Liber 1

Vonia dispositio certi tudinis, & sciae in oni bus vus, habentibus Apricipia, aut causas, aut elementa, non acquiritur nisi ex cognitione istoru: credimus enim in vnaquaque rerum ipsam scire, cum sciuerimus causas eius simplices & prima principia eius donec per ueniamus ad elementa eius: manifestum est quod in scia naturali etiam oportet primo quaerere determina tionem principiorum eius.

Et via ad illa est de rebus notioribus, & manifestioribus apud nos ad res, quae sunt manifestiores in natura: illa enim, quae sunt cognita apud nos, non sunt illa, quae sunt cognita simpliciter. Et ideo oportet nos ire per hanc viam, & venire de rebus, quae latentiores sunt apud naturam, & manifestiores apud nos, ad res, quae sunt manifestiores & notiores apud naturam

Et illa, quae primo sunt apud nos euidentia, & manifesta sunt mixta, scilicet composita proprie: deinde in postremo efficiuntur nobis ex istis elementa, & principia manifesta.

Et ideo oportet procedere de re bus notis vniuersalibus ad particulares.: vniuersum enim notius est in sensu: & vniuersale est aliquod vniuersum: vniuersale enim continet res plures, tanquam partes.

Et iam accidit hoc idem quoquomodo omnibus apud definitiones: significant eni auquod vniuersum non determinatum: v.g. hoc nomen circulus, definitio eius distinguitur, per particularia. Et puer existimat in principio omne virum, quem videt, esse patrem eius, & omnem M mulierem esse matrem eius: deinde in postremo distinguit, & determinat vtrunu.

Et oportet necessario vt principium sit vnum, aut plura vno. Si vnu, aut immobile, vt dicunt par menides, & Melissus, aut mobile, vt dicut Naturales: quidam enim dicunt quod primum principium est aer: quidam aut aqua. Si vero prin cupia fuerint plura vno, aut erunt finita, aut infinita. Si igitur fuerint plura vno, & finita, aut erut duo, aut erut tria, aut quatuor, aut alterius numeri necessario, quicuque, sit. Si aut infinita, aut erunt, sicut v dixit Democritus, eadem in genere, sed in figura, & in forma aiuersa, aut erunt cum hoc contraria.

Et eodem modo quaerunt illi, qui quaerut de entibus quot sunt. prius enim quam perscrutentur de illis, ex quibus sunt entia, perscrutantur de eis vtru sint plura, aut vnum. &, si plura, vtrum finita, aut insinita. & sic erit perscrutatio eoru, & de principio, & de elementis, vtrum sint vnum, aut plura.

Et dico nunc quod consyderatio de ente, vtrum fit vnum immobile, non est consyderatio naturalis Quemadmodum igitur Oeometra non habet disputatione cu eo, qui negat principia Geometriae: sed loqui de hoc spectat ad aliam scientiam aOeometria, aut ad sciam eoem omnibus scientus: similiter Natu ralis non habet loqui de principus ansint. non enim erit hic principium omnino, si fuerit vnum tantu, & fuerit huiusmoi vnu principium enim est alicuius principiu, aut aliquorum.

Et per scrutari de vno, si fuerit bmoi, est simile alloqui in contradictione alterius positionis, quaecuque sit positionu, quae solum modo sunt ex eis, quae simpliciter dicuntur verbis, vt sermo Heracliti, ausermo dicentis ens, vnu hominem.

Et as similatur cuidam sermoni sophistico. & hoc inuenitur in vtroque, sermone, scilicet Melissi, & par menidis: accipiut enim falsa, & quod non sequitur ex sollogismo. sed sermo Melissi est magis vanus: & non est in hoc dubium: concessit enim in eo improbabile, & induxit su per ipsum residuos sermones.

Nos autem ponamus quod omnia naturaliter, aut quaedam sunt mo bilia. & hoc manifestum est ex in ductione, Vnde circa hoc non oportet contradicere omnibus: sed solumodo oportet contradicere eis, quo rum declaratio fundata est super principia, sed sunt falsa: eis autem quae non sunt talia, non, verbi gra tia. Quadratura circuli, quae est secundum abscis sionem, Oeometer habet ei contradicere: quae autem fit secundum Antiphontem, non habet Geometer.

Hippocratis Chii Tetragonis E C A D G D F 570401-23567892-region1652959180663903 Brissonis Tetragonismus 570401-23567893-region1652959825433962 Tetragonismus Antiphontis 570401-23567893-region1652959831327965

Sed quia accidit quod sermo eo rum est de natura, & si dubitatio nes eorum non sint naturales, rectum est incipere parum loqui de eis. consyderatio enim de hoc est philosophiae,

Et illud, quod est principiu om nium istorum, est istud, quia ens dicitur multipliciter. quomodo igitur dicunt illi, qui dicut omnia esse vnuvtrum secundum quod omnia sunt substantiae, aut quatitates?s & hoc dicoi vniuersum, aut qualitatess & etm vtrum omnia sint vna substantias v. g. vnus hoino, aut vnus equus, aut vna daiaur aut omnia sint quale secudi v. g. album, aut calidum, aut aliud pluriumus omnia enim ista multu differunt: & dicere eadem esse impossibile est.

Quoniam, si fuerit hoc substan tia, & quale, & quantu: siue ista fuerint distincta abinuicem, aut non fuerint: entia erunt plura. &, si omnia fuerint quale, aut quantum, siue substantia fuerit, aut no fuerit, hoc erit improbabile: si impossibile possit diciiprobabile. nulsu enim caeterorum separatur a substan tia, scilicet existens per se singularis, & distincta: omnia enim dicuntur in sub lecto, quod est substantia.

Melissus vero dicit ens esse infinitu: & secundum hoc ens erit alquod quantum. infinitum enim est aliquod collocatum tme quanto. substantia autem infinita, aut qualitas, aut vbi, impossibile est vt sit, nisi per accidens: si aliqua ex eis cum eis, quae sunt, habuerint quantitatem. Aefinitio enim infiniti exigit, quantitatem, & non substantia, neque, qualitatem. Si igitur ens fuerit substantia, & quantum, erunt duo, & non vnum. &, si suerit sub stantia tantum, tunc ens non erum infinitum, neque habebit mesuram omnino. nam, si habuerit, erit aliquod quantum.

Et etiam, cum vnum dicatur, multipliciter, sicut ens dicitur, cosderandum est quo dicunt totum esse vnum. dicitur enim Vnu aut de continuo, aut de indiuisibili, aut de eis, quorum ratio, quae significat quiditatem est vna, vt vinum. & merum.

Et si per continuum ens est vnu, & multum: continuum enim diuiditur in infinitum. Sed est quaestio de parte, & toto: & si non huiusermonis, videtur existere per se. & est, vtru pars, & totum sit vnum, aut plura vno. Et secundum quem modum sunt vnum, aut plura vno. Et partes est non continuae, si quaeli bet est totius, & vnaquaeque est idem: quia non separatur ab eo: ergo necesse est, vt quaedam conueniant cum quibusdam.

Et, si totum fuerit vnum, ita quod sit indiuisibile, tunc non erit quan tum, aut quale. Et et ens non erit infinitum, vt dicit Melissus, neque, finitu, vt dicit Parmenides. indiui sibile enim est finis, non finitum.

Et, si omnia entia fuerint vnum secu dum ronem, vt vestis, & tunica, continget eis dicere quod Heracli tus dicit. esse enim erit boni, & malivnum, & boni, & noboni. ex quo sequitur quod bonum, & non bonu erut idem, & homo, & equus. & tunc sermo erum no erit i hoc, quod entia sunt vnum, sed in hoc, quod nullum eorum est: & erit inte tio quiditatis talis dispositionis, i. qualitatis: & intentio eius talis men surae, i. quantitatis eadem intentio.

Et posteriores Antiquorum ti muerunt ne contingeret eis idem esse vnum, & plura insimul. Qua re quidam dimiserunt hoc nomen esse, vt Ixcophronus: & quidam quidem rectificauit dictionem, et dixit non oportet dicere hominem esse album, sed hominem albefieri, & non esse hominem ambulantem, sed homine ambulare: ne, cum imponunt in sermone hoc verbu esse, faciant de aliquo vno plura.

Quasi hoc nomen vnum, et hoc nomen ens diceretur singulariter. Sed entia sunt plura: aut secundum rationem, quoniam esse albi est aliud ab esse musici, & vnum erit vtriusque, & tunc vnum verit multum: aut secundum diuisionem, vt totum, & partes. Sed non potuerunt se excusare in hoc mooo, & concesserunt vnum esse plura, quasi esset impossibile aliquid esse vnum, et plura sine contradictioe. vnu enimet potentia, etactu.

Cum igitur processerint per hanvia, apparebit ipossibile eis entiesse vnu. Et no est et difficile contra. dicere eis ex illo, ex quo nitutur de clarare hoc. vterque enim vtitur syllogismo sophistico, Melissus scilicet et par menides. accipiut enim falsa, et non sequitur ex sollogismo. Sed sermo Melissi est macis vanus, et i eo non est dubium. cocessit enim vnum iprobabile, et super ipsum fundauit suum ser monem. et in eo no est difficultas.

Quoniam aut Melissus peccat in sallogismo manifestum est. existimat enim quod acceptu est quod, si oe, quod generatur, habet principiu, & omne, quod non generatur, non habet principium. Deinde hoc etiam est magis improbabile scilicet existima re quod omne, quod habet principium, est intentio substantiae. & nonne tempus habet principium et principium et necesse est esse in alteratione & & non continget ei, quod generatur simpliciter, ac si transmutatio non fieret subito.

Deinde quare est necesse cum fue rit vnum, vt sit immobiles & quem admodum pars, v.g. istius aquae et pars vna mouetur in suo loco, quare & totum non mouetur, vel non est huiusmodi?s Et postea quare non est alteratios Et etiam impossibile est vt sit vnum secudum formam, nisi sit secundum illud, a quo est. hoc quidem dixerunt quidam Naturales alio modo impossibile est. ho enim alius est ab equo in forma, & sib contraria diuersa sunt adinuicem.

Et hoc modo sermonu est contra dicere sermonibus parmenidis, & alis modis, qui forte sut ei proprul. Quonia manifestum est quod sermo eius est falsus, & non concludens, quia vtitur ente, ac si non diceretur, simpliciter, & dicitur multis modis Est aute non cencludens, quia, si posuerimus sola alba, & dixerimus quod alba in eis significant vnu, hoc non erit sufficiens in hoc, quod album non sit plura, sed vnu. album enim non est vnu, neque, secundum continuatione, neque, secundum rationem. ratio enim albi alia est ab ea, quae est recipientis, & etiam non intendimus quod possibile est, vt album sit separatu. quonia nos diximus hoc, quod diximus, non quia album separatur, sed quia est aliud ab eo, cuius est scilicet a recipiente. Sed hoc in tempore Parmenidis non dum erat terminatum.

Contingit igitur dicenti quod ens est vnum opinari quod ens no significat vnum tantum, de quocu que dicatur, sed significat illud etiam, quod est ens, & illud, quod est vnu. accidens enim dicitur de subiecto aliquo. ergo erit illud, cui accidit ens. non ens: est enim aliud ab ente: erit er qo quod no est ens aliquid. ergo necesse est, vt illud, quod est ens, non sit aliquod accidens alteri. imposst bile enim est aliquid esse, si ens non si gnificat multas intentiones, adeo quod substantia, & accidens sit. vtrunque aliqua intentio. sed positum est quod ens significat, vnam intentionem.

Et, si illud, quod est ens, non ac cidit alicui onimo, sed ei dignius acci lit illud, quod accidit: ergo ens significat illud, quod est ens, aut significat non ens, quoniam, si illud, quod est ens, sit album, quia inten tio albi non est illud, quod est ens: nam impossibile est vt ens accidat ei: & quia non est ens nisi illud quod est ens: ergo album non est ens. non ita quod sit illud, quod est ens, sed ita quod est non ens omnino. es go necesse est vt illud, quod est ens sit non ens. dicere enim ipsum esse album est verum sed dicere hoc, significat no ens: ergo necesse est ex hoc vt albuetiam sionificet ens: ergo ens significat plures intentiones.

Et etiam ens non est magnitudo, si ens est illud quod est ens. intentio enim vtriusque partis est alia ab altera. Et manifestum est quod il lud, quod est ens, diuiditur ratione & in aliquas partes, quae sunt etiam illud, quod est ens. v. g. homo, si sit illud, quod est ens, necesse est vt dial etiam sit illud, quod est ens & bipes. nam si non fuerint illud, quod est ens, ergo sunt accidentia. aut ergo homini accidunt, aut alte ri subtecto. Accides enim dicitur, aut de illo, quod potest esse alicuius, aut non esse, aut de illo, in cuius ratione accipitur illud, cui accidit. v. g. sessio, aut quasi separatum. simitas vero ratio nasi accipitur, in eo, de quo dicimus quod simitas aeccidit ei.

Et dicamus etiam quod illa, quae decipiuntur in definitione definicte rem, aut illa, ex quibus inuenitur res impossibile est vt ratio illius rei vni uersalis accipiatur in ratione illarum reru. v. g: vt ratio hominis ac cipiatur in bipede, aut ratio hois albi accipiatur in albo. Et si illa sunt talia, & bipes accidit homini, necesse est autem vt aut illud separatum sit, ita quod sit possibile vt homo non sit bipes, aut ratio hominis accipiatur in ratione bipedis. sed hoc est impossibile, nam hoc accipitur in definitione illius. Et, sibipes, & aial accidant alteri, et vtrunque etiam non est illud, quod est ens, necesse est vt homo sit vnum de rebus accidentibus alteri.

ponamus ergo quod illud, quod est ens, nulli accidat, & vniuersa, fiter dicatur illud de vtroque, & de illo, quod est ex eis, sequitur ex hoc vt totum sit ex rebus indiuisibilibus. Et videmus quosdam, qui obe diunt vtrique sermoni. obediunt enim sermoni dicenti quod omnia sunt vnu, si ens significat vnum: quia dicunt quod non est ens habet essentiam. obediunt autem alteri sermoni, quia concedunt magnitudines esse indi uisibiles secundum diuisionem in duas medietates.

Et manifestum est, quod dicere, quod ens significat vnum, & quod contradictoria non possunt es se insimul, impossibile est ut no en habeat essentiam rationis, & non est verum. nihil enim prohibet vt non sit simpliciter, sed non ens erit non aliquod ens. ex quo sequitur vt dicere quod, si hoc non fuerit aliquod habens essentiam praeter ipsum ens, oia erut vnum, sit impossibile. nul lus enim intelligit per hoc nomen ens, nisi illud, quod est ens. & sic nihil prohibet, vt reputo, vt entia sint plura, vt praedictum est. Quoniam aute impossibile est vt ens sit vnu hoc modo manifestum est.

Quod autem dicunt Naturales ens, duobus modis. Quidam enim posuerunt ens vnum genus subiectum, aut vnum trium, aut aliud densius igne, & subtilius aere: attribuunt alia densitati, & rarita ti, & posuerunt ea multa: & haec duo sunt contraria: & vniuersaliter additio, & diminutio secundit sententiam Platonis in magno, & paruo: sed Plato ponit haec duoloco materiae, & ponit vnum loco formae: isti autem ponunt istud vnu subiectum materiam, & ponunt duo contraria, differentias, & spe cies. Et quidam dixerunt quod con traria sunt existentia in vno, & ex eo resoluuntur, & exeunt, vt dicit Anaximander. Et similiter etiam quui dixerunt quod entia sunt vnum, & plura, vt Empedoc. & Anaxag. isti. enim attribuunt exitum aliarum rerum dissolutioni, quae fit ex mixto. sed differunt: quonia ille dicit hoc esse reciproce, iste autem dicit hoc esse semel: amplius ille dixit quod partes consimiles sunt in. finitae, & contrariae, iste autem dicit contraria in eis, quae apud ipsum dicuntur, elementa tantum.

Et forte Anaxagpras existima uit ea esse infinita: quia opinabatur quod illud, quod erat famosum inter Naturales, est veru, scilicet quod nihil omnino generatur ex non ente. quonia propter hoc dixerunt, scilicet quod omnia erant insimul in illo principio, & quod generatio rei demonstratae est alteratio. Et quidam dixerunt quod est mix tio, & diftinctio.

Et etiam, si alterum contrariorum generatur ex reliquo. Quonia, quia se generatum necesse est vt genera tio eius sit ex rebus entibus, aut ex non entibus: & est impossbile aliquid generari ex non ente: Natura ses enim ones conueniunt in hoc, & existimauerunt quod sequitur necessario quod generatio sit ex rebus existentibus in se propter paruitatem corporis eoru, erit generatio ex rebus insensibilibus apud nos: & ideo dicuns quod quodlibet est mixtum cum quolibet, opinabantur enim quod quodlibet generatur ex quolibet: & quod illa, quae videntur diuersa, & dicutur alia a scinuicem, videntur ita propter illud, quod habet dominiu in mixto. quonia, vt dicunt, nihil est quod sit torum purum album, aut nigrum. aut dulce, aut earo, aut os: sed in vnaquaque rerum illud, quod vincit in ea, existimatur. quod natura eius est illius.

Dicamus igitur quod, si infinitum, secundum quod est infinitu, non scitur. ergo illud, quod est infinitum in numero, aut in magnitudine est quantum non scibile, & illud, quod est infinitu in forma est quale non scibile. &, cu principia sint infinita in numero, & im forma. ergo nulla est via ad sciendum illa, quae sunt ex eis: nos enim non existimamus scire compositu, nisi cum sciuerimus illa, ex quibus, & ex quot est compositum.

Et etiam illud, cuius pars potest esse cuiuslibet mensurae posita in magnitudine, aut in paruitate, ne cesse est vt illud etiam possit hoc. & intelligo aliquam partem extalibus partibus, i quas diuiditur, vniuersum, & est vnum. si igitur ipossibile est vt animal, aut planta sit cuiuslibet quatitatis in ma vnitudine, aut paruitate, manifestum est quod impossibile est hoc etiam in alia parte eius, quoniam necesse est vt vniuersum sit tale: & caro, & os, & similia sunt partes animalis, & fructus sunt partes plantarum. ergo manifectum est quod impossibile est vt caro, aut os, aut alia, quaecunque pars. sit cuiuslibet mensurae positae in magnitudine, aut in paruitate.

Et etiam, si omnia ista genera, et similia sunt omnia existentia, aut quaedam in quibusdam, et non generantur, sed dissoluuntur, & exeunt, & non nominantur, nisi secundum illud, quod vincit in eis: & omne generatur ex omni..g. ex carne aqua, quae resoluitur, & ex aqua caro: & omne corpus finitum cosumitur a corpore finito: manifestum est, quoniam impossi bile est vt vnaquaeque rerum existat in vnaquaque re. quoniam, quando exit caro ex aqua, deinde ex aqua residua generatur alia caro secun dum resolutionem: tunc, & si illud, quod exit ex carne, sit semper minus, tamen caro pertransit in paruitate magnitudinem determinatam. Ex quo sequitur, aut vt cesset resolutio: & sic non eril omne existens in omni: quoniam in aqua residuum non erit caro aut non cesset: sed in ea erit quod semper resoluitur: et sic in magni tudine terminata non erunt magnitudines aequales finitae, sed ifinitae inumero: quod est impossibile.

Et cum hoc, si esse corpus, quado ex eo diminuitur aliqua pars, necessario fit minus: & quatitas car nis est terminata in magnitudine, & paruitate: manifestum est, quo niam impossibile est, vt ex minima carne exeat corpus omnino, quoniam, si ex ea diminuitur aliquid, erit minor minima. Et etiam necesse est, vt in corporibus infinitis sit caro infinita, & sanguis infini tus, & medulla infinita: & vnuquodque, eorum non est minus illo in hoc, quod est infinitum: & hoc est extra rationem.

Hoc autem, quod dixit, quod res nunquam distinguentur, est ser mo sine discretione, sed est verus. passiones enim sunt inseparabiles. Et quia corpora, & formae sunt mixta, si distinouantur tunc albedo erit existenss & sanitas erit existens perse sine indigentia alicuius alterius. existentis, & absque eo, quod sint in subiesto. Et ideo intelligentia erit vilis, quae quaerit impossibile, cum vult distinguere quod non potest neque, in quantitate, neque, in qualita te. in quantitate quidem, quoniam impossibile est, vt sit magnitudo, qua nulla est minor: in qualitate vero, quia passiones sunt inseparabiles.

Neque, etiam recte dixit in hoc:, quod attribuit generationem conuenientibus in forma. est enim generatio secundu modu, secundum quem vnum frustum luti diuiditur in frusta lutea, & est alio modo & est alius, & non est vnus modus. verbi gra tia generatio laterum exluto, & generatio domus ex lateribus. & similiter aqua, & aer vterque videtur generari ex reliquo.

Et melius est accipere principia, finita, sicut fecit Emped. Et oes po nunt principia cotraria, qui dicut, quod totum est vnu, & immobite. quonia parmenides ponit calidu, & frigidum principia, & vocat haec duo ignem & terram: &¬ quidam dicunt raritatem, & densitatem. & Democritus, cu induxit ple nu, & vacuu, primum vero pro en te, secundum aute pro non ente. & cu hoc dicit, quod i pleno e positio, aut alietas, qua entia diuersantur, secundum positionem, & figura, & or dine, & sunt contrariorum genera ista: positio vero est genus superio ris, & inferioris, & posterioris, et anterioris: figura vero e genus habentium angulos, & carentiu angulis, & recti, & rotundi.

Manifestum est igitur, quod omnes ponunt principia contraria quo quomodo. Necesse est enim vt principia non generentur ex inuicem, ne que ex alus, & vt omnia generen tur ex eis. & haec existentia sunt in principus contrarijs. secundum qui dem quod sunt principia, non gene rantur ex alus: secundum vero quod sunt contraria, no sunt ex inuicem.

Sed oportet consyderare in hoc secundum rationem quomodo sequitur. Dicamus igitur, quod om nium entium non quodlibet agit aut patitur a quolibet, nec genera tur a quolibet, nisi aliquis accipiat hoc per accidens: album enim non fit album ex musico, nisi accidat nioro, aut albo vt sit musicus, sed album ex non albo, & non ex omni non albo, sed ex nigro, aut ex men dio, & musicus ex non musico, & no ex omni non musico, sed ex illo, quod nullam habet dignitatem in musica, aut ex eo, quod est alteriu. dispositionis: si sit aliqua hic difpositio inter has duas dispositiones.

Neque, aliquid etiam corrupitur primitus in quodlibet. v.g. album in musicum: nisi hoc cadat in aliqua dispositione per accidens, sed corrumpitur in non album, & non in quodlibet non album, sed in nigrum, aut in medium. & similiter musicus corrumpitur in non mu sicum, & non in quodlibet non musicum, sed in illud, quod non habet dignitatem in musica, aut in aliquam dispositioneminter has duadispositiones.

Et ita est de aliis. videmus enim quod illa, quae non sunt simplicia ex entibus, sed composita eodem modo habent dispositionem: sed, quia dispositiones in compositis non habent nominationem, ideo non perci piuntur: & si sit necessarium. necesse est enim vt omne compositum sit. compositum ex non composito, & vt compositum corrumpatur in non habens compositionem, sed non in quodlibet non habens compositionem, sed in illud, quod est oppositu illi compositioni.

Et non est differentia inter hoc, quod iste sermo sit in copositione, aut in ordine, aut complexione: ma nifestum est enim quod est idem sermo. Et similiter domus, & idolum, & alia generantur hoc modo. domus enim generatur ex non com posito, sed separato, & sunt talia in tali dispositione: & similiter idolum, & vnumquodque habentiu si figuram fit ex non habente illam figuram: & vnumquodque, istorum quidem est ordo aliquis, & quidem aliqua compositio.

Si igitur sit hoc verum, quod omne, quod generatur, & omne, quod corrumpitur, generatur, & corrumpitur, aut ex contrarujs, aut in contraria, aut inter contraria, illa autem, quae sunt inter contraria, sunt ex contrarujs. vg. aliquis color ex albo, & nigro: ex quo necesse est, vt illa, quae generantur per naturam, sint aut contraria, aut ex contrarijs.

in hoc igitur fere plures residuo rum conueniut cum istis, vt prius diximus. Omnes enim ponunt elementa contraria, & illa, quae vocant principia, licet sint sine ratio ne contraria, quasi compellantur ad hoc ex ipsa veritate. Sed differunt in hoc: quoniam quidam accipit ex eis illud, quod est prius in scientia, & quidam accipit ex eis illud, quod est posterius in scientia, & quidam accipit ex eis illud, quod est notius in intellectu, & quidam aliud, quod est notius in sensu. quidam enim ponunt causas generationis Calidum, & prigidum, & quidam, Humidum, & Siccum. & quidam par, & impar, aut Amicitiam, & Htem. & ista differut secundum modum, quem diximus.

Et sic isti homines conueniunt quodammodo, & differunt. differunt enim secundum quod vident in eis plures homies. coueniunt aut secudum quod sequutur eandem rone. accipiut. enim ex eadem communiunctione. cotrariorum eni, quaedam sunt determinatia, et quadam determiata. Sut igitur hoc modo couenietes in sermone, et alio modo differut. quonia quidam sut viliora, et quadam nobiliora, et quidam notiora apud intellectum, vt prius diximus, et quaedam notiora apud sensum. & vniuersale est notius apud intellectum, & particulare est notiu, apud sensum: intelligere enim est vniuersale, sentire vero particulare. v. g. quoniam magnum, & par uum sunt in intellectu, & rarum, & densum in sensu.

Apparet igitur, quod necesse est vt principia sint contraria. Et sequitur hoc dicere, vtrum sint duo, aut plura. Impossibile enim est vt sint vnum, contraria enim non sunt vnum. neque etiam infinita, quoniam tunc ens non sciretur, Quia igitur in omni genere est vnum contrarium, & substan tia est vnum genus. Et, quia impossibile est vt generatio sit ex prin cipus infinitis: & est melius vt sint finita, vt dicit sedumpedocles quam infinita. potest enim com. plere omnia, quae affirmauit Anaxagoras cum posuit generationem esse ex infinitis. Et etiam, quia contrariorum sunt quaedam priora alus contrarujs, et, quaedam contraria, quae generantur ex aliicontrarus, vt dulce & amarum, & album & nigrum. principia vero necesse est vt sint perma nentia aeterna. Dicit: Manifestum est igitur vniversaliter quod necesse est, quod sint principia contraria, sed perscrutandum est primo, vtrum sint duo, vel plura duo bus. impossibile enim est vt sint vnum principium, quia principia sunt comtraria, & contraria sunt saltem duo. & impossibile etiam est vt sint infinita, quoniam tunc ens erit non scibile, vt prius diximus. Et etiam in vnoquoque genere decem praedicamentorum est vna contrarietas: & substantia est vnum genus eorum, cuius principia sunt quaesita, cum substantia sit subiectum aliorum entium. vnde necesse est vt contrarietas existens in principiis non sit plus quam vna, & est contrarietas existens in substantia, nedum vt sint infinita. Et hoc intendebat, cum ditit: & substantia est vnuni genus, sed tacuit conclusionem, & est, quod contrarietas existens in ea est vna, & est principium aliorum entium.

Declaratum est igitur ex istis sermonibus, quod principia no sunt vnum, neque, infinita. Et quia sunt finita, tunc in hoc sermone, dicente quod sola duo non agunt, est locus dicendi. Homo enim ambigit, & nescit quo densitas agit raritate, aut raritas densitatem, & similiter in aliis contrarujs. impossibile enim est vt amicitia ducat secumlitem, & faciat ex ea aliquid, neque, lis facit ex amicitia, sed omnes faciunt aliud tertiu. Videmus enim quosdam, qui acceperut aliqua plura vno, & po suerunt ex eis naturam entium.

Et, cum hoc etiam ambigit homo in hoc, narrabo, si non posuerit contrarioru aliam natura. Non enim videmus contrariam esse substantiam alicuius rei. & principiu non oportet vt dicatur in subiecto aliquo: debet enim esse principiu prir cipu. subiectum enim est aliquod principium, & existimatur quod est prius praedicato de illo. Et etiam non dicimus, quod substantia est contraria substantiae. Quomodo icitur potest esse substantia ex non substan tias & quomodo potest esse no substantia prior substantias

Et ideo qui credit, quod primus sermo est verus: et iste sermo cotin get ei necessario, si voluerit quod isti duo sermones concedantur, ponere tertium, sicut dixerunt ponen tes totum vnius naturae aquae, aut ignis, aut medu horum.

Et existimatur, quod medium est: dignius. ignis enim & terra, & aqua, & aer sunt mixta per cotra rietate. Et ideo qui ponit subiectu aliud a contrarus, non facit non re ctum. & post illum in rectitudine est qui ponit ipsum aere, aer enim est minimus aliorum in diuerfitate sensibili, & sequitur aqua.

Sed omnes figurant istud vnu per contraria, vt densitate & raritatem, & magis & minus. & manifestum est quod ista vniuersali ter sunt in Additione, & Diminutione, vt diximus prius. Et fortasse est opinio antiqua, scilicet vt principia entium sunt Vnum, & Ad ditis, & Diminutio. sed non eodem modo. Antiqui enim dicunt, quod illa duo agunt, & vnum patitur, aliautem, qui post venerunt, dixerut e contrario scilicet quod vnum agit, & duo patiuntur tantum.

Dicere igitur elementa esse tria est secundum ratione quoquomodi cum consyderatu fuerit hoc de istirebus proprie, & similibus, vt diximus. plura aut tribus non. in pas sione enim sufficit vnu. Si igitur fuerint quatuor, ita quod contrarieta tes sint duae, & indiget vtraque con trarietas per se alia natura existe te sub illa. Si igitur possibile est vt vnum contrarioru sufficiat, tunc reliquum erit superstuum. & cu hoc impossibile est vt prima conitraria sint plura. substantia enim est vnu ge nus. & principia differunt abinui tem secundum prius, & posterius tantum, non secundum genus. in vno enim genere vna est contrarietas. & omnes contrarietates videntur reduci ad vnam.

Manifestum est igitur, quod elementum non est vnum, & quod elementa non sunt plura duobus, aut tribus. vtrum autem sit verum habet maximam quaestionem. Bonamus igitur sermonem nostrum hoc modo. primo incipiamus, & consyderemus de omni &e neratione, quoniam tunc procedemus cursu naturali: & prius dica mus vniuersalia commnnia, deinde consyderemus post de proprus existentibus in particularibus.

Dicamus igitur quod, cum dicimus aliquid generari ex aliquo alio, & quod vniuersaliter generabile generatur ex aliquo, forte intendimus simplicia, & forte composita. & intelligo hoc, quod narra bo homo fit musicus, & non musicus fit musicus, & homo non musi cus sit homo musicus. intelligo hic, cum dico generatum simplex, hominem, & non musicum: & intelligo, cum dico generatum simplex, hominem musicum: & intel ligo etiam per generatum compositum, hominem non musicum fieri hominem musicum. Sed alterum duorum illorum dicitur fieri ex hoc, & fieri hoc. dicimus enim quod ex non musico fit musicus, aut non musicus sit musicus, reliquum vero non in omni dicitur vtrunque. non enim dicimus quod ex homine fit musicus, sed homo fit musicus.

Et illa, quae dicimus, secundum quod sunt simplicia, generari, quae dam generantur permanendo, & quaedam no permanendo. homo enim per manens homo fit musicus, non mu sicus vero non permanet, neque, simplex, neque, quando componitur.

Et, cum determinauimus ista, ex omni, quod generatur, potest ho mo accipere hoc, si posuerit suam cosyderationem ex hoc, quod dico, scilicet quoniam semper indicetur aliquo, quod sit subiectum illorum omniu, & est illud, quod est generabile. & istud, licet sit vnum numero tamen secundum formam non est vnum. & intendo per formam rationem. ratio enim hominis non est ratio non musici: sed illud permanet. & hoc non, illud autem, quod non habet oppositum, permanet. homo enim permanet, non musicus vero non: neque, compositum ex eis, vt homo non musicus.

Dicere vero aliquid generari ex aliquo, non ipsum generari, hoc dicitur proprie in rebus, quae no per manent, vt cum dicimus quod mu sicus fit ex non musico, ex hote aut non. Et rarissime. dicitur eodem modo in rebus, quae permanent. dicimus enim quod ex cupro fit idolum, & non dicimus quod cuprum fit idolum. in opposito vero, quod non per manet, vtimur sermone vtroque modo. dicimus enim ex hoc fieri hoc & hoc fieri hoc vg. ex non musico fieri musicum, & non musicum fieri musicum. & similiter dicimus in composito, v. g. ex homine non musico fieri mulicum, & hominem non musicum fieri musicum.

Et, quia generatio dicitur mul tis modis, & sunt quaedam, quae non dicuntur fieri, aut generari simpli citer, sed dicitur hoc fieri hoc, aui generari, dicitur aut simpliciter, fieri, aut generari in substantus tantum, in aliis quidem manifestum est quod necessario indigent aliquo subiecto, quod est generatum. dicere enim generari, aut fieri in quanto, aut in quali, & in relatio ne, & in quando, & in vbi non di citur, nisi quando imaginati fueri mus aliquod subiectum, quia sola substantia non dicitur de alio sub tecto omnino, alia vero omnia dicuntur de substantia. Et apparet per consyderationem quod substan, tiae, & omnia entia simpliciter in digent in generatione subiecto. est enim hic semper subiectum, exquo fit generatio generati.: v.g. quonia, animalia, & vegetabiliae generam tur ex spermate, & semine.

Et illa, quae generantur vniuer, saliter, generantur quaedam per tra, mutationem figurae, vt idolum excupro: & quaedam per additionem, vt illa, qui augmentantur: & quaedam per diminutionem, vt ex lapide humus: & quaedam per compo sitionem, vt domus: & quaedam per alterationem, vt illa, quae mutantur secundum materiam. manifestum est igitur quod generatio secundu istos modos est ex subiectis.

Declaratum est igitur ex dictis quod omne generatu semper est compositum ex aliquo, quod ge neratur, et ex aliquo, quod est generatu: et hoc duobus modis, aut sub lectu, aut oppositum. Et per oppositi itelligo no musicu, et per subiectu hotem: et similiter etiam non figura, et non idolum, & non ordo est oppositum, cuprum vero, & lapis, & aurum est subiectum.

Manifestum est igitur quod, si causae, et principia existentia naturaliter sunt illa, ex quibus primo sunt, aut generantur non accidentaliter, sed secundum intentionem, qua intendimus per vnu quodque, eorum in sua substantia, tuc generatio cuiuslibet est ex subiecto, & creatione. dicere enim hominem musicum est compositum ex bomine, & musico quodam modo compositionis. potes enim resoluere vtrunque sermonem in suas definitiones.

Declaratum est igitur quod ge neratio cuiuslibet, quod generatur est ex istis duobus. sed subiectum in numero vero est vnum, in forma autem duo: homo enim et aurum, & vniuersaliter materia est numerabilis: & potest numerari. quia est dignior vt sit demonstrata, & quod generatur ex ea, non generatur per accidens, priuatio autem, & contrarietas est per accidens, forma vero est aliud, vt ordo, & musica, aut alia eorum, quae praedicantur hoc modo.

Et ideo potest quis dicere principia esse duo, et pot dicere esse tria, & potest dicere ea esse contraria. N.g. musicum & non musicum, aut calidum & frigidum, aut com positum & non compositum, & potest dicere quod non est ita. nam impossibile est contrariorum vnu pati a reliquo. Sed ista quaestio dissoluttur, quia subtectum est. aliud, hoc enim non est cotrarium. Ergo principia no sunt plura numero contrariorum quodammodo, sed quasi in numero sunt duo. sed tamen non sunt duo omnibus modis: accidet enim eseoru aliud, sed tria: dicere enim in hae mine ipsum esse no musicu est aliud ab ipso esse hoem, et dicere in cus. pro ipsum esse sine figura tali est aliud ab ipso esse cuprum.

Iam igitur diximus quot sunt principia rerum generabilium, & vn de sunt tot. Et e declaratu quod comtraria debent habere subiectu, & quod contraria sunt duo: alio vero modo non est necesse. sufficit enim alterum contrariorum in hoc, quod agat transmutationem ipso praesente, & absente.

Natura aut subiecta cognoscitur per comparatione. sicut est com paratio cupri ad idolum, aut li fgni ad scamnu, &, sicut comparatur ad aliud habentiu creationem mate ria eius, & priuatio illius creationis antequam ereatur, ita est comparatio istius naturae ad istam sub stantia, aut congregata ex vtroque, aut forma, & demonstratum: sed dispositio eius apud ens vniuersa, liter. Ista igitur natura est vnum principium, & non est vna, neque, vnu, vt demonstratum: & est aliuo principium, quod est Ratio: & con trarium isti, & est priuatio.

Et iam diximus prius quomodo ista sunt duo, & quo plura. Diximus enim primo quod principia sunt contraria tantu. & diximus post quod necesse est vt sit hic aliquod aliud subiectum. Et iam apparuit ex dictis nunc differentia inter contraria, & quo se haben principia adinuicem, & quid est subiectum vtrum vero forma sit substantia, & subiectum nondum est declaratum: sed declaratum est quod principia sunt tria, & quomodo sunt tria: & declaratus est modus, super quem fundatur quimodus sit.

Ex his igitur consoyderatur, & scitur quot sunt principia, & quae sunt. Et declarandum est post quod hoc solummodo dissoluetur etiam qo, qua Antiqui quaerebant. An tiquissimi enim in philosophia, cum fuerant perscrutati de veritate, et nam entium, restexi suut ab ea, et quasi expulsi ad altam viam propter paucitatem exercitu. & dixerunt quod nullum entium recipit generationem, & corruptionem, na quicquid generatur necesse est vt generetur, aut ex ente, aut exno ente: sed impossibile est aliquid generari ex aliquo istorum, ens enim non generatur, quoniam iam est. & ex non ente nihil generatur, in digetur enim in generatione alio, quod sit subiectum.

Et cum viderunt quid sequitur hant positione, & copulatur cu illa, dixerunt quod res non sunt plures sed solum ens. illi. nopinali sunt haet. opinionem ex hoc, quod diximus

Nos autem vtemitr in sermone alio modo a primo. dicere enim quod generatio est ex ente, aut ex no en te, aut quod non ens, aut ens acis aliquid, aut patitur, aut quod hoc uit aliquid ex quolibet non habet differentiam enim a enim est differentia inter hoc, quod dicamus, quod Me dicus agit aliquid aut patitur, aut dicamus quod medicus e aliquid, aut sit aliquid, quodcunque sit sim pliciter.

Et, cum hoc dicitur dupliciter, aut multipliciter, manifestum est quod ita est in hoc, quod diximus ex ente, aut ens agit, aut patitur. Medicus igitur aedificat, non secun dum quod est medicus, sed secundum quod est aedificator: et medicus sit albus, non secudum quod medicus, sed secundum quod niger: medicinare autem, & no medicinare est secundum quod est medicus. & quia non dicimus proprie, & prin cipaliter medicum agere, aut pati, aut aliquid generari a mediconisi quando illud, quod agit, aut re cipit, fuerit secundum quod est me dicus, manifestum est quod, cum dicimus quod generatio est ex non ente, intendimus hoc etiam scilicet secudum quod est non ens. &, quia illi non distinxerunt hoc, errauerut. &, quia ignorauerunt hoc, peccauerunt, adeo quod existimauerunt quod nihil generatur, & quod nihil fit omnino, sed negauerunt generationem omnino.,

Et nos etiam dicimus quod nihil fit omnino ex non ente simplici ter, sed dicimus quod aliquid generatur ex non ente. v. g. per accidens. generatur enim aliquid ex briuatione, & est aliquod non ens per se absque eo, quod fit in eo. Et hoc tenetur pro improbabili, & existi matur esse impossibile aliquid generari ex non ente.

Et secundum hunc modum non generatur etiam ens ex ente nisi per accidens. hoc enim etiam erit secundum illum eundem modum. vg. quonia generatur. animal ex animali, et ex aliquo animali anim, mal. si igitur canis generatur ex equo, tunc generatio canis est ab aliquo animali, et ab animali sim pliciter, sed generatio eius ex eo non est secundum quod est animal cum habet rationem animalis. quod ligitur innatum est fieri animal, non per accidens, necesse est vt ge neratio eius sit ex non animali.

Si igitur aliquid fuerit ens non est ex non ente, neque ex ente. iam enim Aiximus quid intendimus cum dicimus ex non ente. Et non auferemus per hoc totum ens, neque torum non ens.

Iste igitur est, vnus modorum. quibus vtimur. Et est alius, quoniam possibile est dicere ista esse in pot entia, & possibile est dicere in actu. & iam determinauimus hoc perfectius in alioloco. Iam igi tur habemus illud, quod promisimus de dissolutione quaestionum, qui bus Antiqui coacti sunt ad nega dum quaedam dicta. quoniam hac causa declinauerunt Antiqui hac leclinatione a via ducente ad generationem, & corruptionem, & vniuersaliter transmutationem. si enim inspixissent hanc naturam tunc recessisset omne, quod ignora uerunt in hac intentione.

Et inuenimus alios, qui aliquam tulum inspexerunt eam, sed non quantum sufficit. primo vero, quia dicunt simpliciter aliquid genera ri ex non ente, quia sermo parmenidis apud eos est verus: deinde quia dicunt quod, cum sit vna numero, est etiam in potentia, & ra tione vna: & in hoc est differentia magna. Nos autem dicimus quod materia, & priuatio differunt: et quod altera, scilicet materia non est per accidens, priuatio autem non est per se: & quod materia est aliquod propinquum, & substantia quodam modo, priuatio aut non omo.

illi autem ponunt non ens magnum, & paruum eodem modo, si ue per ambo demonstrent illud, si ue per vtrunque per se, & sic erit ista sententia trinitatis alia ab il la. vsque autem ad hunc locum bene dixerunt, quoniam necesse est vt sit hic aliqua natura subiecta: sed posuerunt istam naturam vnam. quia igitur, si aliquis dixerit in ea dua uitatem, dicendo ipsam esse magnum, & paruum, nihil dicet diuersum adicto. negat enim aliam naturam. quoniam illa natura permanet, es est amplexa cum ereatione, qua ereantur generabilia, vt mater. ista aut alia natura, quae est altera partium contrarietatis, multoties facit existimare consyderantem per suam mete malitia actionis eius, ipsam non esse omnino.

Quoniam, quia est hic aliquid diuinu, quod est bonu & appetibile. dicimus quod hoc est cotrariu eius, & est illud, quod est innatu, idest naturaliter appetere, & assimilari ipsum illi, aut contingit eis, vt contrarium appetat corruptionem suiipsius. & impossibile est vt forma appetat se, quonia non est diminuta, neque, appetit suum contrarium, quia contraria corrumpunt seinuicem: sed materia appetit formam, sicut foemina mare, & turpe pulchrum: nun quia in se est turpis, sed per accidens: neque, quia est foemina, sed per accidens.

Et corrumpitur, & generatur quodammodo, & alio modo no secut dum enim illud, quod est in ea, per se corrupitur, illud enim, quod corrumpitur per se, in ea est priuatio, secundum aut potentiam non corrum pitur per se, immo necesse est vt sit non corruptibilis, neque, generabilis. quonia, si fuerit generata, indicet subiecto, ex quo generetur: & istud est ipsa natura: ergo erat, antequa generaretur, dico enim Materiam, 1 primu subiectum, illud, ex quo generatur res, & est in ea non per accidens, &, si fuerit corrupta, ad hoc veniet in postremo: ergo erat corru pta, antequam corrumperetur.

Considerare autem de principio secundum forma, vtru sit vnum. aut plura, & quid sit, & quae sint perfecte, est de opere primae Philosophiae. vnde oportet nos expectare ad ipsam. de forma aut Naturali, & corruptibili nos incipiemus declarare, & dicere, quod iam deter minauimus per hunc sermonem, que compleuimus nuc, principia esse, & quae, & quot sint. Et nos intedimus in hoc sermone aliud principium.