CAPUT XIII.

His autem omnibus habitis, de facili probatur animam rationalem esse immortalem, et quod manet anima separata a corpore, et est ratio demonstrativa: quia omne essentialiter separatum a corpore, et quod non communicat corpore per se sed per alium, manet separatum a corpore: anima autem rationalis sic separata est, ut patuit ex dictis: ergo ipsa non destruitur morte corporis. Amplius autem omnis essentia vel substantia a qua fluunt potentiae naturales separatae secundum seipsas et suas operationes, est substantia separata. Cujus probatio, quia si per substantiam esset commixta corpori, tunc potentia ejus esset potentia commixti, et tunc non esset separata substantia: anima autem est hujusmodi substantia, cujus partes potentiales sunt intellectus possibilis et agentis, quae sunt partes per seipsas separatae: ergo et ipsa est separata: separatum autem in sub stantia et actione non destruitur destructo corpore: anima ergo rationalis destructo corpore destrui non potest. Superius etiam induximus in primo libro Aristotelis quod id est ex potentia, per intellectualem naturam determinatum ad esse, est aliquid in natura et in entibus mundi: intellectualis autem anima et intellectus de se est determinatum quid ad esse, et aliquid per se existens in natura, et incorruptibile tam ex potentia quam ex forma intellectuali quae ad esse in natura declaratur vel determinatur. Hoc autem facile patet ex omnibus quae de separatione intellectus dicta sunt. Avicenna autem sic probat et dicit: si enim anima dicatur corrumpi, aut dicetur corrumpi per se, aut corruptione alterius ex quo pendet secundum esse. Si autem per se corrumpatur per se, et tunc antequam corrumpatur, habet potentiam non permanendi in esse. Constat autem quod habet existendi actum: aut ergo habet actum existendi, et potentiam non essendi secundum idem et in eadem radice, aut non secundum idem sed in alia et alia. Si dicatur quod habet secundum idem utrumque, scilicet potentia essendi et non essendi: tunc ab eodem erit actus essendi et non essendi potentia: sed potentia non essendi in omnibus habentibus potentiam illam, est a essendi erit ab eadem privatione, quod est impossibile: quoniam actus essendi erit a divino et optimo, quod est forma ejus quod vere est: si autem habet a diversis, tunc oportet quod anima sit composita ex diversis, quorum unum sit materia habens in se privationem, et alterum forma: omne autem quod talem habet materiam, habet eam tempore ante se: ergo materia ex qua sunt animae, est ante animas, sicut materia corporum physicorum est ante ea: et oportet generationem et corruptionem animarum esse ad invicem sicut corporum, quod est absurditas maxima. Ex hoc autem patet quod in fine primi Coeli et Mundi diximus, quod im possibile est quod generabile et corruptibile habeat virtutem semper essendi, cum habeat virtutem aliquando non essendi, debeat intelligi de hujusmodi generato et corrupto quod est compositum: nos enim concedimus animam quodammodo generari, si generari dicatur quod incipit esse post non esse, et cum dicimus quod habet virtutem semper essendi. Si autem dicatur quod anima corrumpitur corruptione corporis sicut pendens ex ipso, tunc dividemus sic dicentes, quod aut pendet ipso sicut simul existens cum ipso, aut sicut ex priori, aut sicut ex posteriori. Si autem simul existens, tunc hoc non potest esse, nisi altero duorum modorum, quod videlicet ipsa simultas sit essentialis utrique, et de ratione animae et corporis, aut quod sit accidentalis eis: sed si essentialiter tanquam ens de ratione eorum, tunc anima et corpus essentialiter et secundum suas diffinitiones referuntur ad invicem: ergo sunt essentialiter relata, quod falsum est. Si autem est accidentalis utrique vel alteri, tunc posito in ipso non esse, non erunt dependentia ad invicem, et nihil sequitur impossibile: ergo ex hoc non corrumpetur anima corruptione corporis. Si autem pendet tanquam ex posteriori, aut sicut ex priori dicto secundum causam, aut dependet ex eo sicut ex priori tempore: tunc erit corpus ante animam sicut natura propria, et potentia a qua esse et corrumpi habet: ergo anima rationalis est forma organica et actus corporis, quod multipliciter in praehabitis improbatum est. Si autem dicatur esse materia corporis sicut ex qua fit anima, hoc est absurdum: quia sic anima esset ex materia corporali, quod etiam improbatum est. Nos autem loquimur de anima rationali tantum. Si autem dicatur quod pendet ex eo sicut ex priori secundum causam, tunc aut erit causa efficiens aut formalis, aut materialis, aut finalis: quia jam ostensum est quod non est causa materialis. Si autem pendet ex eo sicut ex causa efficiente, hoc non potest esse: quoniam a corpore non efficitur ni si virtus corporea, eo quod non agit in quantum est corpus, sed per qualitates activas et passivas quae sunt in ipsa. Probatum est autem animam rationalem non esse virtutem in corpore, nec aliquid consequens corporis complexionem vel actionem corporalium qualitatum: ergo non pendet ex eo sicut ex efficiente. Sed neque pendet ex eo sicut ex forma: quia supra multipliciter probatum est in secundo libro de Anima, quod anima est substantia et forma corporis, et non e converso. Nec potest dici quod pendet ex eo sicut ex fine: quia sic esset corpus propter animam, et non e converso, quod falsum est, sicut ex superius habitis constat. Si autem dicatur quod anima pendet ex eo sicut ex posteriori, tunc quaeremus utrum pendeat ex eo sicut ex posteriori secundum tempus, aut ex posteriori secundum ordinem qui est inter causam et causatum. Et si priori modo ex eo pendere dicitur, tunc non destruitur destructione ejus: quoniam divisa in tempore non destruuntur sic quod unum destruatur necessario destructione alterius. Et si contingat aliquando unum eorum destrui cum alio, hoc accidit casu. Si autem pendet ex corpore sicut ex posteriori secundum ordinem causae, tunc sequitur quod non destruitur destructione ejus necessario: quia destructo posteriori, non necessario destruitur id quod prius est. Et si contingat aliquando, hoc casu accidit. Nos autem talem casam quaerimus destructionis. Licet autem hoc sufficienter probatum sit animam non destrui morte corporis, sed post mortem nobilius esse accipere: quoniam tunc tota converti habet ad intellectum agentem sicut ad formam, et per eum intelligere separata a materia, quod est summum felicitatis ejus: secundum naturam tamen ponimus ipsam in corpore incipiente corpore: et hoc probatur ex hoc, quia omnis motor suo mobili aptatur, sicut patet ex prius habitis: anima autem motor est corpori: sicut enim nulla navi existente nullus ordinatur nauta, ita corpore proprio non existente non potest secundum ordinem esse naturae anima. Demonstrantur hujus rationes in principio VIII Physicorum, et ad istud probandum sunt optimae et pretiosae: quoniam ibi demonstratum est quod motor non potest esse ante mobile, neque post ipsum neque cum ipso, ita quod non moveat, et necesse est hoc esse ita in minori mundo sicut et in majori, sicut ibidem dictum est. Constat autem per omnia ante dicta, quod animae substantiale est, ita quod per illud diffinitur quod ipsa sit motor corporis: et si esset ipsa cum corpore et non ante ipsum, neque post ipsum facta: et sic simul demonstratione probatum est propositum, et destructus est error Platonis, qui dixit animas ante corpus fuisse ab aeterno in comparibus stellis. Hujus autem modus qualiter anima incipit cum corpore et non destruitur cum ipso, habetur ex ante habitis. Constat autem quod sunt gradus in entibus et quaedam sunt nobilia, et quaedam minus nobilia, et quod nobilius est inter omnia est anima rationalis: oportet igitur quod ipsa maxime sit elevata super materiam et simillima causis separatis: oportet igitur quod ipsa sit imago causae separatae per essentiam et potentias quasdam, sicut superius diximus. Substantia autem talis licet incipiat esse in corpore, quia tamen pendet esse ejus ex causis, nullo modo potest interire cum corpore: sed hunc ordinem essentialem non possum exponere intelligibiliter, nisi in scientia divina: usque illuc ergo differamus.