Table of Contents
Reportatio A Sentences Commentary
Principia
Principium II
Principium III
Principium IV
de Fide
Lectio 18, De fide
Lectio 19, De fide
de Notitia
Lectio 20, de Notitia
Lectio 21, de Notitia
Lectio 22, de Notitia
Lectio 23, de Notitia
Lectio 24, de Notitia
Lectio 25, de Notitia
Lectio 26, de Notitia
Lectio 27, de Notitia
Lectio 28, de Notitia
Lectio 29, de Notitia
Lectio 30, de Notitia
Lectio 31, de Notitia
Lectio 32, de Notitia
de Fruitione
Lectio 34, de Fruitione
Lectio 35, de Fruitione
Lectio 36, de Fruitione
Lectio 37, de Fruitione
Lectio 38, de Fruitione
Lectio 39, de Fruitione
Lectio 40, de Fruitione
Lectio 43, de Fruitione
Lectio 44, de Fruitione
Lectio 45, de Fruitione
Lectio 46, de Fruitione
Lectio 47, de Fruitione
Lectio 48, de Fruitione
Lectio 49, de Fruitione
Lectio 50, de Fruitione
Lectio 52, de Fruitione
Lectio 53, de Fruitione
Lectio 54, de Fruitione
Lectio 55, de Fruitione
de Trinitate
Lectio 56, de Trinitate
Lectio 57, de Trinitate
Lectio 58, de Trinitate
Lectio 59, de Trinitate
Lectio 60, de Trinitate
Lectio 61, de Trinitate
Lectio 62, de Trinitate
Lectio 63, de Trinitate
Lectio 64, de Trinitate
Lectio 65, de Trinitate
Lectio 66, de Trinitate
Lectio 67, de Trinitate
Lectio 68, de Trinitate
Lectio 69, de Trinitate
Lectio 70, de Trinitate
Lectio 71, de Trinitate
Lectio 72, de Trinitate
Lectio 73, de Trinitate
Lectio 79, de Trinitate
de Caritate
de Libertate
de Incarnatione
Lectio 1, de Fide
Quaestio
Utrum in causa iudiciali fidei contra traditionem pure humanitus adinventam iudex idoneus ferret pro fide sententiamConclusio
/ Et inprimis protestatur fides quod non subicitur humano iudicio et haec est una conclusio patet quia fides est donum dei supernaturale ymmo de illis de quibus iacobus ait "Omne datum optimum et omne donum perfectum desursum est descendens a patre luminum" et fundabitur infra pro divesa media Unde nisi quo esset vera sequeretur quod quis posset credere articulos fidei sine fide hoc autem falsum est Item prima petri dicitur quod "spiritu sancto repleti locuti sunt sancti dei homines" et iheronimus ait "lex spiritualis est et ideo revelatione indiget" Et in Psalmo "Revela oculos et considerabo mirabilia de lege tua"
Difficultates circa fidem
Sed hic occurrunt arduae difficultates Et primo consideranda est fidei descriptio quam ponitapostolus videlicet "fides est substantia rerum sperandarum argumentum non apparentium" ubi secundum altissiodorensis in principio summae suae et guillelmum parisiensem tractatu suo de fide et legibus fit una comparatio fidei respectu credendorum et caritatis respectu amandorum unde ymaginantur quod sicut caritas dirigit hominem ad diligendum deum propter se ita proportionaliter fides inclinat intellectum ad credendum primae veritati propter se ideo fides est argumentum et non consequens nec conclusio ideo ut inquit autissiodorensis "a quod deum est bene quod apud aristotelem Argumentum est ratio rei dubiae faciens fidem / apudautem christianum argumentum est fides faciens rationem" et hoc videtur esse contra aureolem quaestione prima prologi articulo qui tenet quod articuli fidei sunt conclusiones ex aliis deductae ad quas processus theologici principaliter nituntur concludendas et non sunt tamquam principia ex quibus alia theologice deducuntur
Dicitur enim in praedicta diffinitione non apparentium quia non dicit quod obiectum sit apparens et ideo de hoc dicetur aliquid deo dante
Unde de hac materia sunt 3es viae duae scilicet extremae et 3a media / prima tacta est scilicet quod intellectus per fidem assentit primae veritati propter se sine quacumque apparentia 2a via est holcot praedictae extremae contraria scilicet quod assensus fidei nullo modo generatur nisi per rationem cogentem intellectum 3a via quae est media quam declara de heuta quod requiritur ratio probabilis non tamen necessitans intellectum ad credendum Et ideo cum hoc requiritur imperium voluntatis
Argumenta pro prima via ad imaginandum fidem
Prima via ymaginatur conformiter ab augustino 2o de civitate dei qui ponit originem duarum civitatum scilicet dei et dyaboli unde tam ex parte voluntatis quam ex parte intellectus potest assignari origo praedictarum ex parte voluntatis ponit ergo ibi beatus augustinus quod duo amores duas fecerunt civitates Civitatem dei fecit amor dei usque ad contemptum sui civitatem diaboli fecit amore sui usque ad contemptum dei Ex quo patet quod tales homines talem amorem habentes erga se sunt cives civitatis dyaboli Conformiter poni debet de intellectu respectu veritatum quia quaedam sunt commodae intellectui etiam in statu naturae lapsae Alia autem est veritas ad quam intellectus seclusis aliis veritatibus et apparentiis fertur in illam veritatem ita quod totaliter seipsum abnegat propter primam veritatem Et sic erit civis civitatis dei sicut dictum est de voluntate et talis est maxima perfecto intellectus scilicet eo quod omnino se abnegat credendo isti deus est quae primae veritati correspondet
Ex qua statim sequitur quod remunerator est eo quod summe bonus et eo quod summe diligit creaturam et non summe diligeret nisi bene renumeraret Et hoc notavit apostolus dicens "oportet accendentem credere quia est et quia remunerator est"
Corollaria primae viae
Ex quibus sequitur primo quod ex rationibus probabilibus non generatur fides patet quia fides et actus fidei sunt sibi naturales
2o sequitur quod nec rationes evidentes sufficiunt ad tam nobilis assensus productionem id est rationes demonstrativae non possunt causare actum fidei q eapropter ponendum est in caris terminis quod scriptura docet quia ipsa est elucienda et non de obscuranda iuxta illud "Qui elucidant me vitam aeternam habebunt" Et si obiciatur de hoc quod refert macrobius quod "quidam vidit musas poeticas lacrimantes eo quod ea quae scribuntur super ornatu earum a parte scribuntur et non velantur" Respondetur quod scientiae quae ad superbiam inducunt cuiusmodi sunt scientiae humanitus adinventae tegi debent verbis ne omnibus pateant Scriptura autem sacra quae ad humilitatem inducit velari non debet sed declarari et elucidari
3o sequitur quod lux fidei est superioris speciei ex parte sui certioris quam tota latitudo omnium rationum naturalium patet propter propinquitatem quam fides habet ad summa lucem
Sed contra obiceretur quia prima principia sunt nobis innata et sunt evidentissima et fides non sic ergo in esse claritatis videtur fides esse speciei inferioris Contra hoc ponitur 4tum quod quantum ad hoc quod fides excedit primum principium complexum non solum in luce sed etiam finite non probantur
5o sequitur quod facilius esset dissentire primo principio quam fidei Istud fundatur primo in suppremo modo se habendi ipsius intellectus 2a radix est quia intellectus adhaerens primae veritati abnegat seipsum et omnem rationem et sic est immobilis quantum ad hoc Ideo intellectus sic fide illustratus secundum altissiodorensem potest dicere samaritanae id est rationi humanae "Iam non propter te credimus sed quia ipsi vidimus et audivimus" Sed tamen de primo principio possunt adduci res sophisticae per quas ligabitur nec ibi abnegat omnem rationem
Obiectio ad primam viam ad imaginandum fidem et responsio Petri Plaoul
Contra istud tamen obicitur quia tunc doctores et sancti peccarent qui fidei deffensione multiplices faciunt rationes sicut patet in isto libro sententiarum et aliis libris doctorum
quod rationes probabiles multipliciter valent non tamen ad fidei generationem quia rationes tales sunt propter alias que fieri possent contra dyabolicos insultus
2o ex naturali dispositione hominis post lapsum vires eius sensitive sunt lapsae et vane ideo veniunt multa fantasmata et multae cogitationes contra fidem Rationes autem probabiles hoc tollunt
3o ad reflectendum contra haereticos et gentiles rationes suas et ad eorum fallacias removendum et ad eos convinciendum
4o possunt esse tales rationes quod inclinabunt ad assentiendum firmiter articulis fidei non tamen haberet fidem et sic non esset fidelis nec tamen haberet habitum oppositum infidelitatis
6o pie credendo verisimile est quod deus suppleat residuum ex quo homo facit diligentiam in acquirendo fidem
7m staret quod quis crederet propter rationem post ea pro fidem sicut stat quod aliquis incipiat aliquid habendo respectu ad malum finem et tandem habendo respectum ad bonum finem illam operationem continuet sicut patet de eunte ad ecclesiam pro lucrando distributiones qui post ea et est in devotione propter deum / sicut etiam de pagano qui convertitur ad fidem xut propter aliquod bonum spirituale / et posteam deo credit propter ipsum unde altissiodorensis dicit quod "propter bona temporalia promoventur simplices ad veram dei dilectionem"
Aliqua conclusiones
Prima conclusio
Ex quibus ultra sequitur quod fides est proprie sanitas intellectus sicut peccatum fuit ipsius morbus nam per peccatum fuit non solum voluntas vulnerata sed etiam intellectus per fidem autem sanatur sicut voluntas per caritatem illuminatur Ideo dura est a principio Unde et apostolous dura fuit dicebat enim "durus est hic sermo et quis potest eum audire" Ratio est quia dividit anima a carnalibus elongendo eam usque ad contemptum sui unde apostolus "vivus et efficax est sermo dei et penetrabilior omni gladio ancipiti"
Secunda conclusio
Alia conclusio non solum fides est meritoria ymmo formaliter est meritum quod autem sit meritoria ab omnibus conceditur sed quod sit meritum patet per apostolum "abraham credidit et reputatum est illi ad iustitiam" Et abacuch "Iustus ex fide vivit"
Pro quo notandum quod cum eadem res sit intellectus et voluntas omnino tamen alius est actus per quem anima dicitur intellectus scilicet intellectio et alius per quem dicitur voluntas scilicet volitio Ideo 3es possunt distingui actus in anima nam quidam sunt cognosci solum ut intellectus quidam apprehensivi solum ut volitio Quidam vero mixti sunt ex praedictis sicut fides spes et caritas et eorum actus unde sicut actus caritatis est actus voluntatis et tamen est quaedam perfectio obiecti et sic pertinet ad intellectum principalius tamen ad voluntatem sic econverso fidem principalius est actus intellectus partim tamen etiam ad voluntatem Et ideo sicut creatura obligatur ad actus caritatis ita ad actus fidei et sicut per diligere debito modo meretur super credere Et hoc concordat dictis augustini dicentis "cetera potest homo nolens credere autem non nisi volens Item sicut unum crescit et re?cum dr videtur plus repugnare augmentatio intensiva respectu huius quam respectu alterius"
Obiectio et responsio
Sed contra dicta obiceretur unde appareat quod in daemonibus sit fides / quia "credunt et contremescunt" et tamen non habent caritatem ergo Item iacobus "fides sine bonis operibus mortua est" Item apostolus "si habuero fidem ita ut montes transferam caritatem autem non habeam nihil sum" ergo contra dictam.
Ad ista respondetur sine temeraria assertione Primo ymaginando duplicem fidem unam scilicet acquisitiam per rationes suas vel forte derelicta ex actibus credendi et ista staret cum peccato / sicut in simili ponimus de caritate acquisita cum enim quis peccat et prius dilexerit deum sentit se pronum ad diligendum adhuc deum et ista pronitas ex caritate ex caritate infusa non provenit quia non stat cum peccato sed ex caritate acquisita talis fides est bene in daemonibus et de ista possunt intelligi auctoritates praedictae Aliae est fides infusa de qua intelligebatur praedicta
Alio modo potest responderi ymaginando quod fides multiplicem habeat habitudinem unam ad substantiam afficiendi et aliam repraesentandi / Et tunc diceretur quod possibile est absolute stare primam habitudinem aliis duabus substractis / quia diceretur quod deus ratione indignitatis creaturae auffert duas habitudines et non primam et sic fides illa mortua est quia non exit in operationes sibi proprias Res autem dicitur mortua quando in proprias operationes exire non potest Ita quod deus non vellet concurrere ad tales operationes
Duas difficultates de merito fidei
Sed tunc restat difficultas quia obiectum intellectus est verum apparere ergo non fertur nisi in tale 2o intellectus realiter non est libere vel saltem operatio eius non est inmediate libera ergo non est formaliter meritum
Quantum tamen ad istud 2m de libertate non esset impossibile quia agentia naturalia habent instinctum naturalem libertatis excepta cognitione Unde de igne respectu stupe potest deus instituere quod omnibus extrinsicis eodem modo se habentibus potest comburere scupum vel non Alio modo diceretur quod actus qui est simul cognitio est quaedam affectio et potest produci libere ab anima
Ad primum ergo argumentum quod tangit de apparaentia obiecti respectu intellectus in quo est difficultas Dicendum est quod habitus fidei nedum elevat potentiam intellectivam ad credendum sed multipliciter fortificat ipsam respectu quarumcumque veritatum quia cum potentia habet dispositionem convenientissimam redditur fortior ad suas operationes exercendas sicut videmus in elementis et aliis entibus naturalibus / modo fides est convenientissima ipsi intellectui et tollit dispositionem contrariam ideo per fidem intellectus est vigorosior quam sine fide / et in isto fides facit rationes tantum de se proles esse quas demonstrativas quia fides est intellectus sanativa
Aliqua conclusiones finales
Ideo theologi fideles maxime debent pollere scientiis humanitus adinventis et si non polleant est eorum deffectus quia per fidem eorum intellectus illustratur
Et ex hoc redarguendus est averroys qui multum erroneae dixit quod leges praebent impeditum doctrinae et hoc videtur ponere in prologo 3ii phisicorum hoc autem erroneum est quo ad legem christi unde de hoc est unus articulus parisiensis condempnatus "dicere quod lex christi impediat addiscere error" De lege autem macometi quam aliquando tenuit averroys verum est propter corruptiones in moribus quae dicentur in illa de lege autem iudaeorum similiter quia deserti tunc erant a deo sicut nunc Et licet iste averroys aliquando protestatus sit se fuisse christianum verisimile tamen est eum nonquam habuisse fidem
Quantum est autem ex parte apparentiarum sunt duo modo Aliqua est quae provenit ex parte obiecti et modi ipsius et ita est communiter in lumine naturali sic enim principiis assentimus propter evidentiam quam faciunt ex suo modo enuntiandi Ideo aristoteles in praedicamentis dicit quod "ab eo quod res est vel non est dicitur oratio vera vel falsa" Alia est apparentia quae non proventi ab obiecto sed est prior et secundum hoc dicitur quod divina evidentia est prior quam quodcumque obiectum creatum / et ad istum modum refertur apparentia fidei quia fides inter omnes habitus maxime imitatur divina cognitionem in tantum quod sibi non potest subesse falsum Et sicut cognitio divina se habet respectu futurum contingentium sicut fides nam de tali futuro contingenti si erit inclinavit ad assentiendum sibi si non erit non inclinavit Et ex hoc posset oriri pulchra consideratio utrum fidei possit subesse falsum et iterum utrum deus posset unam creaturam facere per essentiam quae haberet totaliter similem conditionem Et tunc quaeretur utrum talis creatura posset errare vel necesse esset recta Et pro nunc nihil dicitur
