⁋ Item idem actus non potest esse necessarius et liber. sed respectu sui habet actum voluntatis neccessarum. ergo non potest esse contingens re spectu creature: cum idem sit omnino.

⁋ Item queliet perfe ctio simplicitur secum compatitur aliam perfectionem simplicitur. sed creare est perfectio simplicitur eo quod soli deo conuenit. ergo creatio neccessario est etc.

⁋ Contra deus potest multa facere quae non facit. ergo libere.

⁋ Dicitur ad secundam quaestionem: quod deus est agens liberum. quod probatur qui totum vniuersale habet aliquem finem. ergo quia quando agens non praestitit sibi finem dirigitur a superiori agente. sed deus non dirigitur. ergo libere pastituit sibi finem.

⁋ Istem agens naturale determinatur ad vnum. deus aut potest in plura. ergo etc

⁋ Iste effectus praexistunt in deo intellectualiter. ergo agit per intellectum et voluntatem ergo libere.

⁋ Iste actio dei est immanens. sed actio imanens non est nisi intellectus et voluntatis.

⁋ Contra. quaestio non quaerit vtrum deus agat per intellectum et voluntatem. sed vtrum libere. sed hoc non est idem quaerere. Nam per eundem doctorem voluntas diuina et nostra vult naturaliter deum: et similiter quando aliquid iudicatur ab intellectu voluntas vult illud nec cessario. ergo non est idem quaerere vnum et aliud

⁋ Item philosophus tenet quod producit per intellectum et voluntatem et tamen neccessario et non libere.

⁋ Ad rationes. ad primam d co quod in argumento est fallacia consequentis. praest tuit sibi sinem. ergo et libere: quia potest praestituere neccessario

⁋ Ad secundum dico quod in nobis natura non magis determinatur ad vnum: quam voluntas: immo minus. quia natura per idem principium omnino indeterminatum producit plura. voluntas ant frequentur non agit diuersa: nisi per diuersas volitiones: per quas determinatur maxime: cum volitio sit ita bene causa effectus: sicut voluntas.

⁋ Ad tertium. est ibi fallacia consequentis. Agit per voluntatem. ergo libere. voluntas est principium. ergo liberum: sicut patet.

⁋ Ad aliud. aut accipit actionem pro prin cipio elicitiuo actionis. aut pro respectu. aut pro effectu productionis. Si prio. ita bene actio est creature non intellectualis immanens: sicut actio dei intellectus aut voluntatis. quia ita bene est prin cipium elicitiuum generationis ignis in igne: sicut principium elicitiuum actionis diuine in deo. Si secundo modo. ita etiam est actio creature non intellectualis immanens: sicut dei. quia ita terminatur il le respectus ad aliud: et est in agente. si ponatur talis respectus: et per consequens potest equaliter quantum ad talem respectum vna actio dici immanens vel transiens sicut alia. patet enim haec de sole. Alio modo scilicet tertio modo patet quod effectus dei producitur extra se: sicut creatura non intellectualis. vnde non apparet ratio quod vna debeat dici immanens et alia transiens nisi quia effectus ab vno agente est subiectiue in illo: et effectus ab alio non est subie ctiue in agente: sed extra. et hoc posito actio dei qua producit creaturam dicetur magis transiens quam immanens

⁋ Ideo aliter probat Io. istam conclusionem: quia cum ca secunda agat contingenter et non nisi virtute prime cause. sequitur quod prima causa agit con tingenter et libere.

⁋ Sed potest dici quod ex contingentia cause secunde non potest argui contingentia in pri ma: quia aut ponitur quod causa prima immediate concurrit ad producendum effectum cum causa secunda aut mediate. si primo modo patet secundum eum quod non sequitur. quia vo luntas et obiectum non concurrunt vt cause partia les ad causandum actum volendi: et tamen obiectum causat naturaliter et voluntas contingenter: ergo eodem modo de deo et voluntate creata. Si secundo mo do adhuc non sequitur si causa secunda vel immediata contingenter agit. ergo et causa mediata. Exemplum. si solesset causa voluntatis mee tunc esset causa mediata volitionis et tamen voluntas causaret libere et sol necessario. Ideo quod deus sit causa libera respectu omnium tenendum est tanquam creditum: quia non potest demonstrari per aliquam rationem ad quam non responderet vnus infidelis. persuaderi tamen potest sic. omnis causa non impedibilis equaliter respiciens omnia siue infinita: si agat aliquid eorum in vno instanti: et non aliud est causa contingens et non libera: quia ex quo non impeditur et equaliter respicit omnia eque primo: non videtur ratio quare plus producit vnum quam aliud nisi propter suam libertatem: sed deus est huiusmodi causa respectu omnium productorum ab eo ab eterno. ergo etc

⁋ Ad alia questionem sunt duo facienda. primo videndum est an deus sit causa immediata omnium immediationecasae. Secundo vtrum deus simpliciter creet omnia quae produ cit.

⁋ Circa primum est difficultas vna quo de cum sit vnus numero producere possit multa. videtur enim esse opinio philosophorum quod ab vno potest tantum vnum produci: quod probatur. nam. viii. phisicorum et ii de generatione dicitur quod ab vno procedit vnum: et idem manens idem etc. Et. xii. methaphisice dicit com mentator. si agens sit vnum et materia vna: effectus erit vnus. et ibidem ab vno motore solum est vnus mo tus

⁋ Item secundo de anima probat philosophus distinctionem potentiarum per distinctionem operationum quae sunt effectus. Contra. ista opinio est heretica: quia secundum fidem deus producit multa immediate: nec consona naturali rationi: quia eadem voluntas omnis indistincta est principium volitionis et nolitionis amoris et odii. Item istud patet de causa naturali: quia sol potest na turaliter producere multos effectus. et tamen solin se non distinguitur.

⁋ Ite si sit tanta distinctio in cau sa quanta est in effectu accipio duos effectus isti per te reducuntur ad duas causas: et ille cause ad alias duas: et sic esset processus in infinitum: vel erit sta tus ad duas primas causas: quorum vtrumque est fal sum: vel esset status ad vnam causam primam omnium etc.

⁋ Ad primum oppositum dico quod auctoritas philosophi et cometatoris et omnes consimiles intelliguntur de na turalibus causis quae semper eodem tempore producunt eosdem effectus: nisi sit aliquod impedimentum. Exemplum. sol semper in autumnon producit eosdem effectus. et similiter aliis temporibus per approximationem et remotionem nisi aliquid impediat.

⁋ Aliam auctoritas. si materia est vna: et agens est vnum: et similes: possunt intelligi de offectibus incompossibilibus scilicet quod vbi est vnum agens: et vna materia: effectus est vnus: quia impossibile est in eadem materia esse duos effectus incompossibiles simul licet successiue possint. et hoc habet intelligi secundum comentatorem in artificialibus: quia impossibile est secundum eum: quod artifex in eodem ligno inducat simul formam arce et lecti: licet successiue possit.

⁋ Ad aliud. potentia duplicitur accipitur. Uno modo pro eoquod se tenet a parte anime. et sic ex diuersitate opera tionum non arguitur diuersitas potentiarum. Nam sic im tellectus est vna potentia: et habet diuersas operati ones specie distinctas: sicut actus simplicis intelligentie actum componendi: diuidendi: et discurrendi. et eadem voluntas habet volitionem et nolitionem tanquam operationes specie distinctas. Alio modo accipitur potentia pro illo quod neccessario exigitur ad hoc quod potentia primo modo eliciat operationem: et sic est aliquod organum corporale. et sic ex diuersitate operationum arguitur diuersitas potentiarum. Exemplum de auditu et visu et auditione et visione. Si enim aliquis habeat organum auditus: et non organum visus. tunc sic habet po tentiam vnam: et non aliam. et per hoc patet: quod potest habere vnam operationem et non aliam. Sed si aliqua potentia posset habere plures operationes specie distinctas non conexisten te tali organo sicut voluntas talem volitionem. tunc ex pluralitate operationum non potest argui pluralitas seu diuersitas potentiarum.

⁋ Sed hoc sunt dubia Primum quomo malum est: et non a deo. Quia vi detur quod sit eadem causa. reducere mala ad primum ma lum: sicut bona ad primum bonum. Et sic erunt due cause prime. vna bona. alia mala: sicut dixerunt manichei.

⁋ Sed istud dubium bene procederet si malum esset res factibilis: quod falsum est: quia ma lum nihil aliud est quam facere aliquid ad cuius oppositum faciendum aliquis obligatur. quae obligatio non ca dit in deum: quia ille ad nihil faciendum obligatur. nec presupponitur malicia in causa: quae sit causa malicie effe ctus. sed malicia effectus est causa malicie in causa.

⁋ Sed adhuc est dubium quomo deus potest aliquid de nouo creare sine mutatione: quia quod. agens prius non produxit: et modo producit: non videtur esse nisi quia expectat opportunitatem temporis ad agendum: vel quia erat prius impeditum sicut di cit commentator octauo phisicorum quod aliquis per antiquam voluntatem non potest aliquid de nouo causare: sed illud nihil valet: quia voluntas potest sine noua mu tatione ex parte sui aliquid causare: potest enim aliquid nunc velle vel cras vel ista hora producere aliquem effectum et semper in tali voluntate perseuerare: et tunc potest talem effectum producere per velle istud continuatum per diem. istud aut velle est causa partialis illius effectus extra producti. et patet: quia quando iste effectus producitur voluntas de nouo non mutatur: quia eodem modo oeo omnia ee habet in productione illius effectus sicut prius sicut patet per casum positum. Tamen quando voluntas de non volente fit volens mutatur in receptione volitionis ergo voluntas diuina per velle eternum potest aliquid de nouo producere sine aliqua mutatione ex parte sui.

⁋ Si dicas quod ibi est mutatio temporis.

⁋ Contra. si so la voluntas mea esset et deus et nihil aliud peni tus adhuc posset voluntas mea velle et non velle et per vnum velle diu continuatum posset producere pat tialiter aliquem effectum sicut prius dictum est: si tempus sit ergo tempus nihil facit ad mutationem: sed ipsamet vo luntas. tamen bene dico quod voluntas nostra et voluntas diuina requirunt necessario tempus in actu vel in po tentia ad hoc quod aliquid faciant quod prius non fecerunt: quia impossibile est quod deus creet vnum angelum: et post llum annihilet: et iterum reparet sine tempore in actu vel in potentia.

⁋ Dico ergo quantum ad secundum articulum quod deus est prima causa immediate omnium quae producuntur a causis secundis. Quod autem sit immediata causa patet: quia illa causa dicitur immediata quae posita potest poni effectus et quae non posita non potest poni effectus: sed deus est huiusmodi respectu cuiuslibet creature. ergo etc. vnde proprie lo quedo quaelibet causa proprie dicta ad cuius praesentiam potest poni effectus: et ipsa non posita non potest poni. potest dici causa immediata. Ex hoc sequitur quod causa remota non est causa: quia ad eius praesentiam non sequitur effectus: aliter adam posset dici causa mei: quod non est verum: quia non ens non potest dici causa entis. et similiter causa et effectus proprie loquendo simul sunt: et non sunt si etiam concurrant ad pro ducendum aliquem effectum multe cause partiales quaelibet est immediata. Et si deus concurrat cum cau sa secunda vtraque est immediata. Quod probatur per illud Iohis. i Sia per ipsum facta sunt. Si dicas verum est mediate. Contra. secundum omnes sanctos deus aliter est causa bonorum et malorum: sed deus est causa mediata malorum: quia producit et conseruat creatu ram quae est causa immediata mali. Ex quo ergo aliter. ocurrit respectu boni videtur quod sit causa immediata. Item magis dependet effectus quaelibet a causa prima et vniuersali simplicitur illimitata quam a causa limitata vniuersali: et ad sensum videmus quod ef fectus dependet a causa vniuersali limitata: sic scilicet quod nisi causa vniuersalis sit praesens et immediate causans non producitur effectus. Istud probatur. quia proxima approximatur alicui passo: hic inferius et i illa causa coseruetur a sole: nisi sol etiam sit in de bita approximatione illi passo: nunquam illa causa quae dicitur proxima producit talem effectum. patet illud de effectibus productis quando sol accedit ad nos in estate. ergo sequitur quod sol sit causa immediata cuiuslicet effectus producti a sole. ergo multo magis deus causa immediata. Si dicas quod bene requiritur praesentia solis et prime cause ad producendum effectum: non tamen propter hoc est vnum vel aliud causa.

⁋ Contra. illud tollit omnem viam ad probandum aliquod esse causam alte rius. Si enim dicas quod calor in igne est causa caloris in ligno. dico quod non: quia bene requiritur pre sentia ignis. sed ex hoc non sequitur causalitas. Unde non plus probas quod calor in igne sit causa caloris in aqua: quam quod albedo in pariete sit causa albedinis in me: nisi quia ad praesentiam caloris in igne sequitur praesentia caloris in aqua. ergo etc. Et ad praesentiam albedinis non sequitur alia albedo. Item suspen sio actionis ignis in camino non videtur aliud quam deum non coagere immediate ad producendum calorem. uit enim substantia ignis ibi conseruata. sed qui deus non concurrebat immediate cum igne ad cau sandum effectum ignis: ideo ignis non potuit agere de hoc quare alibi. Sic igitur patet. quod deus est causa immediata cuiuslibet effectus. est enim causa prima primitate perfectionis. sed non primitate durationis qui eodem instanti quo agit: agit et causa secunda. quia non est maior ratio: quod deus suspedet actionem cause secunde in primo instanti: quam in secundo: vel in aliquo alio. Et ex hoc sequitur: quod est causa partialis cuiuslibet effectus: quem producit secunda causa. hoc dico de facto. Quia potest esse causa totalis omnium: licet simplicitur sit causa principalis. et ex hoc sequitur quod est causa libera respectu talis effectus. si enim esset causa naturalis: cum sit infinitus neces sario produceret totum effectum suum et totaliter. tamen de potentia absoluta bene potest esse causa totalis respectu omnium absolutorum effectuum quicqud sit de relationibus primitate durationis. Quod probatur: quia cuiuslibet potest esse causa totalis respe ctu cuius est causa partialis. Quod patet. quia ipse prohibere potest omnem causalitatem secundem cause. et per consequens potest eius actionem supplere. et per con sequens sine alia causa potest effectum producere totaliter.

⁋ Si qumeras quando deus concurrit cum causa secunda ad producendum aliquem effectum indiuisibilem. ponamus tunc quod vterque producat totum effectum. ergo vterque est causa totalis. Quia hoc est esse causam totalem producere totum effectum.

⁋ Re spondeo. quod causa totalis est illa qua posita omni alio circuscripto ponitur effectus: si sit totalis causa de facto. vel potest poni si sit causa totalis de possibili ⁋Nunc autem quando deus concurrit cum causa ecunda: licet possit producere effectum sine causa secunda. et per consequens potest esse causa totalis. tamen de facto producit cum causa secunda. et per consequens non est defacto causa totalis. nec illud est verum quod dicit Ioh. quod causa totalis est illa: qua posita ponitur effectus: et qua non posita non potest poni effectus: quia sicut alias dictum est idem effectus potest habere duas causas totales. et si vna destruatur: nihilominus potest causari per aliam. Sed sicut dictum est causa totalis est illam qua posita omni alio circumscripto potest poni effe ctus. Ulterius dico nihil asserendo quod possibile est: quod deus producat aliquam rem: et quod creatura pro ducat eandem rem. Cuius probatio est: quia creatio passio nihil aliud est: quam creaturam immediate fieri a deo: et dependere immediate a deo: et referri inmediate ad deum. sed creatura a deo producta per creationem potest dependere a causa secunda. Sed impossibile est: quod aliquid dependeat ab aliquo alio nisi aliud habeat causalitatem respectu sui. nul lam autem causalitatem potest causa secunda haben re respectu dicti effectus: nisi productiuam. ergo etc. Assumptum patet. quia si deus produceret ignem mediam te sole. tunc ignis diceretur produci a sole eodem modo do: si deus produceret primo ignem: et conseruaretu et non solem: et post produceret solem. tunc ignis con seruatur a sole: sicut si fuisset productus a sole. Et eodem modo dependeret ad solem essentialiter. Quia licet deus produceret solem post ignem. tamen daret sibi actionem debitam quo ad omnes effectus possibiles produci ab eo. ergo eodem modo dependeret a sole. ac si primo fuisset productus a sole. ergo nunc producitur a sole. quia creatio et conseruatio per nihil positiuum differunt. quia creatio significat rem conno tando negationem immediate praecedentem rem: et con seruatio significat eandem rem connotando continua tionem. et hoc nihil aliud est: quam connotare negatio nem interruptionis: vel destructionis essentie eius Unde non est aliquod inconueniens hic in re. tamen in voce apparet inconueniens. nec est hic difficultas nisi inter ista nomina creatio: et conseruatio: et fua significata. Si enim deus primo produceret to taliter effectum: et post conseruaret partialiter cum sole tunc sol esset causa partialis cum deo illius conferuationis. et per consequens illius effectus. Sic igitur patet. quod deus sit causa prima et immediata omnium effe ctuum productorum a causa secunda immediatione causae et hoc sine aliqua mutatione ex parte sui: sicut si causa naturalis: puta sol eodem modo semper se haberet ad ista inferiora: et semper producer et sine aliqua mutatione noua a parte sui

⁋ Qutum ad secundum dico quod deus est causa omnium in ratione effectus. quod probatur. quia non magis dependet effectus aliquis ab agente creato: quam accidens a sub¬ stantiam: sed deus potest facere accidens sine substamtia media in ratione effectus: ergo potest facere quodcumque accidens sine alio in ratione effectus. et sic de aliis. Quantum ad tertium dico breuitur quod omnis forma quae potest produci per potentiam dei sine subiecto simplici ter creatur a deo de facto: sed ille sunt tantum forme absolute sed si sint alie forme puta respectus qui non possunt a deo creari sine subiecto vel fundamento tales non creantur. Istud secundum dico sine assertione probatur primum sic. quia illud simpliciter creatur quod fit de puro nihilo: ita quod nil eius praecessit in materia: nec necessario requirit materiam ad sui produ ctionem. Istud patet: quia creare est aliquid de nihilo facere secundum quod luod de dicit circunstantiam ordinis ergo ista duo sufficiunt ad creationem quod fiat de nihi lo et quod non necessario praesupponat materiam in sui factione: sed omns forme absolute sunt huiusmodi: quia capiunt isto modo esse post non esse: ergo simpliciter creantur maior patet: sed minor improbatur: quia forma naturalis quaecunque est in potentia materie et per consequens est pure nihil ergo assumptum est falsum. Contra. si forma quae est in potentia materie producetur a deo sine omni materia concausante crearetur forma: quia nihil eius precessit in subiecto aliquo de quo producitur: quia producitur sine omni subiecto: ergo esse in potentia materie non tollit ab aliquo quin sit purum nihil et sipliciter cre etur. Item si esset perfectius in potentia non tollit ab aliquo quin sit purum nihil et simpliciter creetur. nec esse imperfectius in potentia tollit: sed esse in potentia agentis puta dei creantum est perfectius esse in poten tia quam esse in potentia materie. patet istud de se: sed esse in potentia agentur non tollit quin forma ante sui productionem dicatur purum nihil et simpliciter creetur: qui aliter nihil simpliciter crearetur cum omnia sint in potentia dei creatiua: ergo nec esse in potentia materie. quia sicut propter potentiam agentus res non dicitur habere aliquod esse reale ante sui productionem: ita nec per esse in materia.

⁋ Si dicas quod in materia est re pectus ad formam: et ideo dicitur forma non esse nihil ante sui productionem: sic non est in agente

⁋ Contra. ille respectus non potest esse realis cuius terminus non est ens reale: sed in potentia. Si etiam poneretur respectus realis: nihilominus propter il lum respectum non diceretur forma non esse nihil an te sui productionem. Ergo non magis propter illum respectu dicitur forma esse aliquid ante sui productionem: quia ille respectus nihil est forme.

⁋ Item anima intellectiua vere creatur et tamen sic est in potentia materie: quia materia potest eam recipere

⁋ Si dicas quod non est in potentia naturali ma terie. Contra. quero quae est illa potentia natura lis materie: quia aut est receptibilitas ipsius forme in materia: aut est aptitudo in materia: qua materia est apta nata recipere formam: aut qua habet respectum et ordinem ad agens natu¬ rale quod potest aliquam formam inducere. si primo modo tunc quelibet materia esset in potentia naturali ad formam: quia quelibet posset for mam recipere quod est falsum. Si secundo modo: tunc sequuntur duo. primum est quod omnis forma recepta in potentia materie violenter recipiente crea retur. quia nulla talis est in potentia naturali materie. secundum est quod tunc haberetur propositum quia anima intellectiua est sic in potentia naturali: quia corpus inclinatur ad recipiendum eam sicut perfectionem suam: et tunc agens naturale posset creare animam intellectiua. Si terti. modo tunc graue est in potentia natum rali vt moueatur sursum: quia agens naturale potest inducere formam in materia grauis ad simpliciter mouere sursum. Et secundum hoc habetur propositum quod quelibet forma creatur: quia cum nulla forma sit in potentia naturali ad actionem dei: et deus producit quanlibet iormam immediate vt causa partialis: sequitur quod quelibet forma creatur.

⁋ Aliter dicitur quod forma non creatur sed producitur a deo in materia: quia simul habet esse et infor mat materiam: sed anima intellectiua prius habet esse quam informet materiam. Contra. omnis forma substantialis potest esse sine materia. ergo prius est ens in se quam informet materiam. Probatur consequentia: quia hoc est de ratione prioris: quod potest esse sine posteriori sine contradictione. Si dicas quod deus non potest creare formam in materia existentem: nec potest aliam formam sine subiecto creare. Contra. quicquid potest mediante causa secunda in genere cause efficientur potest per se immedi ate. Cum ergo deus potest creare formam existentem in materia mediante causa secunda. sequitur etc.

⁋ Secun do dico quantum ad istum articulum quod si sit aliqua forma quae non possit fieri per potentiam diuinam sine subiecto quod illa non creatur a deo. Probatur. quia illud creatur quod fit de nihilo: et nullo alio praesupposito ista for ma necessario requirit subiectum per positum ergo etc.

⁋ Contra ista videtur quod deus non sit causa libera. Quia quicqud deus scit necessario producendum necessario producit: sed omne futurum deus scit necessario producendum. ergo etc.

⁋ Item quod deus non siticausa immediata: probatur. quia agit mediantibus cau sis secundis.

⁋ Item si sic: tunc deus immediate ageret in productione creature: et tunc aut eadem actione qua agit creatura: aut alia. Non eadem quia creatura potest habere propriam actionem supposita influentia generali. similiter non est eadem actio duorum agentium: nisi sit eadem virtus in vtroque: sed sic non est in proposito. Nec alia acti one: quia tunc aut deus prius attingit totum ef fectum: et sic causa secunda nihil causabit. aut simul attingit totum effectum cum causa secunda: et sic alia superfluit.

⁋ Confirmatur. quia actio est eadem vel diuersa ex termino: sed hic est idem termi nus. ergo et eadem actio.

⁋ Item ordo agentium correspondet ordini finium: sed idem effectus non potest habere duos sines immediatos: ergo nec duo agentia.

⁋ Item si sic: aut ergo totaliter producitur effectus ab vtroque: aut partim ab vno et partim ab alio. Non primo modo: quia idem non habet simul duas causas totales. Nec secundo modo: quia tunc quaelibet effectus esset diuisibilis. Item cuius est dare totum actum primum: eius est dare et secundum consequens ipsum: sed forma dat totum actum primum. ergo etc. Item contra hoc quod dicitur quod deus non potest esse euiuslibet causa prioritate durationis. Quia cau sa prima plus influit et prius quam causa secunda. ergo. Item contra hoc quod dicitur quod effectus productus a deo potest iterum causari a secunda causa: quia omnis causa est prior causato: ergo non potest esse posterior du ratione sicu tum ponis: quia tantum idem bis producere tur.

⁋ PIte conclusi hoc quod ponitur quod quaelibet forma quae potest produci sine subiecto per potentiam diuinam creatur qui tunc agens naturale nihil produceret.

⁋ Item cotra hoc quod ponitur quod forma quae necessar o requirit subiectum pura respectus non creatur: quia omne quod est vel est cratum vel increatum. nihil autem est increatum nisi solus deus.

⁋ Ad primum istorum dico quod deus non scit necessario aliquod futurum esse producendum: quia non omne futurum est necessario producendum nec deus scit omne futurum necessario producendum: quia pri mum est contingens: quia omnis productio ad extra potest cessare.

⁋ Ad aliud dico quod licet deus agat mediantibus cousis secundis vel propinquius cum eis non tamen dicitur deus mediate agere: nec causae secunde frustra: cum sit agens voluntarium non necessarium: et si esset agens necessarium adhuc ag. ret immediate. Exemplum rude ad hoc ponitur. quod vnus homo fortissimus posst portare decem per se et nullus alius posset portare sine eo: tunc si aliquis debilis portaret illa decem cum illo for ti: nihilominus ille fortis dicitur portare immediate sicut debilis: nec propter hoc superfluit ille debilis si fortis non velit per se porta re illa decem. Et similiter est in proposito. deus enim est tale agens quod potest esse causa totalis effectus sine quocunque alio: quia tamen deus sic res administrat vt eas motus proprios ha bere sinat secundum Augustinum ideo non vult totum solus producere: sed coagit cum causis secundis tanquam causa partialis licet sit principalior: ita quod ipse est causa immediata omnium quando agit cum causis secundis: sicut quando agit sine illis: nec propter hoc superfluunt cause secunde: quia deus non agit in qualibet actione secundum totam potentiam suam

⁋ Et ex hoc sequitur quod non potest demonstrari quod aliquis effectus producitur a causa secunda: quia licet semper ad approximatio nem ignis ad combustibile sequatur conbustio: cum hoc tamen potest stare quod ignis non sit eius causa: quia deus potuit ordinasse quod semper ad praesentiam ignis passo appre ximato ipse solus causaret combustionem sicut or dinauit cum ecclusaia quod ad prolationem certorum verbo rum causetur gratia in anima. vnde per nullum effectum potest probari quod aliquis sit homo maxime per nullum effectum quae apparet in nobis: quia omnia quae vide mus in homine potest angelus in corpus facere: sicut commedere bibere etc. Patet de angelo tho bie. Ideo non est mirabile si non potest demonstrari quod aliquid sit causa. Dico tunc quod dicitur agere mediantibus causis secundis: quia coagit cum illis vel producit illud quod producut cause secunde: et ita immediate sicut et cause secunde.

⁋ Si queras quo potest saluari ordo essentialis inter causam primam et secundacum neutra sit superior: sed vtraque est immediata.

⁋ Si co quod vna est superior in perfectione puta prima et secunda dependet a prima non tamen quod accipiat esse a prima: se qui conferuatur ab ea: et quia non potest secunda producere nist prima producat. Sicut dictum est de deo ita dicendum est de omni causa essentialiter ordinata ad productionem alicuius effectus quod vel producit effectum immediate vel nihil producit. Exemplum de sole.

⁋ Ad aliud dico quod aut accipitur actio pro respectu ponendo ta les respectus: aut pro obiecto connotante: aut pro ef fectu. si primo modo tunc sunt diuerse actiones sicu diuersa fundamenta. si secundo modo sic significat agens connotando. sic sicut sunt diuersa agentia: sic sunt diuerse actiones. si tertio modo sic pos esse ea dem actio sicut idem effectus: et quando dicitur. Aut deus prius attigit effectum aut simul. dico quod simul duratione: sed prius prioritate perfectionis et illimitationis. Et quando dicitur quod tunc alia superfluit: dico quod non sicut patet de forti et debili portantibus idem podus: tamen fortim pri us portat prioritate perfectionis.

⁋ Ad aliud dico quod accipiendo actionem pro agente quod principaliter significatur per nomen vel conceptum actionis sunt diuer se actiones sicut diuersa agentia.

⁋ Ad aliud dico quod non est inconueniens quod eiusdem sunt duo fines amediati: et hoc accipiendo finem pro causa finali non pro fine quae est finis secundum rectam rationem: sicut dictum est in prologo quod si sint duo agentia eundem effectum si intendant diuersos fines: illi fines sic intenti sunt fines immediati eiusdem effectus: quia illud est causa finalis eiusdem effectus quod intenditur et quod mouet agens ad efficiendum et talia sunt diuersa. ergo etc. Duo tamen agentia possunt intendere eundem finem: et ille vel potest esse finis secundum rectam rationem qui amatur amore am cicie: vt si deus causet aliquid propter se sicut fa cit causa secunda propter deum: vel potest esse ali us finis prestitutus.

⁋ Ad aliud dico quod vtraque causa producit tontum effectum: siue sit diuisibilis siue indiuisibilis: vt patet in forma substantiali et tractu nauis a multis: sed neutra est de fa cto causa totalis. de hoc quere supra

⁋ Ad ali ud dico quod forma non dat actum primum: sed est act primus: et ab illa denotatur aliud habere actum primum etc.

⁋ Ad aliud dico quod illa prioritas sufficit in causa quod causa non existente non est effect sicut cum causa secunda causaret cum deo non existen te causa secunda non est effectus: sic si causa secum da conseruaret effectum cum deo ipsa non existente non existeret effectus: et ideo licet effectus produca tur a causa prima si post conseruetur a causa secuda potest dici causa illius effectus sicut prima.

⁋ Si dicas quod conseruare et creare differunt. Dico quod quan tum ad nomen positiuum non differunt: sed quantum ad negationes connotatas: quia creare connotat ne gationem immediate precedentem esse: conseruare connotat negationem interruptionis esse: sicut pri ius dictum est: et ideo accipiendo causam prout notat esse post non esse immediate precedens: sic causa precedit effectum. Sed accipiendo pro illo quod continuat effectum sine interruptione: sic potest esse posterior

⁋ Ad aliud dico quod non est inconueniens idem bis produci accipiendo productionem diuer simode. hinc inde pro creatione et conseruatione tamen quod aliquid bis producatur productione qua ac cipit aliquid esse post non esse est impossibile.

⁋ Ad aliud dico quod illud agens dicitur solum creare quod non requirit aliquam aliam causam secum concurrentem nec materiam. et Et tale agens non producit formam de potentia materie: quia producere sic nihil aliud est nisi producere formam in materia ita quod necessario in productione requirit materiam co causantem ad hoc quod producat: et illud agens dicitur generare quod producit formam in mate ria: ita quod necessario producendo requirit mate riam concurrentem: quia ergo deus inquantum creans formam non producit necessario in materia nec ne cessario requirit materiam concurrentem quia quanlibet formam absolutam potest producere sine materia nec producit in materia nisi: quia vult agere partialiter cum causa secunda quae necessario requirit materiam: ideo simpliciter omnem talem formam ab solutam creat non generat. et simili modo quia causa secum da in actione sua necessario requirit materiam contracurrentem: nec aliter potest effectum causare: ideo causa secunda dicitur simpliciter generare non creare

⁋ Dico tunc ad argumentum quod non est inconueniens eum dem effectum simpliciter generari et creari. Cuius ratio est. quia illud simpliciter creatur quod producitur ab agente quod non requirit materiam concausantem et illud generatur quod producitur ab agente quod neccessario requirit materiam concausante: cum ergo idem effectus potest simul et semel produci a duobus agentibus quor vnum non requirit materiam aliud neccessario requirit. puta a deo et a causa secunda. ergo etc. nec est hoc magis incoue niens quam quod idem effectus producatur a duob agentibus quorum vnum agit necessario et aliud libere: sicut ponitur de actu qui producitur a voluntate et subiecto Ex hoc patet quod non tantum forma naturalis educitur de potentia materie: sed forma violenter educta. quia educi de potentia materie non est aliud nisi produ ci a tali agente quod necessario requirit materiam recipientem suum actum: quia causalitas materie non est nisi recipere formam: et per consequens cum agens violen tum necessario requrit materiam concausantem neces sario producit forma de potentia materie. Ex hoc sequitur quod forma violenter inducta generatur sicut patet per praedicta: sed non generatione naturali sed violenta.

⁋ Si dicas quod contradictio est quod simul et semel fiat de aliquo et de nihilo: sed quod creatur fit de nihilo: quod generatur fit de aliquo. ergo contradictio est quod idem simul creetur et generetur.

⁋ Respondeo. minor est falsa: quia ita bene illud quod ge neratur fit de nihilo sicut illud quod creatur: ita quod terminus a quo in generatione vere sit nihil et pura ne gatio sicut in creatione: cuius ratio est. quia aut terminus a quo generationis est pura negatio illius forme generande: aut aliqua pars illius forme: aut materia: aut forma contraria expellenda. non pars illius forme: quia nulla praexistit si sit vera generatio nec materia: quia illa manet sub vtroque termino sed terminus a quo non manet cum termino ad quem nec forma contraria: quia alicubi est terminus a quo vbi non est talis forma. patet in illuminatione medii et in generatione scientie in anima: quia anima mutatur de ignorantia in scientiam: ergo accidit termino a quo quod coniungatur cum forma aliqua positiua. relinquatur ergo primus modus et per consequens cum illa negatio nihil sit terminus a quo genera tionis est purum nihil. patet ergo quod minor est falsa: sed illud creatur quod fit ab agente: quod non requirit materiam concausantem in actione sua: et illud generatur quod fit ab agente quod necessario requirit materiam concausante: et quod idem fiat a talibus duobus agentibus non est contradictio

⁋ Ad aliud dico quod causare vno modo accipitur pro creare: et sic est diuisio sufficiens omne ens etc. alio modo accipitur pro eo quod non requirit materiam concausantem: et sic non est sufficiens: quia omnes il le forme respectiue quae non possunt fieri sine subiecto per potentiam dei non sunt create nec increa te: isto modo accipiendo creationem.

⁋ Ad argumenta prime quaestionis ad illud de demonstratione et pas sione: dico quod passio non potest demonstrari de subiecto per causam extrinsecam demonstratione vniversali: vniuer salitate temporis et suppositorum puta quod omnis luna semper sit eclipsabilis: sed conclusio quae demonstratur pro causam efficientem aliquando est nobis nota per experientiam aliquando per demonstrationem: sed illa demonstratio est particularis saltem particularitate temporis puta quod luna modo eclipsatur et illud potest demonstrari per causam efficientem si sit naturalis: sed si sit libera tunc non potest. sic est in proposito: quia deus est causa libera respectu cuiuslibet effectus: ideo non po test esse medium ad demonstrandum aliquem effectum.

⁋ Ad aliud dico quod sicut deus intelligendo se in tellexit omnia: ita volendo se vult omnia voluntate complacentie non efficaci.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 4