Quaestio 18

MEMBRI SECUNDI ARTICULUS I. An Deus potuit Angelos facere malos ? et, An in primo instanti creationis poterant esse mali?

Ad primum particulam objicitur sic: 1. Ad Roman. ix, 21: "An non habet potestatem figulus luti ex eadem massa facere aliud quidem vas in honorem, aliud vero in contumeliam ?" Et constat, quod loquitur de Deo: Deus ergo potest vas facere in contumeliam, quod est malum malitia culpe: ergo Deus potest facere malum malitia culpa.

2. Adhuc, Isaie, xiv, 6 et 7: Ego Dominus, et non est alter, formans lucem et creans tenebras, factens pacem et ereans malum: ego Dominus faciens omnia hee. Ergo potest creare malum: ergo et Angelum potuit facere malum.

3. Adhuc, II Sententiarum, distinct. III, cap. Putaverunt quidam Angelos qui ceciderunt, creatos esse malos. Et post pauca: "Qui opinionem suam muniunt auctoritate Augustini super Genesim ita dicentis: Non frustra putari potest ab initio temporis diabolum cecidisse, nec cum sanctis Angelis pacatum aliquando vixisse et beatum, sed mox apostatasse. Unde Dominus ait: Idle homicida erat ab initio, et in veritate non stetit®: ut intelligamus quia in veritate non stetif, ex quo creatus est, quistaret, si stare voluisset®." Idem in eodem: "Non frustra, inquit, putandum est ab initio ipso temporis vel conditionis sue diabolum cecidisse, et numquam in veritate stetisse. Unde quidam in hance malitiam libero arbitrio non esse flexum, sed in hac, quamvis a Deo, putant esse creatum."

4, Adhuc, Job, xt, 14, secundum aliam translationem loquitur de Leviathan, qui diabolus est, et sic dicit "Hoc est initium figmenti Dei, quod fecit Deus, ut illudatur ei ab Angelis ejus." Si autem est initium figmenti: ergo eum Deus talem finxit: et fingere est creare: ergo malum creavit.

5. Adhuc, Psal. cut, 26: Draco iste quem formasti ad illudendum ei. Ergo formatus est a Deo draco et malus, invi dus et diabolus, et non est in hoc vitiosa voluntate depravatus.

In ConTRARIUM est, 1. Quod dicitur, Genes. 1,31: Vidit Deus cuncta que fecerat: et erant valde bona: sed constat, quod diabolum fecit secundum esse angelice nature: ergo a factura Dei non habuit, nisi quod valde bonus fuit.

2. Adhuc, Plato in Zimexo: "Volens siquidem Deus bona quidem omnia provenire, nullius porro mali prout eorum que nascuntur natura fert, relinquit propaginem." Ergo Deus numquam fecit malum.

3. Adhuc, Plato, ibidem, paulo post: "Nec erat fas bonitati prestanti quidquam facere nisi pulchrum." Sed dicit beatus Dionysius in libro de Divinis nominibus, quod "pulchrum convertitur cum bono '," Ergo fas non erat bonitati prestanti quidquam facere nisi bonum: sed diabolum fecit: ergo fecit eum bonum..

4. Adhuc, Dionysius et Boetius dicunt, quod est a bono quod bonum est: sed constat, quod diabolus a Deo bono factus est: ergo factus est bonus, et sic non erat malus ab ipsa creatione.

5. Adhuc, Augustinus saper Genesim ad litteram: "Omnia fecit Deus valde bona. Naturam ergo Angelorum bonam fecit Deus. Et quia injustum est, ut nullo merito hoc in aliquo Deus damnet, quod creavit, non naturam, sed voluntatem malam puniendam esse credendum est ?."

6. Adhuc, Si Deus fecisset eum malum, ab alio et non a seipso esset malus: et cum facture Dei resistere non possit, injuste ageretur secum, si sibi imputaretur malitia sua: sed juste imputatur sibi malitia: ergo a destructione consequentis a factura Dei non est malus, sed bonus. Ulterivs queritur, Si in primo instanti creationis sue potuit esse malus ?

Et videtur, quod sic. 1. Augustinus super Genesim ad litteram: "Factus statim se a luce veritatis avertit, superbia tumidus, et proprie potestatis delectatione corruptus: unde beate atque angelice vite dulcedinem non gustavit, quam non utique acceptam fastidivit, sed nolendo accipere, deseruit et amisit °." Ex hoc accipitur, quod in primo instanti quo factus est, corruptus est, et a veritate cecidit, et quod dulcedinem gratiz non gustavit, et quod acceptam gratiam non perdidit, sed nolendo accipere numquam acceperat: sed quam accepturus erat gratiam, amisit: in primo ergo instanti creationis sue malus fuit.

2. Adhuc, Per rationem objicitur ad hoc: quia in Angelo non est sicut in homine: Angelus enim ab ipso instanti creationis potentias et intellectivas et affectivas perfectas accepit ad agendum: quod non fecit homo, sicut patet in pueris. In primo ergo instanti creationis sue moveri potuit ad bonum et ad malum, et secundum intellectum, et secundum affectum. Detur ergo, quod moveretur ad malum in primo ins‘anti creationis sue: cum ex motu ad malum quilrbet sit malus, in primo instanti po- tuit malus esse.

3. Adhuc, Que esset causa, quod ex quo perfectam habuit potentiam intellectivam et perfectam potentiam motivam, in primo instanti non moveretur, nec ad bonum, nec ad malum ? Si enim ad neutrum istorum moveretur, sequeretur quod potentia perfecta ad agendum, esset otiosa: quod inconveniens est. Si aulem movereltur ad bonum, segueretur quod confirmatus esset in bono, et non cecidisset; habitum enim est in precedentibus per verba Prosperi et aliorum sanctorum, quod non est in Angelo sicut in homine, ut scilicet post motum ad bonum possit regredi ad malum, et post motum in malum possit regredi ad bonum.

Ad noc quidam dixerunt, quod 1. Angelus in primo instanti creationis sue non potuit esse malus. Et hujus causa est, quia in omnibus creatis, ut dicunt, potentia est ante actum tempore: unde cum Angelus crearetur, secundum polentiam intellectivam et affectivam, oporluit quod per aliquam moram temporis potentia intellectiva et affectiva essent in habilitate ad motum, antequam moverentur ad bonum sive ad malum. Sep contra hoc est, quod dicunt et Plato et Augustinus, quod colum statim ut est factum, movebatur: et propter hoc Plato, ut dicit Aristoteles in VIII Physicorum, solus inter Philosophos gignit tempus, et dicit ipsum coepisse cum ccelo: eo quod cum ceelo cepit motus, cujus mensura est tempus. Cum ergo Angelus magis perfectus sit ad motum, quam celum, videtur quod in primo instanti creationis movebatur ad bonum vel ad malum.

2. Adhuc, In tota natura sic est, ut dicit Aristoteles in VIII Physicorum, quod motus est a generante: et quantum generans dat generato de forma, tantum dat ei de motu et loco ad quem est motus: falsum ergo est quod dicunt, quod in omnibus creatis potentia sit ante actum sive motum.

Solutio. Dicendum ad primo quesitum, quod Deus non potuit facere Angelam malum. Et hujus causa est, quia nihil facit nisi secundum ordinationem sapientie, et secundum equissimam voluntatem: ordinis autem sapientie non est facere malum: dicit enim Fulgentius, quod "sapiens non facit unde opus suum fiat deterius." Et Augustinus dicit, quod "illius rei Deus non est auctor, cujus est ultor." Unde cum pu niat mala, numquam potest esse auctor mali.

Adhuc, equissima voluntas non potest velle malum facere: quia volitum talis voluntatis non est nisi bonum: unde Deus quando fecit Angelos tam bonos quam malos, omnes fecit bonos bonitate nature et bonitate innocentia: sed postquam facti sunt, conversione per amorem castum ad summum bonum boni facti sunt bonitate gratia, et confirmati in ila, Alii autem per aversionem a summo bono, et conversionem per amorem adullterinum ad proprium bonum creatum, quod fuit delectatio proprie potestatis, ut dicit Anselmus, scilicet ut non essent sub Deo, sed libere potestatis essent in seipsis, facti sunt mali et diaboli et confirmati in illo equissimo Dei judicio, quod non punit nisi malam voluntatem, ut dicit Augustinus.

Ad id quod contra objicitur, dicendum ad primum, quod quando dicit Apostolus, quod habet potestatem figulus luti, non intelligit, quod ex opere figuli fiat vas in contumeliam in quantum contumelia est, quia sic malus et perversus esset figulus: sed intelligit, quod presciens figulus quod vas propria utilitate et pravitate erit in contumeliam, facit tamen illud, quia scit ad quas utilitates aptabitur in domo, in qua oportet esse quedam vasa in contumeliam, quedam autem in honorem, sicut dicit Apostolus, quod in omni magna domo necesse est esse hee duo genera vasorum. Ita Deus presciens quosdam malos propria culpa, facit et creat tamen eos, quia scit que bona eliciet ex malitiis eorum.

Ad aliud dicendum, quod Isaias loquitur ibi de malo pene, non de malo culpe. Sicut et illud Amos, m1, 6, intelligitur: Si erit malum in eivitate, quod Dominus non fecerit ? Hoc enim ordinatissima juslitia fit et bene fit, ut dicit Augustinus, quod malum pone inducatur ad ultionem mali culpe.

Ad aliud dicendum, quod ex modo loquendi Augustini perpenditur, quod non est creatus malus, quando dicit: "Mox ut creatus est:" ut enim tantum valet, quantum postquam: et post aliquam notat successionem temporis inter creationem et malitiam, Similiter cum dicit: "Qui staret, si voluisset," notat quod in bono nature et innocentie aliquando stetit, in quo creatus est, et a quo per superbiam cecidit.

Ad aliud dicendum, quod Augustinus ibi non intendit ostendere, quod Angelus sit creatus malus: sed intendit ostendere occasionem erroris quorumdam, qui dixerunt Angelum esse creatum malum, et a verbis Evangelii Joannis, vin, 44, male intellectis occasionem erroris acceperunt, Cum enim dicitur: I//e homicida erat ab initio, prepositio ab non notat continualionem malitie ad instans creationis, sed notat distantiam morule sive more que fuit inter instans creationis et aversionis Angeli mali a summo bono: propter quod ab antiquis communiter glossatur, Ab initio, hoc est, repente, vel cito post initium.

Ad aliud dicendum, sicut glossat Augustinus super Genesim ad litteram, et ponitur in libro secundo Sententiarum, distinctione III, cap. Ideoque Augustinus exterminans opinionem eorum, quod figmentum non dicitur creatio, sed prascientia utilitatis Sanctorum, quain elicit Deus ex malitia demonis: propter hoc enim cum presciret eum malum fore, voluit tamen eum creare: et ista est illusio qua illuditur et a sanctis Angelis et hominibus, dum hoc scilicet quod ille in malum cogilat, et tentat Sanctos, conyertitur in bonum eorum et in utilitatem. Et hoc optime tangit beatus Bernardus super Caniica sic dicens "Jucundum plane judicium, ut ille iniquus omnium humilium malleator, etiam nolens fabricet eis coronas perpetuas: dum omnes tentat, et ab omnibus superatur." Et hoc est quod dicit, Isa. LIV, 16: Ecce ego creavi fabrum suf-— flantem in igne prunas.

Ad aliud dicendum, quod hoc non sequitur. Intendit enim dicere Psalmista, quod formavit eum qui est draco: sed non formavit in eo malitiam draccnis, nec malitiam diaboli. Ila enim processit a pravitate voluntatis.

Ad id quod ulterius queritur, dicendum, quod in primo instanti creationis sue non potuit esse malus, sed post primum instans: et hoc paulo post ostendetur.

Ad. objectum dicendum, quod Augustinus notat hoc in modo loquendi, quando dicit, Statim ab initio, hoc est, statim post initium: ut per adverbium statim, et prepositionem post, notetur mora temporis quod fuit inter instans creationis et instans apostasia. Similiter cum dicit, quod "dulcedinem beate vite non gustavit," intelligit quod non gustavit per confirmationem beatitudinis, quia illam numquam habuit: et hoc intendit per modum loquendi qui sequitur, "Et acceptam non fastidivit:" non enim fastiditur acceptum, nisi quod ex usu et mora in tedium convertilur. Post creationem enim usque ad lapsum in solo bono naturali et innocentiz inter Angelos vixit.

Ad aliud dicendum, quod in primo instanti, nec in aliquo instanti indivisibili Angelus potuit moveri, nec in bonum, nec in malum. Et hujus causa est, quia non est eodem modo in motu liberi arbitrii, et in potentiis naturalibus: in motu enim liberi arbitrii exigilur arbilratio et eslimatio ejus ad quod movetur, et judicium et collatio utilitatis vel delcctationis ejus, et disposilio qualiter veniatur ad illud, et sententia de motu quo movetur ad illud: que omnia exigunt moram tempor.s, et in uno indivisibili nunc nullo modo fieri possunt. Et preter omnia ista exigitur affectus et delectatio in eo ad quod movetur. Et ideo dicit Magister in libro II Sententia rum, distinctione HI, cap. Alus autem videtur, quod morula fuit inter creationem et lapsum : et ad hoc confirmandum in capite, Deinde qualiter, inducit Origenem super Ezechielem sic dicentem: "Serpens hostis contrarius veritati, non tamen a principio, nec statim super pectus et ventrem suum ambulavit, sicut Adam et Heva non statim pec- caverunt: ita et serpens aliquando fuit non serpens, cum in paradiso deliciarum moraretur ," Et subjunxit Magister: "Ecce aperte dicit post creationem interposita morula cecidisse ."

AD RESPONSIONEM quam quidam inducunt, dicendum, quod nulla est, sicut bene probatum est in objiciendo.

MEMBRI SECUNDI ARTICULUS II.

Utrum daemones in primo statu existentes habuerunt cognitionem matutinam et vespertinam ?

Juxta hoc queritur, Utrum demones in primo statu existentes habuerunt cognitionem matutinam et vespertinam?

Et videtur, quod sic. 1. Vespertina enim cognitio est rerum cognilio in seipsis: cognoscere autem res in seipsis habent a natura: unde etiam nunc mali existentes, cognoscunt res in seipsis: ergo multo plus in primo statu quando aliis similes erant, cognoverunt res in seipsis: ergo vespertinam habuerunt cognitionem.

2. Adhuc, Hoc etiam conlirmatur per Dionysium in libro de Divinis nominibus, ubi dicit: "Data illis naturalia dona nequaquam ea mutata esse dicimus: sed sunt integra et splendidissima ‘." Cum ergo per naturam cognoscant res in seipsis, vespertinam habuerunt cognitionem.

3. Adhuc, Augustinus in libro super Genesim ad litteram: "A malis Angelis, si mali sunt, hoc est, quamvis mali sunt, ab eis tamen non aufertur potestas nature." Potestate nature cognoscunt res In seipsis, quee est vesperlina cognitio. Ergo si adhuc habent vespertinam cognitionem, mulfo magis in primo statu.

4. Adhuc, Augustinus, ibidem, "Deus sic punit malam voluntatem, ut non perimat nature dignitatem." Sed dignitas nature fuit cognitio rerum in seipsis, quod est vespertina cognitio, ut communiter dicitur. Et videtur, quod habuerunt vespertinam cognitionem.

5. Adhuc, Minus videtur, quod habuerunt cognitionem matutinam, quam vespertinam: si ergo habuerunt matutinam, tunc multo magis vespertinam. Quod autem habuerint cognitionem matutinam, per dictum beati Bernardi probatur, qui dicit sic: "Potuit contingere (si tamen incredibile non putetur) quod Angelus, quem Ezechiel, xxv, 12, dicit plenum sapientia et perfectum decore fuisse, homines prescivit futuros et profecturos in parem gloriam sibi, et naturam bhumanam Filio Dei fore uniendam. Hoc vidit et invidit °," Sed si prescivil, absque dubio in Dei Verbo vidit. Videre in Verbo, matutina cognitio est: ergo matutinam habuit cognitionem: ergo multo magis vespertinam.

6. Adhuc, Bernardus: "Puto per Aquilonem probandos homines fuisse designatos: per sedem de qua dicitur, Isa. xiv, 13: Sedebo in monte testamenti, in lateribus Aquilonis, designari potestatem quam accepit in illos. Quos utique in prescientia Dei, quanto ei vie:nior fuerit, tanto ceteris Angelis perspicacior, previdens eos nullo sapientie radio coruscantes, nullo sancti Spiritus amore ferventes, velut vacuum locum repererit !," Videre autem in prescientia, est videre in Verbo fienda: et videre in Verbo, est videre cognitione matutina: ergo habuit cognitionem matutinam: multo magis ergo vespertinam.

In contrariom est, quod 4. Conjecturalis cognitio nec matutina, nec vespertina est: utraque enim revertitur ad Verbum, et est in luce Verbi: matutina quidem in Verbo, vespertina autem refertur ad Verbum. Dicit enim Augustinus in libroIV super Genesim ad lilteram, quod "vespertina cognitio est visio sive cognitio rei in seipsa, et ex hoc attolli in laudein Creatoris qui fecit eam: et ideo vespera convertilur in mane (nulla mentione facta de nocte) quando per amorem illicitum angelus non convertitur ad creaturam, nec inheret ei sed attollitur in laudem Creatoris, et inheret eiper amorem castum ." Et ex hoc accipitur, quod ulraque cognitionum vel visionum est in forma lucis divine: sed Angelus malus numquam fuit formatus luce divina: numquam ergo habuit nec cognitionem matutinam, nec vespertinam.

Quod autem non habeant nisi conjecturalem cognitionem de rebus, expresse dicit Augustinus in libro XI de Civitate Dei, sic: "Innotuit demonibus non per id quod est vita eterna et lumen incommutabile, sed per quedam temporalia sue virtutis effecta, et occultissima signa presentie que angelicis sensibus etiam malignorum spirituum, potius quam in firmitati hominum possent esse perspicua ." Sed per signa hujusmodi rimari conjecturalis cognitio est: ergo demonum cognitio de rebus conjecturalis est,

2. Adhuc, Augustinus, ibidem, "De mones non aeternas temporum causas et quodammodo cardinales in Dei verbo et in Dei sapientia contemplantur, sed quorumdam signorum nobis occultorum, majori experientia multo plura quam homines futura prospiciunt ." Ergo non habent nisi conjecturalem scientiam per naturam. Et cum in primo statu non habuerunt nisi naturalem: ergo in primo statu non habuerunt nisi conjecturalem.

3. Adhuc, Augustinus, ibidem, "Aliud est temporalibus temporalia conjectare, quod demones faciunt. Et aliud est incommutabilibus legibus mutationes temporum previdere, quod sanctis Angelis convenit, qui incommutabiles leges in verbo Dei contemplantur." Sed temporalibus temporalia conjectare non esl nisi conjecturalis cognitio: ergo non nisi conjecturalis cognitio naturalis est demonibus: sed naturalia non sunt in eis mutata: ergo in primo statu non habuerunt nisi conjecturalem cognitionem. | Conjecturalis cognitio umbrosa est: matutina et vespertina in lumine sunt, ut ante probatum est: ergo demones non habuerunt matutinam vel vesperti -nam cognitionem.

4, Adhuc, Cum dicitur, Genes. 1, 4: In principio creavit Deus celum: dicit Augustinus quod per celum intelligitur factura angelice nature ex nihilo adhuc informis. Et cum dicitur: Fiat luz, intelligitur formatio bonorum Angelorum ad lucem Verbi.Et cum postea y, 5, sequitur: Factumque vespere et mane, intelligitur distinctio ejusdem lucis que dies est. Ibidem etiam cum dicitur: Appellavit lucem Diem, et tenebras Noctem, in telligit per tenebras Angelos aversos a lumine, qui eo ipso tenebra sunt quodad lucem non conversi sunt. Et tenebra non distinguitur neque per mane, neque per vesperam. Ex hoc accipitur, quod Angelus malus, qui numquam conversus fuit ad lumen, distinctionem luminis in se non habuit, sed condemnatus ad est perpetuas tenebras, in quibus nec ma. ne, nec vespere est. Cum ergo juxta mane et vesperam sumatur cognitio vespertina et matutina, Angelus malus numgquam habuit cognitionem vespertinam, nec matutinam.

5. Adhuc, Dicit Augustinus, ibidem super Genesim ad litteram, quod cum dicilur: Divisit lucem a tenebris, intelligitar separatio bonorum Angelorum a malis. Et cum postea additur: Factum est vespere et mane, intelligitur distinctio lucis in matutinam et vespertinam cognitionem. Angelus ergo malus (qui tenebra est per aversionem a lumine) nihil accepit quod penes distinctionem lucis accipitur: sed penes distinctionem lucis accipitur cognitio matutina et vespertina: Angelus ergo numquam habet cognitionem matutinam et vespertinam.

6. Adhuc, Augustinus dicit, quod presentia luminis divini super angelicam naturam relulgens, facit diem, que dies distinguilur per mane et vesperam, nulla nocte interposita. Sed talis prasentia luminis divini formatio fuit Angelorum bonorum. Angelus malus numquam formatus fuit lumine divino: ergo numquam habuit distinctionem matutine et vespertine cognitionis.

7. Adhuc, In inferioribus nihil videtur nisi sub actu lucis sive luminis: cum ergo inferiora exemplata sint ad superiora, in superioribus nihil videtur nisi sub actu luminis divini neque matutina neque vespertina cognitione: Angeli mali numquam conversi fuerunt ad actum luminis divini: ergo Angeli mali numquam habuerunt vel matutinam vel vespertinam cognitionem.

Soxvutro. Procul dubio si quis attendat verba Augustini in libro primo seper Genesim ad litteram, et in libro quarto, Angelus malus numquam factus fuit dies ex illustratione luminis divini: et ideo numquam fuit in visione matutina vel vespertina, que diem illam distinguunt: et si cognovit res in seipsis naturali cognitione, tamen non attollebatur in laudem Creatoris, ut visione matutina formaretur in ipso, sed potius delectatione proprie potestatis et amore conversus est in tenebras noctis, de qua dicitur, Job, m1, 6, secundum expositionem Gregorii: Noctem illam tenebrosus turbo possideat, nec illustretur lumine . Et ideo cognitio illa non terminabatur ad mane: quod proprium est cognitionis sive visionis vespertine, secundum Augustinum, ut scilicet ad matulinam lucem terminetur, non interposita nocte: quod Angelo malo non convenit, quia in tenebras noctis conversus est. Unde omnia ad hoc inducta, concedenda sunt, et procedunt Res enim in seipsis non cognoscunt demones in luce divina, sicut dicit Augustinus, sed per signa conjecturalia et per experientiam multi temporis: et hoc non est cognitio vespertina, sicut paulo ante dictum est.

Ad primum autem quod inducitur, quod habuerunt cognitionem vespertinam: dicendum, quod cognitio vespertina non vocatur simplex cognitio rerum in seipsis, sed ex luce divina res illustrante,. et ex assurrectione in laudem Creatoris, qui sic res in seipsis illustrat in lumine suo. Unde si cognoverunt in seipsis naturali cognitione, non fuit hac cognitio vespertina, sed conjecturalis ex rerum signis.

Per idem patet solutio ad sequens: quia vespertina cognitio non est naturalis, sed in forma lucis divine.

Ad aliud dicendum eodem modo: hec enim tria super idem fundantur, scilicet quod cognitio vespertina sit naturalis: et hoc non est verum.

Per idem patet solutio ad sequens: non enim dignitatis nature est vespertina cognitio: nec quelibet cognitio rerum in seipsis est cognitio vespertina, ut ex verbis Augustini accipitur superius introductis: cognoscunt enim Angeli res in seipsis ex habitibus sibi concreatis, et non semper in lumine divino, quo illustrati boni Angeli dies effecti sunt: et aversione ab eadem mali Angeli tenebris perpetuis damnati sunt.

Ad aliud dicendum, quod beatus Bernardus dictum suum non asserit, sed sub dubio proponit, scilicet si ineredibile non videatur. Et quod’ dicit: "Plenum sapientia et perfectum decore" hoc in Verbo vidisse, et in lumine prescientie divine: non intelligitur sic, quod conversus fuerit ad lumen Verbi: quia per hoc ect formatus et illustratus, et dies factus fuisset, quod non est verum: sed intelligitur cognitio facta per Verbum, quelibet cognitio supernaturalis accepta per Verbum. Sicut et nunc multa revelantur deemonibus et per Deum, et bonos Angelos, que providentia divina per malos Angelos fieri disposuit: sicut est illud Job, 1, 6: Hece in manu tua est: verumtamen animam illius serva. Per quod revelatum fuit Satane, quod potestatem accepisset in facultatibus et in carne et in pueris beati Job. Sic enim ut dicitur, Joan. 1,5: Lux in tenebris lucet, ad dissipationem tenebrarum, quam tamen tenebras non comprehendunt per aliquam tenebrarum illustrationem.

Ad aliud dicendum eodem modo: quia super idem fundatur. Sed addendum est hoc, quod non dicitur fuisse vicinior lumini prescientie, nisi in bonita te et nobilitate naturalium, in quibus alios excellebat: nec potuit videre in lumine prescientiz per conversionem ad lumen divinum, sed per revelationem de qua dictum est.

Que inductee sunt in contrarium et auctoritates et rationes, procedunt.

MEMBRI TERTI ARTICULUS I. Utrum fuerunt praescii vel esse poterant sui casus vel sue confirmationis?

Primum horum tractat Magister in libro II Sententiarum, distinctione III, cap. Deinde qualiter verba Domini.

1. Et inducit Augustinum saper Genesim sic dicentem: "Sui ergo casus prescius esse non potuit, quia sapientia fructus est pietatis '." Ergo videtur, quod malus Angelus sui casus prescius esse non potuit.

2. Adhuc,Infra, distinctione,cap.IV, 4, inducit Augustinum super Genesim sic dicentem: "Quomodo beatus inter Angelos fuit, qui futuri peccati atque supplicii prescius non fuit ? Queritur autem, Cur non fuerit ?" Et respondet: "Forte hoc Deus revelare diabolo noluit, quid facturus vel passurus esset: cateris vero revelare voluit, quod in veritate mansuri essent’."

3. Adhue, Infra, distinctione IV, cap. Sed hoc magis opinando, dicit Magister quod Deus revelaverit suam confirmationem bonis, etdicit sic: "Unde et huic opinioni opponens, scilicet Augustinus, consequenter subdit: Sed quare discernebantur illi a ceteris, ut Deus istis que ad ipsos pertinerent, non revelaret, aliis vero revelaret, cum non prius sit ipse ultor quam aliquis peccator? non enim damnat ipse innocentes ." Ex hoc accipitur, quod nec mali prescii fuerint sui casus, nee bone sui confirmationis.

4, Adhuc, In eodem capitulo infra inducit Augustinum super Genesim ad litteram sic dicentem: "Dicere de Angelis, quod in suo genere beati esse possint damnationis vel salutis incerti: quibus nec spes esset quod mutandi essent in melius, nimia presumptio est. Quomodo enim beati esse possunt, quibus est incerta sua beatitudo'?"

5. Adhuc, Infra, cap. Kz predictis conseguitur, dicit Magister sic: "Angeli qui corruerunt, numquam beati fuerunt, nisi beatitudinem aliquis accipiat illum statum innocentiz, in quo fuerunt ante peccatum. Illi vero qui per stiterunt, aut suam beatitudinem futuram Deo revelante prescierunt, et ita spei certitudine aliquo modo beati fuerunt: vel incerti exstiterunt sue beatitudinis, et ita aliler beati non fuerunt, quam reliqui qui ceciderunt. Mihi autem quod posterius dictum est, probabilius videtur ." Ex omnibus his accipitur, quod malus Angelus suum casum prescire non debuit, nec bonus suam confirmationem.

6. Adhuc, Disputat Anselmus in libro de Casu diaboli, sic: Si casus diaboli contingens fuit, et potuit non esse. Si scientia rerum accipilur secundum quod scientia est, cum certa ratione aliquid intelligitur, constat, quod non potuit prescire casum. Et hee ratio fundatur super hoc quod habetur in fine Perihermenias, ubi dicitur sic: "In his que sunt et que facta sunt, necesse est affirmationem vel negationem veram vel falsam esse. In singularibus vero contingentibus et futuris non similiter: in bis enim neque verum neque falsum est alterum istorum." Et super illud primi Posteriorum: "Scire arbitramur unumquodque, cum causam cognoscimus, et quoniam illius causa est, et non contingit aliter se habere. Secundum hoc enim non contingit scire contingentia de futuro."

Sed tunc querit Anselmus, Utrum existimationem vel opinionem aliquam de casu suo potuit prehabere ? Et ostendit, quod non per deductionem ad impossibile sic: "Si adhuc in bona voluntate stans presciebat vel opinabatur se casurum: aut volebat ut ita fieret, aut nolebat. Sed si cum prescientia vel opinione voluntatem habebat aliquando cadendi, jam ipsa voluntate ceciderat: quia ipsa voluntas mala fuit et peccatum :non ergo volendo hoc prascivit prius vel opinabatur, quod casurus esset, quam cecidit. Et si nolebat cadere, jam miser erat dolendo, quia volebat stare, et contra voluntatem cecidit."

8. Adhuc, Si prasciebat se casurum, et nolebat cadere: tanto justior erat, quantum stare volebat: et quanto justior erat, tanto debebat esse felicior: ergo si nolendo cadere presciebat casum suum, tanto erat miserior, quanto debuit esse felicior: quod est contra justitiam Dei.

9. Adhuc, Anselmus ibidem objicit sic dicens: "Est et aliud quo mihi ostenditur Angelum malum nullo modo prescivisse prevaricationem suam. Nempe aut coactam putavisset, aut spontaneam. Sed niullatenus erat aliquid unde se aliquando cogi suspicaretur. Similiter suspicari non potuit quamdiu in veritate perseverare voluil, quod veritatem illam sola voluntate esset deserturus. Cum enim rectam voluntatem habuerit, et in hae ipsa recta voluntate perseverare voluerit, quia aliter recta non fuisset, nisi voluisset in ea perseverare. Quapropter volendo tenere perseveranter quod tenebat, nullo modo video unde potuisset vel suspicari, nulla alia accidente causa, sola se illud deserturum voluntate. Non nego illum scivisse, quia posset mutare. voluntatem quam tenebat: sed dico non potuisse illum putare, quia ali- quando omni alia cessante causa, sponte mutaret voluntatem, quam perseveranter tenere volebat."

10. Adhuc, Ad idem objicit Anselmus, ibidem': "Si prescivisset casum suum, vel preopinatus fuisset: vel peccasset, aut non. Si previsa tanta poena, quanta peccatum suum secuta est, peccasset: tanto magis puniendus esset. Non ergo hec prescientia illi expediebat. Sed si non peccasset: aut sola voluntate non peccasset, aut timore pene. Sed quoniam non cavisset peccatum solo amore justiliz, ipso opere monstravit. Si vero iimore cavisset, jam juslus non esset perfectione justitia. ] Joan. iv, 18: Perfecta charitas foras mithit timorem. Et sic jam ante casum a perfecta Justitia cecidisset, quod est inconveniens."

In contrarium hujus est: quia 1. Prescientia Dei de malo est futuro: et ex prescientia potest esse revelatio: ergo Deus potuit revelare primo Angelo casum suum: et si Deus potuit revelare, accipiens Angelus revelationem, potuit prescire: ergo Angelus potuit seire casum suum.

2. Adhuc, Deus revelavit Petro casum suum. Matth. xxvi, 34: Antequam gallus cantet, ter me negabis. Et fuit utile Petro: quia postea recordatus verbi quod dixerat Dominus, /levit amare?,

3. Adhuc, Dominus Ninivitis revelavit casum suum. Jone, m1, 4: Adhuc quadraginia dies, et Ninive subverteretur. Et fuit utile Ninivitis, quia penituerunt. Ergo etiam videtur, quod fuisset utile Angelo malo, quod revelatus fuisset ei casus suus.

Utverivs queritur, Utrum malus Angelus ante lapsum sciverit se non debere deflecii a bono in quo erat ?

Et videtur, quod sic: intellectualis enim nature fuit cum deiformi intellectu: ergo scivit quid agendum, et quid non agendum erat: et ita scivit se non debere deflecti, a bono in quo erat.

Unserivs queritur, Utrum sciverit tantam pcenam debere sequi talem culpam si fieret, an non?

Et videtur, quod sic: scivit enim Deum esse justum: ergo scivit eum unicuique pro meritis retributurum: ergo per consequens scivit tantam penam talem culpam esse consecuturam,

Apuvc ulterius queritur, Utram Angelus bonus confirmandus, potuerit prescire casum mali Angeli?

Et videtur, quod sic: omne enim expediens ad permanendum in bono, utile est prescire: sed aliena pericula prescita magis faciunt cautum: ergo utile est ea prescire: et Deus nihil subtraxit utilium: ergo Angelo bono talem dedit prescientiam. Et per eamdem rationem probatur, quod etiam Angelo malo debuit eam dare.

Apuuc ulterius queritur de causa quam Augustinus assignat, quare non debucrit prescire casum suum, dicens quod sapientia est fructus pietatis.

Aut enim hoc intelligitur de pietate Angeli, aut de pietate Dei. Si de pietate Angeli: tunc nulla causa est, quia quod per sapientiam Angelus presciat casum suum, sive non, semper est fructus illius pietatis que theosebia dicitur, hoc est, cullus Dei. Si de pietate Dei: iterum nulla causa videtur esse, quia pietati Dei convenit, quod revelet ea, et efficiat sapientem unumquemque de his que faciunt eum magis cautum: revelatio autem futuri casus magis cautum efficit, sicut probatum est.

Solutio. Consentiendum est cum Augustino et Anselmo, quod malus non potuit nec debuit preescire suum.

Et bona est causa quam ponit Aucustinus: talis enim sapientia accepta per revelationem non esset fructus pietalis, sed potius inductiva tristitie et desperationis: contra pietatem autem suam Deus nihil facit: et ideo sapientem de casu suo facere Angelum, Deum non decuit.

Ad aliud dicendum, quod Augustinus loquitur ibi secundum opinionem quorumdam, qui dixerunt, quod bonis revelata fuit sua confirmatio, malis autem non suus casus. Sed tamen illam Opinionem impugnat, sicut patuit in objiciendo: quia non esset ratio quare sic discrevisset inter eos qui equales erant, quod quibusdam revelaret futurum statum suum, et quibusdam non.

Ab SEQUENS patet jam responsio.

Ad aliud dicendum, quod hbeati esse non poterant, nisi certus esset eis status suus futurus, secundum quod heatitudo proprie accipitur, sicut a Boetio definitur in quinto de Consolatione philosophie, quod "beatitudo est status omnium bonorum congregatione perfeclus:" sic enim dicit confirmationem in gloria. Secundum autem quod beatitudo dicilur status bonus in bonis naturalibus et perfectus, sic nihil prohibet eos prescire suam confirmationem vel suum casum: sicut etiam ex verbis Magistri in objiciendo monstratum est.

Per woc patet solutio ad sequens: quia hoc expresse dicit quod dictum est..

Aviv quod primo objicit Anselmus, dicendum, quod satis bene probat, quod propter hoc presciri non potuit casus Angeli: quia contingens fuit et de futuro: scientia enim de cerlis et necessatiis est, proprie loquendo.

Ad aliud dicendum, quod hoc etiam procedit: quia satis bene probat, quod existimationem et opinionem de casu suo habere non potuit antequam caderet.

Ad sequens dicendum eodem modo: hoc enim bene probat, quod casum suum prescire non debuit.

SIMILITER dicendum ad sequens, quod illud procedit et bene probat.

Ad sequens eodem modo dicendum est: quia bene probat, quod non preopinari vel prescire debuit casum suum.

Ad id quod objicitur in contrarium, Ad object.) dicendum, quod talis revelatio proces sisset ex prophetia prascientie, que, sicut dicit Glossa super Matth. 1, 20 et seg., nhumquam sine nostro impletur arbitrio. Et hoc probat Glossa per illud Jeremie, xvm, et seq.: Repente loquar adversus gentem et adversus regnum, ut eradicem, el destruam, et disperdam illud: si penitentiam egerit gens tlla a malo suo, guod locutus sum adversus eam, agam et ego penitentiam super malo quod cogitavi ut facerem et. Et subito loguar de genie et de regno, ut edificem et plantem illud: si fecerit malum in oculis meis, ut non audiat vocem meam, penitentiam agam super bono quod locutus sum ut facerem et. Unde si talis revelatio facta fuisset Angelo, ex hoc non prescivisset casum suum, nisi sub conditione, scilicet sipeccasset: et hoc scivit etiam sine revelatione. Unde revelatio nihil fecisset.

Ad id quod objicitur de Petro et Ninivitis, dicendum, quod non est simile: homo enim post casum regressum habet ad gratiam: et ideo revelatio illa utilis est homini, nec inducit desperationem. In Angelo autem post casum non est regressus, sicut in antehabitis sepius probatum est: non enim post peccatum penitentia susceptibilis est Angelus. Et ideo talis revelatio in ipso induxisset tristitiam perpetue damnationis et desperationis,et ad aliud utilis non fuisset.

Ad aliud quod ulterius queritur, concedendum est: scivit enim se non debere deflecti a bono in quo erat: non enim potuit eum latere ratio justitia, qui deiformis intellectus fuit. Ratio enim justitie exigit, quod nullus deflectatur a bono in quo est.

Ad id quod ulterius queritur, respondet Anselmus, quod ex ratione Justilie (quam non ignorabat) scivit peenam debere sequi culpam, sed tamen eamdem penam fore secuturam non presumpsit. Et hoc pluribus rationibus probat Anselmus his verbis: "Sicut certum est quia se debere puniri si peceare, ignorare non potuit: ita quia puniretur si peccaret, scire non debuit. Quia enim rationalis erat, potuit intelligere quod juste, si peccaret, puniretur. Sed quoniam judicia Dei abyssus multa', et investigabiles vie ejus®, nequivit comprehendere, an Deus faceret quod juste facere posset." Et subdit aliam causam sic: "Sed et si quis dicat, quod nullatenus credere potuit Deum creaturam suam propter ejus culpam damnaturum, quam tanta bonitate fecerat: presertim cum nullum exemplum justitie ulciscentis injustitiam, precessisset, et certus esset numerum, in quo futuri erant, qui Deo frui deberent, tanta sapientia esse prestitutum, ut sicut nihil habebat superfluum, ita si minueretur, perfectus non esset, nec tam preclarum opus Dei ex aliqua parte permansurum imperfectum: nec ulla ratione scire posset, si homo jam factus erat, Deum humanam naturam pro angelica, aut angelicam pro humana, si caderet, substiturum: sed potius unamquamque in id ad quod facta erat, pro se, non pro alia restitutam: aut si factus nondum homo erat, multo minus putare posset ad substitutionem alterius nature illum esse faciendum." Et subdit: "Si, inquam, aliquis hoc dicat, que inconvenientia inest?" Quasi dicat: Nulla. Beatus tamen Bernardus ad istud verbum aliter respondet, in libro de Gradibus humilitatis, sic dicens, et convertens sermonem ad diabolum: "Credibilius est, quod non previdisti casum tuum, aut propter causam quam superius dixi: quia bonitatem Dei atten dens, dixisti in corde tuo: Non requiret: propter quod, o impie, Deum irritasti: aut quia viso et concupito principatu (quod supra astra ceeli exaltares solium tuum) statim in oculo superbie trabes excrevit, qua interposita casum tuum videre non potuisti. Sic Joseph cum previderet suam exaltationem, non previdit suam venditionem."

Ad aliud quod ulterius queritur, Utrum bonus Angelus potuerit vel debuerit prascire casum mali Angeli?

Respondet Anselmus sic dicens, quod si prescivisset culpam, prescivisset etiam pesnam ex ordine justitie, quam ignorare non posset, propter hoc quod est deiformis intellectus: et non posset nec deberet contemnere penam quam prescivisset, Sicut ergo solus amor juslitie, ita solum odium pcene sulficeret ad non peecandum. Duas igitur habuisset causas non peccandi: unam honestam et utilem, alteram inhonestam et inutilem, id est, amorem justitia, et odium pene. Nam non satis est honestum solo odio pene non peccare, et ad non peccandum inutile est odium pene, ubi solus amor justilie sufficit: et laudabilior est justitia servata ex solo amore justitia, quam si mixtim servaretur eliam ex odio pene. Et ita patet, quod neuter, nec bonus scilicet nec malus decenter potuit aut debuit prascire casum et penam. Licet enim previsum periculum reddat quandoque cautum, tamen justiliam servatam facit servilem et minus laudabilem.

Ad ultimum dicendum, quod quidam dixerunt, sicut in objiciendo dictum est, quod intelligitur de illa pietate que est Qzoci6ia, sive cultus Dei: cujus sine dubio tructus est sapientia, que est donum Spiritus sancti, secundum quod sapientia dicitur sapida scientia, sive per saporem scientia divinorum. Et ille sa- por non acutus, sed potius insipidus factus fuisset per revelationem sui casus: et propter hoc fieri non debuit. Et hoc dicunt Augustinum sensisse: turbasset enim Angelum et in tristitiam posuisset ad saporem divinorum.

Et hoc licet satis bene dictum sit, ta. men aliter posset dici. Dicit enim Tullius in fine prime Rhetorice, quod pietas est benevolentia in parentes. Et ideo in omne bonum parentale pietas vocatur. Angeli enim vocantur filii, Job, 1, 6: Quadam die, cum venissent filit Dei ut assisterent coram Domino. Quod Gregorius exponit de Angelis. Nec potest esse, quin Deus pius pater Angelorum per creationem benevolentiam magnam et dulcem habuerit in eos: nec decuit eum circa Angelos aliquid facere, quod fructus pietatis illius non esset. Revelatio autem cum illuminatio sit ad sapientiam pertinens, fructus est illius pietatis: etcum talis revelatio sui casus inutilis esset et inhonesta ad servandam justitiam sicut paulo ante probatum cst, et nihil induxisset in eo, nisi tristitiam et timorem, non decuit pietatem Det Angelo talem facere revelationem. Et sicut dicit Anselmus, cum minimum inconveniens de Deo sit impossibile, eo quod omnia facit convenienter et decenter, nec potuit, nec debuit Angelo revelare casum: quia hoc non fuisset fructus pietatis, sive benevolentie in Angelum, sed duritiei.

Adhue tamen Anselmus facit fortissimam objectionem. Deus enim homini primo revelavit in quo posset cadere, et poenam casus cum dixit: De ligno scientie boni et mali ne comedas?: et hoc est -in quo posset cadere. Et subjungit: In quocumgque die comederis ex eo, morte morieris: et hec erit pena: ergo et Angelo potuit et debuit revelare ulrumque istorum.

Et ad hoc respondet Anselmus sic: "Non est eadem ratio in hominibus,et in illo Angelo. Hominum enim natura propter peccatum primi parentis innumerabilium incommodorum facta est passibilis, ex qua passibilitate multis modis gratia nobis operatur incorraptibilitatem. Ile vero (scilicet Angelus) nullo peccato precedente peccati alicujus mali non invenerat passionem: et ideo per revelationem sui casus in tristitiam, que maxima peena est, induci non debuit." Alii quidam dixerunt, quod duplex est peena, scilicet promovens, et suffocans. Promovens est, que valet ad meritum: et hance quandoque infligit Deus sine culpa, sicut patet in beato Job. Suffocans est, que non valet nisi ad desperationem et tristitiam, qua mortem operatur. I] ad Corinth. vir, 10: Sxeuli tristitia mortem operatur. Kt hanc Deus numquam infligit sine culpa precedente. Unde cum dolor de casu qui ex revelatione fieret in Angelo, pena sit suffocans, et non promovens, in Angelum ante peccatum cadere non debuit, nec potuit.

MEMBRI TERTII ARTICULUS II. Utrum boni Angeli aliquid praesciverunt de sacramento Incarnationis quod futurum erat ?

Secundo queritur, Utrum boni Angeli aliquid presciverunt de sacramento Incarnationis quod futurum erat ?

Et circa hoc duo queruntur. Primum est, Utrum presciverunt sacramentum Incarnationis ? Et secundum, Utrum ex naturali cognitione possint cognoscere futura ?

ARTICULI SECUNDI PARTICULA TI.

Utrum Angeli presciverunt sacramentum — Incarnationis ?

Ad primum objicitur sic: 4. Augustinus in libro V super Genesim ad litteram: "Sic fuit absconditum a seculisin Deo mysterium incarnationis, ut, sicut dicitur, ad Ephes. m, 10, tamen innotesceret principatibus et potestatibus in celestibus per Ecclesiam: quia ibi primitus Ecclesia que post resurrectionem congreganda fuit, ese ceepit. Hlis ergo (scilicet Angelis) a seculis innotuit, quia omnis creatura non ante secula, sed a seculis incepit." Ergo Angeli a principio cognoverunt mysterium incarnationis.

Contra: 1. Isa. uxur, 1, super illud: Quis est iste qui venit de Edom? Dicit Hieronymus, quod "Angelice potestates non intellexerunt ad plenum mysterium Incarnationis, donec innotuit eis per Ecclesiam et Apostolorum predicationem."

2. Adhuc, Dionysiusin Celesti hierarchia, tractans illud idem: Quis est iste gui venit de Edom ? dicit, quod "Angeli inter se moverunt istam questionem coram Christo ascendente, ut ipse ex benevolentia illuminaret eos de quesitis: et propter reverentiam ab ipso immediate hanc questionem non quesiverunt." Cum ergo non sit questio, nisi de ignoratis, videtur quod mysterium Incarnationis usque ad illud tempus ignoraverunt.

Solutio, Ad hoc dicendum, sicut dicit Glossa super epist. ad Ephes. i, 10, super illud: Ut innotescat principatibus et potestatibus in celestibus per Ecclesiam. "Per hoc enim innuitur expresse, quod aliquid didicerunt per Ecclesiam de mysterio Incarnationis." Propter quod distinguit Glossa, quod superioribus Angelis non quidem a principio creationis, sed a principio formationis cum dictum est: Fiat lux. Et facta est lux , innotuit mysterium Incarnationis. Aliis vero inferioribus non plene innotuit, nisi postquam factum est, et predicatum ab Apostolis. Et ita pro diversis Angelis utrumque verum est, scilicet quod et a principio cognoverunt aliqui, et alii non cognoverunt, nist postquam impletum est.

Posset tamen dici, sicut in antehabitis dictum est, quod duplex est notitia Angelorum, scilicet in verbo, et in proprio genere Sive in propria natura. Et sic dicendum, quod in verbo a principio sue creationis cognoverunt mysterium Incarnationis: sed in proprio genere non cognoverunt, nisi postquam factum est. Et hoc confirmatur per Augustinum in libro V super Genesim ad litteram, sic dicentem: "In Deo non tantum innotescit Angelis quod absconditum est, sed etiam apparet eis cum manifestatur atque propalatur." Et hoc iterum confirmatur per verbum Apostoli, I ad Timoth. in, 16: Et manifesie magnum est pietatis sacramentum, quod manifestalum est in carne, justificatum est in spiritu, apparuit Angelis, predicatum est Gentibus, cereditum est in mundo, assumptum est in gloria, Ubi Glossa dicit sic: "Apparuité Angelis, qui ex eo profecerunt, quod hoc factum est. Non enim in Deo tantum innotescit Angelis quod absconditum est, veruam etiam hoc eis apparet cum efficitur atque propalatur. Ideo dicitur apparuisse Angelis homo Christus, non jam in forma humanitatis, sed in potestate. Qui enim prius humi lis visus est per carnem, devicta morte, in majestate apparuit, qui natus ut homo non erat tantum homo: ui agnoscenies Angeli mysterium quod prius latuit declaratum in carne, genu illi flectentes, quasi Deo gratias agant, quia veritatem dixerunt."

ARTICULI SECUNDI PARTICULA II. Utrum Angeli ex naturali cogniiione possint cognoscere futura ?

Deinde queritur, Utrum ex naturali cognitione possint cognoscere futura ?

Et videtur, quod sic. 4. Isidorus in libro de Institutione Ecclesiastica: "Triplici prescientie acumine vigent demones, scilicet subtilitate nature, experientia temporum, revelatione supernorum spirituum." Cum ergo non reveletur nisi quod scitur, et Angeli boni revelent malis spiritibus futura, ipsi sciunt futura per naturalem cognitionem,

2. Adhuc, Augustinus in libro IL seper Genesim ad litteram: "Aliquando ipsi nefandi spiritus que: ipsifacturi sunt, divinando predicunt. Angeli vero ex prima potestate nature potuerunt coenoscere futura que per ipsos fienda erant." Ex hoc accipitur, quod et Angelus bonus, et Angelus malus potestatem habet faciendi futura: sed minus est cognoscere, quam facere: ergo multo magis habent precognitionem futurorum.

3. Adhuc, Augustinus in libro Retractationum: "Compertum est, quod multa futura predicunt mali Angeli quem admodum eveniunt:" sed melior est cognilio boni Angeli, quam mali: ergo multo magis possunt hoc boni Angeli, quam mali: nihil autem preedicitur, nisi quod prescitur: ergo ex naturali cognitione possunt precognoscere futura.

4, Adhuc, Gregorius Nyssenus in libro de Homine, inducit dictum Socratis dicentis, per circulationes triginta sex millium annorum variari mundum, ita quod dii quorum vita longa est, experientia unius circulationis predicebant mulla futura in alia circulatione que similis illierat: sed dii Gentium sunt dzemonia, ut dicit Psalmista, Psal. xcv, 5. Si ergo demones possunt hoc, multo magis bont Angeli naturali cognitione.

5. Adhuc, Augustinus in libro IX de Civitate Dei: "Quorumdam signorum nobis occultorum majore experientia multo plura demones, quam homines futura prospiciunt '." Et ex hoc sequitur idem: quia vigor naturalis intelligentia major est in bonis Angelis, quam in malis.

In contrarium est, quod 4. Futura singularia incerta sunt, nec cognosci possunt, nisi ab eo in quo contingenter non sunt, sed sunt idem quod ipse cognoscens: et hoc est solus Deus: solus crgo Deus est qui potest habere cognitionem futurorum contingentium.

2. Adhuc, Futura contingentia non possunt cognosci, nisi per causam, quia futurum in se non est. Dicit enim Aristoteles in IV Physicorum, quod futurum nondum est: nihil est causa futurorum certa et stans nisi Deus: ergo nihil coenoscit futura nisi Deus.

Adhuc, Dionysius dixit, quod "Deus multa cognoscit unite, et contingentia certitudinaliter:" certitudinaliter ergo fulura contingentia non noyit nisi Deus: non ergo Angelus, sive bonus, sive malus.

4. Adhuc, Aristoteles dicit, quod nullus ignorat scipsum nisi insipiens: causa ergo faciens aliquid per intellectum, non ignoravit seipsam facientem: solus Deus est causa faciens futura et cognoscens: ergo si solus novit futura, non ergo Angelus bonus vel malus.

5. Adhuc, Si Angeli boni vel mali cognoscerentfutura, cum fulura in se non sint, et ita in proprio genere cognosci non possunt, oporteret quod in Angelis esset aliquid, in quo sicut in causa essent futura: sicut videmus, quod artifex cognoscit futura per artemsuam operanda: quia sunt in ipso per rationem et ordinem artis. Nihil talium est in Angelis bonis vel malis, Ergo videtur, quod nec Angeli boni vel mali cognoscant futura.

6. Quidam tamen adhue objiciunt dicentes, quod certior est cognitio in Angelis bonis et malis, quam in hominibus: sed quidam homines, astronomi scilicet, precognoscunt quedam futura de imbribus, et ventis, et dispositione totius vite et ordine: et de hoc scripserunt et libros et arlem, sicut- Ptolemeus in libro qui Arabice dicitur Alarka, et Latine Quadripartitum, ubi per artem docet quid in singulis in tali vel tali constellatione natis futurum sit: et quid fulurum sit, et quid civitatibus et regnis per artem docet in libro centum viginti questionum. Si ergo hoc hemo potest cognoscere: cum potenlior in cognilione naturali sit Angelus tam bonus quam malus, multo magis potest cognoscere Angelus, et sic futura precognoscit.

Solutio. Respondendum est ad hoc per auctoritatem Augustini in libro XI Civitate Dei?, ubi sic dicit: "Aliud est temporalibus temporalia, et mutabilibus mutabilia conjectare, eisque temporalem et mutabilem modum sue voluntatis et facultatis inserere, quod demonibus cerla ratione permissum est. Aliud autem in eternis incommutabilibus Dei legibus, que in ejus sapientia vivunt, mutationes temporum previdere, Deique voluntatem que tam certissima quam potentissima est, divini spiritus ejus participatione cognoscere, quod sanctis Angelis recta discretione donatum est."

Unde distinguendum est de cognitione futurorum.

Est enim cognitio futurorum certa et per certam causam. Et hance non habet nisi Deus, qui stans et certa et immobilis causa est omnium eorum que fiunt, ut dicit Dionysius. Et si aliquid a se factorum ignoraret, oporteret quod causa in illa parte vacua esset ab illo effectu: hoc enim expresse dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus .

Est iferum cognitio futurorum per contemplationem in Verbo, quod ars factiva est omnium futurorum, ut dicitur, Joan. 1, Jet 4: Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipsa factum est nihil quod factum est. In ipso vita erat, et vita erat lux hominum. Et sic quedam futura, scilicet ad que illuminat Verbum, possunt cognoscere Angeli sancti contemplantes in Verbo.

Est iterum cognitio futurorum in habilibus concreatis Angelis, qui sunt similitudines sive rationes universalis ordinis artis, qua fit, regitur ct disponitur mundus. Et in hac similitudine sive specie per naturalem cognitionem multa cognoseunt Angeli de futuris.

Est iterum cognitio conjecturalis per signa sive ccelestia, que sunt in motibus astrorum, vel in effectibus eorum, in elementis et elementatis, que per experientiam accipiuntur: sicut dicit Ptolemeus in. Centilogio, quod prognosticator qui a stellis secundis prognosticandi rationem accipit, sepe veriora dicit. Et vocat stellas secundas, impressiones astrorum resultantes in elementis et elementatis: sicut est illud Avicenna, quod multa cesaries durorum et nigrorum pilorum in juventute, maniam signat in pro cessu aetatis: significat enim melancholiam nigram in cerebro, que processu temporis maniam inducit. Et sicut est iJlud Aristotelis in Problematibus, quod austrinis existentibus in estate et autummo, moribunda erit hiems, maxime in mulieribus et parvulis: signat enim dominium phlegmatis et abundantiam quod maxime dominetur in mulieribus et parvulis: in mulieribus propter sexum, ef in parvulis propter aetatem: et hoc tempore phelgmatis quod hiems est, abundabit, et perimet. Et hanc scientiam futurorum habent homines, et multo magis demones, qui vivaciores habent sensus et intelligentias ex talibus signis conjecturandi futura,

Harum cognitionum prima certissima est et infallibilis et universalis. Secunda certa, sed non universalis: quia lux Verbi non illuminat, nisi ad que vult, et sicut vult. Tertia probabilis est, et non certa: futura enim contingentia non sunt in similitudinibus concreatis Angelis per modum certitudinis, sed per modum probabilitatis. Quarta nihil habet certitudinis, sed quiddam conjecturalis probabilitatis. Propter quod et ipse Ptolemeus dicit, quod divinans in astris non certitudinaliter debet predicere: effectus enim talium signorum non veniunt ad generata, — nisi per aliud et per accidens, et s#epe possunt impediri non solum per omnipotentem Dei voluntatem, sed etiam per causas naturales in contrarium disponentes, et aliquando per operationem sapientis hominis.

His habitis, facile est respondere ad objecta.

Ad primum ergo dicendum, quod Angeli bonisciunt futura vel in Verbo velin habitilius concreatis.et sic revelant ea: sed hee cognitio probabilis est et particularis,

Ad aliud dicendum, quod ex illa auctoritate non sequitur,nisi quod quedam particularia predicunt, que a Deo facere permittuntur.

Ad aliud eodem modo dicendum est: Angeli enim mali non nisi conjecturaliter predicunt quedam fulura, que ex eisdem conjecturis et habitibus concreatis melius predicunt Angeli boni per naturalem cognitionem.

Ad aliud dicendum, quod talis predictio non est nisi ex conjecturis. Et bene concedimus, quod talem praescientiam melius habent Angeli naturali cognitione, quam demones: quia demones etiam naturalem cognitionem habent obscuratam per peccatum. Tamen in prehabitis. ubi de eternitate mundi disputatum est, probatum est, quod in hoc non bene dixit Socrates.

Ao autup dicendum, quod ex illa auctoritate nihil aliud accipitur, nisi quod conjecturaliter precognoscunt futura et ex signis, et hoc verum est.

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum, quod bene probatur per hoc, quod solus Deus certitudinaliter precognoscit futura contingentia.

Eopem mopo dicendum est ad dictum Aristotelis: solus enim Deus qui facit contingentia et necessaria, novit ea certitudinaliter et per seipsum ut causam stantem et necessariam.

Ab sEquenTia tria eodem modo dicendum est: quia non cognoscunt futura, nisi conjecturaliter et probabiliter.

Ad ultimum dicendum, quod per hoc non probatur, nisi quod homo et Angelus et bonus et malus futura de dispositione hominis et mundi conjecturaliter et probabiliter possunt cognoscere, et non certitudinaliter: et Angelus melius cognoscit quam homo: et bonus Angelus melius quam malus.