens deo. igitur. Et hoc dicit apostolus. quod propter inobediem e tiam vnius hominis mors intrauit in or bem terrarum. Et augustinus in libro de vera religione: Adam inquit propter trans gressionem de paradiso est eiectus. Unde vt docet doctor deuotus huius dist. arti. 1. q. 2. peccatum ade ex hoc ternario perfectum est. Primo si cogitauit magni ponderis apud deum: et intam vt propter comestionem ligni non incurreret grauitatem alicuius supplicii: vnde suspicatus est pecactum suum fore veniale. Unde Augustinus super Ben. dicit: et est in littera. Non est putandum quod homo a primo statu deiiceretur nisi praecessisset in eo quedam elatio deprimenda. Secundo appetiit scire quid sibi eueniret si comederet de ligno scientiae boni et mali: non quod suspicaretur quod esset sicut deus: quia non est vir seductus: et ista dicitur cupiditas seu auaricia: de qua loquitur secunda pars con clusionis. Unde inquit Aug. Uoluit adam lignum vetitum experiri cum non videret euam mortuam. Tertio noluit suos contristari delitias scilicet vxorem suspicans quod moreretur ni si ei vt inquit Aug. in facto hoc condescen underet. Sed tunc quaeritur: quod primum fuit ade peccatum: doc. subti. videtur dicere. q. 1. huius dist. quod dilectio immoderata mulieris: vnde dicit quod cum sint tria: nolle: velle: amicitiae: et velle commodi. Dicit quod primum peccatum suum non fuit nolle: quia omne nosle praesupponit aliquod velle: nec secundo fu it velle amicitie: quia licet angelus pecca uerit primo amore amicitiae: non est sic de homine: quia angelus intelligit semper se primo non sic homo: qui natus est seipsum in telligere per alia: ideo non peccauit primo amore sui: exquo relinquitur quod peccanit primo amore commodi proprie scilicet vxoris nimis inor dinate eam diligens: ex quo patet quod longe peccatum hominis fuit inferius peccato diaboli. Et si dicatur: quod modo ista dilectio mulieris est vltimo a doctore deuoto nominata: et ita videtur: quod prius peccauit aliis peccatis: scilicet amore sui: seu illa elatione. secundo cupiditate experiendi illud lignum vetitum. Respondendum quod doctor deuotus non in tendebat in illa enumeratione ponere or dinem: sed solum numerum peccatorum precedentium comestionem illius ligni in adam. Sed detur casus: quod peccasset solum si in illa nimia mulieris dilectione fuisset ne de paradiso eiectus: probabiliter dicitur quod non: quia de illa praeceptum singulare seu speciale non habuit. cum enim tria solum fuerint data praecepta vnum quo ad corpus: de omni ligno quod est in paradiso comede. secundum quo ad animam de li gno autem scientiae boni et mali ne comedas: tertium de multiplicatione speciei. Crescite et multiplicamini. Sed quod fuit maius peccatum ade? Dicendum quod inobedientia: dum de ligno scientiae boni et mali gustauit: tunc nen pe malicia eius completa fuit: ita quod minus peccatum fuit ille amor inordinatus mulie ris: post illa cupiditas: post illa superbia vltimo illa inobedientia pomum gustando vetitum. Ex quo infertur primum hominem genibus multis deliquisse peccatorum.

¶ Tertia pars conclusionis dicit: quod non appetiit directe aequalitatem dei. probatur adam mi norem habuit ad deum similitudinem quam luci fer: igitur si appetisset aequalitatem dei videtur quod grauius peccasset quam lucifer. Et licet ratio non concludat: tamen persuasiua est Unde Aug. super Sen. Non arbitror virum spirituali mente preditum credere: quod diabolus promittebat. Et si obiiciatur: quod su per illud pateo. Quae non rapui tunc exsoluebam. Dicit glo. quod adam et eua voluerunt ra pere diuinitatem: et perdiderunt felicitatems Et greg. dicit. Posse accipere diuinitatem adam credidit: et immortalitatis gloriam amisit. Ad has et consimiles auctoritates do cet doc. deuo. soluere. q. 2. arti. 1. tripliciter. Primo vt capitur rapere diuinitatem conmumiter quomodo omne peccans mortalitur: vult esse aequalis deo: immo maior secundum ansel: quia vult contra dei mandatum: et ideo dixi directe in conclusione. Secundo vt intelligatur per adam mulier: quia de adam sumpta est: tertio quia non correxit vxorem suam: ideo peccatum eius quadammodo vergit in caput eius: sicut peccatum subditi in praelatum dum non facit debitum suum. Et patet quod defecit sanctus tho. qui. 2. q. primi articuli voluit quod tam lucifer quam homo appetierunt esse sicut deus quantum ad aliquem modum: et hoc verum dicit: sed quod sequitur falsum est. Inquit enim quod homo voluit: quod per natu ram propriam et per ligni vitae edulium ductu proprie rationis quam sciebat se habere a deo decaetero cuncta animalia quibus praeerat regeret: nllo decaetero alio sibi dato. Oppositum patet ex conclusione: vnde secundum hoc vere fuisset seductus talem quaerens dei equalitatem qui seipso non per aliud scit re gere vniuersa: caeterae autem intellectualis naturae per dona superaddita.

¶ Secunda coclusio est de peccato Eue: et est haec: diuinitatis appetitu mulier inflata grauius peccauit homine. Dicit prima pars conclusio nis: quod mulier appetiit diuinitatem. probatur mulier appetiit esum pomi: sed hoc non fu it propter famen: aut sitim cum nullum pateretur. igitur propter aliquod aliud motiuum. Sed nullum videtur aliud: nisi id quod innuebat sathanas. Eritis sicut dii: scientes bonum et malum. igitur. Et hoc dicit sap. Initium peccati su perbia: scilicet huius mulieris: quia scribitur xxv. eiusdem. a muliere initium peccati. Et si obiiciatur: quia scribitur. Uidens mulier lignum: quod erat pulcherrimum visu: et ad vescen dum suaue etc. et ita peccauit gula: non illo appetitu deitatis. Respondendum: quod diabo lus in illo verbo: Eritis sicut dii etc. promittebat tria: secundum tres felicitatis conditi ones. Est enim primo felicitas guliosa: et hoc tangit dum dicit: eritis sicut dii: in hoc enim inducebat mulierem ad appetendum equalitatem dei. Secundo est copiosa: ideo dicit scientes bonum et malum: et inducebat ad cupiditatem: capiendo tupiditatem vt dictum est in primo arti. Tertio dum vidit mulier lignum pulchrum: visu inducta est ad gulam: sicut felicitas est: tertio deliciosa: et ita nihil prohibet eam pluribus peccasse generibus peccatorum. Sed peccauit ne peccato infidelitatis: quia respondit daemoni: ne forte moriamur. Respondendum quod non. Non enim dubitauit quin dei dictum foret verum. Sed dubitabat quomodo intellige retur aut de morte corporali aut alas. Sed dicit alia pars conclusionis: quod peccatum Cue fuit grauius peccato ade probatur: secundum maius motiuum: debet peccatum maius censeri: sed ma ius fuit ad quod mouebatur mulier quam vir: quia ad aequalitatem dei. igitur. Confirmatur: quia maior poena datur maiori delicto: mulier autem plus est punita quam vir: vt patet. Et pa tet tertio: quia mulier fuit occasio peccati viri. igitur. Et si obiiciatur: quia vir erat perfectior: et ita a maiori cecidit statu: tum quia peccatum eius magis nocuit. Dicendum quod loquem¬ do simpliciter peccatum euae fuit maius peccato ade: et si fuissent in inferno magis fuisset eua cruciata quam adam: quia ex maiori peccauit libidie: nihilominus quo ad aliquas differias nihil differt dicere: quia peccatum ade fuit maius Et si quaeratur: an si sola mulier peccasset fu isset transfusio originalis ad posterius. Dicendum quod non: vnde credendum: quod dominus ade vnam aliam dedisset vxorem propter multiplicatio nem humani generem.

¶ Tertia conclusio est de ignorantia comparata ad peccata primorum parentum: et est haec. Sic nescientia eorum prae cessit peccatum: vt ignorantia non peccaret. Dicit prima pars: quod antequam peccarent pabuerunt aliquam nescientiam: probatur: omnis credens mortale esse veniale: habet aliquam nescientiam: sed hoc credidit adam. igitur. Et patet de eua: serpens inquit decepit me vnde non est verisimile: quod si sciuissent tantam paenam consecutam fuisse peccatum eorum: quod peccassent. Sed quaeritur quae fuit ista nescientia: an iuris: an facti: an vincibilis vel inuinci bilis: et vnde habuit ortum:

¶ Dicendum ad primum: quod non fuit iuris quo ad principale: sciebant enim praeceptum domini emanasse: fuit tamen quo ad circumstantiam: dum nesciepant tantam paenam consequi. Non erat autem alia nescientia in facto: sciebant enim quod dominicum frangebant praeceptum.

¶ Ad secundum dicendum: quod fuit vincibilis. vnde si voluissent potuissent conferre adinuicem dominicum praeceptum: et deus non subtraxisset manum suam: et ita inuenissent: quod quanto praeceptum est facilius ad custodiendum: quod si frangatur punitio debet esse maior: de statu eorum et etiam aliis cogitassent.

¶ Ad tertium autem vnde habeat ortum ista nescientia in nobis Dicendum quod quia sumus creature nequimus omnia scire immo est in angelis: nec est eis paena. Et si dicatur: quia tunc non habuissent statum perfectum. Dicendum quod habuerunt sta tum perfectum secundum exigentiam conditionis. non autem simpliciter: si enim stetissent: longe maiorem habuissent. Secunda pars dicit quod non peccauerunt per ignorantiam. probatur: quia gnorantia est poena. Unde inquit Augustinus in enchiridion: quod inflicta est nobis ignorantia rerum agendarum: et concupiscentia noxiarum. Et heda dicit: infirmitatem ignorantiam: concupiscentiam et maliciam propter peccatum fuisse nobis inflictam: sed poena non precessit peccatum. igitur. vnde potest bene con cedi: quod peccauerunt ignorantes inquantum peccatum concomitatur quaedam ignorantia: sicut dicit pitatur. Omnis malus ignorans: non tamen ex ignorantia: vt ignorantia esset quasi causa peccati eorum. Sed est ne de se ignorantia peccatum sequestrato actu voluntatis Tho. videtur dicere quod sic: verius tamen videtur dicen dum quod non: quia omne peccatum formaliter est in vo luntate vel ratione portione inferioris vel supe rioris. Unde inquit Aug. quod omne peccatum adeo est voluntarium: quod si non est voluntarium: non est peccatum. Et confirmatur: quia iusticia solum est in vo luntate: ergo a simili et iniusticia cum idem sit subiectum oppositorum: vnde et ignorantia inquan tum sic solet excusare peccatum: aut ex toto aut ex parte: si inuincibilis ex toto: si vincibilis secundum quantitatem diligentiae adhibite ad sciendum: vnde et si dicatur aliquo tiens aggrauare non est ratione sui sed contemptus annexi aut periculi: sicut est illud. Ignorans ignorabitur. Ubi dicit Am bro. quod quis grauissime peccat cum igno rat: debet intelligi grauissime: id est periculosissime: quia nescit infirmitatem suam: et ita non adhibet remedium: sicut patet in paralitico non sentiente morbum paralisis. Et si dicatur quod ebrius duplices meretur increpationes: et ita videtur quod augmentet plus peccatum quam mi nuat. Respondendum quod in ebrio faciente malum sunt duo: ipsa ebrietas quam concomi tatur ignorantia quam sibi fecit. Secundo ipsa malicia quam ex ignorantia in illa ebrie tate perpetrauit et quodlibet horum tam scilice ipsa ebrietas quam ipsum malum opus in ebri etate operatum paenam exigit: ideo duplices requirit increpationes: id est duas poenas: non tamen oportet: quod sint ita magne si cut si peccatum fuisset factum in sano cerebro: patet exemplo: longe amplius peccasset Loth si non ebrius suas filias cognouisfet quam ebrius: et maior ei increpatio seu pena imposita fuisset. Quantum ad tertium articulum sunt tres etc:

¶ Prima difficultas. Cuius generis fuit illa arbor scientiae boni et ma¬ li: videtur respondere Aug. in iponosticon: quod fuerit ficus: vnde et de illa arbore fecerunt sibi perisomata: et hoc innuit dictum christi ad nathanael. Uidi inquit te sub fi cu. glo id est in potentia generatiua.

¶ Nota christus vidit nathanael sub ficu id est poten tia generatiua quae fuit in adam: quando adam sub ficu vel arbore scientiae boni et mali vidit tunc omnes vidit descensuros ab adam per potentiam generatiuam.

¶ Secunda difficltas. quod fuit primum euae peccatum: potest dici probabiliter: et quod appetitus comedendi de ligno scientiae bo /¬/ ni et mali: quod ei apparuerat pulchrum visu: vt a minori peccato suo sicuti adam ad maius laberetur: minus quippe fuit ille appetitus quam cupiditas scientie boni et mali. minus hoc qua appetitus aequilitatis dei.

¶ Tertia diff cultas. an illa nescientia excusaret peccatum: et dicendum quod sic: sicuti dictum est de ignorantia in suo modo. Et ex hoc patet ad questionem: quod vicem nostrorum primorum parentum cupiditas ex nescientia processit.

¶ Ad primum argumentum. A neganda est minor: et dum probatur: quia cupiditas est respectu temporalium. Dicendum quod in quolibet peccato mortali sunt duo et auersio: per quod deordinatur peccans respectu dei: et conuersio per quod ordinatur respectu creati: ideo non concludit argumtum.

¶ Ad secundum dicendum: quod illa diuisio solum habet locum in statu naturae lapse non institute: vnde siquidem fuit peccatum eorum cum aliquali nescientia non tamen ex ignorantia vt patuit.

¶ Ad tertium respondendum: quod nec lo et quendo proprie respectu illius nescientie habuis sent nolle aut velle: sicut innuunt argumenta: habuissent tamen non velle qui est actus oppo situs contradictorie velle: sicut nolle contrarie: nec inducit paenam: solum enim suspensionem: seu non elicionem actus nominat.

¶ Ex praesenti autem dist. etc. Prima conclusio: adam non dicitur vt lc eua elatus: sed neque seductus a nobis poni sin tur. Dicit conclusio quod non peccauit per elationem appetendo diuinitatem adam sicut eua: nec fuit seductus sicut ipsa: et incipit a principio dist. vsque ibi. Ex quo manifeste etc.

¶ Secunda conclusio: peccatum grauius eue recensetur atque turpius quam ade fatetur. Dicit conclusio: quod peccatum eue fuit grauius quam peccatum ade: et incipit ibi: Ex quo manifeste. vsque ibi. His autem opponi etc.

¶ Tertia conclusio: haec ignorantia non ex¬ cusat taliter euam mortaliter quin peccet couscia. Dicit conclusio quod illa seductio facta eue a serpente non sic excusat eam quin peccauerit mortaliter gustando. Et icipit ibi: His autem opponitur etc. vsque ad finem dist.