Policraticus
Liber 1
Prologus
Caput 1 : Quid maxime noceat fortunatis
Caput 2 : Quid in studiis alienum
Caput 3 : Distributio officiorum, ex politica constitutione veterum
Caput 4 : De venatica et autoribus et speciebus eius, et exercitio licito et illicito
Caput 5 : De alea, et usu, et abusu illius
Caput 6 : De musica, et instrumentis, et modis, et fructu eorum
Caput 7 : De dissimilitudine Augusti et Neronis
Caput 8 : De histrionibus et mimis et praestigiatoribus
Caput 9 : Unde dicatur praestigium, et quis fuerit autor eius
Caput 10 : Qui sint magi, et unde dicantur
Caput 11 : De speciebus Magicae
Caput 12 : Qui sint incantatores, arioli, aruspices, Pythii, vultiuoli, imaginarii, coniectores, chiromatici, specularii, mathematici, sallissatores, sortilegi, augures
Caput 14 : De variis ominibus
Liber 2
Prologus
Caput 1 : Omnia vana esse, et res ex fide sua cuique respondere
Caput 2 : Contemnendas non esse omnino rrum naturalium significationes
Caput 3 : Signorum alia esse universalia, alia particularia: et quid significet geminatio Solis
Caput 4 : De signis quae praecesserunt excidium Hierosolymitanum novissimum
Caput 5 : Quanta fuerit calamitas obsessorum, et obstinatae malitiae quis fuerit finis, et quae pietas Titi
Caput 6 : De Maria quae urgente fame comedit filium
Caput 7 : De numero captivorum et occisorum et peremptiorum fame
Caput 8 : De pergrinatione fidelium, quos sub ea tempestate servavit Christus apud Pellam
Caput 9 : Testimonium quod perhibet Iosephus Christo
Caput 10 : De Vespasiano, qui claudum et caecum curasse legitur
Caput 11 : Signa esse quae contra naturam fiunt
Caput 12 : Nihil contra naturam, autore Platone, contingeret, qui naturam dicit Dei voluntatem
Caput 13 : Quia Deus signis suam praemunire dignatur creaturam
Caput 14 : Quid signum, et de somnio
Caput 15 : De speciebus somniorum et causis et figuris et significationibus
Caput 16 : Generalia quaedam de significationibus, tam somniorum, quam aliorum figuralium
Caput 17 : Coniectoriam non esse sequendam
Caput 18 : De fundamento Mathematicae, et exercitio sensuum, et viribus animae, et profectu rationis, et efficacia liberalium disciplinarum
Caput 19 : De differentia Mathematicae doctrinalis, et mathesis reprobatae, et traditione Mathematicorum, et erroribus eorum
Caput 20 : Quod providentia Dei rerum naturam non perimit, neque series rerum immutat providentiam, et quod liberum arbitrium manet cum providentia.
Caput 21 : An possit a Deo sciri quae non sciuntur; et quod idem est scientia, praescientia, dispositio, providentia, et praedestinatio; et quod vera infinita sunt, ut numerus eorum non queat augeri vel minus; et quod providentia nullam necessitatem rebus inducit.
Caput 22 : Quodex possibili non sequatur impossibile, et quid ex quo necessario consequatur novit altissimus, qui omnia solus potest.
Caput 23 : Abiectio novi Stoici
Caput 24 : Quod mathematici temerarii sunt, indifferenter futura iudicio suo subiicere praesumentes
Caput 25 : Quod argumentum a signo suo non est necessarium, et de Ezechia, Achab, et Ninvitis; et quod ea quae significantur mutari possunt.
Caput 26 : Quod sentnetia Dei moveri potest, quod consilium Dei immutabile est, et voluntas Dei prima omnium causa, et quod mathesis via damnationis est.
Caput 27 : De aruspicibus et chiromanticis et Pythonicis et Saulis detectione.
Caput 28 : De speculariis et quod maligni spiritus interum futura praenoscunt, et de subtilitate naturae, et longa exprientia temporis, et revelatione superiorum potestatum, et quod saepe dcipiunt, aut decipientes, aut decepti, et quod specularios mala indubitata sequuntur.
Caput 29 : De Physicis, Theoricis, et Practicis
Liber 3
Prologus
Caput 1 : Quid sit salus universalis et publica
Caput 2 : Quid sit contemplatio hominis sapientiam affectantis, et quis sit fructus speculationis huius
Caput 3 : Quod superbia radix est omnium malorum, et concupiscentia lepra generalis, quae omnes inficit
Caput 4 : Quid adulator, assentator, et palpo; et quod eis nihil perniciosius.
Caput 5 : De cautela adulatorum et fraude multiplici et comitibus adulationis et sequela eorum
Caput 6 : Quod adulatores multiplicati sunt super numerum, et a praeclaris domibus honestos et dissimmiles sui expellunt
Caput 7 : Fraudem adulatorum initio vitandam, et quod munueribus aut obsequiorum difficultate validissime procedit
Caput 8 : De mundana comoedia vel Tragoedia
Caput 9 : Quod mundus suos habet Elysios et quod eadem fides est nostri temporis et praecedentium patrum et virtutis cultores inspectores sunt theatri huius
Caput 10 : Quod sibi personae coaptantur et depriciantur dissociatae et de Cleopatra, Augusto, et Scipione: et quod Roman vanitati dedui sunt; et quis sit adulatoriae finis
Caput 11 : De munusculariis et promissariis et quod praemittere non expediat ad virtutem
Caput 12 : De rationalibus et secretariis divitum et quod amicitia non nisi in bonis est, et quod diues familiarem potius exprimat quam amicum, et licet familiaritas divitum utilis videatur, saepe periculosa est, et quod innocenter vivendum est.
Caput 13 : Quod vendicari possunt quae sunt adulationibus acquisita, et de lenonibus et mollibus et poena eorum et quod pudicitia auferri non potest violenter, nisi mens ipsa consentiat
Caput 14 : Adulatores puniendos esse, tamquam hostes Deorum et hominum et veritatem gratanter amplectendam et patientiam custodiendam, tam rationibus quam exemplis maiorum
Caput 15 : Quod ei duntaxat licet adulari quem licet occidere, et quod tyrannus publicus hostis est
Liber 4
Prologus
Caput 1 : De differentia principu et tyranni, et quid sit princeps
Caput 2 : Quid lex et quod Princeps, licet sit legis nexibus absolutus, legis tamen servus est et aequitatis geritque personam publicam et innocenter sanguinem fundit
Caput 3 : Quod princeps minister est sacerdotum et minor eis et quid sit ministerium principatus fideliter gerere.
Caput 4 : Divinae legis autoritate constat principem legi iustitiae esse subiectum
Caput 5 : Quod principem castum esse oporteat et anaritiam declinare
Caput 6 : Quod debet legem dei habere praemente et oculis semper, et peritus esse in literis, et literatorum agi consiliis
Caput VII : Quod timorem Dei doceri debet, et humilis esse, et sic servare humilitatem; quod autoritas publica non minuatur et quod praeceptorum alia mobilia, alia immobilia.
Caput 8 : De moderatione iustitiae et clementiae principis, quae debent in eo ad utilitatem Reipublicae contemperari
Caput 9 : Quid sit declinare ad dextram vel sinistram, quod principi prohibetur
Caput 10 : Quid utilitatis de cultu iustitiae principes consequantur
Caput 11 : Quae sit alia merces Principum
Caput 12 : Ex quibus causis transferantur principatum, et regna
Liber 5
Prologus
Caput 1 : Epistola Plutarchi instruentis Traianum
Caput 2 : ?d Respublica secundum Plutarchum et quid ?icem animae in ipsa obtineat, aut membrorum.
Caput 3 : Quae praecipue versentur in intentione Plutarchi: et de reverentia exhibenda Deo et rebus sacris
Caput 4 : De reveentia personarum, et rerum, et quod modis persona sit venerabilis.
Caput 5 : Quae poena immineat his, qui ministris ecclesiae locorumque venerabilium iniurias inferunt: et de privilegiis locorum venerabilium: et quod absolutio nec per vim extorqueri, nec surripi potest per fraudem
Caput 6 : De principe qui caput est reipublicae et de electione eius, et privilegiis, et praemio virtutis et culpae; et quod beatum Iob debeat imitari, et de virtutibus beati Iob
Caput 7 : Quae mala vel bona subiectis proveniant de moribus principum: quod et aliquorum strategematicis roboratur exemplis.
Caput 8 : Quare Traianus videautr omnibus praeferendus
Caput 9 : De his qui in republica otinent locum cordis, et quod iniqui arcendi sunt a consilis potestatum, et de timore Dei, et sapientia et Philosophia
Caput 10 : De lateribus potestatum, quorum necessitas explenda est, malitia reprimenda
Caput 11 : De oculis, auribus, et lingua potestatum, et de officio praesidis, et quod iudicem oportet habere iuris et aequi notitiam, voluntatem boni, et potestatem exequendi, et quod iuramento debet esse alligatus legibus, et a sordibus munerum alienus.
Caput 12 : De sacramento iudicum et collatione Pythogorae et Alexandri, et in quibus rebus gratiam partibus possit facere iudex, et de quaestioneibus captiosis.
Caput 13 : Quando iudicium debeat ordinari, et de conceptione sacramenti calumniae, quod ex necessitate praestant actor et reus, et quid immineat illi, qui iuramentum subire detractat, et de sacramento advocatorum, et poena calumniatorum, sive prae varicantium, aut tergiversantium
Caput 14 : De ratione instrumentorum
Caput 15 : Quae pertineant ad religionem Praeconsulum, praesidum, et ordinariorum iudicum, et quatenus Xenia protendi liceat; et de Cicerone, Bernardo, Martino, Gaufrido carnotensi
Caput 16 : De crimine repetundarum, quo tenentur et paresides et iudices, qui aliquid omnino accipiunt, propter eas res, quae sibi sunt ex officio faciendae: et de Samuele, qui docet iuge sacrificium esse debere in domo iudicis, quae seipsam oblationem iustitiae, et bonorum operum exhibet templum Dei.
Caput 17 : Pecuniam contemnendam esse prae sapientia: quod etiam veterum Philosophorum probatur exemplis
Liber 6
Prologus
Caput 1 : Quod manus reipublicae aut armata est, aut inermis, et quae sit inermis, et de officio eius
Caput 2 : Quod militia delectum exigit, scientiam et exercitationem
Caput 3 : De militibus gloriosis, qui militiae inutiles sunt
Caput 4 : Quarum rerum scientiam et exercitium oporteat habere milites, et quod eos ociari non licet. Et de Augusto, qui filias suas fecit institui in lanificio
Caput 5 : Duo esse praecipua quae militem faciunt, delectum scilicet et instrumentum
Caput 6 : Quae mala proveniant nostris neglecto delecta militum, et qualiter Haraldus Walenses subegerit
Caput 7 : Quae sit conceptio sacramenti militaris, et quod sine eo militare non licet
Caput 8 : Armatam militiam ad religionem ex necessitate teneri, sicut illam quae in clero divinis obsequiu consecratur; et quod miles sicut honoris, ita et laboris nomen est
Caput 9 : Quod fides Deo debita, sit cui vis homini praeferenda, nec servatur homini, nisi Deo servetur
Caput 10 : De privilegis militum et quod sacramento astricti sunt ecclesiae, et quare gladius offeratur altari
Caput 11 : Quod milites durius castigandi sunt, si militia lege contempta, privilegiis abutuntur
Caput 12 : Quod varia animadversio procedit in eos, qui duci non obtemperant, et quatenus debeat obediri, et in quibus mandatis locum habeat examinatio militaris; et in quibus non.
Caput 13 : Quare cingulo priventur milites, et quod exautor autus non habet aliquod cum gladio telove commercium, et quare galdius infertus est cingulo.
Caput 14 : Quod disciplina militaris plurimum prodest, et quid militiam maxime frangit
Caput 15 : Romanos disciplina prae caeteris viguisse, et in eis Iuium Caesarem floruisse prae caeteris
Caput 16 : Quae nostratibus mala proveniant ab indisciplinatione
Caput 17 : Nobis a nostratibus esse exempla virtutum, et quas civitates in Italia condiderit Brennus secundum antiquas historias
Caput 18 : Exempla recentium historiarum, et quomodo rex Henricus secundum tempestatem et procellas regis Stephani serenaverit, et pacauerit insulam
Caput 19 : De honore militibus exhibendo, et modestia indicenda; et qui militiae artem tradiderint, et generalia quaedam praecepta eorum
Caput 20 : Qui sint pedes reipublicae et de cura eis impendenda
Caput 21 : Rempublicam ad naturae similitudinem ordinandam, et ordinem de apibus mutuandum
Caput 22 : Quod sine prudentia et solicitudine nullus magistratus subsistit incolumis, nec viget respublica cuius caput infrimatur
Caput 23 : Levitatem sicut loquendi, ita audiendi vitandam, et quod finis voluptatis, poenitentia est.
Caput 24 : Vitia potestatum ferenda sunt, eo quod in eis auspicia publicae salutis constant, et quod dispensatores salutis sunt, sicut stomachus in corpore animalia nutritiva dispertit, et hoc ex sententia domini Adriani Papae
Caput 25 : De cobaerentia capitis et membrorum reipublicae et quod princeps quaedam imago deitatis est, et de crimine maiestatis, et de his quae sunt in fidelitate servanda
Caput 26 : Quod vitia ferenda sunt aut tollenda, et a falgitis distant, et generalia quaedam praecepta de officio principis, et brevis epilogus quanta sit reverentia ei exhibenda
Caput 27 : Quod Gnathomici pervertunt, nec vera fateri patiuntur, et quod eis exemplo Marsiae corium detrahendum est, si sapiant divites; et quod calumniatores pauperum Deus ipse persequitur
Caput 28 : Autoritate Socraticorum quando quis de suo commendatur, et quando aliena sit laudatio
Caput 29 : Quod pro merito principis formatur populus, et ex merito populi, formatur principatus, Deoque placido creatura quaelibet mansuescit, et servit homini
Caput 30 : Brevis epilogus adversus Gnathonicos
Liber 7
Prologus
Caput 1 : Quod Academici modestiores fuerint aliis Philosophis, quos temeritas excaecavit, ut darentur in reprobum sensum
Caput 2 : De errore Academicorum et quos eorum liceat imitari et quae sunt dubitabilia sapienti
Caput 3 : Unde dicti sint Academici, aut quis timor aut passio mentis, secundum A. Gellium et Stoicos, in sapientem cadat
Caput 4 : Unde dicatur philosophia: et de Samio Pythagora, et doctrina eius, qui Italicis philosophandi autor extitit
Caput 5 : De lonico genere Philosophorum, et autoritate Socratis, et dogmate Platonis, et opinione eius post mortem
Caput 6 : De Aristotele, et opinione eius, et Stuidiis, et quod variis disputationibus dubitationem Academicorum movit, et de regula eorum
Caput 7 : Quod alia sensus, alia rationis, alia religionis autoritate probantur, et quod fides in omni doctrina aliquod stabile initium vendicat, quod probari non debet; et quod alia per se doctioribus innotescunt, alia rudibus: et quatenus deubitandum sit. et quod pertinacia, veritatis inquisitionem plurimum impedit
Caput 9 : De arrogantia multitudinis imperitae; et qualiter legenda sunt ea, quae prodesse poterunt et obesse, et quod ingenio vel executio sine gratia sapientiae non contingit
Caput 10 : Omnes scripturas esse legendas, et de benedictione quae primigenis data est, et filiis Noe, et quod rationis autoritas nullius gentilium praeiudicet
Caput 11 : Quid sit vere philosophari, et ad quem finem scripturarum vergat intentio
Caput 12 : De ineptiis nugatorum; qui sapientiam verba putant: et quod aliter legendi sunt libri divini, aliter gentiles
Caput 13 : Quae sint necessaria et quasi claves philosophandi, et quod simplicitas amica est veritati: et quid sit iuctari cum angelo vel cibare eum et quid sit aut prosit ad vocationem sapientiae, relinquere patriam
Caput 14 : De septima clave discentium
Caput 15 : In quo Epicurus et sui summum bonum constituant, et quod per multos labores itur ad voluptates
Caput 16 : De amore divitiarum, et quod in eis anima non quiescit
Caput 17 : De ambitione, et quod cupiditas stultitiam comitetur, et quis sit ortus tyrannidis, et de diversis vitiis ambitiosorum
Caput 18 : Quod ambitiosi dissimulant se velle quod maxime appetunt; et quibus excusationibus propositum tegant
Caput 19 : De his qui impudentius irruunt, sine dissimulatione ambitionis, quos neque ratio nec autoritas reprimere potest
Caput 20 : De legibus secularium principum, quibus curiales et officiales arcentur ab honoribus ecclesiasticis, et quibus exemplis Dathanitae et Abironitae nitantur obtinere.
Caput 21 : De hypocritis, qui ambitionis labem falsa religionis imagine nituntur occultare
Caput 22 : De eisdem, et de Ezechia, qui thesauros, quos ostentavit, amisit
Caput 23 : Quod Carthusienses, dum moderationis habenis, avaritiam cohibent, et magni monits nova religio, dum omnia mundana contemnens, et de crastino non cogitans repellit omnia, avaritiam excludit, ab Hypocritarum nota et nomine longius absunt: et qui sunt seculares aut religiosi, et quae regalia activorum, et quae ociosorum, et quis sit finis Hypocriseos
Caput 24 : De invidis et detractoribus
Caput 25 : De libertatis amore et favore, et de his quae libere dicta patienti animo maiores tulerint: et de differentia loedoriae et scommatis
Liber 8
Prologus
Caput 1 : Quod Gnathonica subest Thrasonianae, et de septem principalibus vitiis, et sequela eorum, secundum beatum Gregorium: et quod inanis gloria nobilem habet ortum
Caput 2 : Quod rarus est contemptor gloriae, et de tribus locis a quibus laudis materia trahitur, et quae sit laus vera, quae perfecta, quae neutra; et de moderatione largitionum
Caput 3 : Quod omnis professio suos Thrasones habet, et de personis qui ad similitudinem Eunauchi Terentiani sint apud inaniter gloriantes, et quod vana gloria meretricis more loculos sequitur
Caput 4 : Quod nullum vitium peius avaritia, nec amari posse qui suspectus est avaritiae: et de duplici fonte liberalitatis, et uter sit potior, et de Confidio et Gillia
Caput 5 : De duobus naturalibus affectibus, scilicet amore iusti, et amore commodi: et de sequela eorum, amore scilicet libertatis, et amore dominandi: et de comparatione Caesaris et Catonis, de Alexandro, Aristotele, Augusto et Platone, et de his qui via devia ad gloriam pergunt.
Caput 6 : De luxuria et libidine, et quinque partito mortis introitu, et quorum sensuum sit voluptas perniciosior, et triplici genere convivarum secundum Portunianum, et pernitiae gulae: et de convivio Didonis et Evandri, apud Virgilium
Caput 7 : De cibariis et sumptuariis legibus veterum, ad intemperantiam coercendam: et differentia earum secundum Portunianum, et de intemperantia Antonii, et frugalitate Iulii Caesaris, de Augusto, et Neronae, et C. Caligula, et Vitellio, et Metello
Caput 8 : De convivio philosophico, et quod ei civile connexum eset: et de sumptuariis legibus eius
Caput 9 : Quod etiam in sacra scriptura sunt optimae civilitatis regulae, et quod nihil virtute civilius: et quae sunt regulae civilitatis in conviviis observanda, et de verecundia.
Caput 10 : Regula convivandi, sensu et fere verbis Macrobii, sumpta de libro Saturnaliorum, et de commatibus et de cavenda ebrietate, et de observandtia convivantium, et C. Claudio Cesare dicente, quod sicut nautae scopulum fugiunt, sic fugiendum est infrequens et insolens verbum
Caput 11 : De molestiis et oneribus Coniugiorum, secundum Hieronymum et alios Philosophos: et de perniciae libidinis, de mulieris Ephesinae et similium fide
Caput 12 : Quod brutis et insensibilibus quidam appetant conformari et quanta humanitate cum servis vivendum sit: et de trium reliquorum sensuum voluptate
Caput 13 : De frugalitatis commendatione, et nota Quintiliani in Senecam, et quomodo frugaliter possit avaritiae suspicio devitari
Caput 14 : Quod nihil ad gloriam fructuosius est laude et favore bonorum, et maxime scriptorum: et quod turpium familiaritas non tam prodest quam obest, et quod uno benefacto vel dicto gloria propagatur
Caput 15 : Honestatem aut solam, aut prae caeteris expetendam, et in ea tota liberalitati locum esse praecipuum, et econtra avaritiam gloriae plurimum adversari.
Caput 16 : De quatuor fluminibus, quae de fonte libidinis oriuntur Epicureis, faciunt quae deluvium, quo fere mundus mergatur, de aquis contrariis et vestibus Esau.
Caput 17 : In quo tyrannus a principe differat, et de tyrannide sacerdotum, et in quo pastor, fur, et mercenarius ab invicem differunt.
Caput 18 : Ministros Dei esse tyrannos: et quid tyrannus; et de moribus C. Caligulae, et Neronis nepotis eius, et exitu utriusque
Caput 19 : De morte Iulii Caesaris, et aliorum gentilium tyrannorum
Caput 20 : Quod autoritate divinae paginae licitum et gloriosum est, publicos tyrannos occidere, si tamen fidelitate non sit tyranno obnoxius interfector, aut alias iustitiam, aut honestatem non amittat
Caput 21 : Omnium tyrannorum finem esse miseriam; et quod in eos Deus vindictam exercet, si manus cesset humana, ac hoc in Iuliano apostata, et multis sacrae scriptura patet exemplis
Caput 22 : De Gedeone qui forma praesidentium est, et Antiocho
Caput 23 : Consilio Bruti utendum esse adversus eos, qui pro summo pontificatu non modo certant, sed scismatice dimicant: et quod tyrannis nihil quietum
Caput 24 : Epicureos nunquam assequi finem suum
Caput 25 : Quae via fidelissima sit, ad assequendum, quod Epicurei appetunt, vel pollicentur