Primum est, que sit origo primi peccati ? scilicet utrum res bona vel res mala? Secundum, In qua re sit peccatum ? Tertium, Quid sit peccatum ? Quartum, De divisionibus peccatorum. Quintum, De differentia eorumdem.

Membrum 1

Quae sit origo primi peccati, scilicet utrum res bona vel res mala? Et, In qua re sit peccatum?

MEMBRUMI II. Quae sit origo primi peccati, scilicet utrum res bona vel res mala? Et, In qua re sit peccatum?

Primo ergo queritur, Que sit origo peccati?

Et dicit Magister, quod res bona. Quod non videtur esse:

1. Contrarium enim non oritur de contrario, sed potius destruitur: bonum et malum contraria sunt: ergo malum non oritur ex bono.

2. Adhuc, Matth. vu, 18: Non potest arbor bona malos fructus facere, neque arbor mala bonos fructus facere. Unaqueque enim arbor ex fructu suo cognoscitur, Ergo videtur, quod malum non oritur ex bono, et e conversO.

3. Adhuc, Matth. xm, 27 et 28: Domine, nonne bonum semen seminasti in agro tuo? Unde ergo habet zizania? Respondet Dominus: Inimicus homo hoe fecit. Ergo videtur, quod bonum semen sit a Deo: malum autem quod significatur per zizania, sit ab inimico qu! diabolum significat, ut ibidem in Glossa dicitur, sive principem tenebrarum. [x hoe concluditur, quod malum non oritur ex bono.

4, Adhuc, Matth..vi, 16: Neumguid colligunt de spinis uvas, aut de tribulis ficus ? Quasi dicat: Non. Videtur ergo, quod malum ex bono non oritur, nec e converso.

3. Adhuc, Lux non oritur a tenebris, nec e converso. Damascenus et Dionysius in libro de Divinis nominibus ', dicunt, quod bonum est lumen spirituale, et malum tenebra. Ergo videtur, quod nec bonum oritur ex malo, nee malum ex bono: et sic videtur falsum esse, quod bonum sit origo mali.

Contra: 1. Augustinus in libro Responsionum contra Julianum hereticum, qui dixit: Si ex natura peccatum est, tunc mala natura est. Respondet Augustinus "Queso, ut si potest, respondeat. Manifestum est ex voluntale mala tamquam ex arbore fieri omnia mala opera tamquam fructus malos, sed ipsam malam voluntatem unde dicit cxortam, nisi ex bono? Si enim ex Angelo, quid est Angelus nisi bonum opus Dei. Si ex homine, quid est ipse homo nisi bona et laudanda natura? Imo quid erant hi duo antequam oriretur in eis mala voluntas, nisi honum opus Dei, et bona et laudanda natura?" Malum ergo oritur ex bono.

2. Adhuc, Dionysius in libro de Divinis nominibus dicit, quod "malum non repugnat bono in quo est, et ex quo oritur." Idem ibidem dicit, quod "malum non coalescit nisi in bono." Ergo malum est ex bono et in bono,

3. Adhuc, Logice objiciunt quidam, quod privatio non est nisi cirea habitum, nec orilur nisi ex habitu privato: malum privatio boni est: ergo circa bonum est: nec oritur nisi ex bono. 4. Adhuc, Sicut narrat Aristoteles in XT prime philosophiae, Pythagoras dixit, quod locus mali in quo fundatur et est, non est nisi bonum. Ergo cum locus principium sit ortus et generationis ejus quod est in loco, videtur quod malum oritur ex bono, et est in ipso.

Urerivs queritur hic de hoc quod dicit Magister in illo cap. Ldeoque in his contrariis que bona et mala vocantur, illa dialecticorum regula deficit, qua dicunt, nulli rei duo simul inesse contraria. Et subdit: "Cum autem bona et roala nullus ambigat esse contraria, non solum simul esse possunt, sed mala omnino sine bonis et nisi in bonis esse non possunt. Et haec duo contraria ita simul sunt, ut si bonum non esset in quo esset malum, malum prorsus esse non posset." Hoc autem videtur falsum; unum enim destructivum alterius, non potest cum ipso salvari: quia unum destruitur ex altero, et sic non est, et ideo non salvatur cum ipso.

2. Adhuc, Subjectum denominatur a forma que e:t in ipso, sicut album et nigrum dicitur, in quo est albedo et nigredo. Si ergo malum est in bono, bonum dicetur malum: et qui hoc dicunt, incidunt in maledictionem Prophete Isaie, v, 20: Ve qui dictis malum bonum, et bonum malum: ponentes tenebras lucem, et lucem tenebras, etc. |

Solutio. haec questio subtiliter disputata est in principio istius summe, tractatu de Bono et malo, questione, Unde malum? ? et ideo breviter hic pertranseundo dicimus, quod sicut Magister ex verbis Augustini probat, malum non oritur nisi ex bono, sicut patet per auctoritates et rationes inductas: sed non oritur ex ipso in quantum bonum est, sed in quantum deficiens est a specie, modo, et ordine, quibus determinatur bonum. Bonum enim est, ut dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus, quod "est a bono plantatum in bono et ad bonum." Unde si avertitur a bono a quo est, tunc avertitura suo principio: et si averlitur a specie boni in qua plantatum est, tunc per aversionem a bono a quo est, caret modo debito quo esse debet bonum: et per aversionem a specie boni in qua est plantatum, caret specie: et per amissionem ordinis ad bonum, caret ordine: et sic caret omnibus his quibus determinatur bonum secundum rationem boni, et non retinet nisi id quod est subjectum boni, quod est ens quoddam a Deo creatum, Et sie oritur ex eo malum et in Angelo et in homine: quia sic procedens in actum, non potest procedere nisi inactum malum, qui peccatum est et malum. Unde Augustinus in Enchiridion: "Peccatum est actus incidens ex defectu boni." Et sic malum oritur ex bono, hoc est, ex eo quod est bonum non in quantum bonum, sed in quantum deficiens est a ratione boni.

Ad primum ergo dicendum, quod contraria non oriuntur ex se invicem, sed potius destruunt se: nec malum orilur ex bono in quantum bonum est, sed in quantum deficiens est a bono. Et sic unum contrariorum semper oritur ex altero in omni motu: quia ex continua abjectione albi oritur nigrum: et sic est in omnibus aliis.

Ad aliud dicendum, quod verba Domini intelliguntur per se: quia arbor mala in quantum mala, non potest fructus bonos facere, nec e converso: sed arbor que est mala, per defectum boni, licet bona sit in quantum est, quia omne quod est, bonum estin quantum est, potest facere malos fructus.

Ad aliud dicendum, quod semen bonum non est nisi a Deo: semen autem malum in quantum malum, est ab ini mico. In quantum vero est, sic bonum est, et a Deo est.

Ad aliud dicendum eodem modo, quod spine in quantum spine, hoc e t, in quantum deficiunt a bono vitis, non proferunt uvas: tamen in quantum sunt, sunt natura bona quedam, sed deficiens a bono vitis.

Ad aliud dicendum, quod lux non oritur ex tenebris, nec e converso per se: sed ab occasu lucis oritur tenebra, cum tenebra nihil sit nisi defectus lucis, ut dicit Augustinus, et malum nihil aliud sit nisi defectus boni.

Ad 1tna gue inducuntur in contrarium, dicendum quod concedenda sunt, et procedunt secundum dicta Sanctorum et secundum fidem Catholicam.

Ad id quod ulterius queritur de reeula dialecticorum, dicendum quod regula dialecticorum non fallit si recte intelligatur: quia quando dicitur, quod duo contraria non possunt simul esse in eodem, intelligitur secundum idem et per se: et sic numquam fallit. Quando autem malum dicitur esse in bono, ete converso, hoc non est secundum idem, sed malum inest secundum defectum eorum quibus determinatur bonum, modo scilicet, specie, et ordine: bonum autem secundum id quod est natura quedam et substantia a Deo creata.

Ad uitrimum dicendum, quod verum est, quod subjectum denominatur a forma que est in ipso: sed nihil prohibet duas formas contrarias esse in,eodem, non secundum idem, et ab utraque denominari secundum quid, non simpliciter.

Et que inducuntur de maledictione Propheta solvit ipse Augustinus dicens, quod Propheta intelligit de bonis per se, et malis per se, sicut sunt virtates et vitia: sicut qui diceret castitatem esse malum, et adulterium bonum, ille incideret in maledictionem Prophete: sed non ille qui dicit, quod id quod est bo. num per naturam et substantiam, est malum per defectum eorum quibus determinatur bonum.

Quop Secundo queritur, In qua re stpeccatum sicut in subjecto? jam patet solutio per id quod jam disputatum est supra.

Membrum 2

Quid sit peccatum?

MEMBRUM III. Quid sit peccatum?

Tertio queritur, Quid sit peccata?

Quam questionem Magister disputat in libro IL Sententiarum, in distinct. XXXV, ibi, Post haec videndum est quid sit peccatum. In distinctione XXXII, in qua querendum fuit, in qua re sit peccatum, determinat cum illa quaestione que est de origine peccatt.

Hic vero querendum est, Quid sit peccatum ?

1. Et ponit Magister duas definitiones, utramque Augustini.

Prima est: "Peccatum est omne dictum vel factum vel concupitum quod fit contra legem Dei ."

2. Secunda est ex libro de Duabus animabus: "Peccatum est voluntas retinendi vel consequendi quod justitia vetat ?."

3. Inveniuntur etiam alie et ab aliis sanctis date.

Augustinus in libro de Libero arbitrio: "Peccatum est spreto incommutabili bono rebus mutabilibus adherere ,"

4, Adhuc, Ambrosius in libro de Paradiso: "Peceatum est prevaricatio legis divine, et ccelestium inobedientia mandatorum °."

5. Adhuc, Augustinus in libro de Vera religione: "Peccatum est appetere que Christus contempsit, vel fugere que sustinuit."

6. Adhuc, Augustinus, "Peccatum est carentia debite justitie ex propria voluntate procedens,"

OxsiciruR autem contra primam: quia illa tantum videtur dari de actuali mortali, sicut et ibidem dicit Magister: et sic videtur, quod definitio in plus sit quam nomen, quod inconveniens reputatur in VLE Zopicorum. Veniale autem peccatum est aliquod dictum vel factum contra legem Dei: et tamen non est mortale: compatitur enim secum gratiam: ergo definitio est male assignata.

Contra sEcuNDAM objicitur, quod non videtur dari de peccato ut peccatum est, sed potius de peccato ut est iniquitas. Et hoc probatur per Augustinum, qui tractans illud epist. ] Joannis, m1, 4: Omnis qui facit peccatum, et iniguitatem facit. Et peccatum est iniquitas, sicut dicit in Glossa, vézo¢ Grace, Latine lex. Inde anoma, iniquitas, que contra legem Dei fit, quasi sine lege. Et ideo dicit: "Peccatum est iniquitas: quidquid enim peccamus, contra legem Dei facimus. Unde, Psal. cxvm, 4119, dicitur: Prevaricantes reputavi omnes peccatores terre: quia non custodierunt legem: non solum, qui legem scriptam contemnunt, sed etiam qui innocentiam legis naluralis corrumpunt." Videtur ergo, quod peccatum hic non definitur ut peccatum, sed ut iniquitas, et ut inobedientia quedam est: et ita videtur ista definitio dari de hoc quod accidit peccato, et noa de eo quod essentialiter convenit peccato: accidit enim peccalo contra legem Dei esse: et sic definitio est male data, quia non per essentialia, sed per accidentalia datur.

Siuirer objicitur contra terliam:

Secundum enim illam videtur, quod omne peccatum actuale procedit ex contemptu: quod omnino falsum est: multa enim sunt peccata ex infirmitate, et mulla ex ignorantia.

2. Adhuc, Contra ordinem partium positarum in definilione objicitur: quia peccatum actuale distinguitur penes conversionem ad mutabile bhonum, sicut gula, luxuria, et hujusmodi. Si ergo hoc est principale in definitione, primo deberet poni, et non ultimo.

3. Adhuc, In omni peccato est aversio a bono incommutabili ad bonum commutabile, ut dicit Augustinus tractans illud Jeremie, n, 13: Duo mala feeit populus meus: me dereliquerunt fontem ague vive, et foderunt sibi cisternas, cisternas dissipatas, que continere non valent aquas. Per illa ergo duo deberet definiri, et non per contemptum et adhesionem.

Simmuirer objicitur contra quartam: prevaricatio enim est formale in peccato et commune, et per hoc non specificatur in actuale peccatum: definitio autem debet dicere esse actualis peccati secundum quod est actuale: cum ergo non distinguatur per hoc a peecato cordis et a peccato oris, videtur quod definitio mala sit.

Sminirer objicitur contra quintam: quia circa mutta est peccatum que Christus nec contempsit nec sustinuit: et sic delinitio insufficiens est.

Simitirer objicitur contra sextam et ulltimam:

1. Carentia enim debite justitie est in actuali et originali: ergo videtur, quod illa definitio non sit convertibilis cum actuali.

2. Adhuc quod dicit, Bx propria voluntate procedens, videtur inconvenicnter esse dictum: quia per hoc quod dicit, Carentia debite justitie, peccatum est malum: et nullum malum potest esse volitum: quia dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus ', malum est innaturale, incausa'e, involuntarium, infeecundum et pigrum: et penitus nihil appetit, nec appetere potest: quia appeteret suam destructionem, quod esse non potest: male ergo dicit, Lx propria voluntate procedens,

Adhuc, Cum in omni peccato sit aversio ab incommutabili bono, et conversio ad bonum commutabile, queritur, Utrum in peccato sint sicut duo?

Videtur, quod sicut duo, propter aucloritatem supra inductam, Jerem. u, 13: Duo mala fecit populus meus.

Contra: In omni motu unus est recessus a termino a quo, et accessus ad terminum ad quem: et hec duo faciunt unum motum. Cum ergo in omnibus definitionibus supra inductis hec duo ponantur ut duo et non ut unnm, videtur quod omnes male sint assignate.

Adhuc, Cum unius rei unica sit definitio, queritur, Penes quid accipiuntur tot definitiones ?

Solutio, Dicendum ad id quod contra, primam objicitur, quod veniale peccatum, peccatum quidem est quod in dicto vel facto vel concupito consistit: sed direcle non est contra legem Dei, sed magis preter legem Dei. Unde in hoc quod dicit, Contra legem Dei, coarctatur definitio ad mortale: et sic nomen et definitio sunt equalis ambitus in communitate.

Ad id quod objicitur contra secundam, dicendum quod peccatum non est peccatum nisi quia vetatur a justitia divina: quia illi non congruit, cui si congrueret, peccatum non esset. Et ideo non accidit peccato iniquitatem esse, sed per se convenit ei, sicut patet in Glossa ibidem ab Augustino posita. Unde definitur ex his que per se et essentialiter conveniunt peccato et non per accidens.

Ad id quod contra tertiam obficitur, dicendum quod cum dicitur, Spreto, intelligitur de contemptu reali, qui est in omni peccato actuali, sive sit ex infirmitate, sive ex ignorantia sive ex malitia. In omnibus enim illis preponitur bonum commutabile bono incommutabili, et sic spernitur.

Ad id quod objicitur de ordine partium, dicendum quod naturalis est: quia spernere bonum incommutabile, formale est in peccato, per quod peccatum ponitur in esse peccati et mali. Per converti autem ad bonum commutabile, non distinguitur nisi in esse mali per materiam circa quam est. Unde conversio ad bonum commutabile, nihil haberet peccati, nihil mali, nisi esset aversio que adjuncta est tali conversioni.

Er quop dicitur: Duo mala fecit populus meus, etc. Dicendum est, quod in uno peccato est duplex ratio peccati; quod enim dercliquerunt fontem aque vive, est aversio: et quod foderunt sibi cisternas, hoc est conversio ad bonum commutabile: in quo famen non sunt aque satiantes silim concupiscentia: quia temporalia bona non satiant, eo quod simpliciter non sunt, sed secundum quid, ut hic scilicet et nunc: bonum enim simpliciter et ubique et semper est bonum.

Ad id quod objicitur contra quartam, dicendum quod illa definitio bona est et valde conveniens omni peccato mortali, sive sit in dictis, sive in factis. Actuale enim dicitur ab actu generali, sive sit actus cordis, sive actus oris, sive actus operis presumptus contra obedientiam ccelestium mandatorum. In quodlibet enim illorum est prevaricatio legis divine, que lex regula est tam oris, quam cordis, et etiam operis: omnia enim regulantur ad ipsam. Et propter hoc dicitur in Psalmo xxxv1, 31: Lex Dei in corde ipsius, et non supplantabuntur gressus ejus.

Ad id quod objicitur contra quintam, similiter respondendum est sicut supra, quod intelligitur de peccato actuali. Christus enim omnia contempsit qua non approbavit: et omnia sustinult que invitus toleravit, sicut omnia peccata in se vel in alio sustinuit: et sic generalis efficitur definitio.

Ad id quod objicitur contra sextam et ultimam, dicendum quod carentia debite justitie aliter est in originali, et aliter in actuali. In originali est carentia debite justitia, que debetur nature innocenti si sine peccato perstitisset. ln actuali autem carentia debite justilie personalis, que rectificat cor, et os, et opera.

Er qvop dicttur, Ex propria voluntate procedens, dicendum quod hoc additur tamquam causa efficiens: quia dicit Augustinus, quod peccatum est adeo voluntarium, quod si non sit voluntarium, non sit peccatum.

Et ad hoc quod inducitur de Dionysio, dicendum quod malum non potest esse volitum sicut bene probat objectio: sed id quod est malum in actu, in verbis, in cogitatis, potest esse volitum. Proverbiorum n, 14: Lelantur cum male fecerint, et exsultant in rebus pessims.

Ad id quod ulterius queritur, Utrum aversio et conversio sunt in peccato ut unum, vel ut duo?

Dicendum, quod ut duo constituentia unum peccatum, in quo aversio est ut forma, conversio ut materia, sicut supra dictum est.

Ad id quod contra objicitur de motu, dicendum quod bene simile est, et bene aptatum: terminus enim a quo semper est in abjectione, terminus ad quem semper in assumptione, ut in motu actualis peccati in commutabile bonum continue abjicitur, commutabile semper assumitur per delectationem, sicut dicitur, Jacobi, 1, 14: Unusguisque tentatur a concupiscentia sua, abstractus et illecius. Glossa: "Abstractus a bono incommutabili, illectus a bono commutabili." Et dicendum, quod in omnibus definitionibus hec duo ponuntur ut constituentia peccatum, ut dictum est: et ideo omnes bene date sunt.

Ad id guod ultimo queritur, dicendum quod licet unius rei unicum sit esse et unica definitio essentialis: tamen illud esse diversos habet respectus et comparationes ad diversas causas, materialem, formalem, et finalem. Et ad materiam comparatur tripliciter: quia triplex est materia peccati, scilicet in qua, ex qua, et circa quam datur peccatum.

Unde prima datur per materiam in qua est peccatum, quod est dictum, vel factum, vel concupitum: et per defectum forme regulantis ad virtutem, que notatur in hoc quod dicitur, contra legem Dei.

Secunda datur per causam efficientem que est voluntas: et per defectum forme regulantis, que est justitia generalis secundum quod definitur ab Anselmo, quod "justitia est rectitudo voluntatis."

Tertia datur per duo que sunt essentialia omni actuali peccato unum formale, et alterum materiale: que sunt aversio et conversio, sicut sepe diclum est.

Quarta datur per defectum forme regulantis in actibus ad finem debitum..

Quinta datur per materiam in qua est peccatum, scilicet in his que Christus contempsit et sustinuit, eo modo quo supra expositum est: et per causam efficientem que est appetitus.

Sexta et ultima datur per id quod est formale in peccato, quod est carentia debite justitie, et per causam efficientem que est propria voluntas.

Membrum 4

De divisionibus peccatorum.

MEMBRUM IV. De divisionibus peccatorum.

Quarto, Queritur de divisionibus peccatorum.

Inveniuntur autem sex divisiones a Sanctis tradite.

Prima est penes reatum peccati, et illa est, quod peccatum aliud est veniale, aliud mortale.

Secunda datur penes instrumenta peccati, quibus peccatum perficitur, et illa est haec: Peccatum aliud cordis, aliud oris, aliud operis: sicut etiam supra dictum est, quod peccatum est dictum, vel factum, vel concupitum contra legem Dei.

Tertia datur penes materiam in qua est peccatum, et est hec: Peccatum aliud superbia, aliud invidia, aliud acedia, aliud ira, aliud luxuria, aliud gula.

Quarta datur penes causas ex quibus oritur peccatum, et est hec: Peccatum aliud est ex infirmitate, aliud ex ignorantia, aliud ex industria sive ex certa malitia.

Quinta datur penes inclinantia ad peccatum, et est Augustini haec: Peccatorum aliud est ex timore male humi- hante, aliud ex amore male inflammante. Et est in Glossa super illud Psalmi Lxxix, 17: Incensa tgni et suffossa.

Sexta datur penes fines peccatorum, et hec est: Peccatum aliud est ex concupiscentia carnis, aliud ex concupiscentia oculorum, aliud ex superbia vite. Et est in Glossa super illud epist.I Joannis, u, 16 Omne quod est in mundo, concupiscentia carnis est, et concupiscentia oculorum, et superbia ole.

Praeter has sex inveniuntur adhuc due a sanctis tradite. Una est penes eum in quem peccatur, et est haec: Peccatum aliud in Deum, aliud in proximum, aliud in seipsum, secundum quod etiam supra dictum est, quod peccatum est spreto bono incommutabili mutabilibus rebus adherere. Peccatum enim in Deum spernit incommutabile bonum, In seipsum vel in proximum adheret mutabili bono, quod ipse est, vel proximus est..

Alia datur penes formale in peccato, et est haec: Peccatorum aliud delictum, aliud commissum, secundum quod etiam supra dictum est, quod peccatum est actus incidens ex defectu boni.

Queritur ergo de ommibus istis divisionibus, et primo de prima, que est, quod peccatum aliud veniale, aliud mortale.

Incipiendum est ergo de veniali, ut de infimo ad superiora progrediamur.

De veniali queremus in genere duo, scilicet de veniali in se quid sit, et in comparatione ad gratiam querendo quam oppositionem habet ad gratiam.

In se de veniali queremus quinque.

Primum est, An sit macula in anima? et, Si macula est, in quo differt a macula mortalis peccati ? Secundum est, Utrum sit malum voluntarium, et quare dicatur veniale ? Tertium, Quid sit veniale, et in quo differat a mortali ? Quartum est, Quam proportionem habet ad mortale, et que sit radix ejus, et in quo sit sicut in subjecto? et, Utrum in hac vita aliquis possit esse sine veniali? et, Utrum veniale possit fieri mortale, vel non? Quintum est, Utrum omne veniale venia dignum sit, vel aliquod puniatur aeternaliter in peccante ?

Articulus 1

Utrum veniale peccatum sit macula in anima? et, Si macula est, in quo differt a macula mortalis peccati, et in quo conveniat ?

MEMBRI QUARTI ARTICULUS I. Utrum veniale peccatum sit macula in anima? et, Si macula est, in quo differt a macula mortalis peccati, et in quo conveniat ?

Ad primum proceditur sic: 1. Videtur, quod veniale sit macula in anima. Gregorius in Moralibus distinguens inter crimen et culpam dicit sic: "Culpa polluit, crimen exstinguit’." Veniale peccatum culpa est, quod per se patet. Ergo polluit. Videtur ergo quod polluit imaginem Dei et maculam relinquit.

2. Adhuc, Augustinus in libro XII de Trinitate: "Ratio cum ad inferiora et superiora percipienda, que non privatim, sed communiter ab omnibus qui talia diligunt, sine ulla angustia vel invidia casto possidentur amplexu, vel sibi vel aliis consulit: et fallatur in aliquo per ignorantiam temporalium, quia et hoc temporaliter gerit, et modum agendi non teneat quem debebat, humana est tentatio?." Sed humana tentatio veniale peccatum est. Ergo macula venialis erit in inferiori parte rationis: et sic veniale macula est in anima.

3. Adhuc, Videtur etiam, quod sit in superiori parte rationis: superior enim pars est, ut dicit Augustinus in libro XII de Trinitate, qua convertimur ad Deum: et sicut idem dicit in libro de Conflictu vitiorum et virtutum, in tali conversione sepe per subreptionem ve niunt cogitationes blasphemie et mala que maculant mentem et orantes: et non possunt dici mortalia peccata: ergo videtur, quod veniale polluit et maculat etiamsuperiorem partem rationis.

Secundo queritur, In quo differat a macula mortalis, et in quo conveniat ?

Et videtur, quod in nullo differat. 1. Dicit enim Augustinus in libro de Doctrina Christiana et in libro LXXXHII Questionum, quod "omnis humana perversitas est, vel uti fruendis, vel frui utendis:" haec in utroque est tam veniali quam mortali: ergo videtur, quod in maculando animam non differat.

2, Adhuc, Si differret, hoc esset vel in conversione, vel in aversione: sed in utroque aversio est ab incommutabili bono, et conversio ad bonum commutabile: ergo videtur, quod macule quibus maculant animam, non differant.

3. Adhuc, Si differunt, tunc differunt vel ratione principii, vel ratione finis, vel ratione modi qui dicit formam. Ratione principii non differunt: quia in utroque est principium mala voluntas. Ratione finis non differunt: quia in utroque est finis conversio ad mutabile bonum, in quo querit delectari peccator. Ratione modi sive forma non differunt: quia in utroque qui peccat, peccat abstractus et illectus.

Solutio. Ad primo quesitum dicendum, quod utrumque maculat animam, sed diversa macula. Dicit enim Gregorius, quod "veniale obscurat, mortale obtenebrat: eo quod mortale non sccum lucem compatitur et pulchritudinem gratie, quam secum compatitur veniale."

100

Et per hoc patet solutio ad tria prima: utrumque enim imprimit ma- culam, sed unum obscurantem, alterum obtenebrantem: et hoc tam in inferiori parte rationis, quam in superiori, sicut est objectum.

101

Ad id quod ulterius queritur, dicen. dum quod jam fere patet solutio: macule enim utrique conveniunt in hoc quod macule sunt, sed differunt secundum qualitatem et quantitatem peccatorum, ex quibus sunt.

102

Ad primum ergo quod contra objicitur, dicendum guod licet in utroque sit uti fruendis, et frui utendis: tamen valde inequale est et dissimile: quia qui fruitur utendis mortaliter, ille creaturam ponit finem dilectionis: et haec est completa perversitas: quia autem venialiter, non ponit finem dilectionis in creaturis, sed adheret eis plus quam debet.

103

Ad aliud dicendum, quod licét in utroque sit aversio et conversio, tamen valde inzqualiter: quia aversio mortalis omnino abstractio est et habitualis: quia non remanet in eo gratia per quam habitualiter conjungatur. In veniali autem non est sic: non enim avertitur nisi secundum actum, quia scilicet tune non converlilur secundum actum in summum bonum.

104

Ad uLtimum dicendum, quod differunt ratione omnium illorum trium. Voluntas enim non est equaliter mala in veniali et in mortali. Nec mutabile bonum est equaliter finis, ut pauld ante dictum est. Nec modus est equalis ) quia mortaliter peccans omnino abstra+ hitur et omnino allicitur a bono commu-. tabili: et hoc non est in peccante venialiter, quia non abstrahitur nec allicitur, nisi secundum actum ut tunc: simpliciter autem potest esse non abstractus et non illectus propter gratiam gratum facientem quam secum compa-. titur veniale.

Articulus 2

Utrum peccatum veniale sit malum voluntarium ? et, Quare dicatur veniale ?

105

MEMBRI QUARTI ARTICULUS II. Utrum peccatum veniale sit malum voluntarium ? et, Quare dicatur veniale ?

106

Secundo queritur, Utrum veniale sit malum voluntarium, et quare dicitur veniale ?

107

Videtur enim malum esse voluntarium.

108

1, Augustinus in libro de Vera religione: "Peccatum adeo voluntarium est, quod si non sit voluntarium, non est peccatum ," Constat autem, quod veniale est peccatum et malum. Ergo est malum voluntarium.

109

2. Adhuc, Omne peccatum est in libero arbitrio in quo homo differt a brutis, quae aguntur et non agunt; liberum arbitrium est facultas rationis et voluntatis: ergo omne peccatum est voluntarium peccatum veniale est peccatum et malum: ergo malum voluntarium.

110

3. Adhuc, Peccatum est de his que sunt in nobis: aliter non esset peccatum. In nobis sunt que sunt de libera electione et voluntate: quia dicit Aristoteles in 11 Ethicorum, quod voluntarium est, cujus principium est in ipso consciente singularia. Tale est veniale peccatum, et est malum. Ergo malum voluntarium.

111

Contra: 1. Proverb. xxiv, 16, super illud: Septies cadet justus, et resurget: impit autem corruent in malum, Glossa "Sepe per ignorantiam, vel subreptio nem, vel per oblivionem, vel per fragilitatem catnis sive volentes sive inviti peccamus," Sed justus non cadit nisi venialiter. Ergo aliquod veniale fit invite: ergo sine voluntate: non ergo veniale est malum voluntarium.

112

2. Adhuc, Ad Roman. vn, 20: Si -quod nolo, illud facio. Glossa ibidem dicit, quod loquitur de veniali peccato, quod facimus etiam nolentes: non ergo omne veniale est malum voluntarium.

113

Ulterius queritur hic, Quare veniale dicitur veniale peccatum ?

114

Videtur enim, quod non deberet dici: quia z

115

1. Cuilibet malo debetur pcena: ergo nullum est venia dignum: nullum ergo est veniale peccatum: videtur enim esse oppositio in adjecto.

116

2. Adhuc, Species que contra se dividuntur, oppositas debent habere differentias: veniale et mortale species peccati sunt contra se divise: ergo oppositas debent habere differentias: mortale morte eterna dignum est: ergo veniale est, quod pcna dignum est non eterna: quia sic habent oppositionem in differentiis, et non in genere: non ergo simpliciter debet dici veniale.

117

3. Adhuc, Damascenus in libro II de Fide orthodoxa, et Gregorius Nyssenus in libro de Homine, et Aristoteles in IJ Ethicorum dicunt, quod solum peccatum quod est involuntarium per ignorantiam vel per violentiam, meretur ignoscentiam et misericordiam et non penam. Non igitur generaliter debet dici peccatum veniale, sed quoddam tantum, scilicet quod fit per ignorantiam vel per violentiam.

118

Solutio. Ad primo quesitum dicendum, quod peccatum veniale est malum voluntarium.

119

Unde tria inducta que hoc probant, concedenda sunt et procedunt.

120

Ad id quod in contrarium objicitur, est dicendum, quod illa Glossa ponit inclinantia ad peccatum, et instigantia, que licet aliquando sint invita, actus tamen peccali semper est voluntarius nec esset peccatum si non esset voluntarium,

121

Av atiup dicendum eodem modo, quod Glossa loquitur in persona damnati hominis, qui licet ex damnatione necessitatem habeat peccandi etiam aliquando invitus, actus tamen peccati semper est voluntarius. Ante reparationem enim gratia non potest non peccare mortaliter: post reparationem vero non potest non peccare venialiter, ut in antehabitis determinatum est.

122

Ad id quod queritur ulterius, Quare dicatur veniale ?

123

Dicendum, quod veniale tripliciter dicitur, scilicet ex genere, sicut illud quod secundum totam generalitatem suam venia dignum est, sicut otiosum verbum. Et ab eventu dicitur veniale, sicut quando mortale per eventum peenitentie factum est venia dignum. Et ex circumstantia dicitur veniale, sicut peccatum in Patrem quod fit ex infirmitate, dicitur remissibile et venia dignum: et similiter peccatum in Filium, quod fit ex ignorantia: peccatum vero in Spiritum sanctum irremissibile dicitur, et in hoc seculo, et in futuro ', quia fit ex certa malitia, et non habet circumstantiam que faciat ipsum dignum remissione. Et licet sic tripliciter dicatur veniale, tamen hie non querimus nisi de veniali quod est veniale ex genere, quod dicitur veniale, quia ex seipso parva malitia est et venia dignum.

124

Ad pRIMUM ergo quod contra hoc est, dicendum quod licet veniale peccatum pena dignum sit, tamen quia secum compatitur gratiam gratum facientem, illa peena quasi non reputatur poena: et > est peena illa, sicut dicitur in Ecelesiasticis dogmatibus, sicut quod dicimus quotidie: Dimitte nobis debita nostra’, et tonsio pectoris, et aspersio aque benedicte, et benedictio pontificalis, et. cetera remedia que habet Ecclesia contra veniale. De quibus dicitur, Matth. x1, 29 et 30: Tollite jugum meum super vos, et discite ame, quia mitis sum et humilis corde... Jugum enim meum suave est, et onus meum leve. Et, Joel, u, 13: Convertimini ad Dominum Deum vestrum, quia benignus et misericors est, et prestabilis super malitia. Unde tales pene non reputantur pcene, sed potius venia. Nec est oppositio in adjecto: quia tale peccatum licet peccatum sit et malum, tamen ex seipso habet, quod tali venia dignum est: quia non simpliciter est peccatum, sed potius dispositio et inclinatio ad peccatum.

125

Ad aliud dicendum, quod oppositas habent differentias veniale et mortale: quia mortale morte eterna dignum cst, que simpliciter est poena: veniale autem peena dignum est, que jam habet © admixtam veniam. Nec genus quod est peccatum actuale, preedicatur univoce de veniali et mortali, sed per prius et posterius: et ideo etiam non oportet, quod differenti constitutive perfectam habeant oppositionem,

126

Ad uLTimum dicendum, quod tale peccatum quod est involuntarium per ignorantiam et per violentiam, non est ve-' niale ex genere, sed ex circumstantia. Et ideo illa objectio non habet hic locum: quia hic loquimur de veniali quod est veniale ex genere, sicut paulo ante: dictum est.

Articulus 3

Quid sit peccatum veniale ? et, In quo differat a mortali ?

127

MEMBRI QUARTI ARTICULUS II. Quid sit peccatum veniale ? et, In quo differat a mortali ?

128

Tertio queritur, Quid sit peccatum veniale, et in quo differat a mortali?

129

1. Et videtur, quod peccatum veniale sit, quod est venia dignum ex parvitate reatus: quia hoc dicitur per nomen.

130

2. Adhuc, Venia et ignoscentia convertuntur, et idem dicere videntur. Sed facile Deus ignoscit omne peccatum. Ezechiel. xvin, 21 et 22: Si impius egerit penitentiam ab omnibus, peccatis suis,... omnium iniquitatum ejus, guas operatus est, non recordabor. Ergo omne peccatum videtur esse veniale, quia facile ignoscitur: et non videtur differre a mortali, quod falsum est.

131

3. Adhuc, Isa. tv, 7: Derelinguat imptus viam suam, el vir iniguus cogitaliones suas, et revertatur ad Dominum, et miserebitur eyus: et ad Deum nostrum, quoniam multus est ad ignoscendum. Non distinguit inter peccata venialia et mortalia, sed in omnibus dicit facilem ad ignoscendum. Ergo videtur, quod in hoc veniale non differt a mortali.

132

4. Adhuc, Joel, u, 12: Convertimini ad me in toto corde vesiro. Et ex hoc idem arguitur quod prius.

133

Ulterius queritur, In quo veniale differt a mortali?

134

Et videtur, quod proportionalia sunt: quia in utroque est delectatio in commutabili bono et finito: finiti enim ad finitum proportio est: ergo videtur, quod ad minus sint proportionalia veniale et mortale.

135

Contra: 1. Venialiter peccans delectatur in commutabili bono citra Deum: mortaliter peccans delectatur in commutabili bono ultra Deum: et haec duo distant in infinitum. Infiniti ad finitum et finiti ad infinitum nulla est proportio.

136

2. Adhuc, Peccato mortali debetur reatus eternus et pena eterna: veniali peccato reatus peene temporalis: eternum et temporale nullam habent proportionem: ergo veniale et mortale nullam habent proportionem.

137

Solutio. Ad id quod primo objicitur, dicendum, quod proprie peccatum veniale est, quod non est dignum poena eterna, et compatitur secum gratiam gratum facientem, que semper impetrat veniam, et levi remissivo remittitur, sicut tonsione pectoris, et aspersione aque benedicte, etc., ut supra diximus.

138

Ad primum ergo dicendum, sicut dicit objectio, quod veniale est, quod ex se venia dignum est.

139

Ad aliud dicendum, quod non omne peccatum facile remitlitur ex se, sed ex gratia compunctionis et bonitate remittentis: sicut etiam remittitur mortale quod non est veniale nisi ab eventu, sicut in antehabitis dictum est.

140

Ad auctoritatem M Isaiw et Joel, dicendum eodem modo, quod loquuntur de peccato quod est remissibile ex bonitate remittentis, et gratia compunctionis.

141

Ad id quod ulterius queritur, dicendum quod peccatum mortale et veniale. dupliciter possunt considerari, scilicet secundum delectationem ex qua oriuntur, et secundum reatum quo obligant ad peenam. Et primo modo adhuc dupliciter considerantur, scilicet secundum ipsam delectationem in seipsa consideratam, et secundum delectationem comparatam ad bonum in quo delectatur. Si primo modo; tunc utraque finita est, et sunt proportionabilia: et sic procedit argumentum primum. Si secundo modo: tunc delectatio venialis est in bono commutabili citra Deum, et delectatio mortalis supra Deum et contra Deum: que distant in infinitum, et sic non sunt proportionalia: et sic procedit objectio secunda. Similiter si considerantur in reatu obligationis ad penam eternam et temporalem, distant in infinitum, et sic non sunt proportionalia: et sic procedit objectio tertia.

142

Unde omnes objectiones procedunt, et per distinctionem soluta est questio.

Articulus 4

Quae sit radix peccati venialis, et in quo sit sicut in subjecto? et, Utrum in hac vita aliquis esse possit sine eo? et, Utrum veniale possit fieri mortale, vel non?

143

MEMBRI QUARTI ARTICULUS IV. Quae sit radix peccati venialis, et in quo sit sicut in subjecto? et, Utrum in hac vita aliquis esse possit sine eo? et, Utrum veniale possit fieri mortale, vel non?

144

Quarto queritur, Qua sit radix venialis? Et, In quo sit sicut in subjecto ? Et, Utrum in hae vita aliquis possit esse sine eo ? Et, Utrum veniale possit fieri mortale, vel non?

145

Quaeritur ergo, Quae sit radix ejus?

146

Et videtur, quod libido. 1. Augustinus in libro de Libero arbitrio dicit, quod libido est improba vojuntas ex qua procedit peccatum in eo quo male libet: veniale peccatum est, et male libet: ergo procedit ex libidine sicut ex radice.

147

2. Adhuc, Augustinus in Hypognosticon: "Omne quod male libet, libido est." Peccatum veniale male libet. Ergo. libido est vel ex libidine est.

148

Ulterius queritur, In quo est sicut in. subjecto ?

149

Et videtur, quod in inferiori parte rationis, vel in sensualitate: quia, sicut: in prehabitis ostensum est, peccatum. consummatur in nobis sicut in primis parentibus, ita quod sensualitas suadet, inferior pars rationis decipitur sicut mulier, superior pars rationis avertitur a bono incommutabili: ergo videtur, quod in superiori parte rationis non sit veniale: ergo est vel in inferiori parte, vel in sensualitate. Contra: Proverb. xxiv, 16, super illud: Septies in die cadet jgustus, et resurget,: Glossa: "De levibus peccatis agit, sine quibus haec vita non ducitur." Per ignorantiam vel oblivionem vel subreptionem vel per necessilatem carnis singulis diebus inviti vel nolentes peccamus. Ignorantia et subreptio cadunt in inferiorem partem rationis. Ergo et veniale peccatum.

150

Ulterius queritur, Si aliquis possit esse sine veniali in hac vita?

151

Videtur, quod non. 1. Proverb. xx, 9: Quis potest dicere: Mundum est cor meum: purus sum a peccato ? Quasi dicat: Nullus. Et constat, quod non loquitur de mortali, sine quo multi sunt: ergo videtur, quod loquitur de veniali: ergo nullus in hae ‘ vita potest esse sine veniali peccato.

152

2. Adhuc, Augustinus super illud: epist. 1 Joannis, 1, 8: Si dizerimus quoniam peccatum non habemus, etc.: "Impossibile est sanctum aliquem ali- quando in terrenis non cadere peccatis."

153

3. Adhuc, Idem in libro Refractationum "Sicut non impediunt a vita: eterna justum peccata venialia, sine quibus vita ista non ducitur: sic ad sa lutem eternam nibil prosunt impio ali qua bona opera, sine quibus vita cujuslibet pessimi difficiliter invenitur." Ergo nullus est sine peccato veniali.

154

4. Adhuc, Idem, ibidem in eodem libro: "Nemo utens libere voluntatis arbitrio, hic vivere potest sine peccato." Et constat, quod hoc non intelligit de mortali. Ergo de veniali: et sic nullus sine veniali in hac vila potest esse.

155

Ulterius queritur, Utrum veniale possit fieri mortale ?

156

Et videtur, quod sic.. Augustinus: "Nihil est adeo veniale quod non possit fieri mortale, dum placet." Ergo peccatum veniale potest fieri mortale.

157

2. Adhuc, Idem super illud Psalmi xxxix, 13: Multiplicate sunt super capillos capitis mei. "Si vitasti grandia, cave ne obruaris arena." Sed non obruitur homo nisi per mortalia. Ergo venialia possunt fieri mortalia.

158

Solutio, Ad primo quesitum dicendum, quod /ibido tripliciter dicitur. Primo modo dicitur improba voluntas pascens in quocumque bono commutabili. Et sic omne peccatum oritur ex libidine tam veniale quam mortale. Secundo modo, dicitur libido improba voluntas pascens se contra Deum in bono commutabili. Et sic solum peccatum mortale oritur ex libidine. Tertio modo, dicitur libido antonomastice, libido scilicet venereorum in coitu, de qua dicitur, quod concupiscibilis in generativa est corrupta et infecta, ex qua orilur peccatum originale in parentibus, ut dicit Augustinus in libro de Nuptiis et concupiscentia, quod "peccatum originale non transmittit in posteros propago, sed libido."

159

Ad primum ergo dicendum, quod libido in dicto Augustini accipitur primo modo: quia sic bene est origo et radix venialis peccati.

160

Ad aliud dicendum, quod ibi Augustinus accipit libidinem generaliter non specialiter: et sic est radix venialis et mortalis.

161

Ab sEcunDo quesitum dicendum, quod ad queest. 2. in uno genere peccati intelligitur quod dicit Augustinus, quod perficitur ad modum peccati primorum parentum. In diversis autem generibus peccatorum non est ita. Unde cum veniale peccatum ex multis occasionibus oriatur, sicut in preinducta Glossa de Proverbiis dicitur, dicimus quod aliquando potest esse veniale in superiori parte rationis, sicut in antehabitis dictum et probatum est: frequentius‘tamen est in inferiori parte rationis, et secundum primum motum in sensualitate. Unde concedendum est, quod aliquando est in superiori parte rationis, sed frequentius in inferiori, ut dictum est.

162

Ad id quod contra objicitur, dicendum quod procedit: et propter hoc aliquando est in superiori parte rationis.

163

Ad TervT1o quesitum dicendum, quod meo judicio in hac vita corrupta vix vel non potest homo esse sine veniali peccato, nisi forte ad horam quando fecit confessionem, sicut in prehabitis, in distinct. XXVI, de gratia operante et cooperante probatum est. Ibi enim dictum est, quod ante reparationem non potest homo non peccare venialiter, ut probant quatuor objecta que ad hoc inducta sunt.

164

Ad quarto et ultimo quesitum dicendum, quod veniale acceptum in actu isto vel illo numquam fit mortale, quando est veniale ex genere: sed placentia adjuncta et contemptus possunt esse mortalia, quando scilicet bonum incommutabile contemnitur propter bonum commutabile, vel placentia boni commutabiliseexcrescit ad exclusionem boni incommutabilis.

165

Et per hoc etiam patet solutio ad sequens de Glossa: quia eodem modo loquitur: quia arena (per quam intelligi- tur multitudo venialium) non obruit nisi per placentiam excrescentem vel contemptum, sicut dictum est.

Articulus 5

Utrum omne peccatum veniale venia dignum sit, vel aliquod aeternaliter puniatur in peccante?

166

MEMBRI QUARTI ARTICULUS V. Utrum omne peccatum veniale venia dignum sit, vel aliquod aeternaliter puniatur in peccante?

167

Quinto queritur, Utrum omne veniale dignum sit venia, vel aliquod eternaliter puniatur in peccante ?

168

Videtur enim, quod aliquod puniatur zternaliter.

169

Ponamus enim, quod aliquis decedat in mortali peccato uno vel pluribus, et multis venialibus. Cum ergo sit locus remissionis post hance vitam, ut dicunt Sancti, sed potius receptionis eorum que quis gessit in corpore, secundum quod dicitur, Tf ad Corinth. v, 10: Omnes nos manifestari oporiet ante tribunal Christi, ut referat unusquisque propria corporis, prout gessit, sive bonum, sive malum. Illa venialia post mortem non remittuntur. Ergo videtur, quod cum mortalibus eternaliter puniantur: et sic realus venialis peccati videtur esse reatus pcene eterne: quod in antehabitis improbatum est: male ergo dicitur veniale.

170

Juxra hoc queritur hic gratia ejusdem, Utrum in aliquo qui evolat ad regnum ceelorum, sit aliquod veniale peccatum ?

171

Et videtur, quod sic.

172

Ponamus enim, quod aliquis justus et in gratia existens, qui tamen sive veniali esse non potest, sicut in antehabitis dictum est: quia non potest homo eliam post reparationem non peccare venialiter, ut dicit Augustinus super illud epist. I Joannis, 1, 8: Si dixerimus quoniam peccatum non habemus, etc., decedat cum veniali de quo non est contritus actu. Constat, quod illud veniale non est remissum in hac vita: et post mortem non est locus remissionis. Ergo nec post hance vitam remittitur: ergo remanet in eo in beatitudine eterna.

173

Et hoc quidam nituntur probare per talem rationem: quia gratia et gloria proportionem habent: et decedens in gratia habebit gloriam: et veniale peccatum non repugnat gratia: ergo nec gloriae: et ila potest esse cum gloria.

174

Contra: 1. Apocal. xiv, 5: Sine macula sunt ante thronum Dei. Sed macula est macula venialis peccati. Ergo nullus cum macula venialis peccati est ante thronum Dei.

175

2. Adhuc, Daniel. 1, 3 et seq., Princeps Babylonis pracepit principi eunuchorum suorum, ut introduceret pueros nobiles decoros forma, cautos scientia, doctos disciplina, in quibus nulla esset macula. Si hoc est de magnificentia regis terreni, quod sine macula sint qui assistunt ei, multo magis est de magnificentia regis ceelestis, quod penitus sine macula sint qui assistunt ei in gloria: ergo sine macula venialis peccati sunt sancti in gloria.

176

Solutio. Dicendum ad primam questionem, quod satis bene videntur ad hoc respondere Prepositivus et Gulielmus Altisiodorensis. Dixerunt enim, quod veniale est, quod ex se non habet reatum pene elerae, sed est venia dignum.

177

Adid quod objicitur de illo qui decedit cum mortalibus et venialibus, dixerunt, quod in tali non punitur veniale ceternaliter ex se, sed ex concomitartia cum mortali, hoc est, per accidens: quia scilicet decedenti cum peccato mortali nulla potest fieri peccati remissio deinceps. Et hoc est quod celebrat Ecclesia in vigilia defunctorum dicens, quod "in inferno nulla est redemptio."

178

AD SEcUNDO quesitum dixerunt et bene, quod si insit decedenti justo veniale, remittitur per gratiam finalem in qua decedit justus. Hanc enim gratiam in hoc dicunt potentiorem esse alia gratia: quia, ut dicit Augustinus, haec sola gratia habet, quod addit donumperseverantie, quod potissimum est remittendo. Matth. x, 22: Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit. Et ideo sunt ante thronum Dei sine macula: transeunt enim sine macula.

Membrum 5

De differentiis peccatorum.

179

MEMBRUM V. De differentiis peccatorum.

180

De differentiis venialis peccati secundum primum motum, et levem delectationem, et morosam, supra in tractatu de tentationibus demonum multum disputatum est, quando scilicet sit veniale, et quando gravius, et quando sit mortale peccatum in distinctione XXIV libri Il Sententiarum dictum est: et ideo de his non oportet hic dicere.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 114