Librum I, Prologus, Quaestio 2 [Sorbonne Transcription]

Secundo pro complemento distinctiori materiae tactae in dubiis nondum solutis quaero utrum studium sacrae scripturae impositum alicui in foro poenitentiae pro omissione contraria sit meritorium

videtur quod non quia non magis meritorium nec aeque nec minus quam in alio ex caritate aequali studente in omnibus aliis paribus non habente satisfacere pro peccato secundum argumenta 5 dubii primae quaestionis

contra nisi studium sic impositum sit meritorium non expedit poenitenti quod aliquod bonum opus sibi in foro poenitentiae iniungatur cuius oppositum de facto docet ecclesia et facit consequentia probatur quia nulli expedit sibi inponiimponi unde opera sua bona quae essent alias meritoria fierent non meritoria

In ista quaestione primo discutienda est veritas quaestionis 2o solvere 6 dubium primae quaestionis quod inprobatimprobat veritatem hic tenendam 3o solvetur 7 dubium ibidem positum quod similiter inpungnatimpugnat eandem veritatem

Ad quaestionem inconcusse tenendum est quod si vere poenitenti inponatur in foro poenitentiali pro satisfactione peccati sui quod studeat et ille inpositumimpositum sibi ex caritate exequatur quod talis in ista executione meretur praemium vitae aeternae

tum quia omnis actus bonus viatoris ex caritate procedens est sic meritorius sive iste actus sit amor dei super omnia propter se vel sui aut proximi propter deum vel actus exteriorposterior ex tali amore illatus igitur cum ex supposito talis ex caritate ex sequitur sibi iniunctum igitur etc

tum quia inplens illud ad quod tenetur sicut debet in hoc meretur praemium vitae aeternae sed studens sic facit illud aliquid quod tenetur et sicudsicut debet ergo etc

tamen 3o quia si non haec non esset nisi quia ipse sufficienter praemiaretur ita relaxatione penaepoenae quae tali restat hic per tales actus satisfactorios redimenda vel in purgatorio solvenda sed hoc non est verum quia non esset expediens compensatio nec etiam conveniens summae dei misericordiae erga vere penitentempoenitentem quod pro redimenda penapoena intensive vel extensive finita amitteret primum vitae aeternae quantumlibet parvum intensive immo talem poenam per solvere plenarie esset incomparabiliter minus malum quam amittere tantum bonum ergo etc

tum 4o quia vere penitenspoenitens de peccatis suis et faciens bonum opus ex caritate ex capite suo proprio et sponte sine tali impositione meretur praemium sed obedientia penalispoenalis et gratia sacramenti adveniens tali operi vel ipsum praeveniens ipsius bonitatem meritoriam si cetera sint paria non videtur minuere sed augere ergo vere penitenspoenitens studium sibi inpositumimpositum exequens non solum merebitur sed plus merebitur etiam quam si alias ex proprio capite in caritate faceret opus tale

concedo ergo quo inplensimplens ex caritate opus satisfactorium sibi inpositumimpositum in foro penitentiaepoenitentiae meretur praemium aeternum

Sed contra hoc potest argui sic opus tale bonum sufficientissime compensatur in remissione penaepoenae debitae pro mortali ergo ulterius non debetur ei praemium consequentia patet quia iustitia non plus requirit ad proportionem nisi quod opus bonum sufficientissime praemietur antecedens probo sic quia penapoena aeterna debita pro mortali habet ad gradum aliquem praemii vitae aeternae finitam proportionem sic scilicet quod ipsa non est in infinitum minus mala quam illud sic bonum sed finite tantum dupletur igitur talis penapoena vel quadrupletur et ita deinceps secundum intensionem secundum quod potuerint exigere mortalia graviora vel similia frequentata et ex parte alia subdupletur praemium dandum et subquadrupletur et sic deinceps donec sibi correspondeant penapoena ad quam deveneretur et gradus habitudinis ad quem stabitur quod ita mala vel peior sic penapoena ista et aeque odibilis vel odibilior sicudsicut gradus illae beatitudinis est bonus et amabilis totum hic possibile est ut videtur satis esse notum suppositum primo assumpto de proportione finita inter primo sumpta quod suppositum satis videtur evidens hoc toto facto ita bonum erit illi vel melius qui peccando mortaliter meruit penampoenam ad quam perventum est quae vocetur a ab illa liberari sicudsicut esset sibi bonum si nulla penapoena esset sibi debita in gradu illius beatitudinis quae vocetur b ad quem stabitur praemiari igitur illi bono operi satisfactorio cui alias praecise secundum divinam iustitiam debetur gradus b beatitudinis sufficientissime compensatur et retribuitur si remissio penaepoenae a debite pro mortali vel mortalibus sibi fiat quia sicudsicut tactum est aeque bene aut melius secus agitur liberando eum a penapoena a si sibi deberetur sicud fieret dando sibi praemium b si sibi nulla penapoena huius deberetur

praeterea faciant sortes et plato actiones meritorias similes et sic ita quod sortes prius fecerit peccatum cui tanta penapoena et causa gravis debetur sicudsicut praemium platoni pro suo actu vel sicudsicut sibi ipsi deberetur si non peccasset et sic penapoena sortes a tunc sic tam utile esset sorti non habere a sicudsicut platoni habere b sic b praemium sibi debitum igitur sicudsicut plato sufficienter praemiatur si detur sibi b ita sortes si absolvatur ab a assumptum probatur ut prius quia tam malum est sorti habere a quam bonum est platoni habere b et tam bonum est sortes absolvi ab a quam malum est sibi habere a ergo tam bonum est sorti absolvi ab a quam bonum est platoni habere b igitur absolutio ab a est compensatio sufficiens pro suo merito cum suum meritum ex posito si aequale merito platonis quo meretur b

Si conceditur conclusio quod bene potest esse quod aliquis existens in caritate habeat operationem meritoriam quae sit solum satisfaciens et ei non debetur propter hoc praemium aliquod in vita aeterna secundum intensionem sed bene vivabit quod citius pertingat ad gradum beatitudinis alias sibi debitum quam sine illo merito pertingeret

Istud non potest stare quia ex hoc sequeretur quod aliquis tot bona opera et meritoria existens in caritate operans posset facere sicudsicut unquam fecit petrus vel paulus et tamen secundum legem ordinatam non plus haberet de praemio in caelo quam infans noviter baptizatus et statim decedens quod non videtur dandum consequentia patet posito quod a principio quo incepit habere usum rationis et liberum arbitrium incepisset mortaliter peccare et continue in mortali permansisset et totiens et tam graviter talia i?creasset quod omnia merita sua a tempore quo incepit peniterepoenitere usque ad instans mortis suae vix aequarentur in bono malitiae et gravitati suorum peccatorum et penepoene sibi debite tunc enim omnia bona ita opera possent secundum illam responsionem esse satisfactoria et nullius gradus beatitudinis lucrativa

Sed forte concedetur conclusio quia aliter vilissimus peccator et peccatus penitenspoenitens in ultimo instanti quo in vita sua haberet usum liberi arbitrii ita remisse quo posset sufficere ad salutem foret in caelo gloriosior quam aliquis beatus innocens qui numquam deum in minimo offendisset quo quibusdam forte non videtur conveniens divinae iustitiae ordinatae consequentiam probo quia iste remissus gradus penitentiaepoenitentiae sufficientis ad salutem ex quo foret in habente caritatem quia aliter non esset sufficiens ad salutem esset meritorius alicuius gradus beatitudinis nisi obstaret quod praecise est satisfactorius et qua ratione unus bonus actus et alius meritorius praemii in patria posset secundum legem ordinatam esse praecise satisfactorius sicudsicut minima ista contritio pari ratione et quibus alius donec esset plenariae satisfactum

Sed nec hoc stare potest primo quia secundum legem dei ordinatam statim cum habetur minima contritio post peccata quantumcumque multa et gravia ex quo nullus actus est contritio vel penitentiapoenitentia etiam minima ad salutem sufficiens si esset dare minimam nisi habeatur caritas et gratia iustificans non debetur sicsibi contritio vel penitentipoenitenti penapoena nisi temporalis et finita in vita hac solvenda vel in purgatorio nulla autem penapoena finita intensive et extensive est ita mala et ita secundum rectam rationem odibilis sicudsicut gradus beatitudinis aeternae esset bonus vel bonum commodi et desiderabile igitur pro nullo actu meritorio proveniente ex gratia est sufficiens compensatio sue praemium absolvi a pena quantumcumque gravi absque collatione alicuius gradus beatitudinis pro eodem

praeterea omnis actus penitendipoenitendi qui est vera contritio est dignus aliquo gradu beatitudinis quia omnis sufficienter penitenspoenitens est dignus praemio aeterno et posset poni casus in quo vere penitenspoenitens nihil differret secundum statum meriti vel demeriti per aliquid quod in eius potestate naturali et libera sic ab existente in culpa mortali nisi per talem actum verae contritionis et penitentiaepoenitentiae igitur ille qui fuisset sceleratissimus peccator secundum casum praecedentem argumenti in responsione cum ponitur habere gradum aliquem vere contritionis iste esset meritorius beatitudinis Sed in omni vere penitentepoenitente sicudsicut patet ex 4o sententiarum in materia de penitentiapoenitentia in decretis per auctoritatem sanctorum reminiscit omnia merita quae unquam fuerunt viva igitur in tali reminiscit plenarie meritum gratiae baptismalis quale et quantum sibi debebatur quando erat parvulus noviter baptizatus et simul cum hoc ut est probatum habet nunc meritum proprium ex usu liberi arbitrii penitendopoenitendo igitur tali debetur maior gloria quam infanti noviter baptizato

Et si hoc sequitur quod non est inconveniens ymmoimmo veritas firmiter tenenda quod unus talis moriens foret in caelo gloriosior quam si docessisset parvulus innocens noviter baptizatus Quod concedo non nego tamen quin paganus posset sic conteri de peccatis sufficienter ad salutem et tamen ita remissae quod si moriatur haberet minus praemium quam deberetur puero noviter baptizato

praeterea non minus misericorditer agit deus cum electis qui peccaverunt mortaliter si postea penitentespoenitentes in bono finaliter perseverent quam cum reprobis et dampnatis qui aliquando meruerunt sed post peccantes mortaliter in illis peccatis sine penapoena finaliter decesserunt sed dampnatos pro peccatis suis de quibus numquam penitentpoenitent puniunt aeternaliter et pro meritis praecedentibus dignos vita aeterna vel non praemiat vel solum temporaliter igitur econtra electos pro meritis a quibus peccatus non cadunt peccando mortaliter praemiat aeternaliter et solum temporaliter punit pro peccatis praecedentibus ista merita igitur nulla actio meritoria a qua non cadit per culpam mortalem sufficienter re compensatur a penapoena restante et hic est concedendum sicut prius

Sed hoc supposito est dubium ulterius utrum opus satisfactionum sic ita praemiandum in caelo si simul cum hoc quod esset meritorium non esset satisfactionem pro peccato aliquo et hoc ceteris omnibus paribus sicudsicut tangit argumenta dubii principalis

Et hic primo videtur mihi tenendum quod nulla actio meritoria est minus meritoria praemii aeterni ex hoc praecise quod est satisfactio vel redemptio penapoena peccato debite

pro hac conclusione et contra tenentes oppositum arguo primo quod sicut ultimo praeargutum est deus tunc plus puniret electos pro peccatis quam praemiaret malos pro bonis actibus cum meritum in illis praecedens illa peccata pro quibus postea aeternaliter dampnabuntur non minuat eis aeternaliter penapoena aliquam sicut ista via contraria conclusioni positae ponit propter quod praehabita peccata moralia merita sequentia inpediunturimpediuntur aeternaliter ab alicoaliquo gradu ??lis alias consequendo si crimina praecedentia pro alius satisfactio restat non obstarent

2o sequeretur quod non solum electos puniret plus pro peccatis quam reprobos praemiaret pro meritis aliquando habitis ymmoimmo quod in infinitum plus puniret electos quia subtractio partis praemii aeterni extendit in infinitum quamcumque penapoena temporalem

praeterea si sic tunc indistincte et male fatent confessiones in ponentes penientibuspoenientibus in satisfactionem opera devotionis et meritoria vitae aeternae quia hoc tolleret partem praemii debiti illi merito ymmoimmo potius esset talibus confessis consulendum quod talia opera facerent praecise ad placendum deo et ad merendum beatitudinem et quod pro peccatis preteritis satis ferre usque ad purgatorium exspectarent sed illud consequens est falsum et contra consuetudinem confessorum qui solent aliquam certam inponereimponere penampoenam et cum hoc addere quod omnia bona quae facient sint eis in remissionem peccatorum et hoc est confessoribus consultum per hostensium tractantem materiam de penitentiapoenitentia

praeterea sicudsicut supra deus semper misericordius agit nobiscum quam mereamur si vere simus penitentespoenitentes ymmoimmo ita benigne et misericorditer sicudsicut communius iustitia punitiva permittit sed benignius et mitius et tamen iustissime ageret nobiscum si totam penampoenam temporalem nobis debitam in purgatorio solveremus ita quod nichilnihil nobis decresceret de praemio vitae aeternae quam quod aliquid nobis ibi decresceret pro recompensatione penaepoenae alicuius temporalis debite remittendae ergo sua minima non permittit diminui de praemio vitae aeternae pro relaxatione facienda talis penaepoenae

Sed hiishis omnibus forte respondebitur quod nulla iustitia exigit pro actu minus laudabili deberi praemium aequale Sed dato quod cetera omnia sint paria reatus penaepoenae et obligatio ad tantam penampoenam solvendam et ad tam diu carendum beatitudine et circumstantia quae reddit actum alias aeque bonum minus meritorium simpliciter et simpliciter minus laudabilem unde non videntur eius facta ita acceptabilia regi qui ad huc dignus est excludi a palatio et detineri in duro carcere sicut eius qui actu est dignus regi assistere ideo non mirum si non solvetur pro tali actu meritorio cui ad huc debetur carcere purgatorii et exclusio a conspectu dei aequale praemium sicut illi qui esset dignus statim deo assistere et non taliter cruciari

Sed contra sicudsicut supra acceptatum est et notum theologis in prima contritione et culpae mortalis remissione reducitur penitenspoenitens ad gradum perfectum gratiae ponatur igitur quod gradus pristinus nunc penitentispoenitentis et cui restat solvenda penapoena magna in purgatorio sic ista magus sicudsicut gradus caritatis illius qui nihil habet solvere de penapoena purgatorii nec redimere tunc probo quod opera bona et bona velle utriusque sint aeque bona et aeque laudabilia apud deum quia meritum proportionatur gratiae merentis sic scilicet quod quanto quis habet maiorem gratiam tanto sunt opera eius si ex aequali conatu procedant et sic de aliis conditionibus magis meritoria sed per positum iste habens penampoenam solvere et redimere habet tantam gratiam sicut alius qui non indiget redimere penampoenam talem igitur bona opera eius aequalia per omnia sunt aeque meritoria a patet quia quanto aliquis est alio melior tanto sunt opera eius aequalia gratiosiora et acceptabiliora et per consequens magis meritoria et aeque bonorum operum aequalia et aeque meritoria sed quanto aliquis habet maiorem gratiam tanto est melior et si habeat aequalem est aeque bonus unde augustinus in enchiridion capitulo 83 et de parvis 96 "caritas in quocumque maior est tanto melior est in quo est" Similiter super illud I corinthios 13 "si tradidero corpus meum ita ut ardeam" glossa "bona inquit opera non ex quantitate sui sed ex caritate plus vel minus prosunt"

ad hoc etiam est ratio quia gratia ideo dicitur gratia quia ex hoc quod aliquis habet eam est deo gratiosus nec est aliquis secundum legem communem alio magis vel minus gratiosus vel gratus nisi proportionaliter ad quantitatem gratiae sibi datae igitur quicumque aequalem habent gratiam gratitudinem sue caritatem quae apud me non differunt eo sunt deo cari et gratiosi sed aeque gratiosus aequaliter operans aequaliter placet et meretur apud eum apud quem est aeque carus et gratiosus Isti autem de quibus est sermo per positum habent gratias aequales igitur etc

Nec valet exemplum ductum in contrarium quia si rex non quia ofensus ad hoc sed solum ut iustitiam expleret pro offensa praeterita plenarie remissa quo ad offensam faceret sibi carissimum ad tempus in carcere detineri non sequitur nec oportet quin bona facta et laudabilia illius quem ad hoc vult in carcere detineri sicut si sic aeque carus sicudsicut unus sibi assistens vel ca?or aeque grata sint et aeque placeant sicudsicut illius qui astat ei ymmoimmo aliter sequeretur quod aliquod opus bonum et meritorium factum ab habente centuplam gratiam respectu alterius omnibus aliis paribus praeter obligationem istam esset minus meritorium quam aequle opus meritorium factum ab habente gratiam praecise sub centuplam quod non videtur concedendum consequentia patet quia si obligari ad penapoena temporalem praedictam ceteris omnibus paribus reddat actum bonum minus laudabilem obligatio ad penampoenam maiorem redderet ad hoc eum minus laudabilem alias obligatio ad partem excessus penaepoenae non redderet actum minus laudabilem et per consequens nec pars aliquam penaepoenae et tunc inevitabiliter ad penampoenam tantam finitam posset obligari quod sequitur conclusio proposita vel quod aliquis obligatus ad maiorem penampoenam talem ceteris paribus habebit actum aeque laudabilem sicudsicut alius obligatus ad minorem vel sicut ipsemet habebit quando alia pars penaepoenae suae in qua ipsa est maior persolvetur et hoc fuit iam proximo inprobatumimprobatum

Ex praecedenti negativa scilicet quod nulla actio meritoria est minus meritoria ex hoc quod simul est satisfactio et ex affirmativa data ad principale dubium quod actio satisfactoria ex caritate procedens est meritoria praemi aeterni sequitur haec affirmativa quod cuilibet actioni satisfactioriae meritoriae debetur tantum praemium vel maius quantum simili actioni in ipsomet vel in alio ubi non esset talis satisfactio et penaepoenae redemptio quae tamen sic aeque bona per omnia hoc ex praecepto quod ipsa non est satisfactio et satis iam est haec probata

Sed contra hoc argui potest sicut supra argutum est contra unam responsionem inprobatamimprobatam quod si sortes et plato habentes aequales gratias faciant actiones similes in omnibus excepto haec quod actio sortis simul sic satisfactoria tunc si nihilominus aequales sibi debetur de praemio in caelo et simul remissio penaepoenae debitae pro peccato sequitur quod deus pro merito aequali plus praemiat peccantes si peniteantpoeniteant quam non peccantes ceteris paribus quod videtur inconveniens

praeterea sequitur ut videtur quod peccatum sortis remanet inpunitumimpunitum quia sortes non plus punitur quam plato plato autem omninonon punitur sicut non demeruit igitur et sortes omnino non punitur pro peccato suo

ad Istud forte diceretur quod virtute sacramenti quod subiit penitenspoenitens et virtute obedientiae est quo ad redemptionem penaepoenae actus bonus penitentispoenitentis melior quam illius qui ex proprio motu faceret talem actum vel alio quovis modo

Sed illud non videtur posse stare primo quia haec responsio recedit a casu posito quod omnia alia sint paria nisi quod unus habeat satisfacere et alter non hoc autem non potest contigere nisi sicut unus facit ex obedientia et alter et uni apponatur gratia sacramentalis et alteri et si unus credat se culpabilem et intendit satisfacere et penampoenam suam redimere et alter oportet igitur ad salvandum omnia paria quod omnia concurrentia in oppositis et circumstantiis essentialibus sint similia et aequalia praeter hoc solum quod uni est totum dimissum alteri non saepe confitentur homines et subiciunt se sacramentis penitentiaepoenitentiae postquam alias confessi sunt et postquam totum est dimissum tini?tes ne alias ita rite confessi sint ut deberent et ut recipiant maiorem gratiam in exercitio sacramenti circa se obediat igitur et recipiat sacramentalem gratiam qui nihil debet de penapoena sicut alter qui debet et tunc nihil dicitur ad argumentum

prima virtute sacramenti non fit iste melior quam prius nisi quatenus virtute sacramenti infunditur sibi nova gratia vel augetur praecedens vel quatenus attritio sua fit actio et actus bonus meritorius et per consequens non virtute sacramenti tantum sed etiam virtute meriti crescit sua gratia

Ex omnibus istis simul iunctis non est iste melior qua prius si prius erat in gratia nisi pro quanto et in tanto quanto habet maiorem gratiam sicut supra per augustinus probavi capiatur igitur alius qui numquam peccavit cuius gratia tanta sic per omnia sicut gratia alterius ex omnibus illis casis coll?cam ergo si ille 2us habeat obedientiam aut praeceptum dei vel praelati sive aequivalens ad meliorandum actum bonum et meritorium simile sicudsicut est praecepit confo?rum in foro pme non videtur rationale quin plenissime sicut sinis actus aeque meritorius sicut actus similis vel aequalis huius penitentispoenitentis igitur non videtur quod iam d?at evasio satis faciat quin deus plus praemiet peccatorem ceteris paribus simpliciter et minus praemi ac innocentem si actioni suae meritoriae per omnia simili ad propositum et aequali tantum retribuet praemium in caelo et simul cum hoc peccatum illi qui peccaverat relaxabit

praeterea si actus sic penitentispoenitentis melioratur ex illis circumstantiis quas ponit responsio sic ita quod ex aequali gratia vel obedientia aliunde reddatur actus similis et aequalis in illo qui numquam peccat mortaliter ita meritorius sicut est ille tunc sequitur primo quod cum actui meliori debeatur plus de praemio si iste sit subdens se sacramento et obediens secundum veritatem non haberet satisfacere quia iam totum esset dimissum licet de hoc timeret et hoc non sciret sequitur quod plus sibi daretur de praemio quam prius quando habuit satisfacere et per consequens quam actui aequali innocentis quia prius dum iste habuit satisfacere ponebatur mereri praemium in caelo aequale et tunc sequitur 2o quod cum omnia bona opera quae homo est futurus in vita sua possint sibi iniungi in satisfactionem ut praetactum est contra unam responsionem inprobatamimprobatam sequitur quod per omnia bona opera sua ex illa hora qua secundum veritatem satisfecisset pro penapoena et crederet tamen quod non sunt magis meritoria beatitudinis vel alterius boni dandi sibi quam innocentis operantis aequaliter quod valde videtur absurdum quia tunc expediret fuisse peccatorem ex quo innocens non potest tali per actus bonos alias aequales aequipari

praeterea ut sit communius penitentespoenitentes ex privata affectione commodi proprii seu potius vitandi incommodum proprium penampoenam scilicet sensus vel dampni quam meruerunt faciunt illa quae ipsis inponuntur et nollent ista facere si istam possent aliter evadere ymmoimmo multum de involuntario ostendunt in admittendo talem vel talem actionem satisfactoriam igitur non videntur moti ad talia facienda tamen ex amore dei et zelo iustitiae exequendae sicut illi in quibus amore dei et desiderium patriae vel zelus iustitiae ut vitare valeant peccata et offensam divinam sponte faciunt talia vel gaudent talia imponi sibi ab illis quibus habent obedire ut per hoc plus deo placeant igitur ut communiter non plus merentur ex sequentes opera satisfactoria ex iniuncto foro penitentiae quam alii similia sponte operantes

praeterea casus potest ponit in quo stat tota difficultas et tamen in illo dicta evasio non habet locum utpote dato quod aliquis vere peniteretpoeniteret de moralibus extra omnem habitationem fidelium ubi nulla esset opertunitas conformis et tamen ut deum placaret de offensa et ut redimeret penampoenam consequentiam meruit voluntarie se affligeret per ieiuna et alia opera satisfactoria et alter innocens similiter se affligeret ad placendum deumdeo et ut melius posset cavere dei offensam et peccata et sic habuit inde aequiperantur actus boni in istis quod si primus non haberet satisfacere actus eorum essent totaliter aequalis beatitudinis meritorii modo aut est actus unius satisfactio et alterius non quaerendum est an actus satsifacientis de penapoena sic simul cum hoc aequalis beatitudinis meritorius et tunc dupliciter praemiabitur et plus quam innocens pro bono opere aequali vel minus et hoc contra conclusiones probatas

Aliter forte respondebitur ad rationem contra ultimam conclusionem iuxta ista quae dicta sunt in solutione 3ii principalis dubii quod opera satisfactoria sic iniuncta cuius sunt ieiunare orare dare elemosinam etc huius non sunt de satisfactoria vel meritoria sed per aliud tantum ex hoc scilicet quod procedunt ex voluntate informata caritate qua ipsa vult inplereimplere iniunctum vel non iniunctum sed assumptum voluntarie tale opus nec addit tale opus iniunctum aliquid meriti super volitiones sicudsicut nec aliud opus factum extrinsecus addit aliquam malitiam vel bonitatem super volitiones interiores et earum bonitates et secundum hoc ad primum argumentum diceretur quod deus non praemiat sortem et platonem inaequaliter pro meritis praecise aequaibus quia licet opera exteriora eorum sint aequalia tamen praemiat sortes de remissione penaepoenae debite sibi praecise pro opere exteriori iniuncto sed pro actu obedientiae quo vult implere iniunctum ad redimendam penitentiampoenitentiam suam et non pro solu actu volendi sic facere et eius executione qualem habet alter et ex aequali caritate et dei amore fit ista talem enim actum interiorem volendi facere ex iniuncto pro satisfactione non habet innocens qui scit se vel firmiter credit se non incurrisse mortale aliquod vel qui novit omnem penampoenam sibi dimissam alias pro talibus debitam sibi

Et per idem ad 2m quod sortes plus punitur quam plato quia sortes propter culpam suam praete?tem iam obligatur ad actum obedientiae quo vult inplereimplere iniunctum non sic plato et est magna penapoena ipsum tantum ex culpa sua neccessitarinecessitari ad aliquid ad quod alius vel non neccessitaturnecessitatur vel non ex culpa sua sed ad meritum suum

Sed haec responsio non evadit rationem primam contra priorem responsionem quia in illo casu illa credit se unus ex culpa sua obligari ad inplendumimplendum tale iniunctum sicut alter et per consequens ibi aequaliter puniretur unus sicut alius

Si dicas quod ymmoimmo vere obligari ex culpa sua ad tale velle respectu iniuncti est penaliuspoenalius quam credere sic se obligari

contra quia maior penapoena sensus non est huic iniuncta ita si cetera sint utrobique paria nec utrobique fuit maior penapoena sensus ex quo ille qui vere obligatur satis facit nec est maior penapoena dampni si utrique in caelo pro tali bono actu aequaliter praemiabitur igitur nullo modo plus altem in illo casu punitur sortem qui mortaliter peccavit et non satisfecit ille qui non mortaliter peccavit et tamen credit se sic peccasse vel qui realiter sic peccavit et totum per bona opera alia vel aliquorum praeces dimissum est sibi sed timet vel credit quod non

Et praeterea redit difficultas ubi actiones vere sunt satisfactoriae apud deum et ad hoc acceptantur et cum non fiunt sic ex iniuncto et tamen in illis est aeque dubium sicut prius an illis debeatur aequale praemium in caelo sicut si simul non essent satisfactiones

Ideo aliter posset dici sicut nunc scribit unus doctor modernus corrigens responsionem suam aliam contra quam supra ponitur illa conclusio negativa dico inquit sine praeiudicio melioris fm?e quod actio meritoria satisfactoria semper est aequalis meriti respectu praemii in caelo sicut actio non satisfactoria cum eisdem circumstantiis praecise exceptis cum circumstantis quae sunt sibi neccessarianecessaria ad hoc quod sic satisfactoria magis tamen secundum eum est acceptata deo quantum ad remissionem penaepoenae debite proper circumstantiam unam quam habet et nulla non satisfactoria habet illam quia scilicet fit voluntarie pro recompensatione penaepoenae pro peccato sibi debite cui circumstnatiae non debetur praemium aliquod aeternum sed sola remissio penaepoenae

Contra haec responsio non respondet de bonis operibus habentis satisfacere non ex intentione satisfaciendi de penapoena debita sed satis placendi deo vel alia bona et caritativa intentione facit et tamen pie credendum est quod talia bona opera penampoenam etiam redimit etiam quando non intenditur

Item arguo sic omnis circumstantia ex qua redditur actus caritatis redditur ex eadem meritorius praemii aeterni sed ex hac conditione vel circumstantia qua quis per bonum actum suum si cetera sicut paria vult redimere penampoenam suam redditur talis actus magis caritativus quam praecise si illa circumstantia tolleretur ergo haec circumstantia reddit actum in aliis aequae bonum cum uno alio actu 3o meliorem probation minoris illa circumstantia ad quam caritas vel dilectio nobis praecepta specialiter inclinat vel obligat reddit si assic actum magis caritativam quam si ipsa deesset ceteris omnibus uniformiter se habentibus si esset possibile sed talis circumstantia actus boni esset velle redimere penampoenam suam in purgatorio vel hic quia nullus minus in hoc tenetur vel ex caritate inclinatur ad hoc respectu proprie personae quam summe pt?us deum et tenerrime tenetur diligere quam respectu personae proximei sed valde caritativa est velle orando vel missas celebrando vel quovis alio modo licito redimere proximum a penapoena in purgatorio debita cum sancta et salubris sic cogitatio per defunctis exorare etc et enchiridion 12 igitur meritorium est illud ferre pro seipso

praeterea omne illud cuius omissio libera positio meritoria esset demeritoria esset in habente caritatem libera positio meritoria sed scito ab habente caritatem se obligant ad penampoenam gravem solidam sensus vel dampni quae forte gravior est pro tam diutina carentia dilecti sui et proprie beatificae delectionis et commodi quod sine omni diminutione praemi alias habendi per actum suum bonum ex hoc solo apposito quod vellet etiam eum esset satisfactorium ipse esset satisfactio omissio huius circumstantia esset demeritoria sibi ad minus videtur igitur voluntaria positio stante eadem scientia esset meritoria minorem probatio quia non minus in hoc tenetur sibi quam alteri sed si alium posset ita faciliter liberare et nollet peccaret contra instinctum caritatis similiter respectu sui

aliter igitur responsio licet sit multum difficile plene satisfacere et dico quod penitenspoenitens de mortali cui restat penapoena temporalis solum nam eo ipso quod penitetpoenitet vere commutata est penapoena aeterna prius ei debita in temporalem et per hoc solvuntur argumenta prima quibus probabatur quod relaxatio penapoenae debite pro mortali esset compensatio sufficiens ita bene concluderent si penapoena ad hoc debita quando vere penitenspoenitens facit talia bona opera esset penapoena aeterna sicudsicut ymaginanturimaginantur argumenta et alias carent colore ut patet cuilibet ad?ucenti talis inquam vere penitenspoenitens potest ad propositum triplices actus bonos facere etiam intendo redimere penampoenam sibi debitam quosdam scilicet pura et sola affectione iustitiae quosdam sola affectione commodi prius privati sibi liciti et 3os mixtos qui simul sint affectiones commodi et iustitiae vel procedentes ex talibus et ita proportionaliter ex procedentibus a prioribus

Loquendo de prius qui sunt purae affectiones iustitiae puta amore dei propter se vel aliorum pro amore dei et ad deo placendum et huius qui sunt actus purae caritativi et hoc sive habeant personam propriam sive proximi pro obiecto in deum per amorem talem relatio de talibus actibus omnibus similibus et aequalibus in vere penitentepoenitente habente satisfacere et non habente satisfacere habentibus aequalis gratias videtur mihi dicendum quod sunt aeque meritorii respectu beatitudinis aeternae omino ut satis est superius argutum et tamen de talibus credo absque dubio quod redimunt partem penaepoenae debitae vel aliquando totam Non est enim dubium michimihi quin ille qui ieiunaret ea intentione ex amore dei principaliter motus vel potius totaliter ut expediatur a dilatione fruendi dilectio eo quod sic sibi penalepoenale ex nimio amore dei propter se ipsum carere ipsius desiderato aspectu non est inquam mihi dubium quin talis mereatur mitigationem penaepoenae sibi debitae quam pro tali casu optat ab breviari principalius vel totaliter quia meliorem actum non videtur quis posse habere quo optet vel intendat penampoenam redimere quam talem igitur talis vel nullus videtur dignus penaepoenae talis mitigatione

Sed tunc restat ad dicere quomodo non lucretur de peccato suo ex quo dabitur ei par gloria sicut innocenti habenti aeque bonos actus et simul cum hoc remittitur sibi penapoena

ubi primo dico quod innocens vel non habens penampoenam sibi debitam quam redimat et hoc sciens non potest rationaliter talem actum causare quo sic propter deum optet liberari a penapoena sibi debita et ideo hoc recedere et a casu quia tunc non sunt similes omnino ymmoimmo nec eiusdem speciei actus in duobus de quibus est sermo quia ex ypothesihypothesi tunc ex quo habet oppositum alterius speciei actus illius penitentispoenitentis quam actus innocentis neccessarionecessario sunt dissimiles et alterius speciei igitur vel non est hic locus illius difficultatis vel oportet quod ille de quo est sermo qui non habet satisfacere fuerit peccator vel credat se fuisset et quod satisfecerit vel alii pro eo et hoc non credat et ideo optet sibi sicudsicut alteri remitti penampoenam ut citius pertingat ad dilectum motus amore dilecti propter se et non amore sui nisi peropter illum sicut alter movetur et tunc sunt in omnibus pares nisi quod uni non debetur penapoena sicut alteri sic enim oportet poni casum si stabit difficultas et tunc videtur mihi dicendum vel quod talis actus valet ad multa quorum unum est praemium aeternum et ibi perificantur nec valet prius uni quam alteri ad bonum aeternum aliquod Et quod valet etiam ad mitigationem penaepoenae et ad hoc valeret utrique si utrique indigeret sed si neuter indigeret neuter faceret istum effectum et si unus indiget et alter non indigenti valebit sic et alteri non sic Exemplum est ad hoc in naturalibus nam ignis vel sol rem humidam et frigidam non solum quandoque calefacit sed etiam desiccat et tamen aliam similem aeque frigidam non tamen humidam aeque calefacti sed non desiccat quia non est ibi humiditas quam corrumpat ymmoimmo iam est antea optime desiccata a simili in proposito sicudsicut patet applicare volent

Et nota quod primum tantum ex hiishis duobus ex naturae patria institutione et statu merendi si homo non cecidesset sibi correspondisset et ita videtur multum gratiosum quod alter correspondet

Et tunc ad formam non sequitur quod penitenspoenitens talis reportet lucrum de hoc quod fuit peccator ymmoimmo ex ipso patitur iacturam quia est dignus ad tempus privari deo dei beatifica fruitione et etiam affligi sensibiliter nisi iuvetur specialiter sed de bono facto suo lucratur plus quam alter lucratur scilicet illud bonum ad quod ambo sunt apti et dispositi et unum aliud ad quod lucrandum non disponitur ille qui ante satisfecit qui non habet malum a quo liberetur sicudsicut ille habet

Exemplum sint hic duo quorum unus ex culpa sua habet turpitudinem in corpore vel corpus turpe et alius habeat pulchrum corpus et mereatur utrique nudus existens apud aliquem directe aequale indi?tum contrario frigus instans istud indu?tum utrique valebit aequaliter contra frigus et illi qui est turpis valebit etiam aliud absconditionem suae turpitudinis et tamen ille cui plus valet meritum suum apud directe dantem indumenta aequalia non ex culpa sua qua meruit maculam turpitudinis meretur quod dives nunc plus facit pro ipso quam pro alio sed ex bono facto suo quod aequaliter placuit diviti in eo sicut in alio meruit bonum sibi utilius quam alteri Sed hic exemplum non est usque quaque simile sicut praecedens

Aliud exemplum est de indulgentia 7e partis penaepoenae debitae concessae a papa ex ch?auro ecclesiae vel sufficientia mortis christi propter bonum opus aliquod simile in duobus quorum uni plus in centuplo valebit quam alteri et tamen ille non lucratur istum valorem ex peccato suo sed potius ex bono opere suo et merito mortis christi

alio modo videtur etiam mihi posse dici probabiliter quod sicut in priori responsione praemium aeternum aequale per omnia debetur utrique qui habet vel non habet satisfacere de penapoena si omnia alia sint paria Sed ultra hoc sicudsicut videtur bonum opus huius habentis satisfacere de penapoena ad illius penaepoenae mitigationem vel redemptionem sic valet alteri eorum qui non habet solvere penampoenam pro peccato suo ad aliquod aliud bonum temporale puta sanitatem vel multitudinem temporalium vel praeservationem specialem a malo vel aliquid huius Sed prior responsio est certior apud me de actibus igitur praecise gratuitis et caritativis patet quid dicendum sicut est dilectio dei gratuita super omnia et cuiuscumque alterius praecise propter deum

Sed de actibus 2i modi quos ille saepe habet qui habet satisfacere de penapoena temporali debita pro mortali ex sola affectione commodi qua ex amore naturali privato respectu sui vult facere aliqua opera hic afflictam sibi iniuncta vel alias ut evadat penampoenam sensus sibi debitam vel ne careat commodo beatitudinis per tantum tempus non ex amore gratuito dei sicut quilibet naturaliter appetit scire vel sicudsicut omnes homines volunt esse beati idque unum ardentissimo amore appetit et propter haec cetera quaeque appetunt ut dicit augustinus 15 de trinitate capitulo 4 Constat autem quod non omnis appetunt sic beatitudinem ex amore gratuito dei propter se quia multi parum appetunt istam veram beatitudinem cum nihil de ea aestiment possibile esse nec plus deum diligant quam seipsos talis affectio mere naturalis et per consequens actus bonus ex genere et licitus sicut pietas naturalis etiam ad p?erntes talis ex hic quod talis est si fit cum caritate respectu sui ipsius vel sine caritate respectu aliorum exteriorum secundum intentionem scripturae et sanctorum mereri potest bona temporalia utpote redemptionem penaepoenae temporalis debitae vel collationem aliquorum bonorum temporalium quia non procedunt ex caritate licet sint cum caritate ideo de se non sunt dignae praemio aeterno sed si pro eis detur tale praemium quando fiunt praecise ex motu naturali hoc erit ex mera dei gratia non ex via iustitiae sed ex via solius die liberationis

Istud probo per beatum gregorium nam in omeliahomelia c?ium de apostolis cum descripsisset modum gratuitae caritatis dici ille realiter caritatem habet quid et amicum diligit in deum et inimicum propter deum adducit nam sunt non nulli qui diligit proximos per affectum cogitationis et carnis quibus tamen in hac dilectione sacra eloqui non contradicunt Sed aliud est quod sponte inpenditurimpenditur negatur alio quod praeceptis di?ntis ex caritate debetur obedientiae nimirum et proximum diligit et tamen illa summa dilectionis praemia non assequuntur quia amorem suum non spiritualiter sed carnaliter inpenduntimpendunt haec illae Eodem modo et multo fortius est de affectione naturali commodi respectu sui de qua per exclusionem contrarii loquitur apostolus ad ephaesios 5 dicens "nemo enim carnem suam unquam odio habuit" De talibus igitur actibus loquendo ex quo non sunt ex iustitia digni praemio aeterno licet forte ex mera gratia permittente et non contradicente iustitia

Similiter dicendum est ut prius quod velle redimere penampoenam pro culpa debitam pro culpa mortali non congruit illi qui scit se non habere pro tali satisfacere et ideo talis actus similis utrobique de quali est difficultas non competit duobus talibus hominibus de qualibet?us est hic sermo nisi in casu prius specificando ubi utrique crederet aequaliter sibi tantam penampoenam restare solvendam certe tunc talis persona non ieiunaret nec faceret iniunctum nisi timeret sibi penampoenam imminere vel aliquod commodum privatum non reportare et actus talis valeret uni aequaliter sicudsicut alteri et si non ad redemptionem penaepoenae saltem in aliquo modo bono temporali aequivalenter compensaretur secundum ultimum modum satisfaciendi conclusionem prius datam de actibus primi modi de quibus supra proximo vel iuxta illud scripturae ut sis longemus incera vel secundum priorem modum valent illi ad redemptionem penaepoenae quoniam inveniunt dispositum ad illum effectum et alteri non quia non est aptus pro tunc

de actibus 3ii modi qui habent aliquid de affectione commodi et aliquid de affectione iustitiae dico quod si in talibus de qualibus prius locutum est si tales actus sint aequaliter gratuiti sive aequaliter affectiones iustitunt aequalia praemia aeterna debentur pro utriusque si non unde si habens satisfacere partim ex amore iustitiae moveatur et quantum alter et simul cum hoc affectione commodi naturali ac privata ad seipsum apenis liberandum et alter solum ex afectione iustitiae aequali per loquendo tunc ille qui utroque modo movetur ad bonum actum ieiunandi caeteris paribus meliorem habet actum quia dignum praemiari praemio aeterno aequali et probabiliter hoc temporali et tantumdem valeret t?quam meritum quantum duo distincti actus quorum alter esset aequaliter affectio iusti sicudsicut ille et aliter aequaliter affectio commodi sicut ille et per consequens dupliciter valeret ad relaxationem penaepoenae ex iam dictis satis apparet ad omnia argumenta tam in principali ad quaestionem argumenta quam lateraliter

Quo ad articulum 2m ad quem pertinet solvere 6m dubie primae quaestionis concedendum est quod visio dei est nobis possibilis

Et cum probatur quod non quia talis visio esset infinitae perfectionis neganda est consequentia quia non oportet quod inter cognitiones intellectus creati respectu obiectorum sic similis proportio qualis est obiectorum inter se sicut magis declarabitur in proxima quaestioni

ad 2am probationem cum arguitur quod visio dei ab intellectu creato si daretur esset infinita quia visio obiectorum infinitorum aliorum a deo cuiuslibet distincte esset infinitae perfectionis concedo si aliqua talis esset possibilis Sed dico quod sola cognitio divina est talis vel esse potest concedo igitur quod talis si daretur esset infinitae perfectionis sed tunc neganda est minor quia visio creaturae respectu dei esset ita perfecta sicudsicut talis si daretur et tum probatur quod sic quoa obiectum visionis creati intellectus respectu dei est tantae perfectionis vel maioris sicut forent omnia illa obiecta infinita si darentur concedendum est sed neganda est consequentia ergo visio eius ita perfecta cognitio est sicut foret illa quae poneretur simul esse infinitorum respectu cuiuslibet istorum distincta Causa huius satis patebit in proxima quaestione quia licet obiectum illius aequivaleat secundum perfectionem omnibus illis obiectis infinitis si darentur vel excederet ea quia tamen visio creaturae respectu dei in infinitum plus deficit ab adaequativa comprehensione divinae comprehensitatis immensae quam faceret illa talis infinitorum aliorum obiectorum cuiuslibet distincta si daretur a comprehensitate et cognoscibilitate suorum obiectorum ideo infinitas illius in perfectione non infert infinitatae perfectionis illius quae est respectu dei quia cetera tunc non sunt paria utrobique

ad 3am probationem dicendum quod mediante tali visione sui appareret deus id quod est et ita apparet bonum infinitum tum per visionem huius perceptum visione huius ex hoc praescise quod clara dei visio est nec apparet esse bonum finitum nec infinitum nec magnum nec parvum nam ex hoc praecise quod aliquis intellectus creatus clare videt deum non oportet quod componat aut dividat concipiendo deum esse vel non esse tale vel tale sicut nec visio albedinis est componitiva aut divisiva eius apprehensio ymmoimmo ipsa est simplex existens apprehensio distincta contra compositionem et divisionem eo modo alio loquitur philosophus 3o de anima "vocaris aliquem actum intellectus simplicem intelligentiam et aliquem compositionem et divisionem"

verumptamenverumtamen concedendum est quod habita clara dei visione potest quilibet talem habens aliunde non distractus nec inpeditusimpeditus evidenter iudicare deum esse infinitae perfectionis Et sic loquendo concedendo quod deus mediante clara sui visione apparet bonum infinitum id est iudicatur vel iudicari potest iudicio quod sic alius actus et possent etiam contingere quod eodem actum appareat esse bonum infinitum quia alioqui stante clara dei visione posset intellectui sic videnti sicut tetigit argumentum principale non inpedimentoimpedimento sed suis naturalibus ulterius relicto aliud a deo apparere melius et diligibilius quod non credo quia si voluntas talis diligeret proportionaliter illa visa secundum quod naturaliter iudicat de illis quod sunt bona plus diligeret quod iudicaret esse melius ergo cum stante clara dei visione nisi ipsa mediante possit evidenter iudicari deus sic esse bonum infinitum posset aliud apparere illi intellectui cum hoc quod clare deum videret melius deo et per consequens rationabiliter et licite plus deo diligi quia licite potest illud plus diligi quod iudicatur rationabiliter melius esse Et tum ultra omne bonum finitum possit deus facere melius et facere quod illud appareret ita bonum esse sicudsicut est sequitur quod aliqua creatura intellectui divini clare videnti appareret melior nisi deus apparet bonum infinitum vel non praecise finitum

Et prima alia non appareret beatis omnibus aeque bonus et aeque amabilis contra magistrum versu finem 4i libri

Sed huic forte diceretur quod licet deus mediante clara sui visione intuitive appareret minor esse quam et apparet etiam abstractive tantus esse quatenus est clare videnti deum et ita diligibilis et appreciabilis sicudsicut est et ideo nulla creatura posset apparere melior quam deus clare visus nec per consequens plus appreciari vel diligi a voluntate ipsum clare videntis

Sed contra illa cognitio abstractiva qua habita clara visione apparet deus infinite bonus aut esset realiter ipsamet visio ac cognitio aliqua posterior naturaliter si ipsa hoc videtur mirabile quod eodem actu cognoscatur obiectum beatificum intuitive et abstractive et tamen inperfectius ex hoc quod intuitive quam ex hoc quod abstractive maxime cum nulla cognitio ponatur esse beatifica nisi ex hoc quod ipsa est clara dei visio Si ista abstractiva ponatur esse alia ab ipsa dei visione ac igitur est simplex dei intelligentia aut compositio et divisio si simplex intelligentia et non potest poni communis deo et aliis quia per conceptionem simplicem praeviam omni componi et divisioni communem deo et aliis non plus apparet deus esse infinitus quam alia cum per illam non distinctius cognoscatur quam alia oportet igitur quod ipsa sit propria simplex dei conceptio abstractiva Et hoc non quia generaliter talis abstractiva simplex et propria inperfectiusimperfectius repraesentat obiectum cuius est quam intuitiva nc correspondens naturaliter sibi praevia prima omne argumentum si quod esset quod probaret deum non apparere intuitive per visionem claram eius bonum infinitum aeque probaret quod per talem abstractivam non appareret bonum infinitum

Si vero ista abstractiva posterior naturaliter visione ponatur compositio vel divisio seu iudicium illud non poterit poni iudicium evidens ex terminis ab illo qui cavillaret quid esset ponereinpossibile illud quo tentuui et maxime hoc poni non potuit dato quod per istam claram visionem quae maxime videtur deberi iuvare ad tale iudicium evidens praevium omni discursui appareat deus bonum finitum vel minus bonum quam est sicudsicut diceret cavillator Oportet igitur istam abstractivam aliam a visione qua diceretur deus apparere bonum infinitum haberi per discursum sicudsicut modo nobis per viam investigationis discursive apparet deus esse bonum infinitum et hoc non sufficit dicere quia cum secundum dictam responsionem ponatur deus per claram visionem eius a creatura apparere solum finite bonus et minus bono quam est et per consequens ipsa non neccessitaret ad tale evidens iudicium quod deus sic bonum infinitum sed potius ad iudicium oppositum cum faciat modo contrario apparere et per consequens nec aliud ex clara dei visione sequens neccessitetnecessitet ad videndum quod deus sic bonum infinitum pari ratione sequitur quod ante completum talis discursive investigationis voluntarie rationabiliter et licite poterit creatura alia plus diligi et appreciari quam deus clare visus consequens est inconveniens et contra patet ex hoc quia prius deductum est quod dato quod ex clara dei visione ipse appareat bonum praecise finitum tunc poterit aliud apparere melius et exsecutio dictaminis rectae rationis potest praecavere omnem culpam igitur etc

dico ergo sicudsicut prius quod licet clara dei visio non sic evidens iudicium quod deus est bonum infinitum quia ipsa non est iudicium vel saltem potest non esse iudicium sed simplex intelligentia solum tamne ipsa posita statim potest haberi iudicium quod illud bonum apparens sit bonum infinitum ymmoimmo ipsa ut aestimo tantum facit suum obiectum apparere infinitum sicut visio baculi cuius pars in aqua et pars supra facit apparere baculum fractum licet ipsa corporalis visio non sic iudicum de hoc et ita de similibus

Sed contra hanc conclusionem stat ratio 5 dubitationis praecedentis de incomprehensibilitate dei secundum sanctos nam dicit ambrosius super lucam quod "plenitudinem deitatis quae habitat in christo nemo mente comprehendit" Item gregorius Moralia libro 3 "deitatis celsi?em quamvis elevatae videant nec virtutes angelicae comprehendunt ad idem" etiam ponitur in ?? origenis 10 magna copia autoritatum augustini boetii hugonis idem exprimentium

Item ad ppoppositum datae conclusionis potest argui per exemplum licet enim tota quantitas solis videatur occulariter sicudsicut dei immensitas videtur ab alicoaliquo intellectualiter non tamen sol sic visus apparet intuitive tantus quantus est igitur simpliciter potest esse de deo infinitus intensive

Item taliter potest augeri sol quod apparebit maior quam nunc est et taliter minui quod apparebit minor quam nunc apparet et videtur quod secundum qualibet proportionem mediam inter minimum visibile si detur vel maximum non visibile si minimum non detur ex una parte et veram quantitatem solis poterit haec proportio variari igitur non est a differentia posita a divina potentia negandum quin tota quantitas divinae perfectionis per aliquam visionem videatur et tamen quod non appareat intuitive infinitus intensive ymmoimmo quin sicut in christo exemplo de sole appareat per visionem datam una vice maior intensive et alia vice minor Et si hoc igitur semper apparebit finitae perfectionis intensive per talem visionem haec ultima consequentia probatur quia si animae christi vel alteri creato spiritui appareret deus quandoque finitae perfectionis et quandoque per visionem eiusdem rationis infi?cies perfectionis et quandoque melior tunc aliqua in divina eiusdem speciei inproportionaliaimproportionalia inter se possent successive recipi in eodem quod non videtur

praeterea iuxta responsionem ad primum argumenta sicudsicut aliquod obiectum sic extendit visu corporalem sicut lux solis quod tale non potest perfecte intueri Et aliquod in minus deficit et ideo non potest ab eo perfecte cognosci et aliquod est in medio visui optime proportionatum sicut lux mediocris vel color aliquis summe sibi conveniens et tp?ate illuminatus ita probatur quod respectu intellectus aliquod sic obiectum summe sibi proportionatum ad intendum ut scilicet res tanta et t? appareat quanta et qualis est igitur sicudsicut aliquid plus excedit integritatem illius vel perfectionem illius obiecti sui dandi tanto in proportionalis apparebit tantum et tale quantum et quale est Sed deus distat infinite ab illa proportione optima ergo in infinitum apparet minor intuitive quam est

praeterea quantitas luminosa infinita persecundum extensionem si ininfinite distaret ab oculo appareret sibi finita ergo pari ratione possibile quod obiectum infinitum in transitive appareat finitum intransitive

Idem potest probari per experientiam nam caecutiens iudicat colorem vel lucem intuitive sibi apparentem esse remissionem quam sit vel quam iudicet bene viendo ergo cum omnis acucies cuiuslibet intellectus creati distet in infinitum respectu acuciei divini intellectus cui summe ipsa deitas proportionatur ut obiectum sequitur quod nullus intellectus creatus iudicabit illud quod a solo visu intellectuali infinitae acuciei est comprehnesibile tantae perfectionis esse in tali intuitione quantae est

Ad primum aliorum dicendum quod cum hic quod intellectus creatus habita clara dei visione iudicat mediante illa evidenter deum esse infinitae perfectionis bene stat quod deus sic in comprehensibilis cuilibet creato intellectui quia ipsi sancti deum esse incomprehensibilem intelligunt et quod a nullo solo intellectu creato ita perfecte est intelligibilis sicudsicut ipse est secundum naturam suam intelligibilis ad hanc intellectum quod nulla creat cognitio sit ita perfecta dei cognitio sicut deus cognoscibilis est

Tunc patet ad argumentum in contrarium procedit enim ab in sufficienti licet enim nulla creatura ita perfecta cognitione possit cognosci ab intellectu creato sicut ipsa est intelligibilis quia ipsa est infinita cognitione intelligibilis tamen ipsa est ab alicoaliquo creato intellectu comprehensibilis quia ita perfecte ab huius intellectu intelligibilis sicut ipsum est ens vel perfectum intelligibile secundum naturam suam vel magis proprie loquendo ex natura sua intelligens licet enim musca ita perfecte posset intelligi a deo sicut dicas modi?endo per adverbum ipsam cognitionem tamen non est concedendum quod musca ex natura sua sit ita perfecte cognoscibilis sicudsicut deus modi?endo per adverbum ipsam muscae cognoscitatem et haec non est aliud dicere nisi dicere muscam non esse ita perfectum cognoscibile sicudsicut aliud est perfectum cognoscibile illius cognitionis igitur intellectus qui perfecte cognoscit obiectum aliquod sicut ipsum ex natura sua est cognoscibile et non solum ex natura intellectus cognoscentis talis vel talis omnis inquam intellectus sic videns comprehendit illud quia secundum opinionem sanctorum nihil est magis intelligibile quam ipsum ipsum sic ens sicudsicut nihil magis est risibile quam ipsum sic homo nam ipsum intelligibile sine verum ita est passio entis vel illius quod potest esse ens sicudsicut risible hominis nihil ergo est plus intelligibile quam ipsum sic ens vel esse possit

contra quodlibet aliud a deo est finite ens et tamen infinite intelligibile ergo aliud a deo est plus intelligibile quam sit ens

dicendum quod si ly infinite in 2a propositione notat magnitudinem intelligibilitatis falsa est Si vero notat magnitudinem cognitionis vel perfectionem modi cognitionis qua ipsum est cognoscibile potest concedi cum quodlibet sit a deo cognoscibile qui nihil finite cognoscit sed quodlibet infinite et ad hunc intellective concedenda est conclusio illata Sic enim quolibet aliud a deo potest perfectius cognosci quam ipsum sit ens Ex hoc patet sub verbis aliis quam prius quid sit deum comprehendi ab intellectu alicoaliquo vel aliud obiectum tunc enim comprehenditur obiectum ab intellectu et aliter non quando ipsum ita perfecte cognoscitur a tali intellectu sicudsicut ipsum est ens

ad 2m contra est neganda quia non est simile ad propositionum de finito et infinito tum quia dato per inpossibileimpossibile quod sol esset infinitus extensive ad huc non esset simile quia non quaelibet pars illius infiniti esset sufficienter praesens oculo corporali nec alicui creato oculo mentali tota aut dei immensitas est sufficientissime praesens ille per essentiam qui videt eam nec aliquid illius lacet eum non sicut de corpore alicoaliquo viso corporaliter quia non potest videri nisi sic aliqualiter opatum et tunc non videtur secundum quodlibet sui

per idem ad 3m quia non est simile de bono infinito sic sufficienter praesenti oculo mentali videntis et de solo etiam dato quod sol esset extensive infinitus

ad 4m concedendum est quod deus non potest comprehensive videri ab intellectu creato et hoc probat argumentum non autem quod appareat minus bonum intellectui creato quam increato sed tantum quod minus appareat creato quam increato ut ly minus determinet le appareat et non hoc bonum Et breviter calculus istius medii melius argueret si bene deduceretur quod deus non esset clare visibilis quam quod visus deberet apparere minus bonum

Ad 5dubium quod illud quod conditum est sicut includens contradictionem indigeret probatione nisi supponendo quod ex impossibili sequitur quodlibet et tamen dato antecedente consequentia neganda est sicut in primo et 2o argumento soluto et propter idem

ad 6m quod apud me est difficilius dicendum quod haec est propter indispositionem organi ipsius caecutientis sed haec causa non habet locum in proposito

contra dicta in primo articulo et 2o et contra solutionem primi dubii primae quaestionis potest obici quia si deus potest apparere intellectui creato bonum infinitum aut igitur illud apparere vel visio qua sic apparet est deus ipse vel visio creata non deus ipse sicudsicut alias a proposito ostendam et ad praesens in hoc argumento per sententiam concilii vyenensis positam in tytulotitulo de haereticis C ad nostrum in constitutionibus clementinis in quo loco ponitur opinio quam dampnat dicentium quod anima non indiget lumine gloriae ipsum elevante ad deum videndum et eum eo benefice fruendum quamvis haec opinion non teneat sicudsicut illa quod quaelibet intellectualis natura se ipsa sic beata ut patet ibidem et per consequens non ex ea dampnata dampnetur quia tamen nec opinio ibi dampnata nec alicaaliqua alia unquam posuit ut videtur quod anima possit deum videre et eo beatifice frui sine lumine gloriae quod deus est ergo vel decretalis illa diffinit lumen gloriae aliud ab anima et a deo ad hoc requiri Et demonstrabile puto quod nullum aliud lumen requiratur neccessarionecessario nisi clara dei visio vel dilectio creata et actus tales ad hoc quod anima videat deum et ipso beatifice fruatur et per consequens visionem creatam vel dilectionem requiri ad hoc vel sequitur secundo quod decretalis frustra ponit istam particulam quod anima non indigeat lumine gloriae ipsam elevante ad deum videndum intra sententiam condempnatam et cum hoc non apparet scilicet quod frustra illam particulam copulet ad priorem

Eandem veritatem alias intendo prolixius sub illo met tyciao suadere nec potest dici quod clare videndum deum per visionem creatam appreat deus bonum et amabile infinitum creato intellectui sic videnti quia si sic cum creaturae videantur in verbo a beatis et non solum sicut in lumine nec praecise sicut in ymagineimagine sicut probavit socius ille contra magistrum sententiarum et bene arguit hic et secum idem teneo oportet quod hoc sic eodem actu cognitio quo cognoscit verbum et creaturam et hoc etiam sibi concedendo quod eodem actu subiecto potest anima beata videri verbum et creaturam in verbo per modum alias explanandum

Sed contra hoc arguit ille socius primo sic quia tunc vel per eundem actum quo videt verbum praecise una vice potest videre aliam creaturam alia vice et pari ratione eodem actu quo una vice vidiet verbum et aliquam creaturam vel aliquas sed non omnis potest aliam videre quam tunc videt quaecumque sit ita creatura vel creabilis et hoc distincte vel non eodem actu quo videt verbum et creaturam aliquam vel aliquas potest alia vice videre alias sed hoc erit per actum alium et alium prima pars non potest dari ut arguit ille primo quia tunc ille actus qui idem numero dari potest distincta cognitio cuiuslibet cognoscibilis et dei esset cognitio infinitae perfectionis sed talis non potest competere creaturae si per alium actum et alium tunc cum ex supposito communi sibi et mihi quilibet actus quo adveniente corrumpatur prior vel quod remaneat cum 2o primum non scilicet quod cesset actus prior quia tunc actus iste non fuisset beatificus quia secundum augustinum ut sibi videtur 13 de trinitate 7 de magnis vel capitulo 17 de parvis Et certe idem quod ibi vult 11 de civitate capitulo 12 "nullus actus deficiens et non semper permansurus est beatitudo"

Et primo quod non sic talis successio actuum arguit per augustinum 15 de trinitate capitulo 41 et est 16 capitulus de magnis ubi dicit quod "non erunt ibi volubiles cogitationes nostrae ab aliis in alias euntes atque redeuntes sed omnem scientiam nostrum uno simul aspectum videbimus" igitur visio verbi quae est cognitio beatifica non cessat esse ad successionem actus alterius quae sit sic visio verbi Haec potest dari 2m quod tales duo vel multi habeantur quia tunc cum utrique ex supposito sic visio verbi et per consequens beatifica cognitio cresceret eius beatitudo et hoc non videtur dandum quia tunc non esset uniformiter beatus sed quandoque magis et quandoque minus et iterum ponere ibi tot similitudines simul in intellectu cum aeque possit et melius salvari per unam increaa increatam videtur superfluum

Similiter sicudsicut haberet aliquando plures cognitiones beatificas et aliquando pauciores secundum istam partem argumenti ita sequitur quod aliquando haberet plures delectiones et quandoque pauciores quod non videtur

2o principaliter arguit sic et illud praecipue ponderat quia si visio verbi esset actus distinctus a verbo tunc sequitur quod summe beatus non posset stante sua beatitudine in summo habere ita perfectam notitiam de creatura aliqua in genere proprio sicudsicut infimus beatus supposito quod tales sint aequales in substantia et naturalibus suis contra probatur sic quia ponatur quod anima christi non possit habere clariorem visionem dei quam nunc habet sicudsicut tenet magister 3o sententiarum ut patuit in solutione primi dubii primae quaestionis et quod anima saltem longe minus claram hoc supposito vel neccessarionecessario tenet contradictam quod quod est intentum vel sequitur quod duae cognitiones quarum utraque est intensissima speciei suae cuius anima christi est capax naturaliter compaterentur se simul in ipsa quod falsum videntur quia pari ratione cum duabus talibus intensissimis simul stantibus posset stare 3a intensissima et 4a et 5a et sic sine fine procedendo

Ext hoc iterum est contra experientia quia una cognitio multum intensa circa aliquid delectabile multum placens sibi vel notabiliter remittit vel totaliter suspendit vel aufert cognitionem simul circa aliud

Et iterum confirmari posset per beatum augustinum 7 super genesim ad litteram capitulo 15 ubi docet quod potentiae animae in actibus suis mutuo se inpediuntimpediunt ergo multo fortius actus intensus eiusdem potentiae inpeditimpedit intensionem actus alterius cum ipso igitur anima christi habens beatitudinem intensissimam cuius est capax si habebit cognitionem creaturae in genere proprie ita perfectam sicut potest habere anima lini sibi per omnia aequalis in naturalibus cum remissa beatitudine sua oportebit remitti beatitudinem animae christi et hoc erat probandum

praeterea augustinus 8 super genesim ad litteram capitulo 12 de magnis vel 34 de parviisparvis ostendens quomodo diversimode loquitur deus creaturis super illud genese qua die comederitis ex ligno scilicet prohibito morte moriemini "Si modum inquit quaerimus quomodo si locutus sit deus certissime tenere debemus deum aut per substantiam suam loqui aut per sibi subiectam creaturam sed per subiectam suam nisi ad creandas omnes naturas spirituales mere atque intellectuales non solum creandas sed etiam illuminandas cum illae possint capere locutionem eius qualis est in verbo eius quod in principio apud deum erat et deus erat verbum Et pt?us si igitur adam tunc erat ut posset capere istam locutionem dei quam mentionem angelicis prae?bus per suam subiectam" etc haec illae Ex hoc patet propositum ut videtur quod deus loquitur spiritibus angelicis per suam subiectam sine creatura media et hoc est quod ipsa dei subiecta sit talibus spiritibus eorum cognitio

ad idem potest argui ex modo ponendi illius socii quia si aliquid obstaret hoc potissime videntur quod non posset salvari tunc quod unus beatus clarius videret quam alius sed hoc non obstat quia aeque faciliter salvabitur hoc sicudsicut secundum magistrum quod s scilicet sit gratia animae seu caritas et tamen unus est carior deo quam alius

praeterea deus est summe per illapsum praesens intelligentibus beatis et ipse est cognitio igitur quia non poterit ita bene esse tali intellectui cognitio sicudsicut unus actus creatus qui non esset intimius ei praesens

Item quia non poterit ita bene poni verbum supplere vicem actus creati sicudsicut vicem speciei

Item ex argumentis ad principale quaestionis suae si natura intellectualis creata posset videre res in verbo per actum a verbo distinctum tunc poterit noviter aliquid cognoscere in verbo per talem actum et ita poterit proficere in cognitione creaturarum aliter enim sicudsicut supra ipsa habebit actus infinitios vel actum unum infinitae perfectionis per medium consequentiae quia duo cognoscere distincte est maioris perfectionis quam unum ergo ad hoc plura distincte proportionaliter perfectius et per consequens simul infinita cognoscere distincte infinite perfectius Et si talis natura posset proficere in cognitione creaturarum ergo et in amore dei et per consequens in beatitudine consequens falsum per beatum augustinum 5 confessionum capitulo 8 ubi loquens de hiishis quae in libris secularis sapientiae didicerat "Infelix inquit homo o deus qui scit ita omnia te autem nescit qui vero te et ita novit non propter ita beatior sed propter te solum beatus est" consequentiam arguebat socius ille quia quanto plus facit deus pro tali natura tanto plus tenetur deum diligere et in dilectione consistit beatitudo quanto autem plura in verbo ostendit beatus intellectui tanto plus facit pro eo ergo etc

praeterea videtur quod per actum beatificum si habetur neccessarionecessario distincte cognoscit quodlibet distincte cognoscibile et per consequens actus est infinitae perfectionis ergo non est creatura sed deus assumptum potest argui sic quia nullus actus esset beatificus nisi esset alterius a deo sicudsicut obiecti et non videtur quod actus ad hoc quod sic beatificus plus requirat quod sic alicuius alterius a deo quam cuiuslibet ergo erit cuiuslibet vel nullius Quia aut requiratur quod habeat aliud a deo pro obiecto quam praecise deum probatur per illud augustini 13 de trinitate capitulo 7 de magnis vel 17 de parvis loquentis de beata felicitate et quod est inquit omnino beati?m ita semper fore certum erit sed constant quod nullus est certus quod semper erit beatus nisi cognoscat aliud a deo ergo etc

praeterea aliquod cognoscibile aliud a deo non potest in verbo cognosci id est per ma?nem verbi sicudsicut obiecti et cum non fit maior ratio de uno quam de alio ergo nullum aliud a deo est cognoscibile in verbo probo assumpti quia se non esse bonum est cognoscibile quibusdam et tamen non est cognoscibile in verbo quia vel stante ista visione beatifica in verbo et hoc includeret contradictionem quia simul haberet visionem beatificam et non haberet aut non stante visione verbi et hoc non quia tunc nihil in verbo videret

praeterea anselmus de libero arbitrio capitulo 7 quodlibet cognoscibile scitur propria cognitione

ad primum istorum bene concedo quod per eundem actum creatum bene potest cognosci verum et aliqua creatura vel multae non tamen omnes distinctae ideo concedo quod si una vicevisione videret solum verum id est solum deum quia non ponerem quod verum non posset videri nisi simul viso patre et spiritu sancto si alia vice videretur in verbo creatura hoc oportet fieri per actum alium quia actus iste apud me qui semel idem aliqua repraesentat potentiae quam informavit et hoc per se et non solum per accidens u sicudsicut visio albedinis est visio subiecti eius obiectum aliquod vel aliqua ipsa semper dum informat talem potentiam obiecta eadem et praecise eadem illi repraesentabit per modum cognitionis propter causas alias assignandas concedo etiam cum eo quod non eodem actum tali possunt omnia cognoscibilia videri distincte in verbo quia tunc sicudsicut ipse arguit ille actus foret cognitio infinita Et ideo oportet me dicere quod si quodlibet foret in verbo distincte cognoscibile quod potest ibi haberi successio talium actuum et hoc potest sic poni vel quod simpliciter nulla verbi visio est de communi lege illius status in corruptibilis vel quod una sola quae sic visio verbi praecise sit ibi perpetua sed aliae non tamen sive sic sive alio modo teneatur quia turique modus apud me est possibilis potest dici quod numquam cessat prior actus qui est verbi visio sive verbi solius sive verbi et simul alterius quin loco illius cessantis immediate succedat alius aequivalens cum praecipue repraesentans verbum sicut prior et sic evaditur ista pars argumenti qua dicitur quod quandoque clarius quam alias et quandoque minus clare videt idem beatus deum Et cum arguitur per augustinum dico quod isto modo non describit beatitudinem sed beatum Et verum est quod si unquam aliquis ibi cessaturus esset videre deum et illo frui talis non esset beatus sed ex hoc praecise quia desineret habere unum talem actum dummodo numquam esset sine aequivalenti non cessaret esse beatus sicut materia prima numquam cessat esse informata licet multae ipsius formae successive corrumpantur

ad 2am in probationem de illo dicto augustini potest dici multipliciter primo et augustinus hoc non determinat nec assentit sed loquitur dubitative "fortasse inquit non erunt ibi volubiles nostrae cognitiones" etc et iterum statim post cum hoc fuerit si et hoc fuerit etc Ecce quod profert hoc semper cum nota dubitationis

2o quod non negat ibi successionem accidentium sed quod "non erunt ibi volubiles nostrae cognitiones ab aliis in alia euntes atque redeuntes" et hoc est verum de illis cogitatis respectu quorum consistit beatitudo essentialis sicut de deitate et tribus personis a quibus contemplandis numquam receditur eundo ad alia vel ad illas iterum redeundo de aliis aut obiectis non potest hoc intelligi etiam dato quod non per actum creatum sed per verbum ipsum videret verbum anima beata talis ut statim probabo contra istum socium

3o dico quod auctoritas est plane contra eum tum quia statim addit ibi augustinus cum hoc fuerit si hoc fuerit formata erit creatura quae formabilis fuit sed apud me est inpossibileimpossibile quod deus sit eius forma ergo hoc erti per aliam rem a deo qua nunc sic formata cum sic videt et prius tantum isto modo formabilis erat

praeterea 2o est ista auctoritas concedo istum socium quia secundum eum per ipsam visionem quae est ipsum verbum videt intellectus beati res alias et hoc est videre in verbo et hoc distincte quia alias cognitio matutina respectu alterius creaturae non esset ita perfecta illius cognitio sicut cognitio ipsius vespertina cuius oppositum vult augustinus in locis praenotis super genesim ad litteram Quaero igitur ab eo aut per verbum supplens vicem cognitionis videt intellectus creatus beati omnia alia a deo simul et quodlibet aeque distincte sicut videret in genere proprio vel non simul si non cum non sic aliqua causa quin ita distincte possit in verbo cognosci sicut in genere proprio igitur alias poterit ita distincte in verbo cognoscere et ita de rebus infinitis igitur est ibi icio ab aliis in alia eundo et ad priora si voluerit redeundo contra auctoritatem quia ibi est voluntas quam exprimit augustinus Si videndo verum per ipsum verbum simul videret omnia distincte ergo verbum non solum in se sed illi intellectui est cognitio infinita perfectius enim cognoscere in verbo duo distincte quam si praecise unum istorum ibi cognosceretur et perfectius etiam cognoscit cognoscendo verbum et 4or alia distincte quodlibet quam si praecise cognosceret verbum et duo et ita deinceps igitur simul cognoscere verbum et infinita quodlibet distincte est infinite perfecte cognoscere et tunc quilibet intellectus creatus beatus infinite perfecte cognosceret Si autem per verbum non videt ita mea deductio nec sua valet qua parat per eundem actum creatum non posse simul a creatura cognoscit infinita quodlibet distincte Sed hoc non potest ille sustinere cum aliis dictis suis scilicet quod intellectus creatus infinite perfecte cognoscit per verbum ipsum supplens vicem actus quia ipse tenet quod unus beatus clarius videt quam alter Sed ille qui infinite perfecte et clare videt sicut est de quolibet beato secundum ita nullus posset clarius et perfectius videre igitur stat auctoritas contra illum

ad 2m argumentum suum quod ipse plus ponderat nego consequentia quia actus qui est cognitio creaturae in genere proprie est alterius speciei totaliter ab illo qui est visio verbi ideo in nullo gradu sibi repugnat nec requirit ipsam remitti non plus quam oportet lactis albedinem remitti si simul debeat esse dulce ut dictum est in responsione ad primum dubium primae quaestionis concedo igitur sibi quod duae cognitiones intensissime alterius speciei praecipue alicorumaliquorum distinctorum secundum speciem possunt simul recipi in eodem et 3 et 4 et non tot quin plures intensissime inquam id est quarum nulla potest intensior naturaliter sine speciali miraculo recipi simul in illa po?a non enim video hoc esse inpossibiliusimpossibilius de actualibus cognitionibus ex natura earum vel potentiae receptive quam de habitibus alteriubs speciei non enim potest anima toto habitibus secundum speciem vel tot speciebus secundum actos simul habituari quin adhuc pluribus quia ergo foret repugnantia de actibus ex natura actuum vel potentiae non apparet

Quia autem arguitur de experientia mihi videtur quod difficultas in contrarium ex parta est penapoena peccati sicut oblivio vel ignorantia et inpotentiaimpotentia quia difficultas et similes defectus huius vitae in futuro auferentur Et idem responsio ad experientiam augustini

Ad 3m responsio quod deus loquitur angelis secundam suam substantiam et non per suam substantiam illuminat eos sicut creat eos et dicendum ad auctoritate quod auctoritas solvit se et ostendit quod non est ad propositum arguentis vult enim dicere quod sicut per suam substantiam sine activo aliquo medio creat non quod creet sine omni rei novae positione quia hoc includeret contradictionem sed a substantia dei quae sine omni re nova quae concauset vel conprincipiet creaturam sic sine omni alio medio secum a principante efficit istam rem in angelo tali quae est ipsa l illuminatio et cognitio qua angelus cognoscit illa conditio placuit sibi revelare et iterum etiam sine obiecto medio quod directius est ad mentem augustini quia statim addit illis autem quae eam locutionem qualis est in verbo capere non possunt cum eis loquitur deus non nisi per creaturam loquitur obiective spp aut tantummodo spirituale aut in sompnissomnis Similiter in extasia in similitudine rerum corporalium aut etiam per ipsam corporalem de sensibus corporis aliqua species apparent vel insonant aliquae voces haec illae Ecce plane vocat locutionem per creaturas quando illa est obiectum medium alicuius alterius ducens in alterius rei notitiam sicut per voces significativas auditas concipimus res plus non habet ibi ad propositum huius socii ergo cum hoc ut plane patet non excludat actum medium cuius immediatum obiectum sit substantia dei sed media obiecta in verbi visione ergo non faciunt ad propositum illius nisi ab utendo verbis non ad mentem augustini

praeterea si vult ire ad vim verborum advertat quod augustinus dicit quod deus loquitur per substantiam suam non aut dicit quod angelus audit istum locutionem per substantiam suam Cum hic aut quod deus per substantiam suam loquitur ostendendo sine omni medio ex parte sui semet ipsum stat quod creatura audiat per actum suum in se subiective receptum sicudsicut cum deus per voces medias ut obiecta loquitur voces ipse immediate ex parte obiecti audiuntur et tamen per auditionem rem distinctam in auditu receptam

ad 4m iam probatum est quod ino ponatur aliter quam posuerit anima beata non videt omnia distincte in verbo ymmoimmo nihil distinctum a verbo distinctum et hoc distincte sucipiendo dicta sua et per consequens per fruitionem quae deus est non diligit aliud distincte et tunc utrumque potest evadi quod non diligat infinite et per consequens quod plus et minus unus alio tamen multipliciter loquitur de dilectione non actuali sed habituali qui non ponit ibi habitum caritatis medium distinctum ab anima et a deo de actum autem alio plane dicit contrarium ut alibi notavi ille autem potest dici carior alio illud suscipiendo qui ad clariorem cognitionem et proportionalem fruitionem pro futuro conferendam acceptatur tamen etiam de hoc quod magister negat habitum medium caritatis communiter non tenetur et decretalis de plano extra de su? trinitate libro 7 ponit in baptismo aliam gratiam informantem et hanc vocamus caritatem

ad 5am dicendum quod per illapsum essentiae suae coni rei intime praesens est etiam animabus in purgatorio et omnibus in infero quibus tamen propter istam praesentiam non est visio igitur medium illud parum cogit

ad 6 non pono usquam speciem aliquam recipi in potentia quae sic praevia primo actui sed solum in medio et organis sensuum et si ponatur negatur tamen a speciebus ponentibus ubi res cognoscenda est ita praesens animae sicut foret species talis ideo etima secundum istos non est simile quia nulla res praesentior est animae quam deus ipse ideo etiam falsum est quod suppleat vicem speciei respectu alicuius cognoscibilis quia nec respectu alterius nec respectu sui quia non est natus esse praesensabsens intellectu sic Et deus et nulla nihil causant nec causare possunt frustra ita autem species respectu sui quae esset praevia omni actui frustra esset Et praeterea siquidem poneret respectu alicuius obiecti intellectui praesentis non plus negare haberet speciem respectu dei quam illud sui vel actus aut habitus in se existentis unde pro specie facit illud apostoli 1 corinthios 5 "per fidem ambulamus et non per speciem" innunes quod in vita beata non solum per fidem sed etiam per speciem habetur donus sed tantum intelligit per speciem primam

ad 7 dicendum quod in isto amore qui praesupponit compositionem et divisionem cuius est iste de quo procedit argumentum non consistit essentialis beatitudo beati?es autem esse accidentales bene possunt intendi ibi et remitti etiam cessare quandoque et resumi

ad 8 assumptum est negandum et ad eius probationem negandum est antecedens verum est aut quod sola deitas obiective beatificat essentiali beatissime sicudsicut patet auctoris augustinus 5 confessionum allegata nec securitas perpetuitas est pars vel obiectum huius beatitudinis sed beatitudinis congregatae ex omni parte accidentalis beatitudinis

ad 14m potest dupliciter dici primo quod visio verbi vel etiam creaturae in verbo non componit aut dividit sed est solummodo simplex intelligentia verbi vel alterius quod in verbo videtur ideo ipsam esse beatificam vel non beatificam non est igitur ibi visibile vel per visionem praecise cognoscibile alio modo quod magis puto verum quod deus potest bene causare visionem sui quae non solum sic visio sui vel alterius sed quae simul cum hoc erit iudicium de esse vel non esse et per consequens notitia compositiva et ultra posset dici quod talis potest in verbo videre se non esse beatum vel non habere beatificum visionem quia cum talis clara dei visione posset stare quod non semper esset habiturus beatitudinem et per consequens non esset beatus

verumptamenverumtamen bene concedendum est auod non potest videndo verbum per istam visionem scire quodlibet ab eo cognoscibile quia non scire se non videre verbum quia tunc posset scire falsum quod non est dandum ad 10 anselmus quando dicitur quodlibet cognoscitur propria cognitione dicendum quod non loquitur nisi de cognitione impossibile inpossibili in proprio genere

Item contra praedictam arguit quidam alius et etiam contra socium iam recitatum specialiter in hoc quod ille auferre videtur negatur intellectuali propriam operationem circa deum et iterum in eo quod ipse videtur ponere deum esse operationem creaturae quod videtur priori dicto repugnare cum deus a creatura non procedat sicudsicut facit opus ab esse cuius est operatio ut videtur

Item contra me et illum simul si eodem actu videretur deus set creatura non est maior ratio de una creatura quam de quamvis alia quod posset isto modo videri eodem actu quo verum igitur ipsamet visio poterit in verbo vieri et tunc sequitur quod idem actus est rectus et reflexus intensus et remissus scientia et operatio scientia et opinio quod non videtur

Item diversarum rerum diversae sunt et distinctae rationes id est cognitiones alioquin eadem cognitio posset esse affirmativa et negativa et illud tetigit prior socius secundum anselmus de libero arbitrio capitulo 7 ista voluntas quae est opus instrumenti volendi causa numerosus est quam numerosa et quam numerosum videmus haec illae

praeterea dixi quod homo potest ultra omnem gratiam habitam proficere ultra ad maiorem vel meliorem ergo cum aliqua gratia viae ut videtur possit tanta esse quod ita habita potest homo ex tunc vivere sine hoc quod peccet mortaliter vel venialiter ergo aliquis viator ex gratia viatoribus communiter possibili et puris naturalibus cavere posset omne peccatum causa mortale quam veniale sed consequens est falsum apud me ut probabo et minor vera ut probavit 2us socius ergo mea maior falsa

Quod minor sit vera arguebatur sic primo augustinus in libello de beato virginali non multum ante finem dicit sic non concedo cum illis qui asserunt homine posse in hac vita sine ullo peccato vivere nec commendo nec contradico

Item secundum anselmum "homo potest semper si habet eam servare rectitudine" Item deus vult hominem esse sine peccato Item si non potest omnia venialia vitare aut haec inpotentiaimpotentia provenit sibi ex culpa propria vel ex cupa aliena si ex aliena ita non foret nisi culpa originalis et haec non quia illam purgat et excludit gratia Si ex prorpia igitur istam potuit vitare et per consequens illam inpotentiamimpotentiam si non potuit illam vitare vel evenit sibi hoc ex culpa propria vel aliena et sic processus in infinitum

praeterea ista inpotentiaimpotentia esset penapoena alicuius culpae vel igitur venialis et hoc esset nimis durum dicere vel moralis et hoc non quia secundum sanctos omnis culpa moralis habita ita gratia vitari potest igitur etc

dices quod ista inpotentiainpotentia provenit ex peccato originali quod manet inrenatis quantum ad penampoenam licet non quantum ad culpam

contra nulla penapoena iuste remanet culpa deleta ut videtur illi socio Item originali solum debetur penapoena dampnidamni ut videtur sibi

michimihi videntur duae contrariae conclusiones conclusionibus huius socii tenendae prima quod eodem actu creato potest videri verbum et creatura quia sicut arguebat alius socius sancti dicunt quod creaturae a beatis videntur in verbo et non solum sicut in lumine nec sicut in ymagineimagine sicut probavit primus socius nec alio quovis modo cognitionis alterius rationis ab omni cognitione vespertina sicudsicut de quolibet in speciali posset argui si daretur

praeterea si quid obstaret hoc esset ut iste arguit quia tunc actus rectus et reflexus non distinguerentur ista particularis vera est cognitio transcendens cui subordinatur in significando hoc vocabulum ens ita est transcendens cognitio sui sicut cuiuslibet alterius Et similiter cognitio vel intellectio expressa per hoc vocabulum intellectio ita enim ipsa est generalis cognitio huius intellectionis ipsamet demonstrata sicudsicut cuiuslibet alterius intellectionis Si aut intelligat inferre universaliter quod tunc numquam aliquis actus rectus et reflexus distingueretur hoc non sequitur

praeterea si aliquid ex hoc dictum suum contrarium meae conclusioni moveret hoc videretur sicut ipse arguit quia distinctarum rerum cognoscibilium distincte sunt cognitiones sed hoc non oportet movere quia verum est iuxta auctoritate anselmi quod ut communiter tales distincte possibiles sunt haberi sed cum hoc stat quod verum est quod eadem cognitio potest esse distinctarum rerum non solum eadem universalis sed particula nam eodem actu sciendi qui est una simples qualitas scitur ita esset sicudsicut esse sicudsicut significat conclusio demonstrationis causantis scientiam et etiam quod ita est sicudsicut significant praemissae alias scientia eset ipsa manente et subiectum suum informante contingenter scientia contra aristotlem 7 metaphysicae particula 53 "non contingit inquit scientiam quandoque scientiam quandoque ignorantiam esse" non videtur negandum quin deus posset facere visionem qua simul plura distincte viderentur Similiter eodem actu simplici qui sic una qualitas iudicat anima beati deum non esse creaturam

Item eadem visione videt beatus quilibet 3 distinctas particulas

Item quicumque vidi aliquod quantum eodem actu individua videt mediantem vel saltem aliquam licet indistinctius et pari ratione aliam partem illius partis visae et sic in infinitum aliquin respiciens ad caelum nullam partem superficialem illius partis videret et non videret ibi infinitas partes ut videtur actibus infinitis non componentibus unum ergo etc

Praeterea eodem actu videt quis colorem et eius magnitudinem sive sensibile proprium et commune alioquin posset albedo de potentia dei videri per se nullam magnitudinem vel lucem videndo

Item pari ratione qua plurium potest esse unica species secundum ponentes species praevias actibus pari ratione et idem actus sed secundum ponentes eas eadem species repraesentat multa quia secundum eos ut patet per doctorem communem illa quae repraesentantur per plures species in angelo inferiori repraesentantur per pauciores in angelo superiori ut patet per ce prima quaestione 55 articulo 33o etiam secundum eum ibi licet idem non non possit esse propria ratio plurum et similitudo adaequata sed tamen si sic excellens potest idem accipi ut propria ratio diversorum

praeterea eadem ratione qua una dilectione quae est actus utendi quo diligitur creatura propter deum diligitur tam creatura quam deus potest utrumque eodem actu cognosci

Similiter intelligentia secundum philosophum eodem actu puta substantia sua intelligit se et deum et similiter deus se et alia ergo etc

ad primum in contrarium quod est contra alium socium negaret forte ille socius consequentiam tum quia posset tunc habere circa deum plures operationes quales nunc tum quia cognitio quae deus est esset secundum istum socium sua operatio id est sua cognitio nam modo si deus inprimeretimprimeret nobis omnis actus vitales cognoscendi et dividi ita quod non efficerentur a nobis ad hoc tamen esset operationes nostrae licet non operatae id est factae a nobis unde et ponentes intellectum virtutem solum passivam et similiter voluntatem ad hoc simul cum hoc posuerunt intelligere et velle operationes esse intellectus et voluntatis

per idem patet ad 2m contra eum

ad primum contra me aliquid ece?tis creaturam posse videri in verbo per visionem creatam negarent hoc de ipso met actu et ideo negarent consequentiam Similiter potest dici ut substantia argui quod aliquis actus rectus et reflexus non distinguitur ut supra probavi aliquid autem distinguuntur

2a particula arguenti inferens quod idem actus esset intensus et remissus non habet colorem non est tamen apud me inconveniens quod idem actus sic remisse cognitio unius obiecti et intense alterius sicut idem actus qui est usus respectu creaturae et quo minus etiam diligitur creatura et fruitio respectu dei et quo plus diligitur deus

aliud quod idem actus esset scientia et opinio non habet colorem contra illos qui dicunt quod visio non est respectu alicuius obiecti nisi s?rum intelligentia non autem compositio aut divisio apud me aut non est inconveniens deum posse facere aliquem actum qui respectu unius complexe apprehensibilis sit scientia et respectu alterius sit opinio

ad 2m patet per idem quod eadem cognitio a deo factibilis potest esse cognitio affirmativa respectu unius puta quod a est b et negativa respectu alterius puta quod c non est d

ad aliam partem de rationibus al diversis respectu diversorum satis iam patet quid sit dicendum ex argumentis contra eum

2a conclusio contra eum sit ista quod non est in potestate naturali hominis et habita gratia sine miraculo speciali quale fiebat circa beatam virginem vel simile istam vitam transire sine omni peccato veniali non negio quin possit aliquando esse sine omni peccato hoc probo per illud augustinus quod ab eo allegatur quia licet augustinus nolit concendere contra contradicentes tamen sententia eius ibidem est quod non est ita sicut illi dicunt unde immediate quaestione ante ista verba recitata per socium dicit ista "sic sataigentibus inquit vigilantibus quod nec peccent cavere possunt quodammodo ex humana fragilitateselicitate peccata quamvis parva quamvis pauca non tamen nulla" haec illae

Item hoc probat augustini ibi "sic iohannes inqui hic dixit "Si dixerimus quia peccatum non habemus nos ipsos se et veritas in nobis non est" hic certe non illis aut illis sed christianis omnibus hoc dicitur" haec illae

Item 3o de libero arbitrio capitulo 29 "sunt inquit neccessitatenecessitate facta inprobandaimprobanda ubi vult homo recte facere et non potest nam unde sunt ille voces non quod volo facio bonum sed quod nolo malum hoc ago" et dicit ibidem plane quod de talibus non intelligit illud quod nullus peccat in eo quod vitare non potest Similiter id est retractionum capitulo 12 dicit sic sicut hic quod non intelligitur de peccato quod etiam est penapoena peccati

praeterea idem de fide ad petrum firmissime tene et nullatenus dubites etiam iustos atque sanctos homines exceptis parvulis baptizatis sine peccato hic neminem vivere

Item gregorius moralium 18 quaedam sunt peccata quae a iustis vitari possunt et sunt non nulla quae ab eis vitari non possunt et existat de peccato cognitionis

Item bernardus super illud cantica secundum 59 quantumlibet in hoc corpore manens profeceris erras si vitia putes enormia evitare velis noleris intra fines tuos habitat iebuse?o subiugari potest et non exterminari

praeterea magister 2o distinctione 26 capitulo illud autem recitans ieromium et augustinum dicens sic Ecce ieromus dicit errorem esse si quis dicat hominem peccatum vitare non posse qui autem dicit quaedam neccessitatenecessitate fieri quaedam dicit non posse vitari cum igitur illud augustini dicat videtur esse error quod tradit aut non esse verum quod ieromus ait ad quod inquit dici potest quod augustinus secundum statum huius miseriae ad quam pertinet ignorantia et difficultas quae ex iusta dampnatione descenderunt illud credidit ubi et venialia peccata includit Ieromus vero tantum de moralibus loquitur qui unusquisque gratia illuminatus vitare valet vel de homine secundum statum liberi arbitrii ante peccatum illud dicit haec illae

ad primum argumentum in contrarium responsum est quod augustinus ibi et in multis locis tenet contrarium licet nolit ibi contendere contra contrarium asserentes

ad 2m anselmus vult quod gratia ipsa est rectitudo ista et verum est quod illa habita semper poterit servari ab habente sed certe cum gratia bene stant venialia

ad 3m deus vult hac voluntate signi qua praecipit vel monet ne peccet non autem voluntate efficienti et consequente beneplaciti ad modum magistri libro 1o et tamen voluntate permissionis et cooperationis ad substantiam actus qui est peccatum vult hominem peccare id est permittit et facit ad substantiam actus prohibiti quem male et demeritorie causat peccans

ad 4m quod culpa aliena et etiam propria eo modo quod originale est culpa propria et vere et subiective sed originaliter aliena dicit enim anselmus de conceptu virginali capitulo 26 nam non portant infantes peccatum adae sed suum nam aliud fuit peccatum adae et aliud peccatum infantis illud enim fuit causa et istud est effectus non est igitur idem peccatum adae et infantum qua propter cum dampnatur infans pro originali peccato non dampnatur pro peccato adae sed pro suo haec illae licet igitur gratia excludat originale quo ad culpam non tamen quo ad omnem penampoenam Et quod arguit socius contra illud quod non remanet penapoena iuste deleta culpa hoc est generaliter falsum de omnibus quaestionibus penitentibuspoenitentibus quibus imponitur penapoena infero penitentiaepoenitentiae culpa deleta et etiam multis in purgatorio culpa deleta ab ipso deo nec etiam verum est aliud quod assumit socius contra hanc responsionem scilicet quod originali non debetur nisi penapoena dampni quia originali non debetur tantum penapoena dampni sicudsicut probatum est in numeris auctoritatibus ymmoimmo etiam mors et multa alia sunt penapoena illi culpae remanens et per idem patet ad 5

contra hoc arguit idem socius qui homo malus semper si vult potest esse malus et numquam facere bene rog pari ratione homo bonus semper potest esse bonus et numquam male facere verum est quod potuit numquam mala facere si in statu innocentiae permansisset sed non in statu naturae lapsae consequentia non valet quia non est ita facile semper facere bene sicudsicut semper male

Item naturalia inclinant ad bonum magis quam ad malum unde et peccatum ponitur esse contra naturam ergo homo semper potet vitare malum dicendum quod natura in statu primo non inclinat ad malum sed in statu miseriae iam infecta inclinat

Item homo potest declinare omne peccatum in verbo igitur et alia consequentia patet per iacobum quia "si quis in verbo non offendit" etc

dicendum quod difficilius est vitare peccatum cognitionis quam locutionis et tamen hoc 2m est nimis difficile vel inpossibileimpossibile si quis multum debet loqui qui in multilo?o non deerit peccatum

pro 3o articulo quem hic prosequi esset nimis quia iam est quaestio nimis protensa pro dictis sociorum demerito ad praesens in proxima quaestione seriosius responsurus quod nec de bono increato potest voluntas creata infinite gaudere nec de malo infinite dolere sed ad argumenta in contrarium in quaestione proxima respondebo