SEXTO quaeritur, vtrum minor excommunicatio, repellat a sacramentis: & videtur quod non: quia no est mortaliter. Contra de cler. ex. mi. c. vl. Respondeo: circa hanc quaestionem tria videnda sunt. Primo, quibus casibus interdicatur participatio, & incurratur minor excommunicationis secun do, quibus sit licitu & non incurratur. Tertio, de effe. & poena.

QVANTVM ad primum dantur versus. si pro delictis anathema quis efficiatur. Os, orare, vale, communio, mensa negatur. Os. i. osculum pacis. Orare, quia non solum in Ecclesia, sed nec extra licet cum eo dicere horas. Vale, quia nec ei vale siue aue dixeritis. Communio non solum in Eutharistia, sed fec etiam in omni actu legitimo. Mensa. i. comestio vel potatio negatur. Et hoc verum est in publico, si est publicus, vel in pcculto, si est occultus. Vnde illum qui est publice excommunicatus Parisijs non debeo vitare Bononiae in publico, sed tantum in occulto si ibi nesciatur, quia quod est publicum Parisijs, est occultum ibi. Item de mensa verum dicunt, si diuisa est mensa, dum tamen reputetur quid vnum: vt si refectorum professorium, vbi omnes comedentes simul debent esse anima vna & cor vnum in Domino. simi liter si ad vnum festum magni & multi inuitati: licet in diuersis mensis & cameris, vna mensa repotatur. Vnde bea tus loannes Euangelista de balneo recessit, videns venientem excommunicatum dicens. Fugiamus ne balnea corruant super nos, vbi lauatur Cherintus inimicus veritatis: & beatus Polycarpus eius discipulus alij haeretico dixit se salutan ti. Agnosce nos. Agnosco, inquit, primogenitum sathanae in decretis. si autem in vna taberna, vbi de diuersis locis confluunt, vnus sedeat hinc & alius inde non est periculum: etiam srin eodem hospitio sint socij, & excommunicatus ad aliam mensam segregetur, non est periculum propter identitatem domus, quis possint eum cogere ad petendum absolutionem vel recedendum · si autem fugitiuus clerici percussor sit inEcclesia, potest sacerdos coram eo celebrare, quia cum non sit ibi causa orandi, sed latitandi & fugiendi, non est hoc cum eo participare in diuinis, sicut si per Ecclesiam transitum fa ceret. simili modo si excommunicatus in vna capella magnae Ecclesiae in vno angulo audiat diuina, & ego ad alium, in nullo participo ei in diuinis licet sciam, plus quam si ipse comederet in vna camera tabernarij, & ego in alia.

QVANTVM ad secundum, in quibus casibus licet participare cum excommunicatis sine vinculo & peccato, contine tur in his versibus. Vtile, lex, humile, res ignorat, necesse. Haec anathema quidem faciunt, ne possit obesse. Vtile, propter vtilitatem spiritualem eorum. Vnde scribendo potest eis homo loco salutationis, optare spiritum consilij sanioris. Et in via te emendet Dominus & huiusmodi. Propter hoc etiam licet eis audire sermones. Et si homo in priuata admoni tione immiscet alia verba, intentione magis proficiendi, licet extra de sententia ex. c. Cum voluntate. imo & propter hoc Praedicatores possunt ab eis eleemosynam recipere, maxime propter vtilitatem eorum, quorum negotia gerunt vt in prae dicto. c. 6. Praedicatores. Tertio, propter vtilitatem propriam repetendo, aut recipiendo ab eis debitum extra. e. si vere. & ca. Rel. imo pro seipso potest homo ab excommunicato consilium quaerere, alias petere de pertinentibus ad animam, & corp si est medicus, & temporalia si est aduocatus, nisi commode aliunde consilium possit habere, quia necessitas excusat. extra. e. si vere. Lex. scilicet matrimonij, non solum quod vir vxori debitum reddat: & econuerso, quia hoc quod est iuris diuini Ecclesia tollere non potest, maxime illi qui non peccauit auferendo ius petendi: imo etiam in alijs domus obsequijs. si autem propter dubitationem, de impedimento matrimonij esset eis ab Ecclesia interdictum abinuicem debitum petere, vel reddere, & sententia lata deberent abstinere. Alians autem licet vir debeat vxorem corrigere, quia tamen aliquando etiam petens absolutionem obtinere non potest: non debet vir vxorem abijcere, sicut nec vxor se a viro separare. Humile. Filij enim emancipati & in domo manentes: Item serui & ancillae, famuli, rustici, & coloni seruientes, & cae teri qui ante excommunicationem erant astricti, con non ex hoc ipso liberentur, tenentur ad obsequia sicut prius: & ideo excusantur: licet pater debeat corrigere filium, & si non facit, peccat. Non proprer hoc tamen debet eum a suo hospitio repellere, maxime si per eum non stet quo minus absoluat: nec similiter tenetur carere seruitio subiectorum, si ipsi sunt excommunicati, cum debitum ab excommunicato possit repeti. Verum est em̃, quod familia potest recedere si vult ab excommunicato, quia si sciuit se obligare non potuit, si nesciuit se obligare noluit, sed cum damno suo recedere non tenetur. Qui autem debitor estiquia bona fide soluere tenetur, quadam neces- sitate morali cum eo participans in soluendo excusatur: licet in iudicio posset contra agentem excipere, quia illius excommunicatio non liberat istum a debito, cum ille non perdat ius suum.

De vasallis etiam videtur, quod dominumse quendo sicut prius lege subiectionis excusantur: imo tenentur quousque per Ecclesiam ab eius fidelitate soluantur. Non enim eo ipso quod excommunicatus est, solutum est iuramentum fidelitatis. Alias, post absolutionem faciendum esset de nouo iuramentum. sed ad hoc diceretur, quod iuramentum est sopitum non solutum, nihilominus sicut debitor debet soluere pecuniam debitam, vel ponere in loco vbi alius possit accipere, nec excommunicatio debitoris dat sibi dilationem, sic vasallus debitor serui tij, si dominus iusto bello indiget, debet eum sequi. Qui autem co ram iudicibus laicis excommunicati litigant, si sint actores, & aliter vel coram alijs ius suum non possunt habere, propter necessitatem excusantur. si autem rei allegata exceptione, quia iudicium est nullum, coguntur respondere: similiter excusantur. Aut si propter timorem mundanum non audent hoc oppo nere, excusantur a tanto, sed dubium si a toto, quia nullo timore debet homo participare cum excommunicato: de his quae vi metusve causa fiunt. c. sacramentis. Mercenarium autem excommuni- icatum non debet homo conducere, si alias potest factum suum explere: quod si ignorans conduxit, ius suum ab eo petere potest. similiter si epraes sit excommunicatus, exc usantur clerici qui sunt de hospitio, non alij. Et si abbas monachi, qui ad eius mandatum sunt astricti fortius quam familia, excusantur ei participando secundum quosdam. sed verius videtur quod non: quia excommunicatio suspendit eum ab omni potestate sua spirituali, quam solam habet in monachos. secus autem est de dominio temporali, quamuis excommunicando separet ab omni actu legitimo. Qui autem cum domino excommunicato conicat, non propter hoc ha bet licentiam conicandi cum excommunicatis, quibus ille conicat, quia illi non sunt domini eorum, nec illi sunt familia eorum, sicut nec vxor potest communicare cum excommunicatis, quibus vir eius communicat. Cum famulo autem excommunicati si nomine ipsius contrahat, perinde incurritur, ac si ille contraheret. secus si alte rius nomine, nec plus licet ei scribere quam loqui, nec literas eius recipere quam munera: assurgendo autem vel amouendo capu tium, etiam si nihil dicatur honor impenditur, & excommunicatio incurritur, cum hoc sit plus quam simpliciter salutare. Eleemosyna autem ab excommunicato potest recipi ab indigente, vel a merente sicut Praedicatores. Legatum autem eius Ecclesia recipere non potest, nisi pro anniuersario & huiusmodi legauerit. Cum pro excommunicato qui mortuus est sine signis poe nitentiae, non sit publice orandum: ad quod tamen aliqualiter obligatur Ecclesia, recipiens legatum ad hoc deputatum siue. datum, sed simplex legatum licet recipere, quia hoc non est participare cum excommunicato: quia cum mortuo non est conionisi corpus sepeliendo. sed quia recipiens legatum quodcunque nomine defuncti, licet non exprimatur obligat se, ad. orandum occulte non publice, & illud licet. Munus etiam. ab excommunicato recipiendum non est, sed nec illi debet reddere quod liberaliter contulit, sed potest retineri vel magis erogari, nec ab aliquo eius nomine datum est recipiendum, nec ab ipso alterius nomine. si autem cius amore ab alio alienum datur non nomine eius, potest accipi & ab vxore vel familia, quod illorum est proprio nomine, non nomine eius datum.

Res ignorata quando est ignorantia facti probabilis, vel iuris in pueris, & talibus qui non tenentur hoc scire, tunc non incurritur: de cleri. excommunicationis mis. mi. ca. Apostolice. Dici tur autem scire si vidit illum facere factum, de quo tenetur scire quod est excommunicatus: puta verberare clericum, vel audiuit ipsum nominatim a iudice excommunicari vel denunciari, vel audiuit hoc ab eius epo vel curato, quorum est excommunicare vel denunciare, vel est publica fama: de hoc extra. e. cum desideres. si autem hoc audiuit ab eius aemulo, vel etiam ab vno vel paucis non oportet credere: quia qui cito credit leuis est corde. &. 11. q. 3. Non solum reus qui aurem crimi nibus cito praebet. Non est probabilis ignorantia, nescire quod omnes communiter sciunt, & quod publice factum est: de postulatione. c. 1. si autem habitu scio, & per surreptionem participo in hora, mox vt aduerto me retrahens non incur ro: quia non est actus humanus quia est subditus. si autem nescio nisi per confessionem ipsius, vel alterius in foro con scientiae factam: non debeo eum vitare. si autem scio alias occulte, quia dixit mihi in consilio: in occulto debeo eum vitare, & non in publico. si autem post annum video, quem tamen priu sciui excommunicatum, si non constet de absolutione adhuc teneor eum vitare: nisi probabiliter appareat absolutus, per hoc quod ipse hoc dicit: & est homo fide dignus, vel cum a principio seruaret sententiam: modo non sernaticum alias esset timoratus. Qui autem denunciatus in vna diccesi, si inueniatur inalia in qua nihil scitur de hoc, in occulto vitandus est non in publico: quia licet sit vbique excommunicatus, non tamen est vbique publice excommunicatus. Illi autem de quorum excommunicatione literati contraria sentiunt, secundum quod conscientia dictat, sunt vitandi vel tolerandi: donec iudicarie diffiniatur & tunc stetur sententiae: quia iste est casus, in quo res inter alios acta alijs praeiudicat. Propter quod cum omnium intersit, videtur quod quilibet posset appellare praeter excommunicatum, quando aliquis excommunicatur: quia alij ab eius conione prohibentur.

Necesse: quia alij peregrini & vlatores, vel quicunque alij propter neces sitatem suam quantum illa requirit, possunt illis communicare: sed eriam econuerso quantum necessitas victus, & vestitus excommunicati requirit, potest ei dando eleemosynam communicari, non solum quando eleemosyna est in praecepto: imo etiam quando est in consilio: si per hoc non nutritur in errore, & homo plus ei dat intuitu eleemosynae quam intuitu mundanae amicitiae. Praedicatores autem non solum propter necessitatem sicut & caeteri: sed etiam propter officium, quia gerunt negotium aliorum, pos sont accipere a talibus eleemosynas. extra. eo. Cum voluntate. Quod est verum dum tamen cum eis non participent in mensa & alijs, nisi ordinatis ad praedicandum: quia quod sunt Praedicatores non dat eis participationem: nisi propter illo rum salutem, sed quod gerunt negotium creditorum, dat eis quod de bonis illorum possint viuere, etiam si subiacent restitutioni. si autem cum hoc aliter non habent quod comedant, nec illi volunt dare: nisi simul in eadem mensa comedant: tunc necessitas excusat: vel etiam sicut praedicando facit, quod licet alia verba interponere vt magis fructificent, sic & alia facta, quia non est minus communicare verbo quam facto, & aliquando comedendo cum eis alliciuntur ad familiaritatem. Vnde Christus cum publicanis & peccatoribus manducabat: & non solum de bonis eorum. Et Apostolus. Omnibus omnia factus fum, vt omnes lucrifaciam: dum tamen ex hoc non scandalizentur pusilli, quod saepe contingit. Non debent autem pro cibo scandalizare, qui vsque ad mortem debent aedificare: vnde Apostolus. si esca scandalizat fratrem meum, non manducabo camem in aeternum. De his autem quinque intelligendum est, nisi ex causa sententiam aggrauando: eis specialiter conio inter dicatur, sicut habet consuetudo: quod quandoque patre, vel marito, vel domino indurato aggrauatur excommunicatio: & monentur isti vt se subtrahant ab eo: quia quamuis liceat dispensatiue communicare: non tamen iure coni: vnde talis dispensatio potest subtrahi ex causa. si enim potest homo mitti in exilium pro pter peccatum, sic & potest sibi subtrahi solatium suorum: sic tamen, quod vxor non potest negare debitum carnale, quod solum licet excommunicato etiam in iudicio repetere, non debitum tempora le, sed ab eo quod est licitum homini de iure coni, non debet per monitionem arceri: contra quos tamen non est, quia a conicando cum homine quod de iure coni est licitum: homines arcentur. Et videretur via quod tales personae arceri possunt a communione vulgari: sed ab illa quae est debita eis, inquantum talis personae sunt, non videtur: ita quod vxor redderet debitum viro, sed non comedet cum eo nec loquetur ei. Filius autem seruiet similiter patri, sed non comedet cum ipso & huius modi. Et ideo opinio probabilis est, quod talibus personis licet communicare ratione subiectionis & coniunctionis, quantum vis subiectionis & coniunctionis requirit. Nec ab hoc possunt per monitionem arceri, & si vxor excommunicaretur: quia monita non deseruit virum, vel debitum reddidit, esset error intolerabilis in sententia expressus. sic etiam & ab illa conione quae est de iure naturali non arcetur homo, puta quin det eleemosynam excommunicato indigenti. Et si dicatur ergo non est speciale in istis: dicendum quod imo, quod in illis personis ratione status non includitur aliquod debitum, sed in istis sic. Aliqua enim debet pater filio vt pater, & econuerso, quae conionem important: vnde istae personae licite sibi communicant adinuicem, inquantum huiusmodi personae sunt, aliter autem illicite. Nam dicere quod in nullo plus vitet vxor virum excommunicatum, quam non excommunicatum: esset eam inducere ad contentum clauium Ecclesiae: sed super hoc potest cadere monitio, quod non aliter conicet quam ratione matrimonij teneatur. sed non sic populus principi excommunicato participare potest, nec vasallus dominumiuuare tenetur, imo absoluitur interim a iuramento fidelitatis, secundum quosdam. 15. q. 6. c. Iuratos. sed contrarium est verius, vt su pra dictum est. sed dicunt quidam, quod propter delictum domini vel rectoris potest populus interdici & terra: non sic autem familia propter delictum patrisfamilias, sed abusus est Ecclesiae. Contra quod est, quia cum ex multis domibus fiat vna ciuitas: & interdictum populi sit maius damnum, quam vnius familiae: & maius ius habeat paterfamilias in domo, quam re ctor in populo: si propter delictum rectoris interdicitur populus, multo magis familia propter delictum patrirfamilias: maxime propter consuetudinem a iure non reprobatam: imo interdictum profertur expresse in constitutionibus legati: de elec. c. in concilio Bituricensi. si autem episcopus communicat excommunicato a se in generali, vel in speciali, ligatur a sententia iuris: Papa autem non, quia legibus non astringitur: nec tamen Papa vel epraes absoluit salutando, quando hoc non intendit. Nunquam enim iudex excommunicat vel absoluit, nisi hoc intendat. sed in hoc est differentia, quod si Papa salutando, vel aliter conicando intendat absoluere, absolutus est: quia non est arctatus ad tenendum aliquam formam iuris, sed episcopus sic. Vnde cum forma iuris, & consuetudinis vniuersalis Ecclesiae sit, non absoluere nec ligare, nisi verbis hoc signantibus: ideo epraes si etiam alias salutando vel conicando intenderet, non propter hoc absolueret. si autem epraes participet in crimine excommunicato a se, absoluetur a superiore, quia se non potest absoluere, vel a suo confessore quem elegit aucto ritate iuris. quando autem epraes vult participare excommunicato a se, vel ab alio: du tamen sit excommunicatio a qua ipse potest absoluere, posset ipse tunc prius absoluere & postea conicare, & sic non incurreret.

Tertio videndum est de effectu minoris excommunicationis: & primo quo ad culpam: fecundo, quo ad poenam. Quantum ad primum sunt duae conclusiones.

Prima, quod secundum theologos participare cum excommunicato maiore etiam in casu illicito, & propter quem etiam incurritur minor excommunicatio, non est de se peccatum morta le, nisi in casibus. Primo, in diuinis, propter quod participantes cum excommunicatis a Papa in diuinis ligantur maiore. extra. e. significauit. Quod esset iniustum, nisi illud esset mortale. secundo, quod in crimine criminoso, quia illud est illi mortale, aliter iniuste esset excommunicatus & crimine de se sonat in mortale. Et hoc est mortale, etiam si illud erat crimen soli illi: quia cooperari alicui ad crimen est mortale: sicut doctor qui legit leges aut physicam religioso, quod est illi mortale propter inobedientiam: hoc ipso peccat mortaliter: quia illi praestat materiam, vel ministras mortalis. Vnde & est excommunicatus maiori. Ne cleri. vel mo. Vt periculosa. li. 6. quamuis alias legere non est illi peccatum. Et similiter qui daret religioso habitum saecularem, vt dimisso suo habitu exiret. Nisi enim sic participare esset mortale, non ligaretur homo maiori excommunicatione. Tertio: quando hoc fit in contemptum Ecclesiae: si homo in nullo discernit inter excommunicatum & non excommunicatum, nihil omnino plus abstinens ab eius conione, quam si non esset. Aut si dicat in despectum cleri de excommunicatis. Tu eris charior mihi, quam prius & huiusmodi. Quarto, quando est contra inhibitionem & moni tionem Ecclesiae: vnde & propter hoc iuste potest excommunicari maiori ratione inobedientiae, & contumaciae. Et sic intellige: quod me. causa. ca. sacramentis. extra. e. statuimus. lib. 6. &. ca. Constitutionem. Et quando dicit, quod aliter lata non teneat, innuit quod aliter lata esset iniusta. si autem dicatur contra hoc: quia excommunicatio separat a perceptione sacramentorum, a quibus homo non repellitur, uisi sit indignus, quod non est per veniale. Dicendum, quod imo aliquando homo sine veniali & mortali repellitur a sacramentis, sicut est propter interdictum sine sua culpa latum. Metus autem licet alias cadat in constantem virum, non excusat a toto, licet a tanto participan tem cum excommunicato. extra: quod me. causa. c. sacramentis. & multo minus verecundia & timor offensae, & huiusmodi. Nec minus peccat excommunicatus conicas alijs, quam econuerso: nec vnus excommunicatus debet communicare cum alio.

secundus effectus est quo ad poenam, quia sicut dicitur extra. de cle. ex. mi. c. si celebret. minor excommunicatio excludit a perceptione sacramentorum: non autem a participatione diuinurum. Vnde quicquid alij dicunt, licite potest missam audire & Ecclesiam officiare: dum tamen nullu sacramentum percipiat: quia nec matrimonium, nec quodcumque sacramentum debet recipere: quousq, sit restitutus sacramentis per absolutionem, a quibus est separatus per hanc excommunicationem. Licite etiam recipit osculum pacis in missa, licet successerit communioni: quia multis licet panem benedictum sumere, quibus non liceret panem sanctum: imo pax & panis benedictus propter hoc successerunt: vt indigni ad illa, admittantur ad ista. Et inde est quod ligatus minori non potest absolui in foro con scientiae, sed sic absolutus deberet iterum confiteri. Non est autem separatus a collatione sacramentorum: vnde potest ea conferre: sicut in foro conscientiae potest absoluere, sicut posset in exteriori, quia non est suspensus a iurisdictione. Videtur tamen quod peecet conferens sacramenta: quia non debetquis in se habere illud, a quo alios absoluit. Quod autem ligatus minori possit absoluere, a simili & maiori etiam peccato habetur extra. eo Duobus. Occulte autem excommuni- icatus, occulte monendus est vt ab Ecclesia ereat: quod si non vult: tenetur homo exire sine illius diffamatione, & sui etiam repraehensione potest exire: alias non plus tenetur se notare quam alium, si videt alios scandalizari de hoc, quod sine causa exit ab Ecclesia tempore celebrationis, vel eleuatio nis corporis Christi. si autem ille est publice excoicatus, publice monendus est vt Ecclesiam exeat, aut etiam vt repellendus. Dum tamen sine sanguinis effusione fiat. Vnde extra. e. Veniens. excusatur sacerdos qui monialem turbantenofficium de Ecclesia expulit. si autem sacerdos est ante canonem, & videt ante se vnum excommunicatum: nisi ille monitus velit exire, debet totum dimittere, sed postquam canonem incepit non debet dimittere: post Pater noster vbi epraes consueuit dare benedictionem, vel sacerdos pacem: potest illum tamen monere vt exeat, & similiter post perceptionem si tamen exi re noluerit: nihilominus debet perficere. si autem vnus de socijs in hospitio sit excommunicatus: no oportet propter eom oens alios domum dimittere, quin potius ipsi eum per iudicem compellant exire, vel se facere absolui. Nam interim in domo cadem manere possunt:dum tamen sibi non conicet in cibo, verbo, facto, & huiusmodi. Potest etiam homo cum excommunica- to hospitari in alia camera: vel si non est diuersorium in alia mensa comedendo. si vero eidem mensae se ingerat: homo surgat: quia si missam debet homo dimittere propter excommunicati praesentiam: multo magis mensam: dum tamem alibi possit comedere: quia nec se inhonestare tenetur, vt ad terram comedat cum canibus, aut sine mensali secundum quosdam.

si quis autem confitens dicat se esse excommunicatum: statim si potest absolui, non oportet quod absoluatur, vel quod vltra non audiatur, sed ante absolutionem a peccatis ab excommunicatione absoluatur si potest, vel absoluendus ad eum qui potest, mittatur: quia licet el non sit participandum maxime in dluinis, nec sit ad sacramenta recipiendus: alias tamen quando hoc ipsum ordinatur ad eius absolutionem, vel absolutionis meliorationem, sicut hic: quia audi ta ad plenum vita eius, melius consilium poterit dari de modo absolutionis impetrandae, vel impartiendae: tunc licet, sicut etiam illi qui vadit Romam pro absolutione petenda, vendi potest cibus & potus, & hospitium locari: & aliter il li potest communicari in his quae ad viam pertinent: & similiter in via associari: vt videtur, maxime si ad hoc ipsum associent ipsum aliqui, vel etiam simul sunt ituri: quia securitas via torum pluralitatem desiderat, alias non, licet communicare cum excommunicato: etiam qui pro offensa satisfecit, & si etiam non est denunciatus, non est conicandum quousque sit absolutus. sacerdos etiam cui a iudice mandatur quod aliquem denunclet excommunicatum, siue sit ordinarius siue delegatus: debet ex tunc & tenetur illum vitare. Irregularitatem autem non causas minor excommunicatio, in casu in quo maior causaret. de cle. ex. mi. c. vl.

Ad argumentum in contrarium dicendum: quod licet culpa, vt culpa est, non impediat: nisi sit mortalis: tamem aliquid quod non est culpa, sed poena impedit: licet eius causa non sit nisi culpa venialis: vel forte non culpa, sed iustitia: sicut irregularitas causata ex bigamia, vel homicidio iusto. similiter minor excommunicatio non propter suam causam quae potest esse leuis culpa: sed propter seipsam quae est talis poena repellit.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 6