Prooemium

Incipit liber de informatione principum.

"Regnabit rex et sapiens erit et faciet iudicium et iusticiam in terra", Ieremia XXIII. Si quis in preclarissimo iuuene excellentissimi principis ac domini prepotentis Philippi, Dei gracia Francorum regis illustrissimi primogenito domino uidelicet Ludouico, diligenter attendat uiuacem sensum, subtile ingenium, tenacem memoriam, uoluntatem ad bonum promptissimam, preclaritatem indolis et morum omnium uenustatem, luculenter potest aduertere quam uere de dicto domino Ludouico possit intelligi uerbum propositum: "Regnabit rex et sapiens erit", etc. Et quam preclare et signanter propheta sanctus, quasi demonstrans eum digito, de ipso prenunciet, qualis sperandus sit esse futurus et qualiter in regni rectitudine, sic acturus, predicens autem propheta elegantes conditiones ipsius, breuiter sufficienter et clare docet omnem regem et principem, describens eum quantum at statum excellentie, actum uel usum presidencie, lumen directum, finem completium. Primum intelligitur cum dicit "Rex", secundum cum addit "regnabit", tercium cum subiungit "sapiens erit", quartum cum ait "faciet iudicium et iusticiam in terra".

Ista quatuor sunt necessaria, nec unum sine altero sufficeret. Status enim excellentie sine actu est ociosus et inutilis. Sicut enim oculus non uidens, auris non audiens, manus non operans, medicus non medicans, et sicut statua uel ydolum habens quidem similitudinem hominis uiuentis et tamen de natura et ueritate hominis nichil habens, talis est rex non regnans. Item actus presidentie sine statu est temerarius, iniquus et detestabilis, ut si aliquis usurparet regnare super terram non suam iniquus esset. Ideo bene iungit propheta ista duo "Regnabit rex". Item regi necessaria est sapientia, quia nec regnare nec iudicium uel iusticiam facere sciret sine sapientia dirigente. Nullus enim artifex potest operari que sunt artis, immo nec artificis nomen habet sine sciencia artis sue; non enim debet dici medicus qui non habet scientiam medicine, nec lathomus uel carpentarius est dicendus, qui nichil nouit de istis artificiis. Ita nec rem nec nomen regis habere debet qui non habet scienciam dirigentem. Item tria non sufficiunt sine quarto, quod est "facere iudicium et iustiticiam in terra". Ad hoc enim instituti sunt reges sicut scriptum est: "Constituit te Dominus regem ut faceres iudicium". Sicut ergo debet episcopus intendere circa regimen animarum, sacerdos celebrare, clericus legere, magister docere, religiosus orare et sue religionis statuta seruare, quia ad predicta institutus est quilibet predictorum. Sic rex tenetur "facere iudicium et iusticiam" quia ad hoc institutus est. Bene ergo dicit propheta Ieremias in uerbo supra proposito: "Regnabit rex et sapiens erit et faciet iudicium et iusticiam in terra". Iuxta numerum quatuor predictorum, istud opusculum in partes quatuor est diuisum. De quorum singulis ordine quo supra sunt proposita prosequemur. Explicit prohemium.

Incipiunt tituli capitulorum prime partis huius libri.

Prima pars huius tractatus habet capitula xxxiiii, quorum primum est de dignitate et excellencia status regalis. Quatuor sequentia sunt de quatuor concomitantibus regiam dignitatem propter que uidetur appetibilis, que sunt sublimitas honoris et glorie mundialis, immensitas potencie secularis, opulencia diuitiarum temporalium, affluencia deliciarum corporalium. Ita quod:

Secundum capitulum huius operis est de sublimitate honoris et glorie

Tertium de potencia regali

Quartum de opulencia diuiciarum

Quintum de affluentia deliciarum

Quatuor sequentia sunt de quatuor annexis terreno principatui propter que secundum ueritatem appareret non appetibilis, que sunt uanitas, breuitas, pondus negotiorum, metus periculorum. Ita quod:

Sextum capitulum est de uanitate terrene dominationis

Septimum de breuitate durationis

Octauum de pondere negociorum

Nonum de terrore periculorum

Decimum quod debet rex esse fidei ueritate fundatus

Undecimum quod rex debet esse spei soliditate firmatus

Xii quod debet esse in Dei amore perfectus

Xiii quod debet esse Deo timore subiectus

Xiiii quod debet esse in oratione deuotus

Xv quod debet esse ecclesie Dei reuerens et beneuolens

Xvi quod debet esse humilis in sui reputatione

Xvii quod debet esse docilis in doctrine susceptione

Xviii quod debet esse ductilis in persuasione

Xix quod debet esse stabilis in operatione

Xx quod rex debet esse honestus in conuersatione

Xxi quod debet esse modestus in opere et sermone

Xxii quod debet esse secretus in consultatione

Xxiii quod debet esse discretus in loquutione

Xxiiii quod debet esse curialis in suscipiendis hospitibus

Xxv quod debet esse liberalis in conferendis muneribus

Xxvi quod rex debet esse magnificus

Xxvii quod debet esse magnanimus

Xxviii quod debet esse continens in carnis delectatione frenanda

Xxix quod debet abstinens esse in corporis refectione sumenda

XXX quod regem decet clementia

XXXi quod debet esse bonis amabilis

XXXii quod debet esse malis terribilis

XXXiii quod regem decet patiencia