SUMMARY i. Testamentum quid sit. Et unde dicatur. 2. Et quid sit milis 3. Species testamentorum quot sini 5. Miles unde dicatur 6. Testes quot requiruntur in testamento 7. Testamentum quis possit facer 8. Eremitae & solitarii, an possint facere testamentum 9. Testamentum qualiter constituatur. Et qualiter confirmetur 10. Qualiter infirmetur in 12. Querelam quae causae inducani 13. Vterini fratres an admittantur ad querelam¬ 14. Effectus querelae quis si 15. Filia si instituatur in dotem, an agat querela 16. Effectus ultimae voluntatis quis su 17. Institui quis possit, vel non, quibus temporibus consideretur 18. Institutio quomodo fiat. Et quid dicatur institutio. 21 19. Quantitates portionum possunt exprimi in institatione, pri ut testatori placuerij 20. Assis appellatione quid contmeatur 21. Substitutio quid dicatur. Et quomodo dividatur 22 23. Haeres ad quid teneatur. Et per quem cogatur voluntatem di functi servare. 24 25. Clericus de quibus possit testari, & de quibus non 26. Relicta in testamento qualiter petantur ab episcop.

TRactavimus de donationb inter vivos, & causa mortis: sed quoniam hae in testamentis fieri so lent videamus de testamentis. Vel sic: Vi dimus de voluntatibus inter vivos, vide¬ mus de voluntatibus extremis, vel ita: Vidimus de peci cler. quod in testamentis relinqui potest, videamus detie stamentis. In primis sciendum est, Quid sit testamentum a vnde dicatur, quod sint species testamentorum, Quo testes requirantur in testamento, Quis possit facere testa mentum, qualiter conficiatur, qualiter confirmetur, qua liter infirmetur, quis sit effectus ultimae voluntatis, A quid haeres teneatur, Et per quem cogatur defuncti vo luntatem adimplere

Quid sit testamentum Juita sententia volutatis nostrae, de eo quod post mortem nostram haeredem instituendo, fieri volumus: utff.eodem l.i.b Bene dico, Justa sententia, non dico i. solennis, ut quidam, se¬ justa ad literam, nam si justa est, pro sententia & lege ser¬ vanda est. f. ad l. fal. leg.. Institut. ad l. fal. in princip. in auchen.d nup. Sdisponat, secus, si impia vel injusta, unde si dicat, quo reliquiae suae jactentur in mari, non servabitur haec volum tas ff. decondit. institu, cum quidam, vel si quid praecipiat con tra jura, vel bonos mores: vel ea quae ad pietatem, vel vereo cundiam nostram laederent, quae nec nos facere posse cre dendum esc f.de condit. institut. conditiones, & leg fidejus. adi dem infra eodem tua, &c. Raynaldus, ad si. & cap. requisisti, ve spons.i. & de sepult. fraternitatem. 16. quaestio 4. volumus 13. quae stio. 2. ultima roluntas, C. de sacro sanct. eccles. leg 1. infra eoden judicante, & cap filius. De eo quod post mortem haereden institut. &c. bene dixi, quia necesse est, quod haeredes inst tuamus, alias non esset testamentum: Institut. de lega. §an te haeredis

Unde dicatur. Ex eo quod testatioe mentis est Ins eod tit. in princ. sic argum. dicitur quasi argute in ventum: & secundum hoc codicillus largo modo dicitu testamentum. argu. ff.de jure codic. ab intest. §. fin

Quot sint species testamentorum. Et quidem antiquo tempore tres fiebant divisione Unum enim testamentum erat pacificum, quod appell¬ batur calatis comitiis, id est a bonis initiis, vel bonis cor ventibus. calos enim diciturbonum, comitiae conventu: Secundum erat bellicum, quod procinctorium ex eo for te, quod succincte fiebat, dicebatur: & haec duo prorsu jam pridem abierunt. Accessit ergo tertium genus, quo dicebatur per aes & libram: quia per emancipationem, i est, quandam imaginariamvenditionem agebatur quinc testibus & libripende, id est, tabellione, vel erant libriper dae aestimatores qui libri pendebant, secundum Azo. civi bus Romanis, & puberibus praesentibus, & qui fa id ess haereditatis substantiae ff. de verb. signif. pronunciatio. §. fami liae. dicebatur emptor. & hoc diutius permansit, sed poste in usu esse desiit: & omnia haec narrantur. Inst. eod in prin. Hodie vero dicendum, quod aliud est testamentum mili tare, aliud privatum. Privatorum aliud nuncupativum aliud solenne. de nuncupativo & solenni dic, ut not. infr eod. §. qualiter conficiatur. Testamentum militare est illu¬ quod miles facit. Dicitur autem miles, ut ait Vegetiu de re militari, qui jurat se non evitaturum mortem propte salutem Reipub. secundum Azo. exemplum est hodie ir militbus ordinis desperata. Nec sufficit, quod sit electu tyro, etiam si publicis expensis litem faciat, sed necesse es ipsum in numero militum referri. ff. dete. mil. I. antep. id es in matricula, vel tab. in qua omnia nomina militum scri bebantur, secundum Azo. sicut alias legitur. ff. de albo scrib 1. & 2. Idem est, si in comitatu principum retentus confe¬ stim cingi jussus est f detest. mi. I pen. Sed & stigma, id est nota puplica eorum brachiis debebat infigi C. de fabricend. stigma. & talis miles a signis militaribus citra 20. ann. & sin magna causa remitti non poterat sine infamia ff. ex quibu cau maj. I pen ff.de his qui not. infam.l.2. Hodie vero tales no inveniuntur, sed inermes tantum, puta clerici. supra de ser non ord libentius supra de cor.vit. ci.50. dist clerici 54 dist. c1. & ex antiquis. 23. qu. i. militare. & advocati militant: namque pa troni causarum qui gloriosae vocis confisi munimine la borantium, spem, vitam. posterosque defendunt. C. de advo¬ diver jud. advocati Miles vero dictus est a multitudine aut a malo, quod debet arcere, aut a numero milleno, siv millesimo: quia de mille unus praecipuus & magis stre nuus in militem eligebatur ff.de testam. mil. l.. §. miles. iuxt. illud Salomon. Virum ex mille unum reperi: mulieren ex omnibus non inveni Ecclesiast. 7. Talis miles privilegii habet, quia si in expeditione est, in conflictu belli, vel vita periculo constitutus, licet ei testari quomodo potest 8 vult C. de testa. mil. quanquam proinde, etiamsi nullus testi intersit, si tamen sanguine rutilanti, vel in vagina, vel cli peo suo voluntatem suam, aut in pulvere scripserit, & leg possit, stabilis erit. C. de test mil milites in hoc enim casu nu da voluntas sufficit. ff. de testa. mil. l.1. Sin autem in expedi tione sit, non tamen in conflictu, vel vitae periculo, sed ij tentorio forte, vel alibi, duos saltem testes adhibere debe ut testetur coram eis, quem velit sibi haeredem esse, & cu libertatem, & cui legatum relinquere: nec sufficeret,s sermonibus simplicibus, sicut plerunque fieri solet, dice ret. Te haeredem facio, aut bona mea relinquo, quod ipse rum militum interest, alioquin non difficulter invenire tur qui diceret, se post mortem militis hoc audivisse: & si vera judicia subverterentur. f. detestam. mil. divus. Instit. d mil. testam. §. plane. & S id privilegium & seq. Quid si non i expeditione, si sed domi sit, vel alibi, jure communi testar debet. ut C. de testam. mil. I. pen. Iustit. eod. Sollius autem. & es arg. quod illi clerici tantum, qui regulariter vivunt, & sun circa divinum officium occupati, debeant gaudere priv legio clericali, super quo vide quod not. sup. de conjug. §. versic. privilegii. Hoc privilegium habet, & si caecus vel mu tus factus sit, dum est in expeditione ante causariam mis sionem ff. de testam. mil. l. 4. Sed & si is, qui ignorat an sui ju ris sit, propter mortis patris incertitudinem, hoc privile gium habet: sed si non testetur, nisi de castrensib & igno rat inortem patris, bona paterna ad haeredem institutun non pertinebunt ff de test. mil. ex milita §. si miles. & §. sequen Is etiam qui scit se esse filiumfam. testari potest, sive sit in armata militia, vel inermi. nam hoc quibusdam privilegi loco concessum est. Instit. de testam. mil. S sin & quibus non e permiss. facere testam. in princ. & not. de hoc supra tit. §. quo sint. & §. qui cle. & de do. §. quis possit. & seq. Habet & mile privilegium circa personam haeredis. nam & deportatos & fere omnes quis factionem testamenti non habent, in stituere potest: servum tamen poenae non potest institue re, nisi mortis tempore in civitate inveniatur: quia tun incipit convalescere institutio, quod generaliter dicen dum est omnibus aliis institutis, scil. quod si non valet con siderato tempore institutionis, convalescit tamen, si tem pore mortis impedimentum cessaverit. ff. de testa mil. I qu neque. §. 1. unde & si mulier instituta turpis suspicionis si valet: quia nec testamentum militis aliquid capere potest. detest. mil.I miles ita § mulier. nisi forte tempore mortis co¬ recta, & bonae opinionis inveniatur, secundum Azo. tun enim non debet despici in eo quod fuit, quia jam incipi esse quod non fuit. 5o. dist. ferrum. supr. de testi testimonium. E aliud privilegium habet miles, quo ad qualitatem institi endi: quia usque ad certum tempus, vel ex certo tempore i antea instituere potest, & sic decedere, quo ad tempust. status, & quo ad tempus intestatus ff. de test. mil. si miles uni §. .I. miles iia. Et est notandum, quod si miles instituat un haeredem in paganicis bonis, alium in castrensibusjus a crescendi non habet locum inter eos: quia quasi duorun hominum duae haereditates intelliguntur: adeo quod ne es alienum communicat, sed uterque solvit, quod haered tatem suam contingit: quod si altera pars ad solvendum ae alienum, quod eam contigerit, non sufficiat, & ideo inst tutus haeres haereditatem suam repudiaverit, is qui adiii cogitur totam haereditatem defendere, aut totam repud are, & creditoribus cedere f. detest. mil. si certarum. § Jul. Sit autem unum instituat in una re, vel in una uncia, & aliun in alia, tunc est jus accrescendi inter eos f. de test. mil si ter tarum. resp. 1.C. de testa. mil. quanquam. nec obst. ff. de test. mil. miles unum ex fundo. ubi dicitur, creditur quantum ad residu patrimonium intestatum decessisse: creditur enim ita a ju re, si probetur militem ita voluisse. Verum si unum insi tuat tantum in paganicis, vel in castrensibus, omnia ad ips institutum pertinentiure intestati. C. de testam. mil. l.1. & nisi ubi filiusfam. miles ignorat patrem mortuum esse, u no. supra eod. ver. sed & si is qui ignorat. Durat autem hoc pr vilegium militum, quamdiu sunt in expeditione, ex qu dimissi sunt de militia, si moriantur intra annum, sive cor ditio institutionis intra ann. extiterit, sive postea. Institu.d mil. test. §. sed hactenus. f.de test. mil. quod constitutum. & l. quo dicitur. & hoc verum est, si dimissi sunt ex causa honest. vel causaria. nam si causa ignominiae, statim amittunt pr vilegium ff de testa. mil. I testamenta eorum. Sed & illud priv legium, quod habet miles, ut testari possit, quod alias no posset, durat etiam post missionem jur, scili. communi. u Instit. de mil test. §. ills autem. Amittunt & hoc privilegiun damnati crimine capitali communi. Si vero de crimine mi litari, ut quia arma sua alienavit, vel contra praeceptum du cis aliquod fecit, vel similia, quae enumerantur. ff. dere mi l. 2. & 3. de fide rupta argui possit non licet testari. Sin aut & Judexin sententia sibi reservavit quod liceret, licebi de castrensibus bonis tantum: si non servavit, non licebi colliguntur haec C. de test. mil & militib ff de vete. suc. Ii ff. de tel mil. ex militari. ff. de injust. ru irri. te. si quis filio. §. sed & si qui fuerit capi ff dedo. inter vir. & uxo, cum hic status. §. si miles ff.d lig. 3. si quis. in princ. test. §. miles. Haec autem omnia apposu quia possunt habere locum in testamentis clericorum in aliquibus, ut patet in his, quae non supra eod. vershodie. & ve quod si non in expeditione. & vers. is etiam qui scit. & supra tiu § quot sint. & S. qui cleric

Quot testes requiruntur in testamento Etqu dem regulariter 7. ut patet in his, qua not. infra eod. qualiter conficiantur. & probatur. C. de bon posse secundum tab. I2. alioquin, ut ibi legitur, a contrario sensi bonorum pos. peti non potest. Sed quid ad nos de bo. po cum hodie de jure civili admittatur quilibet ad successio nem, ut Inst. de suc. quae ab intest defe. §. admonendi & §. fin. & ( de suis & legi. haer auih. in successione & deleg haer. auth. cessante Respond. valde ad nos, in 4. casibus. Primus casus est, ub quis capite minutus fecit testamentum, & postea dece iit, factus tamen civis Rom. & suae potestatis. Instit qui mo test infir §. non tamen. Secundus est, ubi quis sub cond. insti est haeres. nam licet conditio deficiat. praetor tamen per mittit bonorum pos. secund. tab. ff. debon. pos. secund tab. I. §. 2. Tertius est, quando posthumus praeteritus nascitu vivo testatore, & sic decedit. quamvis enim testamentum nimia subtilitate videatur ruptum, & sic haeres dejurec vili non possit succedere, praetor tamen concedit bon. po¬ secuntab. si alias solenne fuerit testamentum. ff. de inju.ri irri. test posthumus praeteritus. respon. 1. Quartus est, si filiusf¬ praeteritus sit. nam si petat portionem suam, testamenti ruptum videtur: si vero se abstineat, quamvis juris subti sitas refragetur: tamen voluntas testatoris, & exbono 8 aequo servabitur. Intelligas per bon. pos. secundum tab. s de inju. rup. irri. test. filio praeterito. in his & olim erat, & hodi est necelle secund leges petere bon. pos. secund. tab. Qui¬ si quis condat testamentum nuncupativum in praesenti¬ 7 testium, & tabellio inde conficit instrumentum, in qui duos tantum testes, vel tres apponit, nunquid probatu testamentum per tale instrumentum? Azo, Job. Lanfra Cre dixerunt, quod non, etiamsi nomina 7. restium inscri pta fuerint, arg. C eod tit hac consultissima §. sin & I. sin. C. de co dic. sin. in fine. qui testam facere poss. hac consultissima. §. sed qui tabulariorum testamentum enim nuncupativum nec pol set probari per 3. vel 4. testes. ergo nec instrumentum te tidem testes continens. argum. C. de fide instrum. in exerce dis. supra de fide instrum, cum soan. §. porro supra de cle peretuae. & sicut de substantia solennis testamenti sunt 7. signacu la, & septem testes, ita de nuncupativo 7. testes: ergo si unum de 7. testibus moriatur, non poterit probari de caeterot. stamentum. arg. C. eod. si unus. Inst eod. §. fin. ideoque in Lon bardia, ubi jura servantur, statim publicantur, secundun formam no. supra de fid. instrum. §. de publicatione. Place.v. ro & Mar. dixerunt, quod bene potest probari per duo testes, & per instrumentum paedictum. arg. C. arbi. tu..sfi¬ C. ad Velle. Se, con antiquae respon. I. C. de edict. divi Adri. tol. I. si C. de don. in donatio ff. de proba. inonumenta. & haec opinio ex pressim, infra eod. relatum. &c. cum omnes. hodie comprob¬ tur, quamvis aliqui illas decr. aliter intelligant, ut no. Insi eodem §. qualiter conficiatur. vers. fallit etiam in ecclesi. & jung quo no. supra de test § quoties numerus. Sed & quandoque u nus testis sufficit, & duo, & tres, vel quatuor, vel quinqu etiam, secundum I quod dic, ut not. infra S qualner conficia tur. vers. item quandoque unus testis, & seq

Quis possit facere estamentum: Respondeo is, qui potest donationem fa¬ cere. quod dic, ut not. supra de donat §. quis possit. pater nan que fam. potest facere testamentum, si major est 14. anno non filiusfa. non servus, non surdus, qui nullo modo au dit, & mutus. nam si haec duo vitia concurrant natural ter, testari non potest: secus, si literatus sit, & ex accident contingit: vel si surdus sit tantum, vel mutus. quod dic, u C. qui test sac pos. furiosum & Idiscretis. Insti. qui iest fac pos pe totum. nec is qui propriis renunciavit, potest facere testa mentum. infra eod. quia ingredientibus. 19. qu. 3. quia ingredienii C. de sac. san. eccles. anth ingressi. Sed si filios habens ingredis tur monasterium, nullo condito testamento, permittitu ei postea bona dividere, ut auth. de sanc. episc. §. si qua mulie C. ae sac ecc. auth si qua mulier. Idem puto, & si filios non habea quandoque ante professionem intra an. cum ad seculum reverti po set, inf. de reg statumus. Quid de eremitis, & solitariis, si non renunciaverut propriis, nec se alicui ecclesiae tradiderunt, v tam mutando testari poterunt. 19 qu. 3. 5. econtra Paulus. Et brev ter, qui non prohibetur, testari potest. argu. f dehis, qui su jur. sunt. I.i.ff. de procu. mutus. Potest autem filiusfam. facer testamentum de castrensi peculio, & quasi C. eod Iult. & d moffic. test. I. quod dic, ut not. supra tit. I. §. quot sint ejus specie & §. qui cle. & se. Ergo clericus filiusfa. de omnibus his, qui obvenerunt ei sive ex artificio, seu alio modo respecti personae testari potest. infra eod. relatum §. licet. & se. & c.. quisisti. de rebus eccle jure testamenti donari non potest: se¬ causa eleemosynae potest. dic, ut not. supr. de do. §. & quid. e infra eod §. ult.

Qualiter constituatur, Hic disting utrum quis velit facere nuncupativum testamentum, id est sine solennitate, seu sin scriptis: ubi sufficiunt 7. testes legitimi, secundum lege sine alia solennitate. Instic. eod. tit §. ulti. C. eod. hac consultiss ma. §. per nuncupationem. dummodo praesentes fuerint? rogati f. eod haeredes, §. pen in auth. de test §. & licet. C. de test. ai thent. rogiti. Sed & necesse est, quod uno contextu fiat, i¬ est, nullo actu contrario intermixto: quod qualiter ir telligatur, not. infra eod. vers. non nocet. Vel velit solennite testari, & tunc necesse est, quod in scriptis redigatur, & quod nomine haeredis, & dignitates scribantur: vel pe testatorem, vel per alium vice sua, ut C. eo. jubemus. sed ho die valet, & si non scribat haec nomina, alias tamen prisc consuetudine observata: ut in auth. ut sponsalitia largitas, qui pero ante hanc legem, col o. Et est tripartite collectu: nan quod testes uno contextu interveniant, & in eorum pra ientia fiat, de jure civili descendit, quod testator & teste subscribant: vel alius pro eis ex sacris constitutionibus quod 7. sint numero, & 7. signacula apponantur ex edict praetoris. Instit eod §. sed cum paulatim. Non nocet autem, testator vel testis naturalis ponderis depositione interv niente, exierit vel brevis languor, vel datio medicinae, qui¬ nihilominus uno contextu intelligitur factum. C. eod. cur antiquitas ff.eod. haeredes. §. fin. Et tabellio in numero testiur computatur. ff. eod Domit. Labeo. & in terris, ubi tabellio n invenitur, octavus testis, computato testatore secundu quosdam, loco tabellionis adhibetur. per quod probatur quod tabellio aequipollet uni testi, non pluribus. C. qui te sac poss. hac consultissimâ. §. ulti. decretalis tamen vult, quo duo adhibeantur loco tabellionis, supra de probat. quonia contra falsam. & sic puto dictam legem, hac consultissim: intelligendam esse. Sed & si testator nolit, quod testes ve lantatem suam sciant, potest chartam testamenti clausan repraesentare testi. & dicere. Hoc est testamentum meum rogo, ut subscribatis, & si ipse vel alius pro eo cum ipsi subscribentibus subscripserit, valebit. C. eod hac consultis ina. Quid si manu propria scripserit, & hoc deposuerit i scriptura, quod manu sua confecit: non requiritur alia sul scriptio. C. eod cum antiquitas. §. si. Fallit haec solennitas: qui¬ quandoque valet testamentum, etiamsi nullus testis inter veniat: ut si miles in bello moritur. & cum sanguine rut lanti in clypeo scribat, prout potest, dummodo de volur tate appareat per scripturam. C. de mil. test. militel. & si int torio suo testetur. non exigitur tanta solennitas. F demi test. Laciu quod dic, ut plene no, sup. eo. § quot sini species, su §. aestamentum militare. Itam quandoque unus testis suffici ut si coram Imperatore fiat. C.eod omnium. Quandoque duo sc. inter filios. C. eod hac consultissima. §. ex imperfecto. & auil inter liberos. nam & si testamentum, vel codicilli comple¬ non sint, quocunque tamen modo voluntas declaretur, sei vabitur inter liberos, non ut testamentum; sed ut ultim voluntas: sed quo ad personas extraneas, nulla habetu huju smodi dispositio imperfecta. C. fa erc. I. sin & sup.d. l ha consultisima §. ex imperfecto. Hodie tamen videtur, quod tademum teneat inter liberos imperfectum testamenti si subjiciatur subscriptio ipsius parentis, vel omnium lib rorum, inter quos fit divisio. sed & sine subscriptionet. nebit, si parens literatus manu propria, non signis, sed i terarum consequentia tempus, & liberorum nomina de claraverit, & unciarum numerum, seu signa specialium tum, dum tamen coram testibus idipsum, quod scribit, e primat, expressim primam revocet voluntatem. ff. de leg. fidaus, in prin. test ff dedo. inter vit. & uxo, cum hic. §. z. debo po secundum tab. I pen. § fin. supt. de rescr. caeterum. &c. cum dilect. licet videa: ar hoc speciale in militis testamento. ff. de test mil quaerebatur. & potest in tali scriptura legatum & liber. tas relinqui etiam extraneis personis: ut omnia haec pro bantur in auth. de test. imperf. respona. & §. saepe col S. & detrie¬ & semis § saepe col 3. dominus tamen meus hoc intellexit in testamento, quod fit solenniter, & in scriptis. nam in nun cupativo quaecunque verba sufficiunt, ut dicunt leges an tiquae superius allegatae & de hoc no. inf. eod. §. qualiter con firmetur. vers. quid ergo si quis & seq. Quandoque tres, vel qua tuor, vel pauciores, secundum diversas consuetudines & I municipales, vel alia privilegia principis. C. eod si non spe tiali. Quandoque quinque, ut in testamento rusticorum. C eod. I. ult. Fallit etiam in ecclesia; secundum Da. & T. quia s relinquatur ad pias causas, duo testes vel tres sufficiunt inf. eod. cum esses. & c. relatum. Sed contra: quia in ecclesia 8 Imperatore jus commune attenditur. C.de sac. san. ecclesgi nerali ibi, communi jure. alias, omni jure. & qui test, sac post si quis Imperatorem. & de test. ex inperfecto. & si solennitas, ve veritas desiit, nec fideicommissum debetur. C eo non dubium C de fideicom. si veritas. & l,ex iestamento nisi ubi haeres ipsum ab initio perfide negans, postea confitetur, sed dicvolun tatem minus solennem, & ideo non valere, in quo casu fi deicommissario prius de cal. jurante defertur ipsi haered juramentum, quod juret se nihil tale a testatore audivisse aut eo recusante satisfacere cogitur. C. de fideitc. I. sin. Instit d fidei. libe. §. in secundum Bul. & Az0. si vero ab initio confi teatur fide commissum, sed dicit non valere testamenti cogitur solvere, nisi scienter voluntatem defuncti appro baverit: ut dicunt leges superiores. argu. ad hoc in auth. d trien. & semis. §. dubium & seq col. 3. Alii autem dicunt, quo de voluntate minus solenni debetur fideicommissum, et jam si ab initio hoc haeres confiteatur, ut expressius pro batur in d.l. Instit. de fideicom. haer. in in. & si qua sunt jura ex pressim contradicentia, vel possunt intelligi, quando hae res negat ab initio, & juramentum sibi delatum praestal vel quando non defertur, nec per testes convincitur, ve corriguntur. Verum super hac materia sic potest disting cum quaeritur. utrum voluntas testatoris minus solennis puta quia testes deficiunt, sit adimplenda vel tenenda, re fert utrum agatur in foro ecclesiastico; & inter persona ecclesiasticas, & tunc duo vel tres testes sufficiunt. inf. eoc cum esses. quia scriptura exigitur. C.de sac. san. ecclesia general in fin. Vel in foro seculari. & inter seculares: & tunc Judes secularis secund. legem suam judicabit illos. arg. &. dist. duo Jum &c. si Imperator. inauih. quomodo opori. Episc. in prim. col.i. Au agitur in foro ecclesiastico, & inter personas seculares: 8 tunc si seculares sint, de temporali jurisdictione ecclesia secundum cano. judicabuntur. supr. de foro comp. quod cleri cus. & argum. de elect. cum ecclesia Vulterana ad fin C. cominuni. praed. uro, fund inf qui fil. sint leg per venerabilem respon. 1 ad fin in illo vers. id autem, quod intelligas etiam si laici subjece rint se prorogando jurisdictionem episcopi in se, sicut d¬ hac prorogatione no sup. de offic. deleg. §. quib. modiv. nam tun perinde est, ac si ordinarie cognosceret. ff de jud. l. & 2 sup de offit. deleg. P. & G. quod intelligas, nisi dictum esset a par tibus, quod secundum legem humanam volebant judi cari. arg. supr. de eo qui mit. in pos. cau. rei ser.c. pen. responi & sin. ff. de rejud si convenerit. Si vero Judex ecclesiasticus e delegatione alicujus principis forsan cognosceret in ci vilibus, quia nec de aliis se debet intromittere, nisi poenan sanguinis temperaret. insra de rapin. in archiepiscopatu, tun secud. leg. humanam judicatum erat: quia delegatus pro prium nihil habet; sed jurisdictione tantum utitur dele gata f. de offi. ejus cui man. est jur. l.i. ad fi. unde & eadem rati¬ debet eum movere, quae & delegantem moveret. suprad rescri super lueris. in fin. Quod si in foro civili inter tlericun agentem & laicum reum sit quaestio; quia forum rei sequi tur actor. sup. de fo comp. cum sit generale judicabitur secund Ihumanam. excipe relicta ecclesiis, vel alias ad pias cau sas, in quibus in utroque foro duo testes sufficere debeni inf. eod. relatum. haec enim sunt ecclesiastica, in quibus can possunt leges corrigere. ut in auth quomodo opor Episresp. I tol.i& utcic. apud pro Epi, conveni. §. si vero ecclesasticum. col. ¬ inf de sec. nup. c. i. Jo. tamen scribit, quod leges nimiam sub tilitatem sequentes in hac parte corriguntur: quia secun I. divinam & cano. In ore duorum vel trium testium, a sc honestorum, & fide dignorum, stat omne verbum: non obstante lege, vel consuetudine contraria, ut infra eod, cun esses. & c. relatum. nam ex quo municipes possunt in ha parte austeritatem legum & subtilitatem nimiam modi rari. ut C. eod. si non speciali. multo fortius Papa. & hoc sati innuit lex C. defideico. I. sin. ibi, lex etenim, nequid falsitati incurrat per duos forte testes, compositum majorem nu merum postulat. ad idem. C. eod. tit. I. qubemus circa princip ergo videtur loqui in suspectis, sed ex quo de veritate co stat, debet cessare subtilitas. ut ibi. & Institut. de fideic. haere. §. sinal. ut patet in his quae not. supra eod. vers. alii autem d cunt. nam & secun leg. antiquam in casu sufficiunt teste ubi etiam de falsitate timeri potest, ut patet in his quae no supra tod §. quot sint species. sub §. restamentum. versic. sm auten in expeditione. quod intelligi debet, quando no sunt suspe cti, sed omni except. majores. sic & secund. cano 70 teste requiruntur in depositione Episcopi, Cardinalis 60. cor tra presbyterum. 28. contra diaconum. 7. contra subdi¬ conum: quod intelligi debet de suspectis, alias duo vel tre sufficiuntbonae vitae: de quorum scil assertione nulli du bium nasci possit. ut 2.4. 4 praeful. &c nullam & §. ibi seq qu incip. sed haec vel speciali privilegio. tales ergo subtilit: tes merito recusabit Judex etiam secularis fi quib. mod. pij vel hypoth. sol. sicut re. cor. §. antep. C. ut ac. ab haere. & con. haer. unica. in fin. C. ad Treb. sancimus. in talibus enim subtilitat juris est humanitatis veritas praeferenda. de lib & posthu ita scriptum sic. respon. 1. ad sin. & hoc verum est, si de veritat constet tempore congruo. quod dicut no. supr. de sent. & jud subru. de senten. §. quid haec dicatur. subo sed nunquid est ho simpliciter verum. & ver. se. Non refert quantum ad perfectio nem testamenti, utrum dicam, Petrum haeredem instituc velvoluntatem meam ejus depositioni committo, quia ta lis non videtur decedere intestatus, infra eo, cum tibi, quo multi intelligunt in relictis ad pias causas: sed potest in telligi generaliter, si tamen testator solenniter non test¬ batur, ut arg. C. eod. in testamentis. & qui allegabit testatoren voluisse solenniter testari hoc probet: ut ibi, nec enim cre dendum est, quod aliquod genus testandi eligat ad jud cia impugnanda. ut C. de test. mil si miles. Posset etiam intel ligi secundum I. ff.dehaere inst. Cornelius & Maevius. Sed ine lius est, quod simpliciter intelligatur, ex quo simplicite testatur: quia si quis in revel portione certa haeres inst tuatur, detoto patrimonio sensisse videtur, si de ipso ali ter non disponat. f. de haer. inst. si quis ita scripserit. C. de haere inst. I. quoties. quinimo in tali casu etiam imperfecta orati haeredem facit: ut si dicat, Titius haeres, vel Titius esto vel secundum quod quidam intelligere volunt, sufficit,s dicat Titius ff de haer. inst. l. I. C. eod. errore. sed error nomini non nocet. ex quo de voluntate constat. ut C. de haer. instit. alt. ff. eod. quoties. multo fortius ergo valet, ex quo consta de persona, per quaecunque verba relictum sit. arg. supr.ad rescri significante. &c. Rodulphus ergo qui haeredem institu it, dispositioni suaebona sua relinquit. & econtra: nec est cu randum de bonis testatorum: quia plerunque abusive lo quuntur. C. de testi. I.ulti ff. de leg. 3. non aliter. & junge quo no. inf. eo. §. quis sit effectus sub S. quibus autem verbis, versic. se¬ & per verba directa & seque nec obst f. dehaer insti. illa institi tio. quia intelligitur quando in fraudem sit, vel loquitur quando per talia verba non intelligebat haeredem institu ere: nec enim reprobatur illa, quae mutuo affectu judicii provocaret. ff. dehaer. inst. captatorias & l. seq. & si quod ju contrarium invenitur, ipsum intelligas, quando testato dixit, quod solenniter testari volebat. Bonus tamen Jude: inspectis personis, utrum instituti sint conjuncti, vel extr, nei: utrum testantes literati, vel simplices: utrum in art culo constituti vel spacium testandi habuerint de facil poterit terminare. haec enim omnia debet habere in men te supra de transact.c. uli

Qualiter confirmetur. Permortem testatoris, ni aliud intervenerit: ut patet in his quae no infra eod. §. seq unde Apostolus: Testamentum in mori confirmatur. infra deceleb. mis. cum Marthae §. tertum. sed un te mortem quandocunque mutari potest, etiamsi pacte conve: ne mutetur. C. de pact. pactum quod dotali. & etiam testamentum fuerit per principem confirmatum. C. deti stam omnium: nam voluntas testatoris, & si post morten expiret; quia iterum liberum non reddit arbitrium. C. d sacr. sanct. eccles. I.1. tamen usque ad mortem sive vitae ex¬ tum ambulatoria est, f. de adimend. leg la de domation, mie vir & uxor. cum hic status. §. praesentium C. de cod l 3. Quid er go, si quis fecit testamentum suum, in quo plura legata re liquit, inter quae uxori suae centum legavit, demum coran duobus testibus ita dixit. Centum quae in testamento me¬ uxori meae legaveram, ipsam habere nolo, nunquid uxo possit legatum petere? videtur quod sic. nam ex quo te stamentum valet; nec revocatum est, legata in ipso prae stita valere debent. argum. ff deregul. jur, cum prmcipalis maxime quia ipso etiam deficiente, legata plerunque sol venda sunt, sive sit unicum, vel primum, sive secundum.( de liber. praeterit. vel exhaered. authent. ex causa. ff. de haered. insi l. sin. ff. de his quae in testam. delend. proxi. nec enim primun testamentum rumpitur per secundum, nisi perfectum sit f. de inju. rup irrit testam. l. 2. vel nisi forte in primo institu ti sint extranei, in secundo sui, qui ab intestato succederemt ut ibidem dicit. in quo quidem casu, non quasi testamen tum, sed quasi voluntas intestati servetur: sed quinqu testes exiguntur. C. eodem, hac consultissima. § sinal. quinim lex expressa videtur, quod non valeat ademptio, etian quo ad legata: nec admittatur post mortem probatio nisi ademptio solenniter facta fuerit sub testimonio 7. te stium fide dignorum. ut in authentic. detest. imperfect. § si re ro etiam rerum. & §. & siquidem. usque ad mortem col. S. nec enim ex eo solo, quod dicit testator primum testamen tum valere nolle, intelligitur revocatum. ut Institut quibu modis testam. infirm. §. ex eo autem solo. ut & notatur infra co¬ §. qualiter infirmetur. versicul. item per posterius. Sed contra quia ambulatoria est voluntas, ut no supra eodem, § respo 1 & ideo tenet revocatio facta. f. de leg 3. si quis. in princ testa menti legata etiam nuda voluntate, vel etiam tacito tol luntur, & adimi possunt ff. de adimend. red transferend. leg 3§ sin. ff de auro & argent lega. l. 2. & 3 F. de leg. 3. item ligato s penulti. & in legatione novissima ademptio est spectanda nec videtur datum, quod ademptum est. C. de fidei clari f.¬ leg 1. si mihi & tibi. alias incipit, si quis servos. §. in lig. & l. ita sit scriptum. legatum etiam in testamento relictum in codicillis seque minui potest f. de lib. lega. Aurelius §. testamn to ita scripserat. vel adimi. ff. de admi vel transfer. leg. I penu §. matri. & l. alumnae. §. qui filias. & l.libertus. & l. legatum. § pater hortos. & I.cum centum. & expressim argum. ff. dejui codi. dirus. § licet C. de cod. cum proponatis. sed & primum te stamentum in partem vel in totum cancellari potest, & cancellatis tantum ademptis alia firma remanent. ff deh¬ quae intestam. delen. cancellaverit. Solutio. potest dici, quo testamentum fuit nuncupatum, valet ademptio. ut infr¬ eodem, relatum. &c. cum esses. & in hoc casu possunt intelli gi omnia jura proxi. inducta ab illo vers. sed contra usqu hic, quod in scriptis & solenniter testamentum propri manu scribenda fecisset, non tollerentur legata; nisi 8 consimilibus solennitas adhibita esset, ut in authemr. de test impe §. 1. & § siquidem, collat. 8. argum infra de reg jur. omn res & f. de reg jur. nihil tam naturale est sed secundum Jo. in dist. valet ademptio, ut patet in his quae notantur infra cod §. qualiter infirmetur. supra eodem, § proxi. fallit etiam in ec¬ clesi. & seq. Sed & primum testamentum per secundum in quo exprimitur, quod primum valeat, dicitur confir¬ mari. Instit. quib. mod. test infirm. §. sed & si quis proprie f. de rest mili. Titius

Qualiter infirmetur. sinon est legitime factum,i nec infirmari potest. quia nec firmatum est. C. eodem, si unus. & l. ex imperfecto super quo vide quo nota supra eodem, §. qualiter conficiatur. versic. fallit & in eccle & sequen. §. qualiter confirmetur. versic. quid ergo, si quis fecit testamentum: sed & si legitime factum sit durat: 8 semper nisi infirmetur. Institut. quib. modis testam. infirm in print. Infirmatur tamen, sive irritatur, maxima, vel media capitis dimin. sed & minima: ut si testator post testamen tum arrogetur. si tamen testator iterum fiat civis Roma vel sui juris. & codicillis vel allis literis primam voluntati confirmaverit, judicio recenti rediisse aestimatur, & habei haeres scriptus bonorum poss. secundum tab. de jure prae¬ torio. ff. de bonorum posse ssion. secundum tabul. qui ex literis. §. I. Institut. quibus modis testamentum infirmetur. §. alio. & §. no¬ tamen. quid autem sit capitis diminutio, dic ut nota sup depign. sub S. cum constet. & §. & qualiter amittatur. Item In firmatur agnatione posthumi. C. deposthum. I.i.ff. de injust rupt. irrit. testam. l.i.in fin. & l.z. in princ & l.rerum. & idem, si testator aliquis adoptaverit illum, qui ab intest. veniret. C. 4¬ de adopt cum adoptionis. vel arrogaverit extraneum. Insti qu mo, test. infir. § 1. quid intelligas de testamento masculi: se cus, in testamento foeminae, quod hoc modo non rumpi tur ff. de lib. & posth gallus. §. nunc de lege. in fin. agit tamen ta men talis posthumus de inofficioso C. de inoffi. testa. I 3. Iten per posterius testamentum jure perfectum sic, quod e eo adiri possit haereditas rumpitur primum: & si aditan sit: & sic decedit quis intestatus. Inst. quib. mo testa. infir §. po steriore & seq. Sed si ex secundo non potuit adiri haeredi tas, quia forte non fuit solenne, vel quia praeteritus est ii secundo is qui institui debuit: & ideo non valet. C. de lil praete auth. ex causa. non revocatur primum ff. de vulgari sul si quit § fin. & si dixerit primum nolle valere. Insti. quib mo test. infir. §. ex eo. nisi apud acta hoc dicat, vel coram trib. te stibus, & post haec decennium sit elapsum. C. eo. sancimus. tamen testator in secundo imperfecto declaret primos ha redes non mereri voluntatem suam, fisco applicabitur. ( de his qui. ut indig. I. haereditas Illud non refert, utrum in ult mo testamento instituatur quis haeres in certa portion vel in certis rebus, vel an primum confirmetur: quia tun valet primo jure fideicommissario: ut Instit. quib. mod test. infir. §. sed & si quis priore. & secundum hoc intellige quo¬ not. supra eod. S. qualiter confirmetur. vers. sed& primi. sed pro pter errorem testatoris subvenitur primis haeredib. quo quia credebat testator mortuos, alios instituit: legatat¬ men secundi testamenti praestantur ff dehaer. inst. I. fin. Iten quandoque prius perfectum rumpitur per posterius i perfectum, quando fit inter liberos ut in auth. de test. unperi §. nos igitur. col. 8. de hoc no. sup. eod §. qualiter conficiatur. ver quandoque duo & seqe nam & si primo sunt instituti extrane rumpitur per secundum, in quo hi qui ab intestato succi dunt, instituuntur, quamvis sit imperfectum. ut no sup. eo §. qualiter confir. vers. quid ergo. Idem est, si secundum imper rectum militare sit f. de inju. rup. irri. test. I.2. alias non valei secundum imperfectum jure testamenti: quia imperf¬ ctum est, nec jure codicillorum, quia hoc testator nolui ff. de ju. cod. I. C. de cod. I. fin. & sunt illae II. de quibus in testa mentis fit mentio tota die, cum dicitur in fin. haec est ulti ma voluntas Titii, quam voluit valere jure testamenti, ve codicillorum, vel cujuslibet alterius ultimae voluntatis Item rumpitur testamentum solenne, si testator unui de singulis inciderit, vel abstulerit: secus, si sine voluntat sua factum sit. Ceod I. sin. ff de his quae in testam delend. l. 1. & Quid si quis habens duo testamenta ejusdem tenoris a terum incidit, nunquid videtur & integrum revocasse non, nisi probetur, & hac intentione hoc fecit, quod dec¬ deret intestatus f dehis quae in testa del. I. sin ff si tab. test null exta. l.i.§. pen. & arg. in his quae not. supra eod. §. qualiter confici antur. vers. non refert. & seq

ITem per querelam inofficiosi testamenti rumpitur: 8 dicitur testamentum inofficiosum, quod factum est con tra officium pietatis. f.de inofficio testamen. I. secunda. Off cium enim inter patrem & filium dicitur pietas. ff. de obs¬ quiis. I. penuli ff ad Trebel. cogi. §. si pater. inter patronum at tem & libertum obsequium. C. denegoc. rest. officio. inte Deum & hominem religio. argumen. ff. de justitia & jur¬ l2. inter hominem & hominem, stat in nomine generali ut dicatur, quod homo debet homini ex natura. ff. deserr 12 expor. si servus. ea lege. † Inducunt autem querelam du¬

causae, exhaeredatio in linea paterna, & praeteritio in m¬ terna. Institut. de liber. exhaered. §. fin. quod intellige, quand¬ exhaeredatio sine causa facta est, nam ex causa aliquad his quae enumerantur in authentic. ut cion de appellat. cog. ( causas. & §. hoc quidem, colum. 8 & probatur vera, cessat que rela. Item cessat, elapso quinquennio, ab adita haeredita te: nisi interim querelam exposuerit is cui competebat & cogitur haeres scriptus adire, vel repudiare, si sit in e¬ dem provincia, elapsis sex mensibus si diversi, elapso anno C. de mofficios. testament. I penulti. §. fin. Item si agnovit leg. tum vel testamentum. alias expressim. vel tacite approba vit, vel si partem legitimam recepit. C. de inofficio. testamen cum quaeritur. & l. parentibus. Institut. de inofficios. testament. igitur. quartam. C. de codicill. I.penulti. §. sin. ff. de minor. si filiuu f de rei vend. inter offic. ff. de inofficio. testam. I. sin. resp ins. 1. & mater. & Ipenulti. §. fin. & l. si pars. § sinal & l. nihil & si propo nas §. final. Item excluditur, si ei alia via possit subveni puta competit eibonorum possessio, vel condictio ex divi Pii. in bonis arrogatoriis. Institut. de inofficio testamento §. tam autem. ff. de inofficios. testament. Papi. §. si quis impubes nec obst. ff. de inofficios. testamen. pater. quia ibi non loquitu de querela inoffic. testamen. sed bon. poss. contra tab. con querendo de jure praetorio, rescinditur testamentum quod juris est, non facti. Institut. de suc lib. §. si vero testamen tum. ff. debonor. poss. I. 3. §. 1. & 2. & eodem modo potest in telligi. C. de inoffic. testam. l. 2. Datur haec querela filio & ne poti omni descendenti, qui tempore mortis succeder poterat ab intestato, non obst praecedente persona si exhae redatus est: vel pro exhaeredato habitus, ut quia praeto jus a matre, vel alio ex linea materna. ff. decontra. tabu. nor putavit filius etiam a patre praeteritus, si erat in potestate potest dicere testamentum nullum: vel petere bono poss contra tab. sed si sit mancipatus, datur ei bonor. poss. con tra tab. Institut. de exhaere. lib. respon. 1. & §. emancipato. C. d liber. praeterit. I. fin. §. sancimus. itaque & hi qui per contr¬ tab. admittuntur, dicuntur largo modo querelam agere & sic potest intelligi. C. de inofficios testament. l.2. & I. si mari tus. Sed & frater consanguineus non uterinus admittitu ad querelam persona infami, saltem levi macula. Institur C. de inofficios. testament. fratres. qui tamen ex quibusdam in gratitudinibus repellitur. in auth. de nupt. §. ingratitudine. colum. 4. Sed nunquid admittentur hodie etiam uteri¬ 13 ni? ita videtur argum. in authent. de haered. ab intestato venien colum 9. vel illud obtinet, quando ab intestato veniunt, se cus, quo ad querelam. Et nunquid filii fratrum admit tuntur ad querelam? Dicas non: argument ff. de inoffici testament. l. 2 Institut. de moffic. testament. §. soror. licet ab in testato succedant una cum fratribus, ut in authen. de haered quae ab intestato. & ut fratrum filii: alii dicunt contra. argu pro ipsis. ff. de inoffic. testament. posthumus in princip. Sed 8 patri datur, turbato ordine. ff de inofficios. testament. nam e si parentibus. quia parentes maternae lineae exhaeredati ve praeteriti habent querelam: ut in libris e contrario dictum est: parentes autem lineae maternae exhaeredati haben querelam praeteriti bonor. poss. contra tab. ff. de inofficios¬ testament. l. 13. & 4. & 5. Institut. quibus modis jus patr pot. sol.? praeterea. & hoc intelligas, quoad filios sui juris factos, nan filiifamil. testari non possunt, nisi de castrensi, & tunc ces sat querela, si testamentum conditum fuerit, ipso in mili tia existente, secus in veterano. C. de inofficio. testamen de in officioso. & l. sinal. ff. de testam. milit. si a milite. & de inofficio) testament. Papi. §. Papi. contra veterani. hodie tamen vide tur, quod in castrensi, & quasi castrensi querela vendice sibi locum, ut in authent. ut cum de appellati. cog. §. sancimus itaque non licere collat. 8. & de san. episcop. §. presbyteros, colla 9 Sed & patri datur querela nomine filii, ipso filio volente non invito ff. de inofficio. testament. Papi. Alii omnes repel luntur, sed liberis exclusis, admittuntur parentes, qui sun in primo gradu: & eo repulso, qui in tertio gradu est ff. d¬ inofficio. testament. pater. & l. siis. Quod si extraneus, cui non competebat, querelam proposuerit, & eo non repuls¬ casu obtinuerit, non eis, sed his qui ab intestato admittun tur, haec victoria prodest. ff. de inofficio. testam. posthumus. § siquis. Ut autem de hac materia plenam habeas notitiam sic distinae

CUm quis facit testamentum refert utrum sit pater vel filius, vel collateralis. Si is qui testamentum faci est pater, & instituit sibi filium, planum est, quod filiu succedat etiam ex testamento imperfecto, ut C. eodem titu hac consultissima. §. pen. & sinal. C. famil. erciscund. I. fin. Si ve ro pater non filium, sed extraneum sibi haeredem institu it, & filium exhaeredabat, causa scripta, & in lege adjecta non potest nisi per querelam inoffic. filio subveniri. C. d inofficio. testament. omnimodo. ut in authenti. ut cum de appellai cogno. §. sive igitur. colum. 8. Sed si filium non exhaeredat pa ter, sed praeterit, & filius erat suus, habet electionem, ar velit dicere testamentum nullum. vel per bonor. possess contra tab. ipsum testamentum subvertere, & sic loqui tur, C. de liber praeterit. I. sinal. §. penultim. & ff. de bonor. possess contratab. is qui. ff.de inju rup. irri. testam. I1. Sin autem filiu: non erat suus, sed emancipatus, habet bonor. pos. contri t. bul. tantum. C. de liber. praeter. vel exhaered. maximum §. pen & lebonor. possess. contra tabul. is qui in potestate. §. si unus. &! si ilius & l. bonorum. nec obstat quod sublata dicatur diffe reniia patriae potestatis & emancipationis: ut in authent de haered ab intestat rollat. 9. quia illud verum est, quoad su¬ ces ab intestat. alias enim antiqua jura firma permanen & intacta. ut not. supra eod. ut. I. § sin sub circa vers. potest. tis. Si vero mater testamentum fecerit, ibi semper agit fi lius querela inoffic. quia praeteritio matris & maternae! neae, habetur pro exhaeredatione patris, & lineae paterna ut C. de inofficio. testament. filiam. & Institut de exhaereda. libe § fin. Secundum hoc intellige authent ex causa exhaereda tionis, vel praeteritionis, irritum est testamentum, quar tum ad inst caetera namque firmâ permanent. C. de libei praeteriti. authent. ex causa. ut scili. intelligas exhaeredati¬ nis, quo ad lineam paternam, praeteritionis, quoad linean maternam. Item exhaeredationis, quando causa adject non est: nam si adjecta esset, non haberet filius, nisi que relam, ut not. supr eod vers. si rero pater non filium. in quo casi subverso testamento per querelam nec legata, nec libe tates relictae in testamento deberentur. ff. de inofsic. testan contra veterani. §. inal. Ratio diversitatis haec est: quia ub causa adjecta non est, nullum est testamentum, quo ad vin institutionis: & sic legata non possunt dependere ex test¬ mento sine institutione, quae nulla est. sed per se, & ex v legis firmitatem assumunt, & firmiter substituunt. Ul vero causa adjecta est tenet testamentum, & instituti ipso jure. & sic legata dependent ex eo. Instit de legat. §. ani haeredis institutionem. Ideoque testamento per querelan postea subverso, & legata dependentia merito subvertur tur argum f de injusto rup. irrit. testam. nam & si sub conditi ne. ff elib :r. & posthum & si peperit. §. fin. ff. deregul. jur. cun principale. supra de rerum permutat. cap. fin. supra de elect. qui luer. Sed & si alia causa, quam una de quatuordecim, qua enamerantur in authent. ut cum de appellat, cog. §. aliud, col. adjiceretur. perinde esset, ac si nullam apposuisset, secur dumd meum. Quid si is qui testamentum facit, filius sit in potestate constitutus, nulla restathaesitatio, quia de pro fectitio vel adventitio peculio non potest testari. ut Insti¬ qui testa fac. pos. in princ. De castrensi vero, vel quasi in tar tum potest facere testamentum, quod neque de inofficit testa.I. fin. C. qui testa fac pos. I fin. Excipe tamen filiumfami clericum, qui de adventitio peculio potest tenstari. sicut no sup. de pec. § quot sint ejus species. vers. aliud est peculiu. & seq. Si autem filius testamentum faciens emancipatus erat,( habet filios, eadem distin. restat facienda, quam not. supr eod. sub §. ab illo vers. is qui iestamentum facit. usque ad versi si vero mater. nec refert, an talis filius emancipatus pati habeat, cum nati filii emancipati patrem ejusdem exclu derent ab intestato. ut C. de suis. & leg. lib. authent. in succes. ( au hent. defuncto. Si vero filius emancipatus solos parente habeat, & non filios, & filius ipsos parentes sibi haerede instituat, planum est quod & ipsi haereditatem habebuni Sed si non parentes, sed extraneos sibi instituerit, & pari tes exhaeredaverit, adjecta causa, in Iscripta, nullum resta remedium parentibus nisi querela, per quam rumpen testamentum, & succedunt ab intestato, nisi haeredes scri pti possunt probare causam exhaeredationis veram esse nam ea probata, valet testamentum, nec per querelan rumperetur. Si vero nullam causam, vel aliam quam in lege scriptam adjiciat. nullum est testamentum, quantun ad institutionem, sicut nota. quando pater testamentun fecit. supra eod sub§. vers. secundum hoc. ut omnia haec pro bantur in authent. ut cum de appell. cog. §. hoc quidem. & §. san cim is itáque. col. 8. ubrvero filius emancipatus facienst stamentu patrem suum non exhaeredavit, sed praeteriit, com petit patri bon. pos contra ta. f. de inoffic. test pater i, si quis patre manumis fue. l.I. Verum si is qui facit testamentum non sit pater, neque filius, sed collateralis: aut est frate consanguineus, aut alius quicunque voluerit. si sit frate consanguineus, competit fratri suo querela, turpi pers¬ na instituta, non alia, quae nec fratri uterino conceditur ff. de inoffic. test fratres multo minus, si non sit frater, sed pa truus, vel nepos, vel quis alius: namultra fratrem consar guineum, subaudi, melius facerent si se inanibus sumpt bus non vexarent. ff. de inoffic testa. I1. sic quid juris sit line descendenti atque collaterali, de succes. extestam. potes satis sufficienter per hanc brevem notulam edoceri P Roponitur querela contra scriptos haeredes, vel fide comimissarios universitatis, & aperta via per querelan tenetur petitione haered. ac si pro haered. vel possessor possideret. C. de inofficio. testament l.t & l. si haeredem. & Icun duobus. & I. cum filium. & l. si maritus. ff.de mossic testam. I.sili¬ & dicit lex, quod qui agit de inofsic. nec aliam ullam actioni quam haered. petitionem exercere debere, intelligas praelat querela, nam aliud est querela, aliud petitio. sic intellige, f.d inoffic. testa. §. sin. querela enim non est proprie actio: ne etiam ideo, ut quid detur, vel praestetur, proponitur. ne est proprie accusatio: quia nec per eam vivus aliquis a culatur, ut puniatur in corpore: sed est ius quo testamer tum in totum vel in partem rescinditur: unde fit pere am, ut plerunque quis testatus & intestatus decedat. ff.¬ inoffic. testament, circa & l. nam & si. § sinal. mediam ergov am tenens, querela vocatur, & viam tantum aperit su¬ cedendi. & nota. quod per querelam irritatur testamer tum, quo ad patrem, pro qua scriptus erat is, contra quen agitur, & agens quo ad eandem admittitur, nisi agens i minori parte succederet, vel nisi is, contra quem agitur ab intestato succederet cum agente, nec enim repudia haereditatem legitimam, cum testamentum expugnabil credat. ff. de inofficios. testament. mater. & de petit. haered leg timam. Et nascitur querela ab adita haereditate. ut nota ff. de inosficios. testament. Papi. §. si conditioni. Fffectus au tem querelae hic consuevit esse, ut sijudex pronunciasse contra testamentum, nec provocatum esset ipso jureri¬ scissum testamentum, legata debebantur, nec libertate directae sed fideicommis. praestabantur datis a singuli manumittendorum 20. aureis. & hoc si intra quinquenni agebatur, aliud post quinquennium, sicut haec habentur de inof iest. Papi §. si & I. sin aute ff de min ex ca usa § sin. Hodi autem, quo ad institutionem, irritatur testamentu, sed quo a legata, firmum remanet, ut in authent. ut cum de appella cog. §. si tamen conugerit. vel refert, utrum causa exhaeredi tionis non sit expressa, & tunc habet locum quod prox dixi, ut expressim dicit authent vel sit expressa, & testa mentum irritetur, & tunc servabuntur jura antiqua, & es ratio, ut notatur supra eodem. sub §. proxi. vers. secundum ho¬ Olim etiam praesumebatur quilibet ingratus, hodie aut praesumitur gratus, nec licet haeredi scripto referre qua stionem de ingratitudine, nisi testator expresserit unan de causis, in authent. scriptis. C. de mofficio. testament, liberi. & omnimodo. Item olim agebat querela, qui minus quart habet. sed per I. C. agit ad supplementum, & quartam si am debet habere, sine omni onere conditionis, etiam ve substitutionis. quamvis dicatur facta pro bono filii, qui forte sibi pupillariter substitutum est. C. de mossic testamen omnimodo, & I.sancimus. & I.quoniam & Isilius. & lex tribu & I. si pater puellae. Item jure veteri non transmittebatu querela, nisi praeparata per libelli oblationem vel denur ciationem, vel saltem comminationem. ff. de imofficios test. ment. I. posthumus. §. sinal. & l. quemadmodum. hodie auten transmittitur ad suum haeredem, etsi praeparata non fu¬ rit. C. de inofficios testament. I. sancimus. §. sinal. Sed & pe auth. de tri & semis. col. 3. aucta est portio legitima. nams quatuor sint, vel pauciores liberi, debetur eis triens, quinque, vel plures, debetur eis semis. unde versus "Quatuor aut infra dantnatis jura trientem Semissem vero dant natis quinque vel ultra" Et hoc quoquo relicti titu. ex aequo inter eos dividende cujus usus fructus nec a parente potest fraudari. ut in ar th.ntic. de tri. & semiss. §. hoc nos. quod quo ad relictum, quo quo titul. hodie immutatur. quia necesse est quod jur institutionis relinquatur. si tamen pater perfectum fa ciat testamentum. sed & si filii in certis rebus instituan tur, & testator dicat, quod quemlibet vult esse contentum portione illa, valet, ut in authent. ut cum de appellat. cog.§ illud vero nectssarium est. & §. caeterum. si quidem. nec obsta C. de haered. injtitu. quoties. ubi dicit, quod instituti in certi rebus loco legatariorum habentur: quia illud verum est quo ad aes alienum solvendum. porro verum est, quo in institutione honorati sunt. argum ff de leg praest. I3. nan & tales except. haeredes sunt, vel esse possunt: quod nor esset si jure tantum legati haberent. vel dic, quod ubi te statur quis inter filios tantum, sufficit quoquo relicti ti, quando vero instituit extraneos, necesse habet filios instituere secundum dominum meum. Quid si filia instituatur in dotem, nunquid aget querela. & quidem hic est dissensio tamen est dominorum consilium, quod instituatur vel ir 5. solidis, vel in 6. dena. praeter dotem, & sic non potest age re, nisi ad supplementam, si aliquid deficiat de legitima, i qua etiam dotem computare debet: nam etsi ab intestat succedere vellet, necesse haberet ipsam conferre cum fra tribus. C. de mossi testam quoniam novella. C. de rei uxor. act Lu nica. §. videamus. ff. de col.l.i. §. ult. & Ipraetor. §. Iul. C.de col.do.I. EUud. §. ad hoc cum ante nuptias. Nedum autem inoff. testa ment. revocatur per querelam, immo etiam inofficios donatio, & inofficiosa dos, & inofficiosa venditio, quo ac legitimam. ut C. de inoffic. do. l. 1. & Isi totas. & Isi ff de inoffi¬ testun.l.i.& I.filia, & I filium. ff. de leg. 2. Titia Seyo. §. Imperato Alexand in auth. derest. §. penult tell. 8. quia in legitimae null¬ modo fraudari debet. ut in auth. de resti. & ea quae parit in 11 mense, §. quamobrem coll 4. & accedit, fidehis, quae infra. cr l. omnes. §. 1. & infra eodem. Raynut. & cap. Raynal. Et nunqui¬ potest quis deducere duas quartas, a puta debitam jur naturae, & Trebellianicam, dissensio est inter Dd. legum dicunt enim quidam, quod non, nisi quantum plus est in secunda, quam in prima. ff. ad l. Falc quicquid. CadI Falc. d penule. Alii dicunt in distin. contra Azo distinxit; utrun quis rogatus sit restituere haereditatem incontinenti, 8 tunc vera est sententia priorum. C. de mossi. testam quonia novella. & l. omnimodo. vel usque ad tempus. puta, si dece dat sine liberis, & tunc vera est sententia secundorum, u scilicet duae quartae deducantur. in auth de resti antep. & pi coll. 8. C. de inoffic. testamen. quontam in prioribus. Ratio divet sitatis haec est: quia ubi quis rogatus est restituere haeredi post tempus certum, vel si decedat sine liberis, incont nenti, deducere potest tertiam partem debi tam jure na turae. quia illam sine omni gravamine habere debet, u probant: auth. supradictae. procedente autem tempore Treb. deducet, in qua cum fructus percepti computentu minus intelligitur diminui de haer substantia, quam si in continenti rogatus esset: & ideo tunc non deduceret, qui tunc substantiam defalcaret, non autem fructus. Jac. di Bel. contra, quia consuetudo contraria est, & ea, quae cau sa implendae conditionis dantur in Treb. computantur ad l. Falc. in ratione §.I.quod pulgo, & pro ipso, in auth de haerec & Falc. §. is igitur a nobis. ibi, quantum lex, &c. & ff. de inoffici testam. Papi. §. si quis impubes. Jus can. aperte fovet senten tiam AZO. infra eod Raynut. &c. Raynaldus. & facit pro ipso C. ad l. Falc quanquam. & l.irritum. nam si alicui legatum si ultra quam capere possit, detrahitur primo Falcidia, ut s caperet postea detrahitur quod per l. habere non potest. u illud habeat haeres, praeter Falcidiam, f. ad l. Falc. quoties qui dam. De his omnibus plenius not. infr.eodem. Raynut. & cat Raynaldus

Quis sit effectus ultimae voluntatis Ut secundum eam pronuncietur & ei o mnino stetur si justa sit: prout no. sup eod §. 1. & inf eod. §. perquem. & quod institutiones, & substitutiones locun habeant. Nec est test. nisi in eo haeres instituatur fi de ju cod. I.si. de his quae in test. delen. prox. & de vulg. & pup. sub I15 Instit. de fideicommis. haer §. in primis & not. supr. eod § quid test. Et sciendum est, quod haeredem instiruere nihil aiu est, quam aliquem intus, id est, loco suo, sive in bonis su¬ statuere, ut quasi eadem persona repraesentetur, ut in auil de jureju. quod a morien. praest. col 5. & vere institutus videtur non solum qui inscribitur, sed & is qui nuncupatur, ff.d haered. insti. l.i. §. institutum. Potest autem institui person¬ quaelibet, dum tamen habeat testa factionem passive, id es quae non vetetur a jure capere. Institui potest igitur libe homo, & servus liberi hominis, qui possit haeres institui de haer. insti. non minus. C. de her insti. neque quod si dominu capere non potest, & manumittitur antequam adeat, po test manumissus arbitrio suo adire f. de acqu. her si servus jus. quod idem est, si capaci alienetur, quia jussu novi do mini adire poterit, ut ibi dicitur. Pater etiam fam & filius fam. mutus, surdus, furiosus, prodigus. privatus miles, ho noratus, clericus, laicus, monachus, civitas, Imperator 8 Augusta, fiscus & ecclesia, ac quilibet locus venerabili potest haeres institui. Inst. de haer qual. & diffe §. testamenti au tem factionem. C. qui test. fac. pos. cum haeredes, & de haere. inji ha reditatis. Sed & incertae personae institui possunt, divini nu minis nutu. C. de epis. & cler. id quod & l.nulli & l. si quis a declinandam alias autem certus haeres nominandus est, u no. infra eo. Nedum servus alicujus, sed nullius puta hae reditatis jacentis, potest institui, dum tamen defunctu cujus personae non haeredis futuri vicem obtinet. haeredi tatis capax fuerit. Inst. de haer. insti. §. servus alienus ff. de haeres insti. servus haereditarius. Sed & servus proprius potest insti tui, in quo quidem casu semper efficitur liber. Insti. de haere instit respoi. nisi forte sit servus mulieris accusatae de adul terio, cum eodem servo commisso, quia talis ab ipsa domi na institui non potest ff. de haered. insti his verbis. § interdum inst. de haer. insti. §. est autem. Et breviter qui non prohibetui potest institui. Prohibetur autem haereticus, baptismum iterans, apostata, collegium illicitum, quod privilegiun non habet incerta persona, nisi praetendatur favor pieta tis vel divini numinis, ut no sup eo. ver. sed & incertae proba tur in his, quae not. sup. eod. ver. ae haered. §. qua poena & de apo sta. §. qualiter puniantur. C. de aposta. hi qui sanctam fidem C. de haered institut. collegium. Sed nec nati ex damnato coitu possunt a patre institui: secus in naturalibus liberis ei concubina natis, ut patet in his, quae not. infra qui fil sint l¬ gi. §. an utrunque genus succedat. Nec mulier secundo sine dele ctu nubens secundum leges, quod dic, ut no. insx de secund nupt. §. quare & qualiter puniatur. versicul. item punitur in re bus alienis. Item deportatus institui non potest. C. de haereo inst. I1. multo minus, qui in metallum damnatus est. tales e nim institutiones pro non scriptis habentur, ut ibidem & ff. de his, quae pro non scriptis haben. in imetallum. Utrum autem quis possit, vel non possit institui, tribus temporibus con sideratur, scilicet tempore institutionis, ut sciatur utrum institutio tenuerit. Item tempore mortis testatoris, ut sci atur utrum effectum habuerit. Item tempore aditionis hae reditatis, quod tempus maxime spectandum est, quo scil acquiritur haereditas. ff. defur. a Titio. medio autem tempor inter factum testamentum, & mortem, vel conditionem institutionis existentem, mutatio juris haeredis non nocet quia tria tempora considerantur. ut dixi ff. de haer. inst. sed in cond. §. solemus & I.si alienum, §. in extraneis. Inst. de haer qual & diff. §. m extraneis. hoc quo ad haeredes extraneos, & eo qui in eorum sunt potestate, in suis autem necessariis hae redibus tempus mortis tantum spectandum videtur, ui Instit. de haered qual. & diffe § sui. In necessariis duo tantum tempora spectanda, scilicet tempus testamenti, & mortis ff de haer. insti si alienum, resp. 1 & l. servum. Dicuntur autem ser¬ vi proprii instituti haerec eenecessarii: quia velint nolini haeredes fiunt. Sin autem & necessarii dicuntur hi, qui in potestate parentis sunt: sul dicuntur, quia domestici, ne cessarni: quia de jure civili necessario haeredes fiunt, lice praetor eis permittat abstinere. Extranei dicuntur omne alii, qui non sunt in potestate, ut probatur Institut. de haered qualii. & diffe a princip usque ad §. itaque liberi. Et prodest hoc notare ad hoc, ut si quaeratur de excommunicato haeredi instituto ab extraneo, tria tempora considerentur. Ita que si tempore institutionis vel mortis, vel aditionis ex communicatus sit, pro nihilo habetur. sed excmmuni catio medii temporis non oberit: unde post institutio nem excommunicatus fuerit, & ante mortem absolutus & post mortem excommunicatus, & ante aditionem ab solutus haeres erit. argum. in supradictis juribus, & in hi¬ quae no. supra versicu. institui potest. & § quot sint species, sub s testamentum. versicul. habet & miles. & supra de aetat. & qualii cum bonae supra de elect. dudum § penulti. & §. si & dudum 2. 5 nos igitur. & §. tandem & cap. cum inter R. juniorem. Sfin. & a consuetud. cum inter dilect. §. quia nobis. nisi forte cum ec fuerit misericorditer dispensatum argument. supr. decle¬ excommunic. minist postulastis. vel dic, quod aliud in bene ficio ecclesiastico est, quod nemini acquiritur, ideoque si ne cujusquam praejudicio poterit dispensari: ut ibi dicit aliud in haereditate temporali quae, ex quo deficit haeres his qui ab intestato veniunt, acquiritur & ideo in eorum praejudicium non poterit dispensari: ut patet in his qua not. infra qui filii sint legi §. ultim versic. quamvis autem hoc fa cere possit princeps. & sequen. Verum secundum jus auth. ante mortem reconcilietur frater institutus, cum aliis fra tribus partem suam recuperat, amissis fructibus perc¬ ptis, medio tempore: sed si excommunicatus decedat, pr proprietas partis suae ad fratres catholicos pertinere inc pit pleno jure, ut in auth. cum de appel eod § generalem. versi quod si forte & sequen, col.s

QUibus autem verbis fiat institutio, non refert dum modo dicat. Talem haeredem instituo, vel aequipollem nam & si dicat, Titius esto, vel Titius haeres, valet institu tio: ut not supra eodem. §. qualiter conficiatur. versic. non refer Quod si dicat, Titius dicunt quidam quod valet, male in telligentes, quod Marcellus non insubtiliter licere pata hoc hodie procedere. ff. de haered. insti. l. 1. §. qui neque. §. si autem, quasi dicat subtiliter putat hoc non procedere. nan duae negativae faciunt unam affirmativam. ff. de verborur significa duobus verbis negativis. ergo nihil aliud est dictum non insubtiliter, quam si dixisset, subtiliter, nec obstat.( de haered. instit. errore. ubi innuit, quod valeat institutio. 8 si desiit, haeres esto: quia testator bene expresserat, sed ti bellio hoc omisit, sicut dicit eadem. I. in princip. Sed & pe verba directa, vel inflexa potest institui haeres, ut dicat, I lum haeredem facio, vel instituo, vel volo, vel mando, ve esto, vel erit. C. eod quoniam & dicuntur omnia verba infl¬ xa in omnibus casibus praeterquam in nominativis. sati est autem, liquere de intentione testatoris per verba qua cunque, & si balbutiens lingua profuderit, ut dicta l. qui niam, quia non est facienda vis in verbis. C. commu. vel. on ne verbum. I. prima. Valet ergo, si dicat, Petre haereditati meae dominus esto. ff de haered. institu. his verbis, vel si dicat Habeas bona mea: vel, Bona mea tibi relinquo. C. des cund. nup. hac edictali respon primo. Institut. de mil testa. §, caeti rum. & §. id privilegium. vel si dicat, Voluntatem mean dispositioni tuae committo. ut not. supra eodem. §. qualit. conficiatur. versic. non refert. & junge quod not. infra eoden¬ sub § quamvis autem. versicul. nec est praetereundum. Institu potest fieri, & in principio testamenti, & in medio, & fine & licet olim secus esset, ut Institu. de leg. § ante haeredis. Insti¬ de haered. institut. I. prima. respon. primo, in codicillis. non po test quis institui, nec directe substitui, nec conditio haer¬ di instituto adjici: quamvis ibidem haereditas per fide commissionem recte relinquatur. ut C. de codicil. haered Institu. de codicill. §. penult. & sin. & si testatur hoc modo, 8 in defectum conditionis in codicillis appositae cogitet ad mere, instituo haereditatem, hoc in vacuum cogitat. sic ir tellige. ff. de conditio institu. quidam. §. fin. Sed & is cui in co dicillis haereditas directe relicta est, potest eam reciper ab haerede veniente ab intestato, ac si per fideicommissun eidem in codicillis relicta fuisset: & hoc benigna inter pretatione admittit. ff. ad Trebill senatus consult. I. Scaevol. Quid si dicat testator in testamento suo: Haeredem quen in codicillis nominavero: vel talem, si ipsum in codicill instituero, & quidem valet, non jure codicillorum, sed t¬ stamenti. & sub tali conditione potest institui quilibe excepto filio ff. de conditio. institu. l.institutio talis ff. de haered institu.asse. Ad hoc autem ut institutio valeat, necesse es certum haeredem demonstrari oportere, alias non vale bit, Unde si habeat plures amicos ejusdem nominis, put quilibet vocatur Petrus, & dicat, Petrum mihi haeredef instituo, non valet, nisi jungat aliam circunstantiam: ve alias appareat de quo senserit per probabiles conject¬ ras. ff. de haered. institu quoties. §. haeres. & l in tempus § quoti sufficit autem signum indubitabile, non tamen illud, quo¬ causae contumeliae solet adjici, contumeliae tamen caus¬ specificata. nam secus esset, si ingenere diceret, Flliu meus impiissimus de me male meritus, & causam no exprimeret, valeret tunc etiam institutio, quia pure in stituitur, etiam cum maledicto omnes hujus institution receptae sunt. ff. dehaered. institut. quoties. §. si quis in nomin & l. his verbis. §. primo ff. de lega. primo turpia. Sed & suffici haeredem demonstrare per conditionis eventum, ut si di cat. Illum qui Margaretam in uxorem duxerit, haereden instituo ff dehered. instit quoties. §. si quis. ita demonstrati etiam ad oculum facta, sufficit, ut si cum digito ostender do dicat, Illum mihi haeredem instituo. f. de haeredi. institi nemo dubitat. ff. si certum peta. certum est, nisi erretur in corpore, ut si putat instituere Petrum, & instituit Mar num. ut si dicat, Talem fratrem meum, quem putatsi trem, sed non est. talis enim institutio nulla esset. secus, sciat non esse fratrem: talis enim recte cum nomine su tanquam frater haeres instituitur. ff. de haeredi. institut. qu ties. respon. primo. & l.nemo. §. qui frater non est. C. de haeredi.n stitu. si filium. & I. nec apud. sed nec error nominis nocet. eodem, si in nomine. & de hoc notatur. supra de rescript § qu possunt objici. versicul. idem est. si in nomine. & praeced. & se¬

QUamvis autem non possit quis a re certa exhaeredi Tri. ff. de liberis & posthum. cum quidam, vel in omnibu excepta una re, vel usufructus ipsius institut. quia perii de habetur, ac si nullius rei sit facta mentio. ff. de haere. institu.I. prima, §. si ex fundo. & I.si ita quis haeres institutus fu¬ rit. & I.quoties volens. §. si duo sint haeredes. & argument. ff.d acquirend. haeredit. §. finali. potest tamen in una re institu nam si in fundo certo aliquis haeres institutus fuerit, i solu. erit haeres, nisi testator alium scripserit, ut in supr¬ dictis legibus. & ff. de liber. & posthum. cum quidam f. de vul sub coheredi. §. fin. in fin. sed si duo instituantur unus in V na re certa, alius in alia quasi, sine partibus videntur scri pti, & aequaliter sunthaeredes. Institut. qui. mod testamen mfirm. §. sed & si quis. Sin autem unus instituatur in un re, & duo in alio, unus habebit semissem, & duo semi sem: sicut si dixisset, Titium & filios fratris haeredes inst tuo: ubi quidem Titius habet semissem, & filii alium si missem: nec testator expressim dixerit, aeque haeredae sunto ff de haered. institut. si alterius. & l. Titius fundi. & l. n. terdum. sic si relinquatur episcopo & ca. episcopus habe semissem, & cap. alium semissem, nisi a testatore aliudd ctum sit, quo ad canones: nam episcopo praejudicare no potest. infra eodem requisisti. Sed & si I itium in semissen Sejum in semissem, te autem in eam partem, in qua inst tuit Titium, instituat, Titius & tu in unum semissem in stituti estis ff de haered insti. Iul. Illud notatu dignum, quo ubi plures in certis rebus instituti sunt, & si aequis portio nibus sint haeredes, tamen res in quibus instituti sunt, tar quam praelegatae debent unicuique in familiae hercis. 1 dicio assignari. & de ipsis sicut de alio quolibet legato pr test Falc. detrahi. nisi aes alienum tantum sit, quod tota ha reditas non sufficiat ad solvendum: tunc enim per ceptic nes erunt inutiles, cum ex nullo testamento praestentu legata, nisi aere alieno deducto. ff. de haered. insti. ex post fact ff. ad Trebel. I. 1. §. is qui. Haec locum habent ubi aliquis, vt aliqui in re certa, vel rebus certis instituuntur, & episcor soli, nam si alii una cum ipsis simpliciter vel in quoti portionibus instituerentur, tunc instituti in certis rebu loco legatariorum haberentur. C. de haered. institut. quotie Nec est praetermittendum, quod fieri potest institutios ne parte, vel in quota portione: dum tamen assignati partis pendeat ex arbitrio testatoris. nam voluntate alt¬ rius expressim conferri non posset, tacite tamen potess puta si Titius Capitolium ascenderit, quaedam enim sii testamentis exprimuntur, effectum nullum habent, qui si verbis tangantur, quamvis idem significantibus effe ctum consequuntur ff. dehaered. instit siquis. Sempronium. I.talem §.1 & l. illa. instit. & idem est in leg. ff. de leg. 2. Li. & & secundum hoc posset intelligi. infr. eodem cum tibi ut ex ponas dispositione, scilicet tacita, non expressa. Sed & al ter intelligitur, ut tetigi supra eodem. sub §. proximo. versicu palet ergo. Item quod dixi, quod expressim non potest, v rum est, quo ad tempus futurum, puta. Instituo te ind midi a si Titius volet, sed si recipiat tempus praeteritum potest, puta si dicat, Instituo te pro ea parte, qua Petro instituit me, quia talis institutio statim tenet, vel non ti net, unde non dicitur committi alienae arbitrio volunt. tis. ff de haered. insti. ille autem. & si duo sint qui me haereden instituerunt, & ego dico, Petrus & M. quanta quisque es rum ex parte me haeredem habuit scriptum, haeres mih esto, uterque admitteretur. si vero alter tantum me haere dem scripserat, de rigore juris neuter admittitur, sed hi manius est ut is tantum admittatur, qui scripsit. ff. de haer¬ instituen. hoc articulo quisquis. Ex voluntate autem testate ris dicitur pendere. cum sic dicit, Instituo vos haeredes e partibus quas ascripsero. Si enim ascribat has partes, hi bebunt, sin autem videntur simpliciter sine partibus insti tuti f. de haered. insti.l.i. & I. si quis ita scripserit. nec obst. I. ejus dem rit. clemens. S, ia nam quod ibi dicit. Nullo testamento recitato, inanis institutio videtur, subaudi, sed non sic erat imo male videbatur, vel inanis est institutio de rigore ju ris, vel quo ad conditionem appositam, quae non est secu ta, sed alia pura & tacita, quam lex fingit bene valebit sal tem de humanitate sive aequitate. argum. ff. de haered. instis hoc articulo quisquis. sicut no supra eod. versi. nec est praetereun dum. Pure etiam potest fieri institutio, & sub conditioni quod dic, ut plene not. infra de cond. app. §. quot sunt species. e sub §. secanda. usque ad sub §. diximus. Ex certo autem tem pore, aut usque ad certum tempus fieri non potest, imo vi tio temporis sublato de medio, tenet institutio. Inst. dehaer inst. §. haeres. & pure. ff. de haered. inst. haereditas exdie, excipe militem, qui hoc facere potest, ut not. sup. ro. §. quot sint spe¬ Cies. sub §. testamentum versic. & altud privilegium, sed in dien incertum potest quis institui, puta cum capax fuerit, ei go sic potest excommunicatus institui, cum scilicet fueri absolutu:

NEc est praetermittendum, quod in institutione pol sunt quantitates portionum exprimi, pro ut testator placuerit, nam tot faciunt assem, quod tibi placuerit. Sec nisi aliud apparet, fiet solennis divisio haereditatis in 1 uncias. denique si minus distribuerit, potestate juris ho revolvitur: puta duos haeredes ex quadrante scripsit. nan ex semissibus scripti videntur. sed si unum ex quadrant alterum ex semisse scripserit, quadrans remanens utri que pro rata accedit. ut si quis institutus ex semisse ha beat, scilicet duas uncias, alius tertiam partem, id est, un ciam, sin autem excesserit, aeque pro rata decrescet, put me instituit in 12. uncias, te in 6. nam ego habebobeisen tu trientem, probantur haec Instit. de haered. instit. ab illo. haereditas. utque ad haeres, & pure, & junge quod not. insr to eodem. versic. quid si duos inftituat. & sequen. Appellation autem assis, sive librae, sive ponderis, quia haec tria nomin synonyma sunt, 12. unciae continentur, habent haec pro pria nomina. Uncia haec tamen non nominatur in leg a Sexcunx, Ie quasi uncia, & semiuncia, id est. uncia, & dim da ut probatur ff de inofsic. testament. contra §. quontam auten quarta. Sextans, quasi sextam partem significans, id es duae unciae: Quadrans, quasi quartam partem significan id est. tres unciae. Triens, quasi tertiam partem significans id est, quatuor unciae: & haec quatuor a quota parte haere ditatis, quam designant, sumunt denominationem siv interpretationem: sequentia vero etymologiam haben exeo, quod significant certum numerum unciarum: u patet ex his quae sequuntur. Quincunx, id est,5 unciae. S. mis, id est, sex unciae. Septunx, id est, septem unciae. Bes, i¬ est, octo unciae, Dodrans, id est, 9 unciae Dextans, id est, ic unciae. Deunx, id est, 11. unciae. As, id est, tota haereditas quae sic 12. unciis continetur. ut haec probantur. Institud haered. inst. §. haereditas ff de haered inst sernum ineum. § fin. Al tende, quod non omnes unciae, quae significantur per no mina supradicta, continentur in asse. sic enim continet a 66 uncias, & dimidiam: sed ideo as ponit partes: qui¬ quaelibet earum potest in asse contineri hac eadem ratic ne dicitur homo risibilis, & actio legis Aquil poenalis: qui ad hoc apta nata est, secundum Azo. Instit. ad l. Aquil. 9. h verbis. Non solum autem as pro tanto numero supponis sed & pro minori, scilicet pro obolo unde in evangelio Nonne duo passeres asse veneunt. unde versus "As obolus pondus. as est possessio tot." id est, aliquando ponitur pro obolo, aliquando pro por dere, aliquando pro tota haereditate. Ponitur ergo pr¬ haereditate, vel pondere, 12. uncias continente, aliquand plures. unde & aliquando diximus dupondium: quasi du pondera, id est, 24 uncias continente. Instit. de haered. insti h& si plures unciae quam i2. dicimus & tripondium, qua tria pondera, id est 36 uncias continentem. & quadripor dium, id est 48. uncias continentem, & sic ascende quan tum tibi placuerit: sicut patet in his quae no. supra eodem subs respon. i. Quid si duos instituat ex asse quis sibi haere des, & tertium ex dimidia & sexta parte assis, debet haere ditas dividi in 20. uncias de quibus duo habebunt 12. tertius octo f. de haered Institu interdum. §, sed si duos. sed cor tra, quia tantum videtur ademptum primis quantum se eundo relictum est, & sic primi duo habebunt 4. uncias socundus vero institutus octo, ut C. de lieg. cum quaestio. So lutio. Aut certum est testatorem voluisse excedere assem aut certum est, quod noluit, aut dubitatur. Si certum sit quod excedere voluit assem, tunc fit divisio secundun primam lanterdun. §. sed si excefferit. & S sed si duos. volui enim tunc ad dupondium venire sic dividi haereditaten suam, quod potuit, ut supra not. ver ponitur ergo pro hae reditate Si vero certum est, quod noluit excedere assem tunc videtur tantum minuisse primo, quantum contuli secundo. & sic loquitur C. de lig. cum quaestio agitur. si primi in assem, & secundum in assem instituit, concurrunt. ffd leg. 1. si pluribus. Si tres instituit, quemlibet in assem, quili bet trientem habebit, sin autem primum in assem, duos a lios in assem, primus semissem, & duo semissem habebun ubi vero primum ex asse instituit, reliquum ex aliqua par te ille nihil habebit, quia nihil reliquum est f. de haered insti item quod Sabinus § sed si asse. usque in finem l. Sed si in stitu¬ tur ex illa parte, ex qua institutus capere non potest, qu tamen nihil potest capere, totum habebit. C. de haered. instit l. 2. Quid si testator primo minus asse contulit, secundun autem sine aliqua portione instituit, ille habebit quod as si deerat sive unus sit, sive plures. Institut. de haered institur §. si plures instituantur. ff. de haered. institu. item quod Sabinus Sed si primo contulit minus asse, & secundum in assen instituat, tantum plus habet secundus, quantum plus ap paret ei datum. verbi gratia, primum instituit in semi sem, secundum in assem, primus habebit quadrantem, & secundus bessem. & eadem distributio fiat in qualibet va cante portione. ut d.l.item quod Sabinus. & ad idem ff. ad Tre bell. Marcel. & l. qui 40. nam ibi prius dederat. secundus & est diversitatis ratio, quia ubi instituit me in 12 uncias te autem in 6. intelligitur minuisse 6. uncias de primi 12. & sic non videtur divisisse haereditatem in 18. uncias at ubi primo instituit me in 6. te autem in 12. non potes dici, quod 12unciae de 6. quicquam minuerit: quia im possibile est, ut plus videatur ademisse, quam dedisse: & sic patet in his casibus. defunctum voluisse excedere al sem: ubi autem voluit excedere, & mihi plures quam ti bi relinquere uncias tantum plus habeo ex praesumpt. voluntate testatoris, quantum plus mihi datum est sic po test elici. ff. de libe. & posthum. si ita. ff. de haered. institu. si it¬ scriptum. §. quidem. verum si dubitetur, praesumitur quoc testator voluit assem excedere, ut in d. I. C. de leg. cum quae stio. & argument. f de haered. institu. qui non militabat. §. penu¬ Quid si quis tres haeredes instituerit, primum in prim parte, secundum in secunda, tertium in tertia parte haere ditatis, viriles fient portiones inter ipsos. nam testato appellatione numeri scripturae magis ordinem quan modum partibus imposuisse videtur. ff. de haered. institu. quis ita haeredes

NON solum autem institutiones, secundum ea qua praediximus, ratae debent esse, sed & substitutiones Dicitur autem institutio primus gradus haeredum, & si 1 nulli sint substituti: substitutio vero dicitur secundus gra dus, vel tertius omnium eorum qui in loco institutorum vel deficientium, vel adeuntium succedunt & instituuntur nam secundus dicitur omnis, qui post primum sequitur etiam si decimus sit. f. de vulg, subst Ii. in princi fF. de bo pos.s. cundum tab. l.. §.i. gradi in his autem plerunque conditio nes apponuntur. quod dic ut plene no. inf. de cond. ap. §. quo species. Haec autem est divisio institutionum alia obliqua, a alia directa. Obliqua dicitur illa bquae fit per verba preca¬ ria, sive precativa, vel fideicommissaria, & haec aliquando fi per verba directa: ut si dicatur, Petrum instituo mihi haere dem, & rogo ut haereditatem Gulielmo restituat f ad Tre bel l. 1. Inst. ae fideicom. haer in prin. Aliquando per indirecta ut inf. eo. Ray. § post modum ibi, vel substitutionis, quae scil tra hitur ad fideicom. ut apparet in his quae nont inf eo. ver. com pendiosa & sequen directarum autem. Alia vulgaris. e Alia pu¬ pillaris. c Alia exemplaris. d Alia breviloqua, seu rec proca. Alia compendiosa. Vulbarium e vero alia tacit. alia expressa. Tacita vulgaris substitutio fit per verba affirmativa: ut cum dicitur, vos adinvicem substituo. demi stratis duobus: puberibus institutis vel sic: Quisquis mil haeres erit, fit haeres filio meo. vel sic. Titius esto haeres Plo tii, cum Plotium haeredem instituisset. C. de haer. insti. I. si ff.d haered. inst. cum in testamento §i F de vunlg. substit. quilibet. §. f. Sed & aliud exemplum potest poni. per Iff. de haered. insti Titius & Sejus secundum Azon. Expressa autem vulgari fit verbis negativis. ut si dicatur. Si Titius non erit haere: Sejus haeres esto. ut Inst. de vulg subst. respon. I. Et dicitur vu garis substitutio. quia fit cuilibet, & a quolibet de vulgo dummodo factionem testamenti habeat. ff de vulg substi. i. & 2. & si testamento. & I. sequ. Haec vulgaris adita haeredita te expirat. C. de impub. & aliis substitu. post aditam. Pupill. rium substitutionum alia tacita, alia expressa. Express pupillaris substitutio fit perverba affirmativa, ut si dic¬ tur. Adjectam impuberem mihi haeredem instituo: & si psa infra pupillarem aetatem decesserit, Alterocha sit ha res: ut Instit. de papilla substit in princip f de vulg substit. mor bus. Tacita vero pupillaris fit per verba negativa, secur dum quod notatur in vulgari expressa. supra eodem ver sicul. expressa autem vulgaris, nam vulgari expressa a pu pillo facta, intelligitur tacita pupillaris & econtra in pi pillari expressa, intelligitur vulgaris tacita f. de vulgar, sul stit l. 4. Pupillaris dicitur, quia fit pupillo. & expirat, ac veniente pubertate, & intelligitur ordinatum unum k¬ stamentum duarum haereditatum. scilicet patris & filii vel filiae. & necesse est, quod is qui vult pupillarem subst tutionem facere, habeat pupillum in potestate, & quo sibi haeredem instituat primo, deinde filio nam si primof lio, quem exhaeredavit, non valet: sed si instituerat ipsun valebit, Probantur haec Instit. de pupilla substitut. respon. 1. §. & §igitur in pupillari testaenento ff. de vulgar substitut l. 15. na. & l. 2 §. prius. & §. sed & si quis. & I. si quis cum. §. si suo se¬ & citra pubertatem fieri potest puta, si filius moriatur in fra decimum, vel infra octavum annum. ff. de vulgar. sul stitut. si ita quis substituerit. Exemplaris substitutio dicitu illa, quae fit filio furioso, & dicitur exemplaris, quia ad e¬ emplum pupillaris inventa fuit Institut. de pupill. substit. qua ratione C. de impub & aliis subst humanitatis. Ratio. enin quare pupillaris substitutio adinventa fuit haec est: qui cum multum prosit habere haeredem, ut Institut. qui & e quibus, caus. manu. non poss. I.t. & pupillus non possit sibi ha redem instituere, quia nec testamentum condere. ff. eo¬ qua aetate alias incipit in qua bonum fuit invenire mo dum: ne pupilli decederent intestati. Institutio. de pupil subst. respon I. ad fin. Sed nunquid est eadem ratio in furi¬ so? Patet quod sic. unde eodem modo, & eadem ration sibi providendum fuit. ad exemplum pupilli. & ideo rect dicitur exemplaris. Licet autem in hoc conveniant pr pillaris & exemplaris: in multis tamen dissimiles pote runt inveniri: quia exemplaris etiam puberibus fit: se¬ pupillaris tantum impuberibus. Item pupillaris fit: ui que ad certum tempus, puta usque ad 14. annos in hom ne, 12. in muliere: nec ultra extenditur. & si citra arctai possit, Institut de pupill substitut. §. masculo ff. de vulg substit. i pupil. & l. itasiquis substituerit. exemplaris autem in incer tum tempus porrigitur. Item in pupillari quilibet subst tui potest, sicut in vulgari. In exemplari autem certae per sonae tantum: puta soror & frater: & potissime filii, si si persint. C. de impube. & aliis substit humanitatis. Cessat hae exemplaris, & expirat furore cessante, ut in eadem l. hu manitatis. Institutio. de pupill. substitu. §. qua ratione, ff d vulg sub l. ex facto. Sed quid, si habet dilucida intervalla Potest dici, quod si habet tanta, quod testamentum facer possit, secundum leges. C. qui test, fac poss furiosum. evane scit substitutio & si non fecerit, & imputet sibi, non evan scit, quod saepius. cogitatio potuit evitare. argument f. a Velleia. senatus consult si mulier ff de regul jur. quod quisque e: culpa sua damnum patitur. vel dic, si fecerit testamentum vanescit, nem habeat haeredem, quem habere nollet: & ut libe testandi sit stilus. C. de sacrosanct. ecclesd. i. quod si non feci¬ nec potuit, durat substitutio. argument. expressum. C. a cur fur cum illis, C. de legi quod farore ff. de libe, & posthum. cur quidarm. nec obst. superioribus legibus quia intelligi po sunt de illo furioso, qui continue laborabat: & est pieniu liberatus: in illo autem qui habet dilucida intervalla, eadem ratio, quae nota supra eodem versicul. ratio. eni si intestatus decedat, vendicat sibi locum: hoc videtur mente, quicquid innuant verba: mens autem sequend est. ff. de excu. tut. in l. Graeca scire oportet. §. aliud postmodus Breviloqua vero dicitur substitutio, quae his verbis fit, A jectam & Alterocham filias meas impuberes mihi haer¬ des instituo, & ipsas sibi ad invicem substituo. Haec i quam breviloqua dicitur, quia sub brevibus verbis qua tuor continet substitutiones: duas, scilicet in personar cujuslibet. videor enim dixisse, quod si alterutra non er haeres. vel in pupillari aetate decedat, alterutra sit haere quae etiam ideo reciproca dicitur, quia reciprocanda i personam, sive ad personam utriusque extenditur. f. vulgar. substitut. jam hoc jure. Compendiosa autem subst tutio appellatur illa, quae magnum compendium verbo rum, sive magnam comprehensionem temporis habet, u sic dicatur: Adjectam filiam meam mihi haeredem inst tuo. & quandocunque decesserit, Alterocha haeres este & hoc si fiat a milite pupillo, vel non pupillo, jure direct. valet, quandocunque institutus decedat: ut patet. C. d testamen. mili. mtestamento, ff. de mili. testa. in fraudem, mile & l. miles ita haeredem, §. 1. nisi miles hanc substitutionen proprio filio fecerit, cujus mater est in medio. quo casi jure fideicom valebit, si filius pubes factus decedat. C. d impube. & aliis substitut. precibus. Quod si paganus eam fe cerit per verba superiora, & pupilla in pupillariaetate de cesserit, substituta jure directo admittitur, & mater on nino repellitur: sed si pubes moriatur, substituta nullat nus admittitur: sed venientes ab intestato in totum fu¬ cedunt, ff. de vulgar. substitu. verbis civilibus. alias incipit h verbis. & I. pupillari. & I. ceniurio. Quid si testator dixeri Quandocunque decesserit Adjecta, eidem substituo A terocham. tunc licet directe non valeat, indirecte tame valebit: quia haec verba ad fideicommissum trahentur. ad Trebel. Scaevola. & argument. C. de instit. & substit generali ter, & quia haec interpretatio rem omni tempore valer suadet, f. derebus dubiis quoties. & Iubi, & I. cum in testame to. ff. ad Trebel. cogi. Idem si dicat, si sine liberis decessetit, ti lem sibi substituo. nam & haec trahitur ad fide icommi sum. infra eodem Raynutius, §. postmodum. Item si dixisse Volo quod haereditas perveniat ad Alterocham, f ad Ti bellia haeredibus. § i. quia nec interest, utrum dicat, Vol vel rogo, vel mando. Institut de sin. rebus per fideicommiss rel §. sina. C. communia deleg. omne verbum. Ubi autem in his ci sibus. mater ab intestato admittitur, bona restituit; Falc dia detracta ff. de vulgar. substit. cohaerede. §. cum filiae. Unur nota famen circa materiam, quod in expressa pupilla substitutione. & in breviloqua repellitur omnino mater & substitutus admittitur. ff. de vulgar substitu. Lucius. Int cita autem pupillari non repellitur mater, etiam in test¬ mento militis. C. de impube & aliis substit. praecibus sive mi ter una cum impubere fuerit instituta. C. de insti. & substi l. sin. sive non. C. de testa. mili. in testamento licet Pla dixeri tacitam pupillarem contra matrem admitti. nisi ubi ips una cum impubere haeres fuerit instituta. vel di. utrur extraneus vulgariter substituatur impuberi, & tunctaci ta pupillaris non admittitur contra matrem, an substitus tur impuberi frater ejus: & tunc mater repellitur, qui¬ est verisimile, quod in hoc casu voluerit testator uxorer suam impuberis matrem alii filio suo praeferri. C de imp. aliis substit, cum quidam

Ad quid haeres teneatur: Ad totum id quod functus tenebatur, quia haeredi tas est successio in universum jus, quod defunctus h¬ buit. ff. de regulis juris haereditas. habita tamen distin utrun fecerit inventarium, necne. utrum adierit haereditatem necne. quod solius animi est ff de acqe haered. pro haered. Ben dixi, Defunctus, quia haereditas viventis nulla est. ff. de a¬ qui. haered qui haereditatem, & l. neminem, quod dic, ut nota supra de conces praebend nec ex die, usque ad diem recte da tur. ut ff. dehered. institut haereditas, nisi in milite aliud dica tur, ut nota. supra eodem §. quod sint, sub§. testamentum mil tare. versicul. & aliud privilegium. Tenetur etiam haeres vo luntatem defuncti adimplere, ut patet ex sequen est enin ultima voluntas adimplenda, 12. q. 2. ultima voluntas. & no tatur supra eod §. 1.

TEnetur autem haeres, sive filius sit, sive extraneus ad o mnia debita defuncti solvenda: sive sint ex contractu vel quasi maleficio, vel quasi, sive res pro qua debitun fuit contractum ad ipsum haeredem pervenerit, sive non sive lis cum defuncto contestata fuerit, sive non & hoc d jure canonico. 16. q. 6. si episcopum supra de pign. ex literis. ( de solu, cap.i. supra de sepul.c.si. infra de usur. tua nos. infra de ra pto. in literis infra de sentent excom. a nobis. 2. in fiargumen. ff.d condi. furti si pro fur §. condi. secundum Vinc. & Laur. Jo¬ licet Ala. dist in maleficiis, utrum lis fuerit contestata, ve non, per I. C. de deli. defuncti. I.unica. Quid si non sufficit ha reditas ad debita persolvenda? distin. secundum leges, u trum fecerit inventarium: & tunc non tenetur ultra vire haereditatis: vel non fecerit. & tunc tenetur. C. dejured¬ lib. sancimus, & idem videtur secundum jus can. infra eod Rav. §. pen. in fin. Injudicio autem animae non puto quo teneatur, ultra quam ad ipsum pervenerit de ipsa haeredi tate, quamvis sibi imputari posset, quo ad detractionen Falc. faciendam, ut no. eod. ver. & hoc si inventarium. Sec cui debet primo solvere haeres, vel debitoribus vel damni passis, vel legatariis? Et quidem debitoribus primo satis fieri debet: secundo, damna passis in foro contentioso! 8 hoc insolidum. sine aliqua detractione: tertio vero, legata riis, & aliis, qui lucrativam causam prosequuntur, detra cta Falcidia, si necesse fuerit de legatis, quia in illa gravar non potuit: ut not. supra eod §. quis sit effectus sub §. propon¬ tur querela versicul. item olim agebat. & sequen. & jung quod not. supra de solu. sub rubr. de obla. versicul. quid solva tur. Et hoc si inventarium fecit: si vero non fecit inventa rium, etiam in utroque foro tenetur insolidum ipsa leg¬ ta solvere, inquantum haereditas patitur: nam ultra nor tenetur in judicio animae: ut no sup. eod. versicul. quid sino sufficit: & sic etiam potest intelligi quod ibi dictum est d inventario. Sed & primis creditoribus primo satisfieri de bet, secundo secundis. & sit per ordinem. secundum eat men, quae no supra de pign. §. qualiter contrahatur sub §. con ventionalium. ut scilicet privilegiatorum ratio habeatur. 8 hoc si simul veniant creditores & legatarii: nam si separa tim, liberatur haeres solvendo per ordinem cuilibet veni enti: dum tamen sit sine dolo: quia, scilicet non est fact conscius, nec aliquid de haereditate subtraxit: in quo casi in duplum tenetur restituere id quod caelavit: alias d proprio non tenetur satisfacere secundo venientibus: quam vis in jure potiores essent, qui tamen & adversus creditore posteriores vel legatarios, quibus jam satisfactum est. ha bebant actionem, & nihilominus contra haeredem, si pe nes eum aliquid de haereditate remansit, deductis tamer expensis omnibus necessariis, quas occasione haereditati fecit, sive circa funus, sive causavnventarii conficiendi, ve alia consimili: & breviter, sicut non facit lucrum, ubi ha reditas solvendo non est, ita est, & ab omni gravamine re levandus. probantur omnia haec. C. de jure delib. sancinius C. deposi. sinali C. de codic. I. sfinali. §. pen F ad Trebel. I1. § sinal ff. dedona. causa mortis. & si debitor. ff. dehis, quae in frau. cre¬ qui autem, §. sciendum. Licet autem obligatio hoc mod¬ transeat ad haeredem, poena tamen perjurii, vel voti fra cti, vel quodlibet aliud, quod ex sua vivel forma perso nam singularem non potest excedere, ad haeredem no transit, sic intellige jura posita supra eodem. sub §. respon deo primo. & 7. quaestio. I. denique. supra de jurejurand. veritus, e quod notatur. infra de voto. §. & utrum a voto. versicul. sed nun quid haeres. Quid si plures sint haeredes, nunquid quilibe creditoribus insolidum obligatur? Dicas quod non, se¬ proportionabiliter tantum, ut patet in his, quae notan su pra eodem, versicul. quid si non sufficit, & probatur. ( de haered actio. l.1. & 2. Excipiuntur casus, in quibus quili bet insolidum aliquando, non pro portione haereditari, obligatur. Primus est, si aliquod individuum est in obli gatione. ff. de verborum obligat. in executionibus. Secundu est, si res quae restitui debet ab uno, insolidum possidea tur. C. de haered. actio. l. 2ff. comm si mihi. §. haeres. in his enin casibus tenetur haeres insolidum. Tertius est si aliment. legata sunt. nam tunc pro voluntate defuncti vel judi. pe ti possunt ab uno insolidum, vel a pluribus pro partibu designatis. F. de aliment. leg. I 3. Quartus est, si testator ab u non haeredum legaverit creditori haereditario animo com pensandi. tunc enim ille haeres usque ad quantitatem de biti, onus legati sustinebit. ff. de legatis. 2. cum ab uno. Quin tus est in expensa funeris uxoris, quae non tantum astrin git haeredes pro haereditariis portionibus, sed etiam utrum que pro portione, quae ad eum pervenit de dote ipsius u xoris. Verbi gratia, pervenerunt ad eum centum, ducen ta sunt in haereditate, ipse pro tertia, haeredes pro duabu o bligantur, ff.de reli. & sumpt func quoties & l. veluti. Quoc si haeres pupillus sit, nunquid praetextu pupillaris aetati differenda est solutio creditorum? Quod non, dummo do tutorem habeat, ut C. de haered act. sub praetextu. si tamer tutor solvit debitum, quod non debebat solvi restituti¬ competit. C si adver solu. l.I. & 2. & junge quod notatur. su pra de solu. §. cui facienda sit. Quid si haeredes vel executo res testamenti solvere, vel clamores emendare differunt denarios testatoris in propriis negotiis expendentes Dic, quod per locorum episcopos ad satisfaciendum, 8 voluntatem defuncti adimplendam monitione praemis sa sunt, etiamsi testator hoc prohibuerit compellendi, u notatur. infra eodem, §. sequen. respon. 1. Quid si quis rem alie nam legaverit, nunquid tenetur haeres ipsam praestare distin. utrum testator ignoraret ipsam rem alienam esse & tunc non tenetur haeres, nisi forte is, cui relinquebatur esset persona conjuncta, puta uxor, vel alia, cui erat di suo tantundem relicturus, quia tunc tenet legatum. C.d leg cum alienam rem. vel nisi res aliena esset haeredis, qui¬ tunc tenetur haeres. ff. de leg. 2. unum ex familia. §. si ren tuam. Quod si quaestio sit inter haeredem & legatarium d scientia testatoris, legatario incumbit probatio, ut, scilice probet testatorem hoc scivisse. Institut de lega § quod auten diximus. Sed quid si is, cujus est res non vult ipsam vende re, vel vult, sed pro magno, & de gravi pretio? tunc tene tur haeres officio judicis praestare justam aestimationem ff. de legatis3 non dubium. §. finali, & l. fideicommiss. §. si serre f. de legat. i. apud Iulianum, §, constat. & l. si domus, §. 2. nis forte sit res, cujus commercium non habetur, ergo si re ecclesiae legetur, nullum est legatum. argument. fi. de lega i. apud Iulia. in fine. & supra de rebus ecclesiae non alien, cap. 2 & est expressum. infra eodem filius. sed hic cadit alia di stinct. ut notatur. Institut de lega. §. non solum. & sequen. Ve rum si eadem res in duobus testamentis legetur & ex pri mo consequatur quis aestimationem, ex alio res nihilo minus peti potest, quod si res habita sit, ex quo nihil debe tur: duae enim causae lucrativae in eundem hominem, & eandem rem concurrere non possunt. Institut. de leg. §. res aliena. Hoc secundum leses, nam secundum legem di vinam, secundum quam debemus vivere, tale legatunm non videtur valere, ut expressim innuitur, mfra eodem fi lius noster Faustinus, sed certe non obstat, quia illae res eran cujusdam ecclesiae, in quibus legatum non tenuit, ut no supra eodem, versic. sed quid si is, cujus. sed & in aliis re bus legatis intelligi potest, quando haeres egens remane ret, si redderet, vel pretium solveret. argumen. ff. de condic indeb. cum haec natura. nec enim debent esse viri ecclesiastic exactores importuni in grave praejudicium aliorum, qui bus potius debent de suo in suis necessitatibus subveni re. infra de censi. ex parte Compostellani. i6. quaestio. i. cap fin. 81. di stinct. per totum, 17. quaestio 4. quisquis, licet autem viri eccle siastici in his magis astricti sint, puto tamen & laicos ac hoc teneri. argum infra de censi. licet. 86. dist. non satis. nam 8 ad ipsos extenditur ratio. decret. ut patet inf. cod filius, in fi ne, & 144.6. si res.

Et per quem cogatur voluntatem defuncti adimplere. Respondetur, per episcopum in piis causis, & intra annum a tempo re monitionis numerandum, quo elapso, ipsemet episco pus exequetur, & omnes fructus haeredibus interdicei infra eodem, nos quidem. & cap. si haeredes, ff. de petitio. haeredi si hereditas §. si defuncto. C. de epi scop. & cleric nulli & Isiqu ad declinandam. etiamsi testator interdixit. ne episcopus in tromitteret se. ut infra eod. tua. & in aulhent. de ecclestitul sin zutem pro redemptione. collat. 9. & creditoribus faciat s. tisfieri. sicut testator praecepit. infra eod Joannes quod po test intelligi secundum ea, quae notantur supra eod. §. qua liter conficiatur. persic. fallit etiam in ecclesia. publicatio auter secundum leges ad eccle. non pertinet. Ceod. consulta dir¬ lia. Et not. quod si relinquat aliquid testator ecclesiae be¬ tae Mariae. & sunt diversae ecclesiae ejusdem nominis, pau periori dabitur. in authen. de eccl. tit. § si in noinine magni De col. 9. si non apparet pauperior, episcopus, cui volueri poterit gratificari. f. de reli. & sumpt. fun.l.ult. & de hoc dix infra eod. tua

IN summa no.? quod clericus de ecclesiasticis a testar non potest, seu de profecticiis: secus de quasi castrensit infra eod. c. 1. & 2. &c. cum in officiis charitatis. & duobus seq. not. supra de pecu cleric. § quot sint. & S. qui clerici. & de don quis possit. &) & quid. Et si clericus intestatus B decedat si ne haeredibus qui venire possunt ab intestato, eccl. cui ser vierat, omnia debet habere.. Quid autem nomine eccli¬ siae intelligitur, qualiter bona dividi debeant, si eratben¬ ficiatus in diversis eccl. vide infra eod. relatum. & c. requisist & de his quae not. inf.tit. 1. §. qualiter ecclesia. Et no. quod si a liquid relinquatur clerico ab extraneo usque ad quartun gradum, & clericus administrationem habebat, praesumi tur esse relictum intuitu ecclesiae, non personae, alias intu itu personae. C. de episc. aud auth licentiam. sed si administra tionem non habet, a quocunque relinquitur, praesumitur re lictum intuitu personae, est tamen praesumptio juris tan tum in utroque, unde recipit probationem in contrarii Qualiter autem relicta petantur ab episcopo, & a quo, qualiter dividi debeant inter episcopum & canonicos, di sting utrum relinquatur episcopo tantum. & tunc si sit re lictum ab illo qui attinet sibi quarto gradu, suum est pra cipuum, nisi obtentu ecclesiae probaretur esse relictum. ( de episc. in auth licentiam inf. eod requisisti. §. si rero relinquatiu illud episcopo. & quod ibi dicit in vita: subaudi, nec in mo te, nisi decedat ab intestato, nec habeat successorem: ut no inf tit. 1. §. qualiter. & eodem modo intellige §. sin & crequ sisti. ibi potest in vita ejus. Si vero ab extraneo, & dicitt) stator, quod nolebat quod aliquid communicaret cum e clesia cathe. suum similiter, praecipuum erit infr eod. requ sisti respon. i. vers. & hoc vel est. nec obst. 12. qu 3 Pontifices ub innuitur, quod episcopus semper debeat communicat relictum cum ecclesia: etiamsi separatim relinquatur: qui¬ illud verum est, quando non dicit testator quod illud ve lit ad episcopum tantum, non ad ecclesiam pertinere: u inf. eo requisisti. §. nec est contrarium. Quod si hoc non dixeri testator, debet viriliter dividi inter capitulum, & episce pam, ut inf eo requisisti. respon. 1. ab illo ver si ab extraneo. u que ad vers si quemadmodum. Ubi autem tantum eccle cathe. relinquitur, indistincte incer eos viriliter dividitur & si testator contrarium dixerit: quia non potest immu tare generalem const.can. 1041 si quidam. 16. q1. ad hoc. 7. I. scire. sic loquitur. inf eo Lrequisisti respoi ver. quemadmo dum & ver. secus autem. Verum si episcopo & eccle. cor junctis legetur, semper inter eos viriliter dividitur, nisi di visione facta per testatorem. quod satis decens est, ubi nu la fraus committitur, nec alteruter parte sua nimium de fraudatur, velint esse contenti. inf.eo requisisti §. si relinqua tur. De relictis autem aliarum ecclesiarum, vel alearum capel arum vel aliorum piorum locorum totius dioec. non capitulum sed episcopus, qui habet de jure communi semper cano nicam portionem exigit, nisi legatum, quod sine fraud contentus jussus est, scienter approbaverit; ut inf. eo. requis¬ sti §. secus est. &c. officii. Sed & ubi non eccl. nec habenti ac ministrationem, sed alicui canonico, vel simplici clerico vel alii, qui potest habere proprium, aliquid relinquitu sine fraude, nulla de tali relicto portio canonica exigetur inf. eo requisisti. § fin. Sed quae est ratio, quod pro derelicti personae non habeatur. de relictis vero occasione ecclesis vel pii loci habeatur canonica portio: d quia in primo ca su relictum carnale reputatur, unde potius patri carna competere debet, in secundo spirituale. arg. 249. 1. loqui tur. Ideo patri spirituali debetur & adde quod not. infra d sepul, sub §. vetus §. 1. vers. item cum pater. sicut etiam singula res, sive personales voces non faciunt canononi camd ctionem, sed universalis tantum. ut supra de elect. in Ger¬ sic non personalia relicta: sed tantum universalia, seudl legiata, vel ecclesiastica inducunt canonicam portiones & adde quod not. supra de elect. § ubi. Et utrum episcopu possit habere, quod sibi relictum est a testatore, & nihilo¬ minus de aliis relictis portionem suam statim no & tradi¬ tur inf. eo. officii & not. infr. de sepul. sub §. retus quaest.o. Et not quod aliena non possunt legari de canonica aequitate eod. filius quod dic ut not. sup. eod § proxi. rers. quid siquisre alienam. & seq. Item de relictis ob perpetuum divinumcu tum. 7. 20. 30. non potest episcopus exigere suam canor cam portionem, nisi in fraudem factum esset. infr. eod. cfu quia fraus & dolus. &c. infr. eod. officii in fin. Et si quis ali¬ quem testari prohibeat, abejus erit haereditate repellen dus Csiquis aliquem uest prohi Li &

PrevBack to TopNext

On this page

Titulus 26