Quaestio 77

MEMBRUM I. Utrum Deus dicatur omnipotens, quia universaliter, omnia potest ?

Primo ergo queritur, An dicatur omnipotens, quia universaliter omnia potest ?

Hoc enim disputat Magister in libro primo Sententiarum, distinct. XLU, cap. Sed queritur.

Et objicit sic: 1. Primo enim ostendit Deum sic dici omnipotentem, quia potest omnia, per Augustinum in libro Questionum veteris et nove legis, cap. 6, qui sic dicit: "Omnia quidem potest Deus, sed non facit nisi quod convenit veritati ejus et justitie."

2. Adhuc, Augustinus, ibidem, "Omnia quidem potest Deus, et potuit Deus cuncta facere simul, sed ratio prohibuit, id est, rationalis voluntas."

3. Adhuc, Paulo ante habitum est, quod Deus omnipotens est potentie plenitudine, sed non participatione. Potentie autem plenitudo non est nisi omnia possit: ideo ab hoc quod omnia potest, omnipotens dicitur.

In contrarium objicit Magister, et videtur ponere instantiam in tribus generibus actuum quos non potest Deus, scilicet in actibus corporalibus. Non enim potest ambulare, loqui, et hujusmodi que penitus a natura divinitatis sunt aliena, cum horum instrumenta nullatenus habere queat.

Secunda instantia est in actibus “ deformibus, ut in peccatis: non enim potest mentiri, non potest peccare. Ergo videtur, quod non omnia potest.

Tertia instantia est in actibus privalivis sive defectivis. Et inducit Augustinum in libro de Symbolo sic dicentem: "Deus omnipotens non potest mori, vel falli, non potest miser fieri, non potest vinci. Hae utique et hujusmodi absit ut possit omnipotens. Si enim hujusmodi passionibus atque defectibus subjici posset, omnipotens minime foret. Et ideo monstratur omnipotens, quia ei hac appropinguare non valent '." Ex his omnibus infert, quod non omnia possit, sed quedam.

Sed si quis dicat hoc posse non esse potentia, sed impotentia, ut dicit Richardus in libro de Trinitate: absque dubio colligitur, quod omnia potest quecumque posse potentia est.

ContRA: 1. Currere, ambulare, constat quod potenti est, et non impotentie: non enim potest esse quod id quod est potenti# indicium in uno, impotentie indicium sitin alio. Ergo videtur, quod adhuc cum haec non possit, quod non sit omnipotens.

2. Similiter, Objicitur de secunda instantia: videtur enim, quod posse peccare potentia sit, et non impotentie. Dicit enim Augustinus in libro de bono+: "Melior est natura que peccare potest, quam que non potest." Sed melius in omnibus Deo attribuendum est. Ergo videtur, quod et Deus peccare possit, et quod peccare non sit impotentie, sed melioris nature.

3. Adhuc, Joan. vit, 55, dicit Christus Judwis: Si dixero quia non scto eum, scilicet Patrem, ero similis vobis, mendax. Si Christus potuit et secundum divinitatem et humanitatem hoc dicere: ergo potuit esse mendax: sed quidquid Christus potuit et secundum divinitatem et secundum humanitatem, potentie et non impotentie fuit: ergo mentiri non est impotentia, sed potentia: et ita si Deus non potuerit mentiri, non omnia potest, nec omnipotens dicitur.

4. Similiter, De instantia tertia objicitur: videtur enim, quod Deus possit pati malum. Augustinus in primo libro de Libero arbitrio: "Duplex est malum, culpe scilicet et poene." Mali culpe Deus non est auctor, sed mali pene. Malum ergo poene subjacet potentie. Si ergo non potest mori et infirmari, videtur non esse omnipotens.

5. Propter hac et his similia Magister in illo cap. Hie igitur diligenter constderantibus, dicit, quod secundum aliud quidem altenditur omnipotentia quam

secundum omnia posse. Dicit enim sic: "Diligenter considerantibus omnipotentia Dei secundum duo apparet, scilicet quod omnia facit que vult, et nihil omnino patitur, secundum utrumque Deus omnipotens verissime praedicatur."

6. Adhuc, Augustinusin libro de Spiritu et littera: "Non potest Deus facere injusta, quia ipse est summa justitia et bonitas. Omnipotens vero est, non quod possit omnia facere, sed quia potest efficere quidquid vult, ita ut nihil valeat ejus voluntati resistere, quin compleatur, aut aliquo modo impedire eamdem ."

7. Adhuc, Joannes Chrysostomus in homilia quadam in expositione symboli: "Omnipotens dicitur, quia in posse illius non potest inveniri non posse, dicente Propheta: Omnia quecumque voluit, fecit. Tpse est ergo omnipotens, ut totum quod vult possit. Unde, ad Roman. 1x, 19: Voluntali ejus quis resistit ?" Hee omnia inducit Magisterin libro primo Sententiarum, distinct. XLII..

Et objicitur contra hoc. Cum enim dicit Augustinus, quod non dicitur omnipotens, quia omnia possit facere: aut signum distribuit pro bonis tantum, aut pro bonis et malis. Si pro bonis tantum, sequitur quod Deus non omnia bona potest, quod falsum est. Si pro malis et bonis, iteram sequitur, quod aliquid sit quod Deus non possit, quod iterum valde inconveniens est

8. Adhuc, Objicit Magister in Sententiis: Si ideo dicitur omnipotens, quod quidquid vault potest, tunc anime beatae et Angeli omnipotentes dicentur, quia possunt quidquid volunt: beati enim sunt, et beatis omnia optata succedunt, ut dicit Augustinus: sed hoc falsum est: ergo et primum falsum, scilicet quod Deus ex hoc sit omnipotens, quia potest quidquid vult.

§. Adhuc, Videtur, quod simul ratio sit ex parte voluntalis, et ex parle potentie: quia si vult omnia que vult, et voluntatis ejus impediri non potest effeclus: ergo ita dicetur omnivolens sicut omnipotens.

10. Si dicatur, quod mala subjacent potestati, non voluntati. Contra: Augustinus in Lnchiridion: "Peccatores quantum ad ipsos attinet, quod Deus noluit, fecerunt: quantum vero ad omnipotentiem Dei, nullo modo id facere valuerunt. Hoc quippe. ipso quod contra voluntatem ejus fecerunt, de ipsis facta est voluntas Dei +."

11. Adhuc, Augustinus in libro de Predestinatione sanctorum: "Mali faciunt contra voluntatem Dei: sed in hoc ipso impletur voluntas Dei." Ergo videtur, quod dicatur omnivolens sicut omnipotens.

12. Si quis dicat, quod potentia respicit bona et mala, voluntas autem bona tantum. Non solvit: quia sicut voluntas Dei ad bona determinatur, ita etiam potentia: Deus enim non potest facere mala: ergo adhuc relinquitur, quod dicatur Deus omnivolens sicut omnipotens,

13. Adhuc, Dixerunt antiqui, quod omnipotentia Dei extendit se ad bona et ad mala, sed ad elicienda bona et facienda, ad mala autem ordinanda. Unde Augustinus in Enchiridion: "Non vult Deus ut peccet homo quilibet: si autem peccaverit, pcenitenti vult parcere ut vivat: in peccatis vero perseverantem punire, utjustitie polentiam contumax non evadat ." Dixerunt ergo antiqui, quod potentia Dei subjecta sint bona et mala: et ideo dicitur omnipotens non omnivolens. Contra: Augustinus in Lnchiridion: "Non fit aliquid nisi omnipotens fieri velit: vel sinendo ut fiat, sicut malum: vel ipse faciendo, ut bonum ." Ergo videtur, quod et mala et bona subjacent voluntati sicut potentie: et ita dicetur omnivolens sicut omnipotens.

14. Si dicatur, quod voluntas signi est que est respectu malorum, non voluntas beneplaciti. Contra: Sicut beneplacitum Dei est respectu bonorum faciendorum, sic beneplacitum Dei est respectu malorum ordinandorum: et sic adhue relinquitur, quod voluntali beneplaciti subjecta sint et bona et mala sicut potentia: ef sic dicetur omnivolens sicut omnipotens.

Solutio. Prenotanda est distinctio jamdudum a nobis in prehabitis posita in questione de nominibus que dicunturde Deo, et de his que de Deo dici non possunt. Qedam enim sunt materialia, in ipsa sua ratione materiam corporalem et sensibilem concipientia. Quedam privativa, et quedam deformitatem et inordinationem importantia. Materialia, ut currere, ambulare, comedere, dormire, et hujusmodi, ad que nulla potest esse potentia nisi materialis, hoc est, que radicatur in materia sensibili. Et haec propter sue nobilitatis et spiritualitatis et simplicitatis eminentiam non potest Deus in se: eo quod haec posse est infirmum posse, et de facili impeditur ab effectu. Hac tamen potest Deus facere in aliis quibus dat posse ad hae faciendum, sicut in hominibus: quia sine Deo nulla creatura aliquid potest. Privativa sunt que habitus nobiles privant, ut cecum, surdum, mors, infirmitas, vincibilitas: et haec propter excellentem virtutem divinam secundum omnem nobilitatis habitum Deo in se convenire non possunt, nec haec sunt potenti, sed impotentie. Et haec secundum quod sunt in nobis, duplicem habent considerationem scilicet in comparatione ad. causam meritoriam que peccatum est: et sic hec in nobis non sunt facta a Deo, sed a peccato: nec subjacent potentie divine, quia sicut dicit Fulgentius super epi stolam ad Romanos: "Deus non potest facere unde opus suum fiat deterius." Unde quod mors dissolutio est, habet ex eo quod ex nihilo factum est quod morti subjacet: sed quod inducta est super immortales, hoc est, potentes non mori, a peccato est, non a Deo.

Considerantur etiam ista secundum quod a justo judice malum culpe per peenam ordinante inflicta sunt. Et in hoe respectu sunt a Deo, et subjacent potentie divine secundum actum ordinationis, que facit haec in aliis, et non in seipsa. Deformitatem autem et inordinationem importantia sunt peccata, que propter hoc quod Deus non nisi rectitudinis et veritatis et boni et ordinis principium est, non possunt cadere in Deum, nec possunt esse in ipso ab alio. Unde Dionysius in libro de Divinis nominibus, cap. de omnipotente, tractans illud Apostoli, If ad Timoth. u, 13: Negare seipsum non potest, dicit sic: "Suiipsius negatio est casus a veritate." Veritas autem existens est et ipse Deus: unde a veritate casus, est ab existente casus: ab existente autem non potest cadere Deus: quia non potest non esse: nec potest esse causa, quod existentia que ipse fecit, in nihilum conversa fiant non existentia: quia sic esset preevaricator. Ad Galat. 1, 18: St ea que destruxt, iterum haec xdifico, prevaricatorem me constituo. Hec enim omnia summe impotentie sunt, et sicut dicit Anselmus in libro de Libero arbitrio: "Qui potest id quod sibi non prodest et sibi non expedit, quanto magis potest hoc, tanto magis adversitas et perversitas possunt in eum:" quanto autem magis adversitas et perversitas possunt in aliquem, tanto impotentior est: ergo a primo ad ultimum, quanto aliquis potest quod sibi non prodest nec expedit, tanto impotentior est.

His habitis, facile est respondere ad objecta.

Ab primum ergo dicendum, quod omnipotentia Dei a duobus deterniinatur, scilicet secundum quod est respectu possi- bilis, et secundum quod est in potente. Secundum quod est respectu possibilis, sic determinatur ab universalitate, scilicet quod omnia possit quecumque posse potentie est, et non impotentiz. Secundum autem quod est in potente, tunc determinatur, quod potest quecumque vult, ita scilicet quod non potest cogi, quod non potest impediri, quod sine indigentia materia instrumenti exemplaris extra se respiciendi potest facere quecumque vult: et sic solus Deus est omnipotens, et hoc intendit Augustinus.

Ad aliud dicendum, quod omnia potest Deus que facere’ potentiae sunt, et non impotentie. Non enim esset rationabilis voluntas, si ea faceret que impotentiae sunt: et hoc intendit Augustinus, et non aliud..

Ad aliud dicendum, quod omnia potest vel in se velin alio quecumque potentiae sunt et non impotentie: et hoc vocat Richardus potenti plenitudinem. Quia facere ea que impotentie sunt, non est potenti plene, sed potentie que impotentiae permixta est.

AbD INSTANTIAS quas ponit Magister, jam patet solutio. Corporalia enim que de facili impediuntur ab effectu, imperfectionem potentie dicunt in potente: repugnant enim potentie perfectissime: et ideo Deus ea non potest in se: quidquid tamen he dicunt potentie in aliis, hoc totum fluit a perfectissima potentia divina: sed in Deo sunt secundum potentiae plenitudinem et causaliter, in creatura autem secundum potentie participationem: et ideo secundum partem unicuique proportionabilem, et non secundum plenitudinem.

Ad aliud dicendum, quod haec posse adobje: potentie est participative: sed haec posse non est .potentie secundum plenitudinem dictz, nisi causaliter, ut dictum est.

Ad aliud dicendum, quod posse peccare nullo modo potentie est, sed impotentie maxima, et perverse potentia que impotentie permixta est: et ideo

Deus non potest peccare: et ex hoc non vst impotentior, sed potentior est, ut ilictum est.

Et ad dictum Augustini dicendum, quod Augustinus non intendit, quod aliqua natura melior sit ex potentia peccandi propter ipsam peccandi potentiam, sed propter consequens: quia scilicet omne peccatum in libero arbitrio est, et omne quod liberi est arbitrii, potest facere quod vult: et omne quod potest facere quod vult, dominum habet actuum: et propter. hoc natura hoc habens, melior est quam illa que non habet, ut vegetabilis, et brutalis. Vegetabilis enim subjacet necessitati: bruta autem, ut dicit Damascenus, aguntur potius quam agant. Unde propter libertatem agendi quod vult, naturam dicit esse meliorem, et non propter peccandi potestatem.

Ad aliud dicendum, quod nullo modo Christus vel Deus potuit mentiri vel peccare. Et quod dixit Christus: Si dixero guia non scio eum, ero similis vobis, mendazx': sensus est, si dicendo hoc, recessero a divinitate, quod tamen impossibile est: ero similis vobis, per hoc scilicet quod habebo potentiam permixtam impotentiae et perversitati: et sic per consequens ero mendax. Unde ex hypothesi impossibili procedit verbum Christi. Dicit enim Damascenus in libro IV de Fide orthodora, quod "peccatum est recessus ab eco quodest secundum naturam, in id quod est contra naturam °." Et id quod objicitur, quod Christus potuit dicere hoc, id est, syllabas et litteras proferre, dicendum quod prolatio duplex est, scilicet vocis articulate simpliciter sive materialiter: et hoc modo Christus potuit proferre verba. Et est prolatio vocis articulate et literate secundum ordinem ad rei significationem: et hoc modo Christus vel etiam Deus haec verba proferre non potuit: quia non potuit inten- dere mentiri. Numer. xxi, 19: Non est Deus quasi homo, ut mentiatur, nec ut filius hominis, uf mutetur. Ad Roman. ui, 4: Est autem Deus verax, omnis autem homo mendax. Ad Titum, 1, 1 et 2:

Secundum fidem electorum Dei, et agnitionem veritatis que secundum pietatem est, in spem vita xlerne, quam promisit gui non mentitur Deus.

Ad aliud dicendum, quod talia priva- tiva et defectiva expresse dicunt impotentiam, et derogant ex seipsis potenti dicta secundum plenitudinem: et ideo in Deum cadere non possunt. Sed secundum quod sunt in nobis ut inflicta a judice: sic attestantur judiciarie potestati, et sunt a Deo subjecta potentie divine, et non aliter: sic enim, ut dicit Augustinus , commendant justitiam divinam.

Ad aliud dicendum, quod illo modo determinatur divine potenti# eminentia et plenitudo, prout est in Deo potente, qui nec cogi nec impediri nec contraria pati potest, nec indiget aliquo ut materia subjecta sive instrumento sive exemplari extrinseco ad quod respiciat, sicut paulo ante determinatum est.

Ad aliud diceidum, quod dictum Augustini tenendum est sicut jacet: quia determinat omnipotentiam per universalitatem in comparatione ad objecta, et secundum perfectionem secundum quod est in potente Deo.

Simicirer etiam accipiendum est dictum Chtrysostomi: sed hoc determinat perfectionem potentie ex parte potentis.

Ad aliud dicendum, quod signum distributivum pro omnibus distribuit que facere posse est, et que facere potentie est et non impotentiae: unde etiam pro malis distribuit secundum potentiam ordinationis qua est circa mala, que est judicium judiciarie potestatis, ut dictum est: non enim posset comprimere mala et ordinare, nisi esset perfectus in judiciaria potestare. Eceli. vu, 6: "Noli que rere fieri judex, nisi valeas viriute irrumpere iniquitates: ne forte extimescas faciem potentis, ‘et ponas scandalum in equilale tua."

Ad aliud dicendum, quod Angeli et anima beata possunt quidquid volunt, non simpliciter fieri, sed cum hac determinatione, quidquid volunt a se fieri. Multa autem volunt simpliciter fieri, que non possunt: sicut verbi gratia, volunt omnes homines salvos fieri, sed tamen salutemm omnium facere non possuat: sed Deo convenit, quod fiat omne quod vult fieri, sive per se, sive per alium.

Ad aliud dicendum, quod non dicitur omnivolens sicut omnisciens et omnipotens: quia voluntas ejus cum effectu et sine impedimento coatrarii non refertur ad omne volilum sive voluntabile, ut dicit Damascenus, sicut potentia refertur ad omne possibile, et scientia ad omne scibile. Omne enim bonum possibile vult Deus: tamen multa bona que vult et. que possibile est esse, non vult cum effectu: et in multis eorum multa occurrunt impedimenta que Deus non vult: et ideo omnivolens dici non potest. Sed in possibilibus et scibilibus nullum invenit impedimentum, quin omnia possit vel ordinando, vel faciendo, et omnia sciat et bona et mala.

Ad aliud dicendum, quod potentia Dei faciens et ordinans omnia comprimit sub voluntate Dei vel spontanea vel victa vel coacta: sed hec non est voluntas Dei antecedens; ut-dicit Damascenus, sed consequens ex opere nostro causata: vo luntate enim antecedente Deus mortem non fecit, nec letatur in perditione vivorum, ut dicitur, Sapientie, 1, 13. Et ideo voluntate antecedente non potest dici omnivolens.

Per woc patet solutio ad sequens dictum Augustini, quod voluntas Dei que impletur in malis quando puniuntur, est voluntas consequens, non antecedens, et est voluntas secundum quid, hoc est, ex opere nostro, et non simpliciter.

Ad aliud dicendum, quod illa responsio non est sufficiens, sicut probat objectio: sed ratio quare non dicitur omnivolens, est que dicta est.

Av atiup dicendum, quod potentiam Dei nemo contumax evadere potest, nec eliam voluntatem consequentem: sed voluntas antecedens ex parte voliti non ex parle volentis Dei, multa accipit impedimenta que non vult Deus: et ideo omnivolens dici non potest.

Ad aliud dicendum, quod omnia subjacent voluntati signi, que est permissio: sed in illis multa fiunt contra voluntatem Dei antecedentem: secundum autem voluntalem antecedentrm oporteret, quod esset omnivolens, siomnium volens dice-’ retur.

Ad ultimum dicendum, quod voluntate beneplaciti vult Deus ordinare mala :-sed ad hoc non requiritur, quod nihil fiat in malis ordinatis quod sit contra voluntatem Dei antecedentem, quin potius multa fiant in eis contraria voluntati divine, quamvis in ipsis ordinative voluntas divina fiat.

QUESTIO INCIDENS. Utrum omnipotentia conveniat tribus personis, vel tantum Patri‘! ?

Juxta hoc ratione ejus quod dicit Magister in libro I Sententiarum, distinctione XLII, cap. H, "Sed forte dices, Nec Dei Filius potest a se, nec Spiritus sanctus, sed solus Pater:" queritur, Utrum omnipotentia conveniat tribus personis, vel sit appropriata tantum Patri?

Et videtur, quod tantum Patri. 1. Conditio enim potentie est a se posse, et non est conditio potenti ab alio posse. Prosarto: Principium maxime in ratione potentia determinatur: de principio autem esse, non habet in prima ratione potentiam. Cum ergo Pater principium sit totius divinitatis, non autem Filius,nec Spiritus sanctus, videtur quod soli Patri conveniat omnipotentia.

2. Adhuc, Posse generare dicit quamdam potentiam que non convenit Filio, nec Spiritui sancto. Videtur ergo, quod aliqua potentia sit in Patre que non est in Filio, nec in Spiritu sancto: ergo videtur quod omnipotentia cui nulla potentia deest, nec Filio convenit, nec Spiritui saneto, sed soli Patri.

3. Si quis solvere velit sicut communiter dicitur, quod posse generare non est posse quid, sed ad aliquid. Contra est: quia in homine in quo fit generatio de parte substantia, posse generare est posse quid: ergo multo magis in Deo, ubi fit generatio de tota substantia.

4, Adhuc, Si aliquid per prius et po- sterius dicitur de pluribus, et in eo de quo dicitur posterius, potentia est, multo magis in eo de quo dicitur per prius, est potentia. Posse generare de Deo et creaturis dicitur, de Deo per prius, de creaturis per posterius. Ergo si in creaturis potentia est, et in Deo potentia est. Prosario: quia per prius de Deo dicitur. Ad Ephes. mr, 14 et 15: Flecto genua mea ad Patrem Domini nostri Jesu Christi, ex quo omnis paternitas in celis et in terra nominatur. Quod tractans Dionysius in libro de Divinis nominibus, cap. 4, dicit sic, quod "omnis paternitas et filiatio ex qua et deorum patres et deorum filii in ccelo et in terra nominantur, est ex patriarchia et filiarchia super omnia collocata."

5. Adhuc, Damascenus in libro I de Fide orthodoxa: "Oportet scire, quod a nobis ad beate deitatis nominationem non est translatum paternitatis et filiationis nomen, sed potius a deitate ad nos ." Et sic habetur propositum, scilicet quod posse generare magis est potentia in Deo quam in homine.

In contRARIUM est, 1. Quod dicitur, Apocal. 1, 8, et filius” loquitur de se: Ego sum Alpha et Omega, principium et finis, dicit Dominus Deus, qui. est, et qui erat, et qui venturus est, Omnipotens. Ergo Filius est omnipotens.

2. Adhuc, In libro de Symbolo Augustinus dicit: "Qui Filium negat omnipotentem esse, et. Patrem negabit omnipotentem"

Omni eodem modo objicitur de Spiritu: sancto et pro et contra. Potentia enim spirandi activa, aliqua potentia videtur esse, que non est in Spiritu sancto: et sic non videtur potens potentie plenitudine.

Sed in contrarioum est, quod 1. Cui convenit actus, convenit potentia: Spiritui sancto convenit actus omnipotentia: ergo. et omnipotentia. Prozatio media. -Augustinus tractans illud Sapientie, 1,7: Spiritus Domini replevit orbem terrarum, et hoc quod continet omnia, dicit: "Replere orbem terrarum et continere omnia, est actus Omnipotentis." Ergo Spiritus sanctus est omnipotens.

2. Adhuc, Joan. v, 19: Quecumgue alle, scilicet Pater, fecerit, haec et Filius similiter facit. Ergo et Spiritus sanctus: ergo videtur, quod una potentia Pater et Filius et Spiritus sanctus operantur. Sed potentia Deo non attribuitur nisi secundum pleniludinem. Ergo sicut Patri convenit potentie. plenitudo, ita Filio et Spiritui sancto: et ita Deus trinitas est omnipotens.

ET Ideo ratione ejus quod tangit Magister-in libro primo Sententarium, distinct. XLU, cap. ultimo, ubi plene determinat quare Deus omnipotens dicatur, dicens sic: "Ideo vere et proprie Deus trinitas omnipotens dicitur, quia per se, id est, naturali potentia potest quidquid vult fieri, et quidquid vult se posse:" queritur, Utrum soli Deo trinitati conveniat omnipotentia, vel possit etiam communicari creaturis aliquibus,

ut anime Christi, et credentibus per fidem omnipotentia 2 ? 1. De anima Christi dicitur, Joan. ul, 34: °Non. enim ad mensuram dat Deus. spiriium: Glossa, Filio. Sed donum Spiritus est potentia. Ergo data est Christo non ad mensuram, sed ad plenitudinem: ergo ad omnipotentiam.

2, Adhuc, Ad Colossenses, 1, 20: super illud: Reconciliare omnia, Glossa: "Omnia potest per se, ut nihil exceptum sit quod per eum prestari non possit." Et ibidem ‘alia Glossa super illud, ibidem, ¥.22:-nunc autem reconciliavit: "Si mortalis et mortuus potest salvare, jam immortalis potest omnia facere." Et constat, quod hac de Christo dicuntur secundum humanitatem. Ergo omnipotentia potest convenire Christo homini.

3. Adhuc, Matthei, xxvin, 18: Data est mihi omnis potestas. in cele et in terra. Habens autem potestatem in coelo et in terra, est omnipotens. Ergo Christus secundum quod homo, est omnipotens.

4. Hoc etiam videtur convenire credentibus per fidem omnipotentie. Marci, 1x, 22: Omnia possibilia sunt credenti. Matth. xvu, 19: Si habueritis fidem sicut granum sinapis, dicetis monti huic: Transit hine illuc, et transibit: et nihil impossibile erit vobis .

Apuuc, Quare dicitur, quod creature non potest convenire omnipotentia, cum conveniat ei omniscientia ?

1. Anima enim Christi omnia scit. Dicit enim Isidorus, quod Trinitas sibi soli notaest, et homini assumpfo. Joan. 1, 18: Unigenitus Filius, qui est in sinu Patris, ipse enarravit. Ad Coloss. u, 3: In ipso sunt omnes thesauri saptentie et scientie, scilicet Dei, absconditi.

2. Si dicatur, quod propter hoc est, quod creatura finita est, et omnipotentia infinita, et infinitum non potest attribui linito. Contra: Ad Coloss. u, 9: Ln ipso inhabitat. omnis plenitudo divinitatis corporaliter. Constat, quod plenitudo divinitatis est infinita: et tamen corporaliter est in Christo.

3. Adhuc, Sicut infinila est omnipotentia, ita infinita est ommniscientia: et omniscientia convenit anime Christi: ergo et omnipotentia potest ei convenire.

In conrranium hujus est, quod 1. Nihil est principium suiipsius: creatio que est deductio rerum ad esse de nihilo, principium est esse omnis creati: et creatio est actus omnipotentia, ul dicit Augustinus: ergo videtur, quod nihil creatum possit habere potentiam creandi: quia per potentiam creandi efficeretur principium sulipsius esse.

2. Adhuc, Omnis potentia cujuscumque sit, vel creati, vel increati, fundatur super esse potentis, et est consequens ipsum secundum rationem intelligendi: quod est ante esse, non potest subjacere potentia: sed potentia creandi est ante esse: ergo potentia creandi potentie creati subjacere non potest.

Solutio. Ad primam partem questionis dicendum, quod Deus trinitas est omnipotens, ut dicit Magister. Et ideo dicitur in symbolo: "Credo in unum Deum Patrem omnipotentem." Pater enim ibi dicitur creatione: et sic Deus trinitas est pater.

Ad primum ergo dicendum, quod sicut dicit Magister in Sentendits +, principium multiplicem notat relationem. Et aliquando dicitur essentialiter, et aliquando notionaliter. Et quando dicitur essen tialiter, tunc significat potentiam essentialem que quid est in potente: et sic potentia principii non est potentia principiati. Quando autem dicitur notionaliter, non significat nisi relationem originis ad alium, et non dicit conditionem potentie alicujus essentialem, et sic dicitur de Patre, qui est principium non de principio, sieut in prehabitis questione de hoc nomine, Principium, determinatum est. Unde cum dicitur, Pater est principium totius divinitatis, non notatur principii relatio ad divinitatem, sed ad Filium in quo est tota divinitas, et ad Spiritum sanctum in quo est tota divinitas, ut dicunt Sancti. Et cum potentia radicetur in substantia divinitatis, et potentia commensuretur substantia, sequitur necessario, quod sicut in Filio est plenitudo essentie divinitatis, et similiter in Spiritu sancto, quod ita sit in eis plenitudo potenti. Aliter enim sequeretur, quod essentia sua potentia destitueretur, quod impossibile est et Ariana heresis, ut dicit Hilarius2: et inducitur a Magistro in libro primo Sententiarum, distinct. XLIJ, cap. Ad quod dicimus, ubi sic Hilarius dicit: "Nature, inquit, cui contradicis, heretice, hac unitas cest, ut ita per se agat Filius, ut non a se agat: et ita nona se agit, ut per se agat. Per se autem dicitur agere et potens esse, quia naturalem habet potentiam eamdem quam et Pater, qua potens est et operatur: sed quia illam habeta Patre, non a se, ideo a Patre et non ase dicitur posse et agere ®,"

Ad aliud dicendum, quod posse generare est posse determinatum ad generare, et hoc est notionale: quia hoc verbum, posse, ad notionem trahitur per adjunctum quod est generare: unde posse generare, est posse esse Patrem, et non differt ab eo nisi modo significandi: quia scilicet cum dicilur, posse generare, notio signifieatur ut actus: cum autem dicitur, posse esse Patrem, notio significatur ut proprietas Paitris. Hoc igitur modo posse generare in solo Patre est: sed non est in eo posse quid, sed ad aliquid: et ideo non sequitur, quod aliquod posse sit in Patre quod non est in Filio, vel Spiritu sancto, sed quod aliqua notio sit in Patre, que non est in Filio et Spiritu sancto.

Ad aliud dicendum, quod non est simile de Deo et de homine: quia homo generat ex parte substantia, sive ex divisione substantie, et ad divisionem substantie sequitur divisio potentia: quia potentia naturalis proprietas substantia est: et ideo alia potentia et aliud secundum substantiam posse in humanis est in patre, et aliud in filio. Sed in divinis generatio. est ex tota substantia: et ideo sicut tota substantia est in Patre et in Filio et eadem, ideo tota et eadem potentia est in utroque: eo quod potentia proprietas substantia est, ut dictum est. Et hoc est quod dicit Hilarius, quod "Filius per se potens est, et agit sicut Pater." Joannis, v, 26: Sicut Pater habet vitam in semetipso, sic dedit et Filio vitam habere in semetipso. Et, Joannis, x, 30: Ego et Pater unum sumus.

Ad aliud dicendum, quod in veritate si quid potenti est in eo cui per posterius convenit, est etiam potentia in eo cui convenit per prius, quando secundum unum et eumdem modum convenit priori et posteriori. Sed hic non est ita: quia sicut dictum est, generatio in divinis est ex tota substantia et in totam substantiam, et haec impedit divisionem potentia. In humanis autem opposito modo est: et ideo dividitur potentia essentialis. Licet autem generatio divina. eterna sit, et ideo prima et principalis: tamen ex hoc non potest probari, quod posse generare sit aliquid vel aliquod posse in Patre, quod non sit in Filio, sed quod sit ad aliquid in Palre, ad quod non est in Filio.

In ipem redit dictum Damasceni: quia hoc non inducitur nisi ad confirmationem istius. Et si sic arguatur: Posse generare est in Patre, et non est in Filio: ergo aliqua potentia est in Patre, que non est in Filio: incidit fallacia figure dictionis: eo quod mutatur ad aliquid in quid, vel quid in ad aliquid.

Ad pvuo que adducuntur in contrarium, concedendum est,:

Omnt eodem modo solvenda sunt que de Spiritu sancto inducuntur. Posse enim spirare non est aliquid posse, sed ad aliquid, sicut posse generare.

Et quod dicit Augustinus, quod qui negat Filium esse omnipotentem, negat et Patrem, non est causa dicti quam dicunt quidam, .quod Pater ducat in Iilium, et Filius in Patrem: quia Pater potest intelligi ut innascibilis, et non ut Pater: et sic adhuc erit omnipotens: et negato Filio, non negatur Pater. Sed causa dicti est, que paulo ante dicta est: quia scilicet generatio et processio in divinis non possunt esse secundum divisionem substantia, et ad indivisam substantiam sequitur indivisa potentia, etad negationem unius sequitur negatio alterius.

Per hoc ita patet totum quod est circa duas particulas hujus questionis incidentis.

Ad 1 quod ulterius queritur, Utrum soli Deo trinitati conveniat omnipotentia, vel etiam communicabilis sit creature, ut anime Christi, vel fidei credentium ? Dicendum, quod soli Deo trinitati convenit, maxime secundum quod omnipotentia consideratur in potentia creandi mundum et ea que in mundo sunt sine coactione, sine impedimento, sine subjecta materia, sine instrumento, sine exemplari extrinseco: hoc enim creature communicari nop potest: ea quod nulla creatura talis potentie est susceptibilis. Et hujus causa vera est, quod omnis creatura operatur per subjectam materiam-: quia, sicut dicit Aristoteles in primo Physicorum, quod omnes Philosophi convenerunt in hoc, quod operatione nature ex nihilo nihil fit. Et similiter de operatione artis. Omnis enim ars super determinatam materiam operatur sicut prejacentem. Est etiam causa, quod omnis essentia creati finita est limitata propriis terminis: et ideo impossibile est eam referri ad omnia. Limitatam autem essentiam non sequitur proprietas infinita. Unde cum potentia naturalis proprietas sit essentie, impossibile est potentiam infinitam sequi essentiam finitam. Unde licet Christus omnipotens sit secundum quod est Deus, tamen non est omnipotens secundum quod est homo.

Ad primum ergo dicendum, quod Spiritus sanctus dicitur Christo non esse datus ad mensuram ': quia et in modo dandi Spiritum et in donis datis non datur sibi ad mensuram aliorum: secundum enim modum datur Christo per gratiam unionis, aliis autem per gratiam adoptionis. In donis autem Christo datur ad copiam et supereffluentiam: eo quod redemptor est, et conveniebat gratiam et Spiritam ab ipso fluere in omnes alios. Joannis, 1,16: De plenitudine ejus nos amnes accepimus, et gratiam pro gratia. Aliis autem ad mensuram sui ministerii et operum datur, Ad Ephes. iv, 11 et 12: Ipse dedit quosdam quidem Apostolos, quosdam autem Prophetas, alios vero Evangelistas, altos autem pastores, et doctores: ad consummationem sanetorum in opus ministerit, in edificationem corporis Christi. Et propter hoc dicit, I ad Corinth. xn, 4: Divisiones gratiarum sunt. Christus autem habet Spiritum indivisum, ut omnes de plenitudine ejus possint accipere. Omnipotentia autem non est de donis pertinentibus ad Spiritum, sed potius est proprietas natu ralis consequens plenitudinem divine nature in tribus personis.

Ad aliud dicendum, quod in illis duabus Glossis accommodata est distributio: etintelligitur, quod omnia concessa sunt ei,et quod potest omnia facere que pertinent ad opus redemptionis, sicut reconciliare Patri, debitum solvere, a morte et inferno redimere, virtutem sacramenti ad justificationem hominis conferre, et hujusmodi.

Ad aliud solvendum est per idem. Potestas enim omnis dicitur ibi quantum ad subjectionem omnium omnibus gentibus, a qua nullus excipitur de salvandis. Unde statim ibidem, Matth. xxvin, 19, sequitur: Euntes ergo, docete omnes gentes. Et hoc est quod dicitur, ad Roman.1, 5: Per quem accepimus gratiam et apostolatum, ad obediendum fidei in omnibus gentibus. Isaie, xtix, 6: Parum est ut sis mihi servus ad suscitanda tribus Jacob, et feces Israel convertendas: ecce dedi te in lucem gentium, ut sis salus mea ad extremum terra.

Ad i quod ulterius objicitur de fide credentium, dicendum quod omnipotentia non sequitur fidem credentium, sed divinitatis plenitudinem, ut dictum est. Sicut enim paulo ante habitum est in verbis Hilarii, omnipotentis est ex proprietate nature proprie omnia posse, eliam quae sunt potentia infinite, ut creatio celi et terre: fidei autem credentium non datur aliquid ex se posse, sed per supplicationem impetrare, quod Deus faciat miracula, Unde cum dicitur, Omnia possibilia sunt credenti®, accommodata est distributio, et non distribuit nisi pro miraculis dicto modo impetrandis. Unde etiam frequenter non fuit merito fidei impetrantis, sed merito fidei Ecclesia, ad cujns edificationem et sanctitatis demonstrationem facit Deus aliquando miracula, ut dicit Gregorius.

Et per idem patet etiam solutio ad id quod inducitur, Matth. xvu, 19.

Ad 1D quod “ulterius queritur, Quare creatura non sit susceptibilis omnipotentia ?;

Dicendum quod jam paulo ante dicta est causa duplex. Indigere enim subjecta materia derogat omnipotentia. Similiter ex quo omnipotentia est proprietas plenitudinem divine nature consequens secundum Hilarium, et proprietas nulla derelinquit proprium subjectum, non potest convenire essentia create.

Et quod objicitur de omniscientia, non est simile. Anima enim facta ad imaginem Dei, naturaliter capax est scientia omnium aliquo modo, quamvis non per comprehensionem. Unde Philosophus in Til de Anima dicit, quod intellectus possibilis in anima est, quo est omnia fieri. Et hoc est ideo, quia omniscientia est ex motu specierum scibilium ad animam passive et susceptive: omnipotentia autem est activa ex virtute proprie nature posse omnia, et dicit motum ab anima. -

Et cum anima sit, ut dicit Philosophus, sicut tabula rasa ad scibilia, ex potentia naturali possibilis est ad omniscientiam, sed non ad omnipotentiam, que soli nature divine convenit. Et hoc est quod dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus: "Omnipotens dicitur propter hoc, quod omnium ipse est sessio, continens et circuiens tota, et collocans et fundans et circumstringens et firmum in seipso omne perficiens, et ex seipso tota sive universa quemadmodum ex radice omnitenente producens, et ad seipsum omnia quemadmodum ad plantationem omnitenentem convertens, et continens ipsa sicut omnium sessio omnitenens, contenta omnia secundum unam excédentem omnia continentiam firmans, et non dimitens ipsa decidentia a seipsa sicut ex essentia perfecta mota destrui'."

Av w quod objicitur, quod in ipso inhabitat omnis plenitudo divinitatis corporalitsr2, dicendum secundum Glossam,

quod dicitur inhabitare in ipso, quia non transit sicut ab aliis. Et plenitudo. divinitatis dicitur secundum Glossam, quia habitat quantum ad omnia dona-virtutis et gratia. ad copiam et effluentiam in omnes, Et corporaliter dicitur inhabitare duobus modis, scilicet quantum ad ipsum quem inhabitat plenitudo divinitatis: et sic dicit Glossa, quod corporaliter inhabitat, quia habitat in corpore quod assumpsit de Virgine. Et quantum ad modum inhabitandi, secundum quod corpus opponitur umbre: corpus enim solidum est et verum, umbra vero nec solida nec vera, sed obscuram habens figuram corporis. Sic Christus gratiam contulit solidam et veram, in quo solide et vere habitavit plenitudo divinitatis. In ‘Veteri vero Testamento umbraliter habitavit: quia lex vetus, ut dicitur, ad Hebr. vu, 19, nihil ad perfectum adduxit: eo quod non veram et solidam gratiam contulit, sed gratie umbram. Unde in Christo fuit vere imago gratia sicut im corpore, in veteri lege sicut in umbra. Ad Hebr. x, 4: Umbram habens lex futurorum bonorum, non ipsam imaginem rerum. Ex dicto Dionysii inducto patet, quod omnipotentia in ratione sua, et omnium eductionem de nihilo, et omnium tenentiam sive conservationem in essé, et omnium gubernationem in se habet. Et non vult dicere Apostolus, quod humana natura ad infinitum posse extendatur per hoc, quod divinitas habitat in ea corporaliter.

Ad aliud dicendum, quod omniscientia ex parte scientis est infinita, ex parte autem scibilium non est infinita: tamen si esset infinita, sicut in prehabitis dictum est, Deo non esset infinita: quia scientie ejus non est numerus.

Inia duo que in contrarium adducuntur, simpliciter concedenda sunt: quia argumentationes .procedunt et verum concludunt.

MEMBRUM II. De limitatione potentiae, utrum sit immensa aliquo modo?

Deinde queritur de immensitate potentiae divine, de qua et agit Magister in libro primo Sententiarum, distinct. XLIII.

Et queritur, Utrum limitanda sit, vel coarctanda Dei potentia?

Ad hoc enim inducit Magister ibidem quorumdam de sensu suo gloriantium sex rationes, et solvit eas per ordinem.

Prima sumitur ex hoc quod dicunt: Non potest Deus aliud facere quam facit, nec melius facere id quod facit, nee aliquid pretermittere de his que facit.

Et ad hujus confirmationes potest objici sic:

Ponamus nos esse ante rerum creationem:et sit a instans primum in quo fit creatio: queritur igitur, An Deus in A possit creare omne creabile, vel non? Si non, habent propositum: quia limitata est potentia creandi. Si sic: ponamus, quod in a creet omne creabile: sed in creabili intelligitur omne quod potest creari a Deo: ergo si omne quod potest creari, creatur in a, post a nihil potest creari a Deo: ergo potentia creandi limitata est ad unum instans.

2. Adhuc, Ex supra dictis habetur, quod Deus potest facere quecumque posse potentie est. Ponamus ergo, quod omnia illa faciat simul: demonstratis ergo illis verum erit dicere, quod ista sunt quecumque Deus creare potest, et extra ista nihil creare potest: ergo potentia sua limitata est ad numerum iliorum.

3. Ulterius ponit Magister rationes istorum ex parte boni et justi et exigentia justitie et debilo justitice sumptas, quarum prima est quam ponit Magister in his verbis: "Non potest Deus facere nisi quod bonum est et justum fieri ab eo." Non est autem justum et bonum ab eo fieri nisi quod facit: aliter enim sequeretur, quod non omne quod bonum et justum est eum facere, faceret, quod est presumptio. Dicere ergo ad bonum et justum limitatur ejus potentia.

Secunda ratio ab eodem sumpta ponitur a Magistro sic:

1. Non potest facere Deus nisi quod ejus exigit justitia, ut faciat: sed non exigit ejus justitia, ut faciat nisi quod facit: non ergo potest facere nisi quod facit. Ft addunt sub eadem ratione: justitia Dei exigit ut id non faciat quod, non facit: non autem potest facere contra justiliam: non ergo potest facere aliquid eorum que dimittit: ergo ad exigentiam justitie limitatur potentia ejus. Et sub eodem medio rationis adhuc objiciunt sic: Non potest Deus facere nisi quod debet: non autem debet facere nisi que facit. Si enim debet alia facere, non ergo facit omne quod debet. Si vero facit omne quod debet, nec debet facere nisi quod debet, non ergo potest facere nisi quod facit: et sic videtur, quod potentia ejus limitetur ad debitum.

2. Adhuc, Sub eodem medio addunt: aut debet dimittere quod dimittit ne faciat, aut non debet. Si non debet, non recte dimittit. Si vero debet dimittere, ergo non debet facere. Si autem non debet, nec decet, nec oportet eum facere: ergo non potest facere: non ergo potest facere nisi quod facit, nec potest illud dimittere quod facit quin faciat.

Tertia ratio est quam inducunt a voluntate, et fundant se super auctoritatem Augustini in libro de Symbolo, ubi sic dicit: "Hoc solum non potest Deus quod non vult'." Et ex hoc arguunt sic: Non potest nisi quod vult: sed non vult nisi quod facit: ergo non potest nisi quod facit; et ita videtur, quod ad subjecia voluntati restringatur potentia ejus.

Quarto, Adducunt ex parte rationis operum sic: Ratio est eum facere que facit, et non alia: et non potest facere nisi quod ratio est eum facere: ergo non potest facere nisi quod facit. Et sub eodem ulterius arguunt: Ratio est eum dimittere quod dimittit: et non potest non dimittere quod ratio est eum dimittere: ergo non potest non dimittere quod dimittit.

Quinto, Arguunt a prescientia sic, deducendo ad inconveniens: Si potest Deus aliud facere quam facit, potest ergo fa cere quod non prescivit: et si potest facere quod non preascivit, potest sine prescientia operari: quia.omne quod facturum se prescivit, facit: nec facit aliquid quod non prascivit :quia si prater scientiam ejus aliquid fieri impossibile est, omne quod pregcitum est fieri, necesse est fieri: ergo aliud fieri quam fit, nulla ratione possibile est: non ergo potest a Deo fieri nisi quod fit.

Sexto, Arguunt ex comparatione voluntatis ad potentiam, fundantes se super verbum Augustini in libro. VIL Con/ esstonum, ubi ad Deum loquens sic dicit; "Non cogeris invitus ad aliquod, quia voluntas non est major quam potentia tua: esset autem major, si teipso tuipse major esses?." Ex hoc arguunt: Si equales sunt potentia et voluntas, sequitur quod Deus non possit plura quam vult, sicut non vult plura quam potest.

Contra haec omnia expressam Magi- ster inducit instantiam Matthai, xxvu, 53: An putas quia non possum rogare Patrem meum, et exhibebit mihi modo plus quam. duodecim legiones Angelorum ? Ergo et Filius poterat rogare quod non rogabat, et Pater poterat exhibere quod non exhibebat.

2. Hoc etiam confirmat per Augustinum in £ncihiridion, ubi sic dicit: "Omnipotentis voluntas multa potest facere que non vult, nec facit®." Ergo videtur, ‘quod ad-voluntatem ejus non restringitur potentia ejus.

3. Adhuc inducit Magister Augustinum, ibidem, "Cur apud quosdam non facte sunt virtutes, que si facta fuissent, egissent illi homines peenitentiam‘: et facte sunt apud eos qui non erant credituri? Tune non latebit quod nunc latet. Nec utique Deus injuste noluit salvos fieri, cam possent salvi esse si vellet. Tunc in clarissima sapientie luce videbitur, quod nunc piorum fides habet, antequam manifesta cognitione videatur quam certa etimmutabilis et efficacissima sit voluntas Dei: que multa possit et non velit, nihil autem quod non possit velit."

4, Adhuc, Ad idem inducit Augustinum in libro de Natura et gratia, dicentem sic: "Dominus Lazarum suscitavit in corpore. Numquid dicendum est, non potuit Judam suscitare in mente? Potuit quidem, sed noluit."

Gratia hujus queritur, Si Deus aliquid potest de potentia, quod non potest de justitia §?

Et videtur quod sic. Genes. xix, 22, super illud; Non potero facere quidguam, donec ingrediaris illuc, Glossa Augustini: "Po tuit quidem de potentia, sed non potuit de justitia: non enim justum fuit perdere justum cum impiis." Ergo potest aliquid de potentia, quod non potest de Justitia.

In contrarium hujus est, 1. Ad Galat. 1v,|15, super illud: Si feri posset, oculos vestros eruissetis, et dedissetis mihi, Glossa: "Non potest fieri quod juste non fit."

2, Adhuc, Verbum legis est: "Hoe solum possumus quod de jure possumus."

3. Adhuc, Ordinatior est potentia divina quam humana: humana autem recipit ordinem justitie: ergo et divina multo magis. Deuter. xxxn, 4: Deus fidelis, et absque ulla iniguitate, gustus et rectus.

4. Adhuc, Si potest aliquid de potentia, quod non potest de justitia, exeat illa potentia ad actum. Id quod sic faclum est, aut est justum, aut injustum. Si injustum: tunc Deus auctor est et actor injustitiae, et sic auctor et actor est mali, quod est contra Augustinum, qui dicit, quad causa mali esse non potest. Si justum: tunc sequitur, quod nibil potest facere de potentia, nisi quod potest facere de justitia.

Ulterius hic antiqui quesierunt, Si Deus de potentia potest salvare damnatum in inferno, ut Judam, et damnare salvatum, ut Petrum ?

Et videtur, quod non. 1. Il ad Timoth. u, 13, super illud: Si non credimus, ille fidelis permanet: negare seipsum non potest, Glossa Augustini: "Seipsum negaret, si suam justitiam negaret." Unde quod seipsum negare non potest, laus est voluntatis divine: sicut quod quidam credere non potuerunt, culpa fuit voluntatis humane. Sed justitia divina est reddere unicuique secundum merita: sed si salvaret damnatum, et damnaret salvatum, negaret justitiam suam: quianon redderet unicuique secundum merita: ergo non potest damnatum salvare, nec salvatum damnare.

2, Adhuc, Hoc cantat Ecclesia: "In inferno nulla est redemptio."

3. Adhuc, Expresse dicit Evangelium Luce, xvi, 26: Inhis omnibus, inter nos et vos chaos magnum firmatuin est, ut hi gui volunt hine transire ad vas, non possint, neque inde hue transmeare. Ex hoc enim accipitur, quod nec salvati sociari possint damnatis, nec e converso damnati salvatis.

In contrarium bujus est quod legitur in vita beati Gregorii Pape, quod ad preces ejus suscitatus est mortuus Trajanus imperator, qui infidelis et idololatra mortuus fuit; et propter hoc constat eum esse damnatum. Si enim suscilavit eum: tunc ad vitam jstam revocatus fuit, et in vila ista potuit acquirere gratiam et mereri et perseverare in gratia, et per consequens salvari, et sic de damnatis transferri inter salvandos.

Quaerunt etiam quidam, Que justitia sit, inter equales unum assumere, et alterum relinquere, sicut Jacob assumpsit, Esau reliquit ?

Solutio. Secundum Cathelicam fidem dicendum, quod omnipotentia Dei nec mensuratur actu sive Jimitatur, nec bono, nec justo, nec voluntate, nec ratione, nec scientia, sed transcendit hec omnia. Et hoc est quod dicit Magister Hugo de sancto Victore in Sententiis: "Sicut eternitatem Dei non wquat tempus, nec immensitatem locus, nec sapientiam sensus sive intellectus, nec bonitatem virtus: sic nec potentiam opus: excedit enim in infinitum potentia opus. Et hec est confessio: fidei. Catholice." Unde nulfo limitatur ultra quod non possit.

Ad primum ergo dicendum, quod falsum est hoc quod ili dicunt, quod non possit facere nisi quod facit.

Ad objectum dicendum, quod tali positione facta, quod simus in instanti creationis, si queritur, Utrum Deus possit creare omne quod creabile est ? Distinguendum est: quia aut querit de potentia absoluta, aut querit de potentia disposita et ordinata. Sicut enim materia indisposita infinita potentia sive indeterminata habet se ad omnem formam, et numquam recipit tot quin possit habere plures, nec sistit potentia ejus ad unam formam vel plures, nec ad unam rationem forme vel plures, nec ad unum modum vel plures, nec ad unum ordinem vel plures, sed potentialitas ejus excedit omnia hec, materia autem disposita et ordinata stat ad formam ad quam disposita est, ita quod potentia ejus in nullo excedit eam: ita est de potentia primi agentis, quod potentia sua absoluta activa excedit omne quod est: sed potentia disposita per ordinem providentie ad hoc vel illud, stat in effectu quem producit vel in opere, ita quod nec excedit ipsum, nec exceditur’ab ipso. Unde cum queritur, Si omne creabile possit Deus creare in uno instanti? si creabile dicit potens creari de potentia absoluta, dicendum quod in uno instanti omne creabile creari non potest: quia si omnis creatura in uno instanti crearetur, finiretur potentia ejus ad opus unius instantis, quod impossibile est: hac enim potentia infinila est: infinitum autem ad finitum finiri non potest, ut dicit Aristoteles in Ill Physicorum. Si autem creabile dicitur a potentiacreantis disposita per providentiam et preordinationem, illa potentia finita est ad hoc quod provisum et preordinatum fuit: et de hac potest con- ‘cedi, quod omne creabile illa potentia, in instanti creari potest.

Ad aliud eodem modo dicendum est, quod guecumque potest facere, et que potentiae est facere disposite et ordinate ad providentiam, universa potest facere simul, et extra illa tali potentia nihil potest facere: sed quecumque potest facere potentia absoluta, hc nec simul possunt universa fieri, nec Deus ea simul potest facere: quia si faceret, derogaret potentie sue: numquam enim possunt tot accipi, quin potentia absoluta infinita extendat se ad infinitum plura et ad infinitum majora que subjiciuntur potenti infinite absolute.

Ad rationem istam solvit Magister sic, quod duplex est intellectus hujus propositionis. Non potest Deus facere nisi quod bonum est et justum. Si enim sic intelligatur, non potest Deus facere nisi illud quod et faceret, bonum et justum esset, verum est quod dicitur. Si autem sic intelligatur, non potest facere nisi quod nunc actu bonum et justum, falsum est: quia multa potest facere, gue nec actu sunt, nec erunt, nec fuerunt: que autem nec fuerunt, nec sunt, nec fient, nec bona nec justa sunt: et ila multa potest, que nec bona nec justa sunt. Et videtur inartificialis solutio: sed ad artem sic redigenda est: quia cum dicitur, non potest Deus facere nisi quod bonum et justum est, secundum regulam logicam in sophisticis datam, hoc verbum, potest, vim habet ampliandi suppositum ejus super quod transit. Cum enim dicitur, possum aliquid facere, hoc quod dico, aliguid, non supponit pro presenti tantum, sed ampliatur ad quodlibet quod in tempore a me potest fieri: et hoc vocatur presens confusum. Unde cum dicitur, non potest Deus facere nisi quod bonum et justum est eum facere vel fieri ab-ipso: si hoc quod dico, bonum et justum, recipiat transitaum hujus verbi, potest, antequam restringatur ad presens nunc a verbo, est, cui supponit, tunc verbum, esz, cui supponit, non potest dicere nisi presens confusum, propter ampliationem suppositi ejus quod est bonum et justum: et tunc sensus est, non potest facere nisi quod bonum et justum esset si fieret ab eo. Si autem contra hoc quod dico, donum et justum, a verbo presentis temporis est, intelligatur primo restringi ad nunc presens quod in actu est: tunc non potestsuscipere ampliationem hujus verbi, pofest, ad standum pro aliis quam illis quae nunc in actu sunt bona et justa: et sic falsa est propositio: Deus enim multa potest facere, qua nunc in actu nec bona nee justa sunt. Et iste est intellectus solutionis Magistri.

Ad Hoc ergo dicendum, quod consequentia non valet, propter eamdem causam que dicta est: quia cum dicitur, non potest facere nisi quod justitia exigit, hoc ipsum quod dico, guod justitia exigit, potest recipere transitum verbi, potest, ante restrictionem ad presens vel post restrictionem. Unde duplex est propositio sicut in prima: et in uno sensu est vera, et in alio falsa. Tamen dicit Magister et bene, quod verbum exactionis non proprie dicitur de Deo: quia coaclionem et obligationem quamdam sonat, que in Deum cadere non potes:: nisi forte (ut dicit Anselmus) exigentia justitie dicatur congruentia et condecentia divine bonitatis: bonitas enim divina potentiam operativam in Deo movet ad faciendum omnia que facit: quia etiam ordinare malum ne inordinatum aliquid remaneat, bowitatis divine est.

Omni eodem modo solvendum est ad sequens, preter hoc quod hoc verbum, debet, non proprie de Deo dicitur. Deus enim nulli aliquid debet ex commisso, sed forte debet ex promisso: quia promissum est ex seipso, non ex alio: et si obligat, ex seipso obligat, sicut dicitur, Isaie, u, 5: Quid ultra debui facere vtnee mee, et non fect ? et in Psalmo 1, 6: Ut justificeris in sermonibus tuts, hoc est, in promissis justus appareas et verax.

Ad sequens eodem modo dicendum et per eamdem distinctionem. Sicut enim dictum est, debitum justitie decentia bo- nitatis est: nec oportet Deum aliquid facere vel dimitlere ex necessitate, sed ex decentia sue veritatis et bonitatis.

Av i quod tertia ratione objiciunt, quod non potest nisi quod vult, dicendum quod hoc verbum, vulé, potest dicere voluntatem comparatam ad volitum ut nunc, vel voluntatem compara tam ad volitum simpliciter. Si primo modo: tunc cum dicitur, non potest Deus facere nisi quod vult, sensus est, nisi quod nunc vult: et tunc falsa est propositio: multa enim potest facere que nunc non vult, quia non sunt. Si secundo modo: tunc vera est: quia tunc sensus est, non potest Deus facere nisi que vult se posse et velle.

Ad quarrom quod objiciunt de ratione, fere codem modo dicendum est. Si enim dicitur, quod ratio est eum facere quod facit ut nunc, et non potest aliud facere, falsum est: multa enim potest facere de quibus non est ratio ut faciat nunc: quia nec sunt, nec poterunt esse secundum rationem facta. Si autem ratio dicat rationem factorum simpliciter: tunc sensus est, quod non fit ab eo nisi rationabiliter fiat ab eo: et hoc verum est. Si autem sic inferat: potest facere de quo non est ratio ut fiat: ergo potest irrationabiliter facere: procedit a divisa ad compositam, et incidit fallacia compositionis.

Ad Quinrum quod de prascientia objiciunt, eodem modo dicendum est, scilicet quod prescivit ut nunc, vel quod prescivit simpliciter. Multa enim potest facere que non prescivit ut nunc facienda: sed nulla potest facere, que non prescivit simpliciter facienda: que si facturus esset, prascivisset esse facienda. Et si ex hoc inferat: ergo potest facere aliqua sine prescientia: fit processus a divisa ad compositam, sicut hic: potest videre qui non habet oculos, scilicet conceptus cujus oculi firmati non sunt: ergo potest aliquis videre sine oculis. Et similiter hic: potest te docere litteras qui non scit litteras, quas modo non scit, et postea te docebit: ergo nesciens litteras, potest te docere litteras. Et similiter hic: potest equitare qui non habet equum: ergo aliquis sine equo potest equitare.

Ad sextam rationem dicendum, quod Deus non cogitur ad aliquid. Et cum dicitur, voluntas tua non est major quam potentia tua, voluntas aut comparatur ad wternum per identitatem substantia, aut comparatur ad temporale sicut ad volitum. Si primo modo: tunc zqualia sunt voluntas et potentia: quia eadem sunt: et in divinis identitas causa est equalitatis. Si autem secundo modo fiat comparatio voluntatis ad volita temporaliter: tunc sicut dicit Magister, nibil prohibet plura esse subjecta potentia quam voluntati: voluntati enim non sunt subjecta nisi bona que actu sunt: potentiz autem facienti et ordinanti subjecta sunt bona et mala, et ea que sunt actu, et ea que sunt potentia: et sic non sequitur, quin multo plura possit quam velit.

Quop Auvrem Magister in contrarium adducit, simpliciter concedendum est.

Ad id quod ulterius de Augustino objicitur, similiter concedendum est.

Ad aliud dicendum, quod occultum Dei judicium est, quare miracula convertentia homines ad fidem et ad pcenitentiam fecit apud quosdam qui non erant credituri, sicut apud Corozain et Bethsaidam, et non fecerit apud eos qui si vidissent, credidissent, sicut apud Tyrum et Sidonem '. Et ad hoc potest dici, quod nulla causa fuit, nisi quia voluit apud istos facere, et apud illos non voluit, cum tamen apud utrosque potuisset si voluisset. Que tamen voluntas irrationabilis esse non potuit, nec injusta: quia apud quos non fecit, indigni fuerunt ut apud eos faceret: sicut vas luti indignum est ut fiat ad honorem a figulo, ex ipsa luti vilitate. Apud quos autem fecit, in decentiam sue bonitatis fecit, ut ostenderetur quod nihil omisit eorum que pertinebant ad conversionem eorum: et ideo si non crederent; justior esset eorum condemnatio. Sicut figulus quia de luto facit vas in honorem, non facit hoc. propter vilitatem luti, sed in demonstrationem potentiae sue artis.

Ad aliud dicendum, quod Judam potuit suscitare de potentia absoluta, sed — non potuit de potentia preordinata et disposita: utramque enim istarum potentiarum potuit copulare hoc verbum, potuit: de potentia enim preordinata et disposita vult reddere unicuique secundum merita.

Ad aliud dicendum, quod cum dicitur, Deus potest aliquid de potentia quod non potest de justitia, intelligitur de potentia absoluta: et sic verum est, quod justitia supponit potentiam dispositam per ordinem justilie, qua non omnia potest Deus, sed qua reddit unicuique secundum merita.

Ad pvo que objiciuntur in contrarium, dicendum quod loquuntur de justitia humana. Justitia enim hominis actus est ejus, que jure regulatur: justitia autem Dei essentia sua est, que regula omnium est, et nullo regulatur. Et in primo quidem de Genesi est prosopopeeia que anthropospathos dicitur. Secundum autem | et tertium loquuntur de humana justitia.

Ad id quod objicitur, quod ordinatior est potentia divina quam humana, dicendum quod ex hoc debet inferri oppositum: quia enim ordinatissima est in se, propter hoc non indiget ordinante: ordo enim ordinante non indiget.

Ad aliud dicendum, quod si illa potentia exibit in aclum, justum erit quod fit, secundum quod justitia dicitur decentia divine bonitatis: sed. non oportet, quod justum sit secundum quod justitia sit redditio secundum congriitatem me ritorum: eo quod plura subjiciuatur potentiae absolute dict, quam justitie que est redditio secundum congruitatem meritorum.

Ad id quod ulterius queritur. Si damnatus possit salvari, vel salvatus damnari? Dicendum, quod utrumque possibile est Deo de potentia, sed non de justitia. Et quod objicitur de Glossa super epistolam secundum ad Timotheum, un, 13, dictum est propter hoc, ut dicit Augustinus in libro VIU de Trinitate, quia "rectitudo ordinis justitia prima sicut exemplar est rectitudo mentis divine, exemplatum ab illa est rectitudo justitie scripta in mente angelica et humana: et ulterius exemplatum ab illa, est rectitudo descripta in legibus et canone. Et id quod est contra exemplatum, est contra exernplar." Et ideo dicit Augustinus, quod "sicut Deus non potest facere contra seipsum, sive negare seipsum, ita non potest facere contra justitiam suam quam impressit in mente Angeli et hominis et expressit in canonibus." Ex hoc tamen non sequitur, quod potentia absoluta tali justitia commensuretur: quia multo plura subjecta sunt tali potentiae quam ordini talis justitie.

Ad aliud dicendum, quod non cantat Ecclesia, quod in inferno de potentia absoluta Dei nulla possit esse redemptio, sed nulla sit redemptio de potentia ordinata per justitiam que est reddilio secundum merita.

Ad aliud dicicendum, quod choas magnum profunditas est et infinitas judiclorum Dei, que sunt secundum ordinem justitiea retribuentis pro meritis: sed ex hoc non sequitur, quin de potentia absoluta possit transferre istos ad illos, et e converso illos ad istos.

Ad id quod in contrarium objicitur ', dixerunt antiqui, quod Trajanus non sententialiter et finaliter condemnatus fuit mortuus, sed potius ut manifestentur opera misericordia Dei in ipso, sicut in cco nato?. Unde potuit suscitari a Gregorio: quia predestinatio juvatur orationibus Sanctorum, ut in prehabitis determinatum est. Sed si finalem sententiam condemnationis per justitiam, que est retributio pro meritis, accepisset, suscitari non potuisset, nec revocari ad viam peenitentia. Et hoc. mihi videtur,

Ad id quod quidam qnerunt. Que justitia sit, quod quosdam assumit, et quosdam non ?

Respondet Anselmus in Prosologio °, dicens quod hoc non facit de potentia, sed de justitia. Sed duplex est justitia, scilicet condecentia divine bonitatis, et retributio pro meritis. Et dicit sic: "Si pareis peceatoribus, justum est: hoc enim decet tuam bonitatem. Si punis peccatores, justum est: hoc enim competit meritis eorum." In primo justitia Dei est: in secundo justitia hominum. Unde querere, quare unum assumit, et alterum reprobat, est querere, quare sicut dicitur, ad Roman. 1x, 29, potestatem habens figulus luti, ex eddem luto aliud vas facit in honorem, et aliud in contumeliam, cum utrumque justum sit: sed quod facit in contumeliam, hoc debetur luti vilitati: quod autem facit in honorem, debetur sue artis speciositati. "Ei enim cujus, ut dicit Gregorius, esse est bonitas, natura dulcedo, proprium misereri et parcere, debetur ut conversis ad se parcat, ut sciatur quid valet bonilas in opifice: peccatori autem debetur reprobatio et pena, ut sciatur quid valet justitia."

MEMBRUM III. De perfectione operis Dei secundum quam dicitur optime facere quidquid facit.

Deinde queritur de perfectione in opere secundum quam Deus dicitur facere optime quidquid facit. Hanc enim questionem tractat Magister in libro primo. Sententiarum, distinct. XLIV.

Et videtur eam dividere in tres. Primo enim querit, Si res meliores possit facere quam fecit in genere ? Secundo, Utrum possit facere universum melius quam fecit? Et'sub eodem comprehendit, Utrum melius potuit facere hominem, qui aliquid universi est. Tertio querit, Utrum meliori modo potuit facere quam fecit ? et in hoc finit questionem istam. Quarto ex incidenti adjungit, Utrum Deus semper possit omne quod olim potuit, ita quod potentia ejus invariabilis sit ?