Libellus 10

¶ De habitum libellus decimus.

HAbitus est ens limitatum: quo formaliter aliquos dicitur habere aliquid: vel haberi ab aliquo hoc sit eius descriptio. Ens limintum hoc ponitur pro concem determinui: habere aliud formaliter: vela haberiformaliter ab alio: loco differentiae contraentis. Manifentum est autem quoniam habere et haberi sunt hitudines mutue: et licet sint plures et opposite relatiue: non tamen constituunt diuersa praedicato: sed vnum: quia vt concepta: sunt vna hitudo: quae habitus dicitur: vel hitio. Realiter tamen sunt 2t realitates. Palam autem quoniam in ista descriptione ponitur: quo aliquid formaliter dicitur habere aliud: vel haberi ab alio. non autem quae corpus et quae circa corpus sunt adiacentia. Ratio autem hus diffactionis est ista: quoniam descriptuo hitus quam ponit Aristoteles et auctor 6 prinsictiue. licet sit vera: non autem est vniversalis et generalissima. nam subiectum habere et haberi et habintus: non est corpus tantum: sed forte totus ambitus entis limitati. hoc solo praedicato habitus excepto: quia non est aliquod ens limitatum quian possit recipore in se formaliter aliquam perfectionem absolutam: vel relatiuam: vel recipi in alio et haberi ab alio: et sic habere perfectionem: et perfectio illa dicitur haberi: et hitus est connexio istorum extremorum quae formaliter ista extrema dicunetur vnum habere aliud: et aliud haberi ab alio. Habitus autem est contrahibi lis et diuisibilis: sicut alie quiditates praedicaes. Dicamus ergo in primis quod habitus alius est connexio media extremo rum actu distinctorum et separatorum et in actum existentium: alius est connexio extremorum noen actu disorum nec separatorum sed posiatantum. De primis exemplificant philosophi: sicut inqunt: armatum esse: et calciatum esse: et vestitum esse. arma enim et homo sunt actudistincta: nec vnum informat aliud. Sed vt arma applcantur corpori: et calciamentum pedi: consurgit et oritur quidam respectus eorum extremorum adiuicem: quo formaliter homodicitur armatus: vel habere arma: vel arma haberi: et quo formaliter dicitur calciatus et habere calciatitae et calciamentahaberi: ete de aliis. Palam autem quod armatum esse quod non est aliud nisi iste respectus: dicitur armao et calciatum esse dicalciauo non armatio actio: sed armatuio vnio: et connexio pedum et calciatitarum. De isto igitur hitum quie est connexio extremorum actu diuisorum tantum se intromiserunt progenitores nostri. Dicamus autem nos consequenter de habitu qui est vnio et connexio duorum extremorum non actu diuisorum sed potentia tantum. Palam autem quod talis habitus non est aliud nisi vnio vel indiuisio: vel inherentia extremorum adinuicensiue forma vniatur materie: siue accidens subiecto: vel relatio fundamento: vel partes continui in toto vniantur: semper mediante reabitae de genere habintus vniuntur: quoniam non est aliquod genurntusr nec praedicatum: sub quo ita proprie contineantur vniones: sicut subpraedicato habitus. Palam autem hoc inductiue: quoniam non sub praedicate actionis et passionis: quoniam habere non est agere: nec haberi est pati: et per consequens nec habintus est actio: nec haberi passio. Tum etiam: quia vnio actio quae agens vnit formam cum materia: et actum cum potentia et vnum extremum cum alio extremo: est alia ab vnione formali qua vnum extremum alteri est vnitum: cum hebeat alios terminos: quia extrema et termini vnionis formalis sunt ipsamet materia et forma: sed extrema vnionis: quae est actio est ipsum agens et passum. At vero nec iste vniones: vel inherentie quae habitus dicunr possunt continerisub praedicato releationis: cum talis habitus non oriatur ex termins positis. Palam autem quod non continetur sub praedicato situs: quoniam situs est respectus qui tantum habet pro fundamento et termino corpus. habitus autem non semper habet pro fundamento corpus et corpus. De vbi¬ autem et quando patet manifeste: quod habitus et inherentia subc illuns non continentur. Amplius autem subdiuiditur hitus: alius aptitudinalis: alius actualis et formalis. Distinctio istorum habituum stat in hoc: quod aptitudinalis cui inest: inest per seet necessario: et in 2o mo dicendi per se. actualis per accidens et contin¬s genter. Tum est quia aptitudinalis habitus demonstrabilis est de eo cuius est: sed actualis non. Palam autem quod de ista inherentia aptitudinali loquutus est Aoteles in. 7. sue metaphysicae textum com. 2. dicens: quod accidentis esse est inese et alteriimherere: quod verum est de imherentia aptitudinali quae inest perse et perseitate secundi modi accidenti: et est idem realiter cum eocuius est: quia inseparabiliciter inest ei. Att non pertinet ad eius quod quid est: cum non sit de eius concetum formali. aptitudinalis enim hitus posterior est eo cuius est: sicut passio posterior est subiecto. Manifecitum est autem quod actualis inherentia non est idem formaliter: cum eo cuius est: propter rationem praedictam: nec idem realiter: quia separabilis est abeo cuius est: vel magis proprie: illud cuius est inherentia et habitus potest manere habitum non manente.

Perscrutemur autem primum de possibilitate ponendi talem habitum et inherentiam metigentia vnientem extrema: vt formam cum materia: vel accidens cum subiecto: et partes continui adiuicem. Sunt autem multi moderni philosophi dicentes quod non est possibile talem vnionem et habitum esse metditum inter extrema. Et ratio istorum est ista: quoniam sic ponendo vnionem vel inherentiam mediam inter extrema estita processus in infinitum in talibus habintibus et inherentis: et vnionibus. hoc autem sic deducunt. nam si accidens mediante imherentia inhereret subiecto: cum illa inherentia est sit accidens: inherebit subiecto: autem ergo seipsa immediate. Et tunc similiter et conformiter est dicendum de aliis: quod accidens seipso inhere bit: et non inherentia distincta ab eo. si alia imherentia imhereat: et illa est alia. Et tunc in infinitum abibit. Huic autem difficultati sic rasponr: et dicitur quod omne accidens siue absolutum siue relietiuum imheret subiecto mediante inherentia modistincta ab ea vel realiter vel formaliter quod dicitur propter illa quae non sunt separabilia a subiecto: solo praedicamento hitus excepto: quia imherentia proprie non inheret: nec habitus habentur: sed est illud quae formaliter aliud habetur. vt patet ex descriptone hitus. Sed licet istud sit bene dictum ad difficultatem in forin quae propotenia: volo tamen tibi ontedere processum in infinitem et hoc accinus albedinem. albedo inheret perieti: mediante inherentia distincta realiter ab albedine vt concedis.

¶ Tunc quaero de ista distinctione quae albedo distinguitur a sua inherentia. que est quaedam relatio positiua. si ista distinimheret albedini: et albedo sibi: et certum est quod sic: alias esset ens per se subsistens. Aut igitur seipsa inheret albedo sibi. et econi: autem alia. si dicas quod albedo imheret etiam illidistinctioni qua distinguitur a sua inmherentia. alia inherentia distincta realiter ab albedine: quia albedo est separabilis ab illa distinctione et distincta realiter ab ea: quod oportet necessario dice re. Licet vnio vel imherentia quae vnitur distinctio illa albediniposset dici idem illi distinctioni. quia distinctio inseparabilis est ab illa. Unio tamen illa quae albedo vnitur distinctioni: non. Iterum autem de illa distinctione ab illa inherentia 2a quarerem an illa inmhereat seipsa vel non: et sic erit processus in infinitum in imherentis et distinctionibus. acciandto primo imherentiam: de inde distinctionem imherentie 3o imherentiam distinctionis. 4o distinctionem imherentie 2 8o inherentiam distinctionis 2e inherentie. et sic in infinitum abibit: et hoc semper vt dictum est accipiendo distinctionem qua inherentia distinguitur ab albedine. quia bene esset ibi status in 2o propter inseparabilitatem inheretie a sua distinctione. Palam igitur ex dictis quod erit processus in infinitum secundum deductionem praedictam vel perueniemus ad aliquam distintionem: que seipsa inherebit: non metalgentua aliqua imherentia medetia vel magis proprie deueniemus vsque ad talem distinctionemm cui albedo immediate vnietur fine aliqua vnione medigetia et eadem ratione fuit standum in primis scilicet quod albedo vniebatur perieti seipsa sine aliqua vnione mettia.

¶ Dissolutio autem hus difficultatis stat in hoc: quoniam non dicimus quod aliqua 2o extrema vniantur adinuicem vnione metaigntia et realiter distincta: nisi illa duo extrema sint seorsum separabilia: et sic separata manere: cui conmui non sunt fundamentum et releatio: quia licet fundamentum posset manere sine releatione: non tamen ambo separata praesent actu manere. ergo concedimus quod albedo vnitur sue distinctioni immediate seipsa: 2e non abibit in infinitum.

¶ Et si queras. albedo saltem distinguitur ab illa distinctione: autem ergo alia distinctione: autem eadem: non eadem: quia sunt alii termini. si alia in infinitum abibit.

¶ Respondeo tibi. ista quod est transcendens et non pertinet ad praesens praedicatum illam dissoluere. ideo solutionem eius in aliis quere.

Amplius autem dubitationes aliquo speciales oriuntur ponendo habitum medium inter formam et materiam: et inter partes alicuius totius essentia lis vel integralis. habitum medium dico quasi quodam vinculum vel cingulum ligans extrema: cum tamen dicat philosophus quod anima vnitur corpori sine aliquo mectio et fit vnum ex eis: sicut ex cera et fius sigilli: ex quibus fit vnum sine omni vinculo et cingulo medio quod vnio vel inherentia vel habitus dicatur.

¶ Prima ergo difficultas quae hoc oritur est de rationibus rationis et secundis intenuaeribus. si intellectui mediante vnione vniantur vel immediate seipsis sine omni medio ab intellectum vel intellectione indiuidantur: et si metaphysitae vnione si illa sit realis vel rationis tantum: quia non viu habere perfectiorem entitatem quam fundamentum eius vel terminus. Palam autem quod ista difficultas habet locum in primua intelligentia: quia in ea sunt respectus rationis: et ab eius intellectione indiuiduntur ab eterno: sed de hoc in nostra theotitia prolixior esits secundo.

¶ 2a difficultas est de productione obiectum in esse coginito tam actiua quam passiua si meimherentia indiuidatur intellectioni vel obiecto: et quali inherentia: reali vel rationis hoc difficultas est locum habet in prima intellius si aliquid extra se intelligit: quia producit tunc alia a se in esse cognito quod quadem esse cognitum est res distincta ab intellectum suo.

¶ Difficultas 3a oritur de actione et passione reali si immediatae insunt passo vel agenti: et motus localis in sit immediate mobili vel metaphysicae tali viculo qui habitus vel vnio dicitur.

¶ 4o difficltas: qua oritur est de productione isti vnionis si a fundamento vel termino vel ab altero eorundem producitur: vel ab aliquo alio agente extrinento. ¶a difficul tas: quae hic oritur est de puncto et linea si metdhystae tali vnione vniantur. siliter de linea et superficie in corporeret de lumine in aere: et si quot sunt partes in aere et in lumine tot sint imherentie actualiter distincte: vel tantum vna vnio sit extensa: sicut lux et aer extenduntur.

¶ 6a difficultas est deanima intellectiua: quae tota est in toto corpore et tota in qualibet parte: an cuilibet parti corporis vnica vnione numero vniatur vel cuilibet parti propria vnione vniatur: quia potest vniri vni parti absque hoc quod vniatur alteri.

¶ a difficultas est de quantitate celi. si corpori celesti metdphiysitae vnione sit vnita. de intelligentia mouente celum si est eius forma: an immediate celo coniungatur vel potius metdhysta aliquo viculo vniatur.

¶ Dissoluti autem trium primarum difficultatum manifesta est ex dictius in fine caplicti praeceites: quoniam ambo extrema seorsum separata non possunt actu manere.

¶ De 4o difficultate dicitur quod vnio producitur a fundamento et termino: sicut ceteri respectus.

¶ De a difficultate de puncto linea et superficie et corpore aere et lumine dicitur quod metaphysitae vnione vniuntur. Quantum ad difficultatem de luce et aere si sit tantum vna vnio vel plures. dicitur quod est vna totalis extensa: sicut luxm est extensa in aere.

¶ De 6a difficultate de vnione anime ad plures partes corporis an sit vna vel pliles fertur quod numerantur vniones secundum numerum partium corporis: hoc tamen sub dubio tibi derelinquo

¶ De 7a difficultate de quantitate cibi. Dicitur quod medhiysatae vnione vnitur: de intelligentia si est eius form. Conformiter est dicendum: sicut de anima intelleletiua. He ergo difficultates praedicte non concludunt impossibilitatem vnionis. Habitus ergo siue vnio et inherentia media inter extrema videtur possibilis in natura.

¶ Dicamus autem vltimo de necitate ponedi habitum et vnionem formalem esse aliquam rem extra animam realiter distinctam ab extremis. Fertur quod necessaritas ponendi habitum concluditur per viam contradictio nis. et hoc sic. Contradictionem implicat quod aliquid maneat alio non maphysite nisi sit ibi distinctio realis: sed partes praesensmanere vnione partium non manente: sicut patet in diuisione partium continui: quia partes manent separate: et remanent non vnite et prius erant vnite. ergo est ibi aliquid praeter partes: et istud aliud non videtur aliud nisi ipsa vnio partium adinuicem in toto. Palam autem quoniam ista fuit intentio Aris. in fine 7m sue metaphysicae vbi dicit: quod si a. et b. manent abnon manente: ergo est aliquid ab. praeter a. et .b. Dissoluunt autem aliqui moderni diffite praedictam sic: quoniam dicunt quod ibi est consequens arguendo a superiori ad inferius affirno: et a pluribus causais veritatis ad vnam. non enim est bona consequentia: in ab. est aliquid praeter a. et b. inferre quod illud sit vnio melt¬s realis inter a. et b. non sequitur quoniam diceretur quod ibi est aliud a partibus: quia ipset totum. Totum autem est aliud a partibus. Palam autem quod ista raspensio non sufficit: quia totum non est aliud praeter additum ad pertes.

¶ Et si dicas. sufficit quod sit aliquid resultans non additum. hoc non valet: quia exouvnum manet et aliud non: oportet quod sint diuise res additeDimissa igitur instantia de toto et partibus: quia alias fuit dictum quod in toto est aliqua alia res addita partibus: adhuc tamen dicitur quod ibi est consequens: quoniam diceretur quod ibi est aliqua alia res addita vel remota: quia noua actio agentis vnientis extrema adiuicem. et illa actio est vna res. alia additaet nomna. et illa sufficit ad tollendum contradictionem. Palam autem quod hoc fuit intentio Aristoteles 8 metaphysicae 1. 2o de anima. io. 7o metaphysicae 43. vbi respondet quodoni. qua queritur quomodo ex materia et forma fit vnum: dicit quod hoc est actus et id potentia et agens vel efficiens quod indiuidit vnum ab alio per suam actionem nouam: et ideo prius non erant vnita et modo sunt vnita perter nouam actionem agentis de nouo vniuntur ista.

¶ Et si arguas quod istud non sufficit: quoniam actio agentis raptim transit: nec manet: et tamen partes remanent actualiter et formaliter vnite: immo corrupto agente et sua actione adhuc remanent partes vnite adiuicem. ergo oprtet dare aliquid aliud ad intelligendum hanc contradictionem: quoniam prius non erant vnite et modo sunt vnite.

¶ Respondeo tibi quod actio agentis non sufficit ad tollendum contradictione: pro tepore sequenti pro quo necessario transit: et ideo praeter actionem agentis quandiu partes remanent vnite et indiuise: oprtet necessario ibi ponere aliquam realitatem additam aliam a partibus.

¶ Et si quoras: que sit illa numquid sit inherentia actualis.

¶ Respondetur tibi quod non oportet: sed ista realitas addita est actio conseruatiua partium non absolute: sed submodo indiuisionis: et sub tali indistintione vnius ab altero.

Adhuc autem potest aliter ostendi quod ibi est consequens: quoniam fertur quod ibi est aliqua alia res addita vel remota praeter partes: sed infertur quod sit inherentia consequens est: quoniam dicitur quod illa res addita: nec est inherentia: nec actio agentis vnientis extrema: nec est actio conseruatiua sub tali modo indiuisionis vnius ab altero: sed illa realitas est actualitas et ter¬ minatio illarum partium: quoniam partes per separationem actualem acquirunt proprias terminationes et per vnionem et indiuisionem amittunt suas proprias terminationes. Et pono tibi exemplum: quoniam due linee quando vniuntur adinuicem amittunt suas proprias terminationes scilicet propria puncta in actu: que sunt vere res alie et distincte a lineis. Similiter albedo si separetur a subiecto acquiret statim propriam terminationem: et talis realitas de nouo acquisitavel deperdita: que terminatio rei dicitur: sufficit ad tollendum contradictionem predictam.

¶ Et si arguas: quoniam exemplum de punctis patitur calumniam: sicut dictum est supra in libello de praedicamento quantitatis. puncta remanent in continuo quantum ad realitates suas: nec generantur per diuisionem: nec corrum puntur per vnionem. Dicetur etiam quod exemplum de terminatione propria albedinis acquisita per separationem eius a subiecto et deperdita per eius vnione cum subiecto est valde dubium de quo alias erit in fine nostre theologie sermo. Adhuc autem praedicta contradictio potest tolli per nouam realitatem aduenientem que non erit nec inherentia seu vnio media: nec actio agentis: nec conseruatio: nec terminatio rei terminabilis: sed erit quedam relatio: que dicitur formalis separatio extremorum adinuicem. Fertur enim quod licet due linee per indiuisionem non acquirant de nouo nouas realitates punctorum absolutas: acquirunt tamen distinctionem et separationem formalem et actualem qua formaliter distinguuntur et separantur. nam ipsa puncta non sunt formaliter illud quo due linee formaliter distinguuntur et separantur: sed tantum fundamentali. ter: quia fundant distinctionem actualem et separationem formalem quo formalis separatio acquiritur in partibus per nouam diuisionem ipsarum: et amittitur per nouam indiuisionem partium adinuicem: et istud sufficit spe¬ ad tollendum contradictionem predictam. Palam autem mio ex his quod vnio et indiuisio et habitus seu inherentia actualis sunt aliquid priuatiuum: quia priuant diuisionem distinctione et separationem formalem actualem que sunt aliquid positiuum.

¶ Et si dicas quod istud non sufficit: quia indiuisio absoluta: licet sit priuatiuum: indiuisio tamen relatiua que est indiuisio vnius abaltero vt forme a materia est aliquid positiuum. Tum etiam quia non videtur quod pura nego et priuatio possit per se desinere esse nisi aliquo positiuo desinente primo esse: sed per separationem actualem vnio et indiuisio soluitur. ergo opte quod sit aliquid positiuum: vel quod aliquod aliud positiuum prius desinat esse. Dicitur quod ista propositio assumpta videtur esse valde dubia: quod priuatio et negatio non possint corrumpi nisi positiuo prius corrupto: quoniam ipsa tenebra corrumpitur in aere: nullo alio positiuo corrupto: quia priuatiotollitur per aduentu forme. Similiter hec secundapropositio est multum duntia: quia priuatio non potest acquiri nisi positiuo acquisito: quia tenebra in aere acquiritur nullo alio positiuo acquisito. Sed ista tertia propositio bene necessari o est vera et certa quod negatio et priuatio non corrumpitur nisi positiuo acquisito vel corrupto. Similiter hec quarta propositio est vera: quia priuatio non acquiritur nisi aliquid positiuum acquiratur vel corrumpatur. Palam ergo ex predictis quod ad tollendum predictam contradictionem requiritur aliqua noua realitas: sed an illa realitas sit realitas totius additi partibus: vel sit actio agentis vel conseruantis: vel terminatio rei terminabilis vel separatio formalis vel imherentia et vnio media: que habitus dicitur: dubium est: quia per quodlibet illorum potest contradictio predicta tolli: probabilius tamen videtur quod illa realitas sit vnio formalis media seu habitus et inherentia. Demostratio autem necessario conctudens illam realitatem esse necessario habitum et inherentiam actualem pro nunc non occurrit. Et in hoc terminatur tractatus de habitu: et denarius librorum. io. priorum generum. Amen.