Furtum

Furtum primo quam tum ad id quid sit et vnde dicatur In quo claret diuina charitas: qua prohibetur ne anime furando periclitentur. Furtum enim vt dicitur. f. de furi liceti. proprie sumptum est fraudulosa aliene rei comtrectatio inuito domino que fit animo lucrandi scilicet gratia rei vel possessionis eius vel vsus. Bene aut dicitur contrectatio. quia sine ea non est proprie furtum. licet interueniat voluntas: verbum: vel scriptura: vt. f. eo l. i. Unde siquis concupiscat illicite rem alienam sine contrectatione: facit contra aliud preceptum scilicet Non concupisces etc. Fraudulosa vero additur quia siquis credebat rem suam esse ac per hoc licere eam sibi surripere: non committit furtum. quia ignorantia facti excusat. sed non iuris. Sicut nuper tulit frater quidam librum ad vsum alteri concessum: existimans illum qui ad suum fuerat datum Inuito domino ideo apponitur: quia si credit dominum permissurum et iusta causa subsit hoc credendi non tenetur reus furti. etiamsi dominus non erat permissurus Si autem iusta causa non subsistit hoc credendi: tenetur. ff. e. si is qui rem. Si vero facere credebat inuito domino: et tamen dominus velit: furtum facit quanm tum ad intentione et peccat mortaliter. non tamentenetur ad restitutionem. nec dominus petere potest obstante sibi eius voluntate. fl. e. inter omnes. §. penul. Rei aliene ideo adiungitur. quia non committitur in re plenissime propria. Plenissime dixi. qula si alius haberet ius in re illa vt socius vel creditor vel alius similis etiam dominus rem illam furtiue surripiens alicui tali: furtum faceret. et teneretur actione furti. sed res non esset furtiua. ff. e. Si res. Animo lucrandi ponitur ibi. quia si ancillam alicuius meretricem rapuerit vel celauerit non lucri: sed libidinis causa: non facit furtum: licet alias grauiter peccet. ff. e. Uerum. Gratia rei vel possessionis eius vel vsus ponuntur ibi. quia non solum committit furtum qui lutrifacere vult sic furtiue rei dominium: sed et qui rei possessionem vel vsum: vt habetur di il. qui sacrum. Dicitur autem furtum a furno id est nigro vel obscuro: eo quod obscure et plerumque de nocte fiat. Potest etiam dici a furno in quo fur plerumque latet.

¶ Ex praemissis patet quod qui recipit equum vel rem aliam accommodatam vsque ad locum certum: si cum illa re vltra locum certum procedat: furtum committit: nisi in casu posito suprascilicet inuito domino.

¶ Sed quid si quis rem sibi concessam ad vtendum alii commendauerit: nunquid committit furtum: Utique secundum Astexanum. quia non est sibi concessa ad vsum istum: imo videtur hoc facere gratia sui lucri. Species enim est lucri ex alieno beneficio sibi de bitorem adquirere. Similiter et creditor furtum conmittit si vtatur pignere sibi obligato. ff. e. Si in paeignere. Et breviter In omni contrectatione rei aliene contra domini voluntatem committitur furtum

¶ Notandum circa hoc quod Furtorum Quedam retinent nomen generale. Quedam vero habent specialis materie rationem et nomen speciale. Et horum est quadruplex differentia. Quia furtum rei sacre dicitur sacrilegi um. Furtum reipublice dicitur peculatus: vt pater xxiii. q. iiii. Quid igitur. Aliud furtum dicitur plagium. vt cum quis hominem liberum vendit vel emit: donat vl accipit vel permutat. si. adi liet fauiam de plagi. Quartum dicitur abigeaturs scilicet dispergendo gregem et inde furando. fi de abige. li.. §. 1.

¶ Utrum furtum semper sit peccatum: Respondetur quod sic. quia dicitur Exo. xx. Non furtum facies. Habet autem furtum rationem peccati propter duo. Primo ratione contrarietatis ad iusticiam que reddit vnicuique quod suum est. Opponitur enim iusticie inquantum est rei aliene acceptio. Secundo ratione doli quem fur committit occulte rem alienam vsurpando. Unde patet quod omne furtum est peccatum: quia lege diuina et nature prohibitum. Uerumtame accipere autoritate iudicis id decernentis non est peccatum: sed iam ibi est debitum per hoc quod sibi sententialiter est adiudicatum. Ideo multo minus fuit furtum quando filii israel tule runt spolia egyptiorum ad iussum domini: pro eo quod Egyptii eos affligebant sine causa. Ideo signanter dicitur Sap. x. Iusti tulerunt spolia impiorum.

¶ Utrum Furtum sit peccatum mortale: Respondetur secundum Astexanum in summa libro i titulo. xxxiii. quod sic: cum sit contrarium charitati secundum quam est vita spiritualis. Ad charitatem autem partinet vt proximo velimus et operemur bonum. Per furtum autem infertur ei in rehus pamnum. Unde Cacha. v. dicitur. Omnis fur iudicabitur: nullus iunt condemnatur secundum dei iudicium nisi pro morta li peccato.

¶ Nota tamen quod accipiens furtiue minimum: vt vnam acum vel pennam presumere potest hoc non esse contra dei voluntate. et pro tanto potest excusari a mortali peccato. Si autem habeat animum furandi et inferendi proximo nocumentum: etiam in huiusmodi potest esse peccatum mortale. Sicut etiam in solo cogitatu per consensum Hec sanctus Tho. secunda secunde. qi. lxvi. ar. v. et. vi. Non enim quod furto sublatum est sed mens furantis attenditur. xiiii. q. vi. c. vlti. habetur de hoc.

¶ Utrum alicui liceat furari propter necessitatem: Respondetur secundum Astexanum vbi supra. et Richar. in. iii. dist. xxxv. concordat. Quod ea que sunt iuris humani derogare non possunt iuri naturali vel diuino. Secundum ordinem aut naturalem ex dei prouidentia institutum res inferiores sunt ordinate ad hoc vt ex eis subueniatur hominum necessitati. Et ideo propter rerum diuisionem et appro priationem ex humano iure procedentem non impeditur quin ex eissit hominum necessitati subueniendum Et ideo res quaa superabundanter habent aliqui: debentur pauperum sustentationi. Unde Ambrosius et habetur. xlvii. dist. Sicut hi. Esurientium panis est quem detines: nudorum indumentum est quod recludis: miserorum redemptio est pecunia quam in terra etiam fodis. Sed quia multi necessitatem patiuntur et non potest ex eadem re omnibus subueniri: committitur vniuscuiusque arbitrio dispensatio suarum rerum vt ex eis subueniat necessitatem patienti bus. Si tamen adeo sit vrgens et euidens necessitas vt manifestum sit instati necessitati de rebus occurrentibus subueniendum esse: puta cum imminet periculum persone: nec aliter subueniri potest: tunc icet ex rebus alienis siue manifeste ssue occulte sublatis sue necessitati subuenire. Nec hoc habet proprie rationem furti vel rapine. Tum quia illud na turale ius et diuinum exigit: vt dictum est. Tum quia necessitas omnia communia facit. Ar. di. xlii. §. i. et. xii. q. i. Dilectissimus. Tum quia dominua rei tunc ei subuenire teneretur si praesens esset. §o. di. pasce. vnde talis licite potuit et debuit credere dominum permissurum et ita non commisit furtum. Tum quia necessltas legem non habet. de conse. di. i. Sicut. Si autem sit necessitas sed non tanta: peccat. sed necessitas peccatum attenuat. Et in tali casu loquitur lex de fur. Siquis per necessitatem famis aut nuditatis furatus fuerit vestem vel pecus: peniteat hebdoma das tres.

¶ Utrum liceat alicui furari ab vsurario vel auaro vt inde elemosynam faciat: Reipondetur secundum Ray. quod non. quia talis furtum velrapinam committit. quia non sunt facienda mala vt turniant quetunque bona xxx. q. i. Nosse. Et. xxxii. ii iiii. Sicut non sunt. Sed videtur quod ille non faciat furtum: quia non facit animo lucrandi. Sed non est ita. quia species lucrri est ex alieno largiri. In casu tamen in quo periculum imminet persone: nec potest aliunde subueniri: potest secundum sanctum Tho. aliquis occulte rem alienam accipere vt subueniat proximo sic indigenti.

¶ Quid siquis furetur vt restituat domino et ita faciat: Respondetur secundum Hostien. quod talis videtur excusari. Ar. si. depositi bona fides. Nam etiam vtiliter gerit negocium furis: ergo cogitur ran ote.

¶ Utrum peccet qui rem suam apud alium depositam vel iniuste detentam accipit furtiue: Respondetur secundum sanctum Tho. in summa. qa. de furto: quod primus peccat: quia depositarium grauat. quia tenetur restituere et innoxium se ostendere. vnde accipiens tenetur eum indemnem seruare. Secundus vero peccat contra communem iusticiam dum vsurpat sibi rei sue iudicium iuris ordine praetermisso. Et ideo tenetur domino satisfacere: et operam dare vt sedetur scadalum proximorum si tamen sit ortum. Non tamen tenetur aliquid restituere quia non grauat detentorum.

¶ Utrum liceat alicui christianos captiuos furari a paganis vt libertati illos restituat: Respondetur secundum Raymundum: quod talis non tenetur restituere hominem talem: et maxime si pagani circumciderant eum in contemptum fidei christiane. Hinc Grego. Contra hostes fidei non tantum aper te: sed etiam a dorso saborandum est. Preterea quid intendit nisi animam liberare a peccato et occasionem peccandi infideli subtrahere.

¶ Furtum Secundoquantum ad penam furantis. Que quidem est varia secundum quod varie agitur de ipso. Quamdoque enim agitur criminaliter id est ad corporis penam Quandoque ciuiliter id est ad penam pecuniariam. In primo casu secundum leges non debet fur suspendi vel demenbrari vel exoculari. sed aliter castigari: puta per fustigatione vel exilium vel alio modo prout videbitur iudici. Quod est verum de fure simplici. Si autem sit plus quam fur: puta quia aggreditur violenter cum armis: vel sine armis: in domo vel in itinere vel in mari: subiicitur legalibus penis: vt capite puniantur vel suspendantur si sepius huiusmodi commiserint et famosi sint. Ceteri autem in metallum damnan tur vel etiam in insulam relegantur. vt. st. de penis l. capitalium. Dicit tamen Rodi. quod licet fur secundum iura scripta non sit suspendendus: contrarium tamen in multis leocis de consuetudine seruatur. In secundo vero casu scilet cum agitur ciuiliter pena furti manifestiest quadruplum. Non manifesti vero est duplum. e. a csmio.

¶ Queritur quid de vxore: filiis et seruis si surripiant occulte de rebus viri: parentum: vel dominorum. Respondetur secundum Astexanum quod committunt furtum. Sed vir non aget contra vxorem actione furti constante matrimonio Pater vero aget contra filium si habeat peculium castrense: alias non. Seruus autem potest verberibus castigari: sed non in iudicio conueniri.

¶ Quid de muliere que habens prodigum virum celat aliquid de rebus communibus contra viri prohibitionem. Respondet idem: quod si vxor hoc bona fide faciat scilicet vt sibi et viro de his que celauit pro tempore prouideat: non peccat. nec tenetur viro praecipienti quod ei omnia tradat. quia ei omnia tradem do daret quasi gladium furioso.

¶ Utrum damnificans quis alium per furtum teneatur ad restitutionem: Respondetur secundum Aug. ad Macedonium: Et habetur. xiiii. q. vi. c.i quod sic. vbi sic habetur. Si res aliena propter quam peccatum est commissum cum reddi possit non redditur: penitentia non agitur sed simulatur. Et non solum ille qui intulit damnum: sed etiam alii participantes. de quo plura dicentur in libr quarto. titulo Restitutio. Similiter intellige de aliis rebus iniuste posessis siue per furtum: rapinam: fraudem: vsuram: et de similibus.

¶ Sed in contrarium arguitur de vsura quod non debeat reddi sic. quia furtum est contrectatio rei aliene inuito domino. Sed vsura est comtrectatio rei domino volente. ergo non videtur quod vsura debeat reddi.

¶ Item qui adiuuat furem in furando currit cum fure et peccat mortaliter. Sic qui vsuram soluit currit cum vsurario: ergo pec cat mortaliter

¶ Item non videtur vsura siquis locat domum alicutr sub pacto. ergo nec erit vsura accommodatio pecuniarum

¶ Ad primum respondet scilicet Bonauen. in. iii. dist. iii. in expositione litterali quod est voluntas Absoluta et Conditionalis. Et cum dicitur quod vsurarius contrectat res quas recipit volenre domino: quod hoc est verum de voluntate conditiona ta: sed tamen inuito quantum ad voluntatem absolutam. magis enim vult pecunia carere quam beneficium mutui perdere: licet voluntate absoluta vellet quod impenderetur gratis.

¶ Ad secundum dicendum quod siquis dat vsuras preter necessitatem: non est imunis a culpa. Cum vero dat ex necessitate: non peccat. quia vnicuique licitum est redime re vexationem suam. sicut ille qui dat vestes suas latroni ne occidatur non dicitur currere cum latro ne: Sic qui soluit vsuras in necessitate non dicitur currere cum fure.

¶ Ad tertium dicendum Quod licet dare pecuniam pro accommodatione domus vel equi: non est simile. quia vbi pecunia datur liberaliter extra omnem pactionem: est ibi liheralis donatio. et ideo non est illicita contrectatio. Non sic autem vbi interuenit illicita pactio. Similiter non est simile de aliis possessionibus et de pecunia. quia in mutuatione pecunie transfertur dominium pecunie in dominium alienum. quia non tenetur illam pecuniam in numero reddere. sed illi similem. In acconmodatione vero domus vel equi dominium non transfertur. sed tenetur eandem domum in numero reddere: similiter equum vel aliud