Quaestio 11

quaestio fuit vtrum principatus Ndecima regni scicile: ex hoc sit nobilior: quia subiectus ecclestie: et quidem ad istius quaestionis declarationem est intelligendum quod duplex esubiectio inuenitur in diuina scriptura. vna que attenditur secundum iurisdictionem temporalem de qua loque batur rex maximus Artaxerses hester. xiii. ca. Cum plurimis gentibus impararem. et vniuersum orbem mee subditioni subiecissem: nequaquam volui magnitudine abuti potentus sed clementia et entitate gubiectuare subientos. Constat autem illam subiectionem secundum iurisdictionem temporalem fuisse. 2a est subiectio que attenditur secundum iurisdictionem spiritualem: de qua loquitur apulus Petrus in prima cano. sua. primo capi. Clectis aduenis: etc. scribens gentibus: in obedientia et aspersione sanguis Iesuchristi: constat autem quod illa obedientia in sanguine Iesu christi im medime fundatua partinet ad iurisdictionem spirituale.

¶ Nunc ergo ad propositum: quaestio praesens non intendit de subiectione quantum spectat ad iurisdictionem spiritualem: quia illam prositentur euidenter omnes principes cathoia: sed intendit procedere de subiectione quantum ad iurisdictionem temporalem quia illam prositetur singularten ex scicilie.

¶ Intelligedum tamen est: quod sicut egregie distinguebat doctor: quia ad illam quaestionem excellenuse respondebat: secundum iurisdictionem temparalem potest habere ista quaestio duplicem intellectum vnum quod comperetur principatus regis scicilie ad semetipsum Utrum ipse nobilior ex hoc quod subiectus ecclentie quam si non esset subiectus: alium vt comperetur ille principatus ad alios: vtrum ex hoc sit nobilior aliis: quia subiectus eccletie: et non sic alii. Nunc autem ad propositum: non intendo tractare illam quaestionem comperando illum principatum ad alios: secundum illud apstuli dictum. Quid enim mihi cum his qui foris sunt iudicare. primo corinth. v. ca. sed comperando ipsum ad semetipsum: sicut loquitur apistulus 2a cori. c. io. Nos non audemus nos comparare quibusdam qui seipsos commendant: sed ipsi comparantes nosmetipsos nobismetipsis: et illa comparatio est melior: quia melior est perfectio quam quilibet habet ad se: quam illa quam habet in habitudine ad alium: et secundum hoc est intelmect quaestionis vtrum principatus ille sit nobilior ex hoc: quod est subiectus ecclesie vt videatur si ista subiectio nobilitet illum principatum: ad excludendum superficialem cogitationem illorum qui credunt illum principatum ex tali subiectione minus nobilem esse. Sed attendendum est ad declaradum intellectum: quod philosophi tractantes moralem scientiam: cuius pars est ciuilis doctrina: pro radice illius posuerunt duplex rationale in homine: vnum rationale per essentiam: sicut animam intellectiuam in cuius potentiis et virtutibus assimilamur angelis: quia ista per suam naturam est rationalis. aliud rationale per participationem scilicet anima sensitiua in cuius potentiis et virtuti bus assimilamur brutis: et isto posuerunt rationale per participationem: quia licet illa anima de natam sua non sit rationalis: tamen nata est regulari a ratione: sicut docet apituls.

¶ Et secundum illam radiceme procedens apstulus Paulus in diuersis locis distinguit in nobis duplicem hominem duobus modis. Uno modo ponit in nobis vnum hominem interiorem: qui partinet ad regionem anime intellectiue: et alium hominem exteriorem: qui partinet ad regionem anime sensitiue: de quorum primo dicit ad eph. ii. c. Interiorem hominem habitare christum per fidem in cordibus videris.

¶ 2o modo ponit in nobis vnum hominem spiritualem ad quem partinet regio sensitiue. vnde dicit apostolus paulus. prima corint. ii. ca. animalis homo non percipit ea que sunt spiritus difientit spiritualis autem omnia iudicat: et vocat hoc animalem illum qui sequitur inclinationes anime sensitiue: et spiritualem illum qui sequitur inclinationem anime intellectiue. Et secundum ista dcam est inuenire quadruplicem appetitum in vniuerso.

¶ Quorum primus est qui est ita animalis: quod nullo modo rationalis: sicut est appetitus bruti: quia cum in bruto sit anima sensitiua: eius appetitus non est regulatus a ratione: cum nulla ratio sit ei conluncta. Et ideo nullo modo rationalis: nec per essentiam: nec per participationem: de quo in praes. 3i. Nolite fieri sicut equus et mulus quibus non est intellectus.

¶ Secun dus est appetitus qui est animalis quidem per essentiam ratio nalis autem per participationem: sicut est appetitus sensitiuus in homine: per quem sensitiua appetuntur: qui dicitur animalis per essentiam: eo quod per suam naturam partinet ad animam sensitiuam. Tnde dicitur rationalis per participationem: quia natus refrenari et regulari per rationem: dicente dimceno ad Carmt gene. 4o capius. subtus te erit appetitus eius.

¶ Tertius appeie est alius qui est rationalis per essentiam et animalis per participa tionem: sicut appetitus intellectus hominis: quo dicitur voluntas quae appetit intelligibilia: et ille appetitus dicitur rationalis per essentiam: quia prtinet ad naturam anime intellectiue. vnde secundum ipsum est factus homo ad imaginem trinitatis: vt patet. ix. et. x. de tri. dicitur animalis tamen per participationem: quia natus inclinari ab appetitu sensitiuo: vt experimur de quo apstulus ad Ro. vii. co. Non quod volo bonum hoc facio.

¶ 4o est innuenire alium appetitum: qui ita est rationalis quod nullo modo animalis: nec per essentiam: nec per participa tionem: sicut est appetitus angelicus: quia cum per se partineat ad naturam intellectiuam. Et ideo sic est rationalis per essentiam: quod nullo modo est animalis. cum non sit adiunctus alicui appetitui sensitiuo: qui ipsum valeat inclinare. de quorm Reg. xiii. co. sapiens mulier ad Dauid: sicut angelus divfunti ita disecunus me rex: vt nec maledictione: nec bendictione moueatur scilicet ex inclinatione appetitus sensitiui ad iram vel ad vanam gloriam.

¶ Nunc autem ad propositum: sicut se habent adinuincem rationale et animale: ita spirituale et temparale: cum spiritualia partineant ad hominem interiorem et temporalia ad exteriorem secundum inten tionem apituli in alleg. cuo. Et secundum hoc est innuenire quadruplicem princinpatum.

¶ Primum quidem qui est ita temporalis. quod nullo modo spiritualis: nec per essentiam: nec per partitaem: sicut fuerunt ab nitio principatus infidelium: quia ita respiciebant temperalia bona quod nullo modo spiritualia. Et secundo est innuenire principa tum qui est quidem temparalis per essentiam et spiritualis per participationem sicut principatus fidelium regum: quia licet de sua natum respiciant tantum tempaeralia: in quibus solum regnant: tamen participant spiritua lia: in eo quod subiiciuntur eccletie in spiritualibus.

¶ 3o est inue nire principatum alium qui est spiritualis quidem per essentiam: sed temporalis per participationem. Sicut est principatus subcelestis hyerarchie: que est militam ecclenia: secundum beatum Diony. ille est per essentiam spiritualis: quia de natura sua respicit spiritualia: cum illud subiectum hyerarchia id est sacer principatum: cum est temparalis per participationem: quia sine rebus temparalibus omnino gubernari non potest.

¶ 4o est principatus qui ita est spiritualis quod nullo temparalis: sicut est principatus celestis hyerarchie: quia angeli ita respiciunt spiritualia quod nullo modo indigent adminculererum temporalium: et talis est principatus beati Michaelis Danieltrs. xii. cao. In tempore illo consurget Michael princeps magnus. Et si dicatur quod iste principatus est temparalis per paticipationem: in eo quod angeli disponunt temporalia quibus praesunt vt habetur in Daniele: tunc ponitur illa distinctio quae habetur eiusdem pphie. vii. co. Milia milium ministrabant ei: et decies centenamilia assi stebant ei. vbi ponitur differentia inter angelos assistentes et ministrantes: quae sunt inferiores secundum beatum Dio nysium. hi sunt. vii. ordines inferiores. et tres superiores sunt assistentes. Et ideo licet principatus minstrantium esset temporalis ir participationem: tamen principatus assistenium nullo modo. Sed ad propositum: principatus mere temparalis est: sicut appetitus in brutis sensitiuus. quia sicut ille non est rationalis per essentiam: necparticipationem: nec ille spiritualis: principatus autem fidelium est: sicut appetitus sensitiuus in homine: quia sicut ille rationalis est per participationem: ita iste spiritualis: et principatus ecclesie est. sicut appetitus intellectiuus in homine: quia sicut ille animalis per participationem. ita ille temparalis per participationem: et princinpatus celestis hyerarie est: sicut appetitus in angelo: quia sicut ille nullatenus est animalis. ita principatus assistenus nullo modo temporalis.

¶ Dicunt autem alii magis ad propoo quod sicut appetitus sensitiuus nobilior est in homine quam in bruto. quia ibi non est rationalis per essentiam. nec per participationem: et hoc per participationem rationis: ita principatus fidelium est nobi lior quam infidelium: quia spiritualis per participationem: et ille non vnde patet quod principatus eo nobilitatur: quia spiritualis per participationem: sicut appetitus sensitiuus in homine. Et quia prin cipatus regni scicilie est per participationem spiritualis duplici modo. Unoo. quia subiectus eccleie in temporalibus. Alioo. quia eo quod subiectus in n spiritualibus: ideo magis nobilis quam sivno tantum modo. si enim princpatus temporales nobilitantur ex participa tione spiritualis: quanto magis participant eum: tanto magis nobilitantur.

¶ Ista autem veritas confirmatur quadrudruplici via. Primo. quidem in naturalibus: quia anima sensitiua in brutis ita donsequentatur quod non est alicui superiori anime subiecta: sicut suprema et vltima perfectio eius anima autem sensitiua in homine non diffunas quin sit subiecta anime intellectiue: et tamen nobilius est in homine: eo quod subiicitur rationalis. ergo ille principatus eo quod subiicitur spirituali est nobilior: sicut sensitiua in homine que subiicitur rationi. Unde si non subiiceretur esset ad modum sensitiue in bruto.

¶ Secunda via est in moralibus: quia virtutes morales in quas boni principes regnant: vt iustia et minia sunt in princibus infidelibus sui gratia: et nullis superioribus virtutibus subiecte: cum perfectiores non habeant. In principibus autem fidelibus sunt substantie virtutibus theologicis quae sunt fides spes et charitas regulantes ipsas. Et ideo sicut virtutes morales sunt meliores vbi subiiciuntur theologicis: ita principa tus psoliticus dum est principatui divino submissus.

¶ 3a via est in speculabilibus quantu ad speculatiuas scientias: quia cum hilosophia fuerit vltima perfectio paganorum: et nulli superiori doctrine subiecta: et in sanctis fuerit subiecta: sicut ancilla: vt docet beatus Greg. nobiliori modo fuit in sanctis: vbi fuit recta a theologia. Et ideo non fuit ibi erroribus admixta: sicut in philosophis: et ille principatus per hunc modum est nobilior: quia sbiectus illi principatui theologico qui errare non potest et regulatur ab eo: cuius fides non potest deficere secundum promissum diueni Saluatoris. luc. xximitus. cap. Ego pro te rogaui petre vt non deficiat fides tua.

¶ 4a via est in supenaturalibus: quia cum anima rationalis in hominibus principetur nulli subiecta in aliquo super posito communiter: tamen in para divueni nostri Iesu christi subiicitur superiori naturae scilicet deitati obediens omnino: et tamen constat quod anima rationalis est nobilius in christo quam in aliquo alio homine vbi est subiecta.

¶ Et si dicatur quod si in christo est nobiliori modo: quia vnitur: non quia subiecta: non valet: quia si posset vniri sine subiectione tali: posset christus esse peccator in eo quod eius anima deitati non est subiecta: sicut ceteri homines sunt peccatores: quando anima sensitiua non subiicitur intellectiue. Et ideo sicut nobili tatis est ibi subiici deitati: ita subiici haec vicario christi.

¶ Sed contra illam partem arguitur. quia subiectio dicit quandam relatio nem: cum sit ad aliud ex. vii. de tri. Et nulla relatio dicit aliquam dignitatem: aut nobilitatem. ergo ex tali subiectione principatus regni scicilie non est nobilior.

¶ Intelligendum tamen est: ad ostendendum quod relatio non dicit dignitate: quod quia in diuinis personis secundum documenta beati Aug. v. et. vii. de trinitate. sunt quatuor relationes scilicet paternitas et filiatio piratio communis: et spiratio propria: ita quod in patre sunt duo scilie paternitas. et communis spiratio: in filio due scilicet filiatio. et eadem spiratio. et in spicitu scilicet vnica scilicet propria spiratio.

¶ Nunc au tem ad propositum si aliqua relatio in creaturis dicit nobilitatem: multo magis iste que sunt in diuinis personis princitumte. et tamen ille non important nobitaem. ergo multo minus alie quod autem ille relationes divine non importent nobitiatem probatur duus via. Tum. quia tunc filius haberet aliquam nobilitatem quam non habet pater: et econuerso: cum omnium sit nobilitas penitus vna. Tum. quia plures nobilitates haberent pater et filius: quolibet ipsorum quam spiritus sanctus: cum quolibet eorum habeat duas relationes: et spiritus sanctus non nisi vnam. Rursus docet beatus Aug. in. vio. de tria. quod tante perfectionis et nobilitatis est vna persona diuina sola. sicut omnes tres simul sumpter et tamen ipse simul sumpte habent quatuor relationes. et quelibet per se non nisi vnam. aut duas. istam questionem sunt duo principaliter faCirca cienda: cum agitur de subiectione regni scicilie: quia primo insistendum est circa illius subiectionis nobilitatem. Et secundo circa eius necessitatem. ad primam partem: est intelligendum Quantum quod cum illa quaestio heat duas partes: sicut alie: vnam affirmatiuam. et aliam negatiuam: omnes rationes que fiunt ad partem affirmatiuam communiter tangunt medium coniunctionis et vnionis. quia summa nobilitas illius prinip cipatus est in eo quod vnitur et quasi incorporatur ecclesie. et omnes communiter relationes que sunt ad partem negatiuam tangunt mo dum subiectionis. que videtur importare seruitutem et liberta tem auferre. Et ideo ad astruendum partem affirmatiuam

¶ prae videndum est quomodo illa coniuctio declarat illius principatus nobilitatem.

¶ Et 2o ad destruendum partem negatiuan quomodo illa subiectio non obfuscat illam nobilitatem. ad primam partem est intelligendum. quod ma Quantum i xima noplitas inferiorum atenditur in eo quod suis superioribus coniunguntur. sicut declaratur.

¶ prim quidem in politicis. vbi quia natura mulleris est inferior naturahominis maxima nobilitas mulleris attenditur. in eo quod nobiliori viro desponsatur.

¶ Secundo declaratur in physicis. quia cum natura corporis sit inferior nam anime summa nobilitas corporis in hoc attenditur quando animatur siue in prima infusione siue in resurrectione: cuius signum est quantum vilificatur corpus mortuum existens.

¶ Tertio declaratur in theologicis. quia cum natura humana sit inferior diuina: numquanfuit nobitia aliqua creatura tantum quatum fuit christi humani tas: in eo quod fuit deitati coniuncta in supposito verbi Unde dicit beatus Augustinus. xii. de trinitate. Quod "in rebus per tempus ortis illa summa gratia est. qua in vnitate persone homo comniuctus est deo". Et dicit: per tempus ortis. quia mysterium emanationis eterne vnio et trinitas trium personarum in vna natura est excellentior.

¶ Quarto declaratur in thearticis. quia anime sanctorum. et omnium bonorum in hoc summe dignificantur. quia cum diuina essentia. sicut cum pbiecto beatifico coniunguntur. et quia omnia temporalia constat esse inferiora spiritualibus. ideo in hoc summe temporalia nobilitantur: quia sic spiritualibus coniunguntur. et istud est propositum. ad secumdam particulam dicunt vulgo loQuantum quentes. quod subiectio semper importat ignotisem. cum subiici sit seruire. Et ideo repugnat deo subiici. et non praesidere. quod est nobilitatis.

¶ Et istuod dictum stare non potest secundum fidem. Tum. quia Constantinus. tunc de honorasset imperium quando fecit se fieri christianum: cum tunc fuerit professus subiectionem in spiritualibus. Tum. quia glo doneus rex primus francorum christianus inhonorasset francorum regumenitum in eo quod semetipsum fecit fieri christianum. et perconsequens filium. et istud est absonum apud sideles. vnde patet. quod subiectio non semper ignobilitat. Et cum dicitur quod deus ratione sue perfectionis. non potest esse subiectus. Dicitur quod subiectionon dicit dignitatem simpliciter. tunc enim esset in deo. si cut divfentatio. sed dicit dignitatem et nobilitatem in determinata materia: sicut causare aliquid equale sibi in perfectione est perfectionis in natuma creata: non tamen in diuina. Unde dico quod ista subiectio includit nobilitatem et libertatem. quod 4r declaratur. Primo quidem comparando statum innocentie ad statum naturae lapse. quia membra corporis humani. et vi res omnes exteriores erant tunc subiecte principatu despotico: sicut nunc et manus et pes. et nunc non sic subiecta sunt. vt patet de ira et concupiua. que non semper obediunt. licet sint subiecta principatu politico. sed maioris libertatis erant omnia in statu illo. et nobiliora. ergo esse subiectum est libertatis. et non illibertatis in aliquibus.

¶ Secundo comparando statum hominis virtuosi ad statum vitiosi. quia vitiosus distinguitur a virtuoso. quia in virtuoso vires sensitiue sunt subiecte anime rationali. vt non habeant passiones edomi tas rationi repugnantes. In vitioso autem vires iste nolunt esse subiecte. Et tamen constat quod ille vires sunt nobiliori modo in homine virtuoso: et in maiori libertate.

¶ Intelligendum est tamen quod istud patet in quadruplici subordinatione in homine reperta. quarum prima est corporis ad animam. quia corpus est melius dispositum et magis sanum cum magis obediunt membra anime ad nutum subiecta. vnde in egrotis ita subiiciuntur et in paraliticis: et tamen non ibi magis libere.

¶ Secunda subordinatio est hominis exterioris ad interiorem. quia in homine bono qui est magis liber quam malus homo exterior interiori est maxime subiectus.

¶ Tertia subordinatio intellectus ad voluntatem. quia quando voluntas diuertit a dictamine rationis. tunc efficitur vitiosa. et in serutute peccati: quando autem sequitur iuditate rationis recte. tunc est libera. et magis digna.

¶ Quarta est subordinatio portionis inferioris rationis ad superiorem. quando enim portio inferior deseruit rationi: tunc est anima subordinata secundum bea tum Augustinum. et melius disponitur. et magis tunc libera est. Unde dicit beatus Aug. in libro de ciui. dei recitans dictum poeticum de quodam qui habebat licentiam male agendi. Omiserum cui potestate licebat.

¶ Tertio ostenditur pro positum comparando hominem minus virtuosum ad ma gis virtuo sum: quia quanto homo magis est perfectus in virtute tanto magis ille vires per quas appetit temporalia subiugantur viribus per quas inclinatur ad spiritualia. et per consequens virtuosissimum est optimum principatum temporalium princinpatui spiritualium esse subiectum.

¶ hoc autem declaratur secundum quadruplicem gradum virtutis qui positioitur in morali philosophia.

¶ Quorum primus dicitur perseuerantia: in qua: cum passiones appetitus sensitiui insurgunt contra rationem puta ira: aut concupiscentia: sit pugna inter hominem ex teriorem et intellectus. et tunc interior nec vicit nec vincitur. sicut in agonisticis: ei qui prouocatur sufficit quod seipsum defendat et talis dicitur perseuerans.

¶ Secundus gradus ponitur continentia quando insurgentibus sic passionibus: homo exterior ab in teriori vincitur: sed cum molestia et difficultates. sicut in agoni sticis qui non sunt multum fortes superant aduersarios. Sed cum difficultate. et talis dicitur continens.

¶ Tertius gradus ponitur quando insurgente tali pugna homo interior faciliter superat exteriorem. et tenet ipsum subiectum sine molestia: et talis dicitur temperatus.

¶ Quartus gradus ponitur et summus: quando homo interior tenet exteriorem et eius vires ita subiugatas: vt nullatenus ei bellum audeant attentare. nec. velint. et talis dicitur virtus erroyca quasi diuina: quia transcendit bonita tem humanam. Et ideo dicebat Priamus rex troianorum de hectore filio quin habebat excellentiam illius virtutis: quod magis videbatur filius dei quam filius hominis mortalis.

¶ Istam virtutem habuit similiter beatus franci scus: cuius dum spiritus niteretur ad omnem sanctitatem. caro ipsius: que dicitur homo exterior: non solum non repugnare: sed etiam precurrere conaretur.

¶ Nunc ergo ille principatus nobilissimus est erroycus. quia ad modum virtutis erroyce homo exterior. sclicet temporalis homini: qui est quasi interior: perfectissime est subiectus. Et ideo sicut virtus erroyca dicitur diuina ita ille principatus dicitur esse diuinus.

¶ Quarto osten ditur propositum comparando statum praesentis vite ad statum felicitatis future. quia sicut post resurrectionem futuram anima erit subiecta totaliter deo. magis quam nunc. ita corpus erit anime subiectum totaliter. vt possit omnino vti eo pro libito voluntatis ipsum mouendo. sicut dicitur Sapiem. 3o. capitulo. fulgebunt iusti. et tamquam scientille in arundineto discur rent. et iterum Isay. xl. c. qui sperant in divmuno mutabunt fortitudinem assument pennas vt aliquile. current et non laborabunt: ambulabunt et non deficient. illa autem perfecta subiectio corporum non erit ignobilitas ipsorum: immo felicitas. et ita iste principatus ex hoc quod est digne subiectus: non ignobilitatur: immo multum dignificatur. ad quaestionem quod principatus regni scicilie: Dico ergo habet duas habitudines secundum quas ad opposita comparatur: vna habitudo est in eo quod suins inferiori bus divfunatur: et alia habitudo in eo. quod suis superioribus subordinatur: et secundum istas duas habitudines ponuntur hic tres conclusiones.

¶ Quarum prima est. quod ille principatus est multum nobilis inter ceteros mundi principatus inquantum respicit inferiora. sicut patet in multitudine principium et pollitiarum sibi subiectarum secundum illud Sapientis prouerbiorum. xiii. capitulo. In multitudine prplui dignitas regis. In pauci tate plebis ignominia principium.

¶ Secunda conclusio quod ille principatus est nobilior in eo quod est subiectus ecclesie: quam in eo quod est praelatus toti sue rei publice: quia cuiuslibet habitudo melior est ad sua superiora: a quibus perficitur: quam ad sua inferiora quibus sua perfectio comunicatur. Ista autem deductioconfirmatur 4r.

¶ Primo. quia insensibili mundi machi na. cum luna illuminet elenta et illuminetur a sole: melior st conditio lune secundum quam illuminatur a sole: quam inquantum ipsailluminat: pro eo quod lux quam recipit est in ea formaliter et lux quam dat non nisi causaliter.

¶ Secundo declaratur in morali mtam et in rationali natura: quia melior est habitudo anime sensitiue in eo quod rationi deseruit quam in eo quod presidet men bris corporis: cum secundum primum accipiatur virtus: et non per 2m

¶ Tertio declaratur istud in discipuli scola: quia perfectioest habitudo secundum quam quis comparatur ad docentem a quae per ficitur: quam illa qua coparatur ad discentem quem perficit

¶ Quarto declaratur istud in hyerarchia celesti: quia meliores sunt angeli supremi inquantum a deo illumina tur: quam inquantum inferiores illuminant: cum illuminatio illa fit beatifica: et non ista: pro eo quod vnus angelus alium beatificare non potest.

¶ Tertia conclusio: que sequitur ex istis duabus quod principatus regni scicilie est nobilior in eo quod est subiectus ecclesie. Si enim valde in haem bitudine ad inferiora: et nobilior in habitudine ad su periora inquantum eis subiectus est nobilior ita iste sta tus inquantum est subiectus ecclesie ex deductione euindentissima.

¶ Et confirmatur illa conclusio et. Primo. quia sicut inparadiso terrestri adam quandiu volunt esse subiectus do: fuit honoratus: et quando noluit subiici fuit vilificatus secud illud pesalmi. 4s. homo cum in honore esset non intellexit comparatus est iumentis insipientibus et similis factus est illis. ita illa subiectio retinet honorem.

¶ Secundo confirmatur. quia sicut in celesti paradiso: Deus creauit duos principes in sacra scriptura nominatos scilicet luciferum: et Michaelem archangelum: quorum primus noluin esse subiectus: et ideo fuit reprobatus. Secundus vere ex eo quod fuit subiectus fuit honoratus. ita in tabernacule militantis ecclesie videtur fuisse duplex principatus illo modo distinctus scilicet principatus Federici qui fuit abolitus: eo quod recusauit esse subiectus. et princinpatus Caroli: qui fuit confirmatus et veneratus: eo quod volunt esse subiectus. Unde de certamine eorum potest accip illud Apocura. xii. cap. factum est prelium magnum in celo Michael et angeli eius preliabantur cum dracone et draco pugnabat et angeli eius: et non priualuerunt neque inuentus est locus eius amplius in celo ad litteram: quia loc illius principatus fuit per illum. diuinitus euacuatus. Et ideo sicut principatus Michaelis fuit ex subiectio ne nobilitatus. ita et iste. vnde sicut ille est maximesubiectus in celo principatui hyerarchico: ita ille in terra principatui ecclesiastico: qui est diuinus secundam partem principalem istius quaestionis: insistenCirca dum est circa illius subiectionis necessitatem vbi est intelligendum quod necessitas illius subiectionis prouenit a duplici radice. quarum vna est obligatio prouenens a voluntate humana. Secunda radix: obligatio proueniens a voluntate diuinaad primam particulam: voluntas huQuantum mana obligat se deo dpliciter vno mo per viam voti: sicut dicit propheta in pesalmo. lxxnieiut. Uouete et reddite dimuno deo vestro omnes qui in circuitu eius affertis mumera.

¶ Alio modo per viam iuramenti: sicut dicit idem propheta in psalmo. ex viiio. Iuraui et statui custodireiudicia iusticie tue: ex quibus dictis propheticis habetur quod melius est actus virtutis. cum voto et iuramento. quia priconsuluit. et 2m ipse impleuit. et non consuluit: nec impleuit nisi meliora: et quia iste princeps obligat se per modum voti et iuramenti ad fidem seruandam ecclesie. ideo illa subiectio est magis necessaria. et sicut magis necessaria ita magis perfecta.

¶ Et istud est quantum ad necessitatem obligationis quae prouenit a voluntate humana. ad secundam particulam: voluntate diviniQuantum homo quilibet obligatur ad omnia illa quae dictat ratio recta naturalis esse facienda. Et quia ratio euidentissima vel dictare quod ille principatus. eo quod princeprs temporalium sit subiectus spiritui spiritualium. ideo ad hoc naturali iure tenetur: quantumcumque non fecisset votum nec iuramentum et ista necessitas proueniens a voluntate diuina dictatur ex ordine quem habent adinuicem temporalia et spiritualia. tamen est quod in diuina scriptuIntelligendum ra inuenitur ordo duplex quorum vnus dicitur esse ordo eminenuon de quo apostolus Paulus prima corinth. xveeo. ca. dicit. Unusquisque in ordini suo consurget. et loquitur ibi de ordine perfectionis: in ducens istud exemplum. Alia claritas solis: alia claritas lune. alia stellarum. stella inquit differt a stella in claritate: et sic resurrectio mortuorum.

¶ Secundus dicitur esse ordo dependentie secundum quemvna res est ab alia: sicut secundum primum: vna res est supra aliam: de quo ordine accipitur illud Iob. xxxviii. ca. Numquid nosti ordinem celi. et positiones rationem eius in terraqualiter scilicet vna spera mouetur ab alia.

¶ Et primo ostedendum est propositum secundum ordinem eminentie. et secum do secundum ordinem dependentie. ad ordinem eminentie: nullus fidelQuantum um dubitare daitet quin bona spiritualia sint superiora bonis temporalibus. Unde beatus apstulus Paulus prima corum. ix. ca. dicebat sic. Si nos vobis spiritualia se minamus non est magnum si carnalia metamus. quasi diceret quod non est magna merces: si temporalia pro spiritualibus a cipiantur.

¶ Et istis praemissi arguitur quandocunque sunt aliquadue multitudines quarum vna secundum se tota est alteri subiecta quicumque principatur in superiori. dliet praesse illi qui principatur in iferiori: et illa regula declaratur dupliciter.

¶ Primo quidem in naturalibus. quia si corpora incorruptibilia. vt supercelestia incorruptibilibus secundum multitudinem principantur. sicut declarat beatus Greg. in moralibus. oportet. vt illud corpus quod naturaliter praesidet in corporibus superioribus praesideat naturaliter ei quod praesidet in inferioribus.

¶ Secundo declaratur in ciuilibus quia si multitudo alicuius ciuilitatis praenciparetur alicui multitudini alicuius ville vel suburbii quicumque principa tur in ciuitate illa eo ipso dicitet principari principi illius sub urbii. vt per se videtur patere.

¶ Et confirmatur. Tum. quia ideo quia ciuitas romana praesidebat ceteri ciuitatibus. ideo princeps romani ppiuri praesidebat principibus aliarum. Tum. quia ideo quia eo clesia romana est magistra aliarum ecclestiarum. et matr. ideo prin ceps romane ecclesie conuincitur esse pater et magitur praelatorum alirum eccletiarum. Istis autem praemissis talis inducitur minor. Sed tota multitudo temporalis subiicitur toti multitudini rerum spiritualium: vt fuit ex fide suppositum. ergo princeps temporalium dieitet principi spiritualium esse subiectus.

¶ Dicunt aliqua tamen quod licet tota mul¬ ¬titudo temporalium sit subiecta multitudini spiritualium tamquam min perfecta: per modum simplicis ordis: sicut aues sunt me liores piscibus: non tamen per modum principatus naturalis: sicut bruta sunt homin subiecta: vnde temporalia et spiritualia. vt dicunt. non sunt sic subordinata.

¶ Sed dictum illud non valet. Tum. quia secundum fidem temporalia non sunt querenda nisi propter spiritualia. sicut subordinata. Tum. quia illi qui querunt temporalia sui gratia sunt auari.

¶ Et tunc facta deductioconfirmatur 4r. Primo. quidem in physicis. vbi quia tota. multitudo physicorum principatur toti multitudini chyrugicorum. vt ipsi fatentur. ideo princeps phyficorum principatur princinpi chyrugicorum.

¶ Secundo declaratur in hxerarchy cis. vbi quia totus ordo angelorum subest toti ordin archangelorum. ideo hverarcha in ordine archangelorum principatur hyerarche angelorum: secundum beati Dionysii documenta.

¶ Tertio declaratur in theologicis. quia virtutes theo logice principantur virtutibus cardinalibus: secundum doctrinamn apostoli. Et ideo principatus qui regit secundum virtutes theo logicas: que sunt: sides spies charitas. qualis dabet esse spiritualium. dicitet principari illi principatui qui regit tantum secundum virtutes cardinales: qualis est temporalium principatus.

¶ Quarto declaratur in modoasticis dupliciter. Uno modo. quia tota multitudo hominum exteriorum subest toti multitudni interiorum per naturam: secundum premissa. ideo ille qui principatur in hominibus interioribus: qualis est priceps spiritualium: cum spiritualia pertineant ad hominem interiorem: diaibet principari cuicumque principatui solum in exterioribus: quales sunt principes temporalium. quia temporalia sunt omnia exteriora. Alio modo. quia tota multitudo portionum inferiorum: est subiecta toti multitudini superiorum: secundum beatum Augustinum vbi supra. quod ille qui principatur inferioribus portionibus: dabet subesse illi quin principatur superioribus. nullus autem princeps temporalium principatur: inquantum talis nisi portionibus inferioribus: hominum: per quas anima nostra respicit bomoa temporalia: secundum beatum Augustinum: et princeps spiritua lium principatur superioribus: secundum quas et respiciunt anime nostre etna: qualia sunt spiritualia. ergo princeps ille diciet esse praelatus. Illa autem de ductio sic declaratur.

¶ Et confirmatur accipiendo 4or subordinata. Quorum. Primum est principatus alicuius princiomnis temporalis: accipiendo principatum pro tota republica sibi subiecta.

¶ Secundum est portio inferior rationis illi us principis: secundum quam regulat et regit totum suum principa tum: quia per portionem inferiorem rationis temporalia diriguntur secundum Augustinum.

¶ Tertium est portio superior illius principis anime: per quam regit et regulat suam portionem inferiorem: ex premissis.

¶ Quartum est princeprs spiritualium qui principatur in illa portione superiori: dispensando diuina que pertinent ad illam portio nem: cum ille concedatur subiectus in spiritualibus qua pertinent ad illam portionem. Et ideo cum princeps spiritualium principetur eius portioni superiori: et superior portio imferior: et inferior principatui: constat istum principatum temporalem illi spirituali esse subiectum.

¶ Dicunt tamen aliqui quod ille rationes facte probant quod princeps ille temporalis dabet esse subiectus spirituali: non nisi in spiritualibus.

¶ Istud tamen dictum non est ad propositum. Tum. quia secundum illud quod vna multitudo est subiecta alteri multitudini: secundum illud princeps supeioris multitudinis praesidet principatui inferiori: vt intendunt sumere rationes ille: si tota multitudo temporalium est subiecta multitudini spiritualium in eo quod alia sunt tempo alia: et illa spiritualia ergo quo ad illa temporalia princeps pumalium erit subiectus: et iterum portio inferior non subcitur superiori nisi in temporalibus: cum alia non respiciat et iterum homo exterior interiori non subiicitur nisi in bonis extericribus: quae sunt propria ei et per illas subiectiones fuit deductio intenta. Tum. quia in confirmatione deductionis quando dicitur quod priencipatus subiicitur inferiori portioni: con¬ stat quod intelligi dicitet in temporalibus: et portio eius inferi or superiori: quo ad eadem. Et ideo portio inferior in temporalibus illi qui principatur portioni superiori secundam particulam illius particule: ad declaraCirca dum propositum secundum ordinem dependentie: est intelligendum cum quatuor sint modi dependentie: secundum quod sunt quatuor causarum genera: dependentia finis dicitur esse praestantissima: quia finis est causa causarum. sicut posuerunt philosophi pro dependentia igitur causae finalis sumiter intentio illius particule. Sed ad illius particule declarationem.

¶ Preintelligendum est quod cum finis et bonum sint idem. Quatuor genera bonorum inueniun tur in diuina scriptura.

¶ Quedam enim sunt bona ex tra nos: sicut diuitie et honores: que dicuntur bona fortune in vulgo: et ista sunt bona exteriora: quia non sunt formaliter in possibilitate. de quibus dicebat Ioseph fratibus suis. Gene. xl vo. ca. Uenite ad me: et dabo vobis bomioa omnia egypti. Et quarto Regum. viio. ca. Dicitur quod venit Agael ad elyseum habens secum omnia bona damasci. Secundo sunt alia bona circa nos: quae sunt bona corporis nos circunstantia: vt pulchritudo sanitas et fortitudo: de quibus bomonis dicebat Iob eiusdem. secundo capitulo. cum esset languore corporis afflictus. Si bona suscepimum de manu dimuni mala autem quare non sustineamus: tempore infirmitatis: sicut bona tempore lanitatis.

¶ Tertio sunt alia bona infra nos: sicut bona anime que sunt nobis interiora: sicut ipsa anima: sicut virtutes et operationes meritorie: vt scientia sapinia et iusticia de quibus dicitur. Sapien. septimo cap. Uenerunt autem mihiomnia bona pariter cum illa 1. cum prudentia: quia virtutes mo rales prudentie ponuntur esse communiter connexe.

¶ Quarto sunt alia bona quae sunt supra nos: et illa sunt bona naturam nostram transcendentia: sicut sunt virtutes theologice: et sancti spiritus dona: de quibus dicit Saluator Mat. vii. c. bater vester celestis dabit bona petentibus se: et alibi dicit. Spiritum bonum petentibus se.

¶ Et in istis bonis est manifestus ordo eminentie: quia meliora sunt bonacirca nos quam extra nos: sicut dicebat diabolus dicuno in Iob. Cuncta que habet homo dabit pro anima sua id est pro sanitate: de qua intendebat ibi habere licentiam auferendi. Et iterum bona infra nos sunt meliora quam illa que circa nos quia illa sunt bona anime. et ista sunt bona corporis. vnde proseruandis bonis anime docet moralis scientia expositionem corporis vitam. Et iterum meliora sunt bona supra nos quam infra nos quia spiritualia et diuina: et illa mere naturalia. Et iterum in istis quatuor generibus bonorum est innuenire ordinem dependentie: sicut ad finem: quia bona exteriora fortune sunt propter bona corporis: que sunt naturae: cum propter hoc appetan tur: et iterum bona exteriora sunt propter bona mentis. sicut corpus est propter animam. vt ad finem: et iterum bonanostra interiora sunt propter bona superiora: quia anime bona ordinantur ad gloriam. sicut docet beatus Augustinus. primo de trini. Que gloria est donum spirituale vt ibi patet.

¶ Nunc ergo ad propositum: si esset aliquis pinceps qui non haberet divfenium msi supra boemoa fortune: ille deberet subesse illi quin haberet divfentium supra bomoa naturae in corporibus. sicut bona ista sunt supra bona illa. Et ille quin haberet tantum divfentium in bonis corporis debent subesse illi quie haberet divfenium in bonis anime: sicut corpus anime subest. Et ille quae habet divfentium in bonis interioribus anime eadem ratione debent subesse illi qui haberet principatum in bonis superioribus. Cum ergo princeps temporalium non habeant dominium nisi in rebus exterioribus: et circa nos et infranos: forte quo ad aliqua: et in bonis supra nos nullanhabeant auctoritatem in re naturali debent subiici in suis principatibus ei qui principatur secundum bona super nataura lia que sunt supra nos.

¶ Istis autem premissis: formatur sic ratio secundum dependentiam finis: quandocumque aliqua due facultates ita se habent quod vna ordinatur ad aliam: sicut ad finem ille qui prinipcipatur in fine dabet praesse illi qui principatur in eo quod est ad finem. et illa regula declarat 4r.

¶ Primo quidem in hyco nomicis: quia enim mulleres sunt propter homines: eo quod mulierin adiutorium viri legitur esse creata. Gene. secundo cap. Et ideo quicunque principatur in hominibus dabet praesse principanti inter muleres.

¶ Secundo declaratur in mechanicis. quia enim frenefactiua ordinatur ad equestrem: sicut ad finem. ideo princeps equorum debet naturali iure principari principi frenorum.

¶ Tertio declaratur in polliticis. vbi quia facultas equestris ordinatur ad militarem. sicut ad finem. ideo princeprs equorum diabtet subeem principi militum.

¶ Quarto de claratur in hxerarchicis. quia enim ecclesiastica hyerarchia ordinatur ad celestem: sicut ad finem: ideo princeps militam tis ecclesie diabet subiici principi triumphantis.

¶ Ex illa regula sic declarata accipitur talis minor: si facultas rerum temporalium: nullo dubitante fideli: ordinatur ad facultatem rerum spiritualium: sicut ad finem. ergo ille qui principatur in facultate temporalium daciet subesse ei qui in facutate spiritualium principatur.

¶ Sed illa ratio tripliciter soluebatur.

¶ Unoo a dicentibus quod maior noin est vniversaliter vera: nec exempla ostendunt: cum vniversalis affirmatiua possit destruiper vnicam instantiam.

¶ Alio modo. quia licet maior sit vera tamen minor est falsa: quia spiritualia et temporalia sunt disperata. Et ideo non adinuicem subordinata. Et prima illarum est contra rationem. quia finis imponit necessitatem his quae sunt ad finem secundum philosophos. Et sicut necessitas ista est ad finem ea dem ratione princeps finis imponit necessitatem principi ei quod est ad finem: vt ipsum dirigat ad finem.

¶ Secunda solutio est contra fidere: quia illi qui ponunt temporalia non esse propter spiri tualia: ponunt esse temporalia sui gratia appetenda. Et sic ponunt in diuitiis felicitatem.

¶ Ideo est tertia solutio magis apparens dicens vtramque premissarum esse veram: tamen non sequitur intenta conclusio. vt subiiciatur princeps seculitemporalibus: sed solum in spiritualibus: quod nullus negat.

¶ Ista tamen solutio dat occasionem magis propositsiti: quia si ex hioc ostenditur ille subiectus illi: quia facultas illius est propter facultatem istius: eo modo et quantum ad alia quibus facultas est propter facultatem erit subiectus. Sed tota facultas temporalium: inquantum temporalia sunt est propter spiritualia. ergo quantum ad esse temporale concluditur illa subiectio.

¶ Et confirmatur in duobus datis exemplis. Tum. quia frenefactiua est propter equestrem: ideo quantum ad frenorum factionem: et non quantum ad aliud concluditquod magister frenorum est subiectus magistro equorum. Tum. quia equestris est propter militarem. ideo princeps equorum directione et regulatione arguitur esse subiect magto militum. Et ita cum hoc temporalia spiritualibus ostenduntur fuisse subiecta ex hoc nunc infertur quod ille sit princeps: ille subiectus: non nisi in temporalibus cum temporalia hoc accipiantur ad finem ordinata: et non spiritualia. vt patet in ratione ista.

¶ Quia tamen in theologicis magis mouent auctoritates quam rationes. Ideo ad illud propositum adducuntur quatuor auctoritates sacre scripture.

¶ Qua rum prima est. Sene. xiiiiius. capitulo. Ubi dicitur quod Melchisedech:rex salem erat sacerdos dei altissimi et sic habuit vtranque potestatem spiritualem et temporalem: sed nullsacerdos fuit maioris auctoritatis in veteri testo quam innouo: cum lex ista fit maioris auctoritatis.

¶ Et confirmatur. quia ipse fuit sacerdos in ordine ad superiora. Et rex in ordine ad inferiora: secundum portionem superiorem et in feriorem. Et fit praerat sibi: vt sacerdos: inquantum rex. ergo multo magis vbi sunt illa in diuersis. Et si dicatur quod isti fuit datum ratione persone.

¶ Uitur quod eadem ratione vbi eque sacra aut plus.

¶ Secundum testimonium est. quod cum Moyses esset princeps spiritualium: vsus consilio Ietro constituit iu dices in rebus temporalibus: vt solum ipse esset in par tinentibus ad deum immediate. exo. xviiii. capi. Et sic potetas temporalis tunc suberat principi spiritualium: quo ma ior est iste secundum apostolum.

¶ Et confirmatur. quia deuter. xviio. c. In dubiis iudiciis praefert iudicium sacerdotis iu dicio iudicis vniversalis in temporalibus: cum loquebatur de iudicio sanguinis: et inobedientem sacerdoti mandat inter fici. Tum. quia in eodem capitulo. Dicitur quod rex constituendus debebat accipere exemplum legis secundum quam regnaturus erat a sacerdotibus leuitici generis: que quidem acceptio legis ostendit aliquam subiectionem ei a qui quis accipit legem. Tum. quia eiusdem. lib. xxi. ca. Dicitur quod ad sacerdotum iudicium pendet omne negocium. Et loquitur ibi tam de spiritualibus quam de temporalibus: vt patet in textu.

¶ 3m testimonium est in primo Reg. vbi patet quod cum Samuel propheta esset dominus et princeps spiritualium existens sacerdos: sicut testatur Augustinus in libro retractationum: ipse iudicabat populo in temporalibus: et quia pplurs alium postulabat principem terrenorum: dictum fuit ei a divento i Regum. viii. capitulo. Non te abiecerunt: sed me: ne regnarem super eos. vnde patet quod ipse instituit et destituit Saulem: et Dauid instituit: et quia Saulnon paruit enim fuit reprobatus. vt patet eiusdem lib. xvieo. ca.¬

¶ Istud autem testimonium confirmatur. Tum. quia habetur in 3 Regum quod Elias habuit auctoritatem instituendi reges vt patuit de Ieu et Asael. qui fuit rex Syrie gentil. Tum. quia quarto PRegum. dicitur quod elyseus instituit regem deu. Unde dicitur ille bis fuisse vnctus: aut preceptum datum helye de eius vnctione: ipsius discipulus impleuit. Tum quia Isaye fuit dictum. Dedi te in lucem gentium: reges vide bunt te: et consurgent principes. Isaye. xlii et. xlix. capitulo Tum. quia Ierem. fuit dictum: Ecce constitui te hodine super ge tes et super regna. etc. Iere id est capitulo.

¶ Sed occun rit di. quia Salomon abiecit Abiatar ne esset sacerdos domini: et constituit pro eo Sadoch. iiii. Regum. iio. caEt sic dicitur opoium illius aueitatis.

¶ Dicitur autem quod istud non fecit aucite propria: sed auctoritate diuina: quia ibi dicitur. in id iest c. quod istud fecit Salomon. vt impleret verbum domini quod factum erat apud Ely.

¶ Quartum testimonium habetur Mathe. xvio. capitulo. Ubi disecuns promittens Petro princinpatum spiritualium dixit. Quodcumque ligaueris super terram erit ligatum et in celts. et quodcumque solueris super terram erit solutum et in celis: instituens ipsum vicarium generalem et vniversalem in mundo isto: vnde quilibet vicarius accipit auctoritatem a praencipali: secundum formam commissionis sibi facte.

¶ Ista autem commissio fuit vniuersalis et vniversaliter sum pta. ergo quo ad omnia tam spiritualia quam temporalia debet esse intenta: aut non esset intenta vniversaliter. sicut ipsa est distributa.

¶ Et confirmatur: quia luc. xxii. capi. Dicente dominno. Qui non habet: vendat tunicam: et emat gladium. Dixerunt apostoli. Ecce duo gladii hoc. Et isti duo gladii accipium tur a doctoribus communiter pro iurisdictione duplici scilicet tem porali et spirituali: quam apostoli emerunt vendentes tunicas suorum corporum: vt emerent gentium fidem.

¶ Di cunt tamen aliquin quod secundum dicta beati Dionysui. quod mistica theologia non est arguibilis: et quia illa exposeitio est misticam ideo non facit fidem.

¶ Istud tamen dictum non est reale: quia vbi expositio non potest dari iuxta litteram in supersicie: tunc illa expositio que videretur esse mistica est littera lis. Et sic in proposito: quia non est verisimile quod christus eis protunc indiceret emere armaturas: cum gladii vsum ad defesionem tunc petro inhibuerit.

¶ Sed ad illa testimo nia magis apponitur euidens snia apostoli Pauli primacorinthi. iii. capitulo. Ubi dicit sic. Animalis homo non percipit ea quae sunt spiritus dei: quia spiritualiter examinantur: spiritualis autem omnia iudicat. Et ipere a nemine iudi¬ catur. Ex quo accipitur argumentum: quod sicut se habet animali tas ad spiritualitatem in iudiciis: ita homo animalis qui est tem poralis ad spiritualem: nunc autem animalitas ita iudicat de sensibilibus quod nullo modo de spiritualibus: et spiritualitas quod non solum iudicat de spiritualibus: sed etiam de animalibus. ergo licet homo temporalis non possit iudicare de spiritualibus: tamen bene spi ritualis de temporalibus.

¶ Et confirmatur apostoli snientia Tum. quia eiusdem epistole. vio capitulo. facit talem consequentiam sancti de hoc mundo iudicabunt. ergo multo magis habent iudicare de temporalibus: de quorum iudicio loquitur ibi Et consequentia non potest reduci ad formam nisi subintelligatu illa regula: quod qui iudicat de maiori potest iudicare de minori: ex qua regula sequitur propositum. Tum. quia ibidedicit: si in vobis iudicabitur hoc mundus indigni estis qusic minimis iudicetis: et ita non valet consequentia: nisi hoc subintellecto: quod quicumque potest de maximis iudicare potest et de minimis: per quod ostenditur propositum. Tum. quia ibidem. Nlescitis quia angelos iudicabimus quanto magis secilaria. quod non valeret nisi subintellecta ista regula. quici que potest inudicare superiora potest inferiora: et tunc spiritualia sunt superiora temporalibus. Tum. quia in fine illius capituli concludit ex omnibus istis. Secularia ergo iudicia si habueritis. contemptibiles qui sunt in ecclesia. illos consti tuente ad iudicandum: quod non praecepisset si ecclesia ab initio auctoritatem iudiciorum secularium non habuisset.

¶ Sed contr hanc snintam instatur. 4r.

¶ Primo. quia disecuens Iesus christus. di cit Pilato. Io. xviii. capitulo. Regnum meum non est de hoc mundo. Et nullus vicarius habet auctoritatem vltra quam principalis diseuns.

¶ Dicitur autem quod christus non dixit quod regnum huius mundi non esset subiectum regno suo: sed quod suum regnum non esset mundanum: et ita in proposito.

¶ Secundo. quia lue. xi. Cuidam querenti ab eo temporale iudicium de he reditatis diuisione cum fratre suo: disecuens dixit. homo quis constituit meiudicem aut diuisorem super vos. quasi diceret nullus. et sic videtur quod ipse non habuit in rebus divfenium temporale. Dicitur autem quod ipse recusauit iudicium parti culare non vniversale totius mundi: cuius ipse est monarcha

¶ Tertio. quia Paulus apostolus 2a ad Thimo. secundo capitulo. Dicit quod nemo militans deo implicat se negeciis secularibus: si autem iudicium seculare debetur ecclesie: tunc negociis secularibus implicatur. Dicitur quod vniuersale iudicium non facit talem implicationem sed particulare: quod destruit: propter casuum variationem.

¶ Quarto. quia Iouanes euangelista dicit in canon. sua. secundo caNolite diligere mundum neque ea que in mundo sunt: loquens fidelibus: quoniam quicquid est in mundo: aut est concupiscentia carnis: aut concupiscentia oculorum: aut super bia vite. et sequitur: si quis diligit mundum non est charitas patris in eo. omnis autem qui talia indicat oportet: vt ad ta lia affectionem habeat inclinatam. Dicitur autem quod mundus accipitur pro multitudine hominum reproborum non pro multitudine fidelium habentium res temporales in statu salutis ad quaestionem quod principatus regni sciDico ergo cilie ex hoc est nobilior: quia subiect ecclesie: sicut nobilius fuit imperium postquam fuit fideisubiugatum: et liberius quam ante: cum erat a fide exemptum: quia tunc fuit per participationem fidei subiugatum. vnde felicius et nobilius regnauit Constantinus postquam fuit fidelis imperator quam eo tempore quando fuit paginus. Et Glodoneus primus fidelis francorum rex stenfuit ignobilitatus per hoc quod fuit christianus effectus. E illius nobilitatis quam querimus non modicum signi est: quia cum reges qui consecrantur: ex hoc merito cete ris preferantur: quanto a superiori consecrante tanto ex hoc amplius nobilitatur: iste autem solus communiter resa summo hyerarcha in terris: temporibus nostris conse cratur.

¶ Sed attendendum est quod sicut ciuitas hierusalem: primo habuit murum: et deinde antemurale prote gens murum. vnde chaldei primo destruxerunt antemurale antequam destruerent murum. Ierem. secundo capitu uxitque antemurale et murus pariter dissipatus est: et ita militans ecclesia: que sepe in sacra scriptura illi ciuitati est comparata: habet quidem murum ipsam claudentem bonorum spiritualium: sicut sunt articuli fidei et sacramenta ecclesie: et dona spiritus sancti: quibus fracti ciuitas esset destructa: et postea habet antemurale scilicet bona temporalia istis spiritualibus subordinata: vt murus non possit ita immediate ab hostibus impugnari: et sic cum temporalia illius regni sint immediate eccelesie coniuncta: regnum est ad modum antemuralis ip si ecclesie.

¶ Intelligendum est tamen quod ex illa radice acci pitur argumentum apparens: quod milites qui sunt propugnatores illius regni quando fideli mente et pia deuotio ne se exponunt morti pro defensione illius regni: inquantum est antemurale bonorum spiritualium: sunt martyres secundum affectionem et voluntatis electionem: quia in eo quod protegunt ipsum defendunt mediate murum ecclesie.

¶ Et istud dictum quadrupliciter declaratur. Primo quidem inmoralibus: quantum ad virtutem fortitudinis: quia si aliquis miles aut ciuis se exponit morti pro conseruanda sueciuitatis libertate contra volentem ipsam subiugare multo magis exponeret se pro eius salute contra volentem eam totaliter destruere: eo quod maius malum sit istud quam illud. et ita qui exponit se ad cauendum minus fideidetrimentum in temporalibus: quid faceret de detrimento in spiritualibus.

¶ Secundo declaratur in agonist cis: quia magis commendatur: vt amicus qui se exponiduello pro conseruanda amici sui fama: quia qui se exponit pro conseruanda eius vita. quid enim faceret si ageret de eius vita: cum talia faciat: cum agitur solum de famaet ita quid faceret in proposito talis miles si ageretur de illa fide: cum talia faciat: cum agitur de adminiculis fidei ortodoxe.

¶ Tertio declaratur in polliticis: quia si aliquis rex committeret duobus militibus duo castra et interfceretur in defensione muri vnus et alius in defensione antemuralis: nolens expectare muri impugnationem hoc probior iudicaretur. quid enim fecisset in defensione muri. Et ita in proposito secundum praemissa: supposita tali fide: ciille principatus sit antemurale ecclesie.

¶ 4o declaratur in theologicis: quia beatus Tho. pontifex a commendantibus. ipsum doctoribus vere theologicis. ideo probatur verus martvr: quia fideliter pro bonis temporalibus ecclesie se exposuit. quid enim inqunt fecisset si de spiritualibus quando extitisset: certe multo plus. Et ideo illa radix catholica multum dicet animare illius regni propugnatores. si fideli mente et deuota inspicitur.

¶ Et tunc dicitur ad rationem in contrarium factamin principio quaestionis: quod licet nulla relatio dicat perfectionem in creaturis: sicut nec in diuinis cum omnis dignitas in creaturis est relatiua: vt tam in dignitatibus ecclesiasticis quam in poniliticis patet: et tamen relationes diuine non videdentur dicere dignitates cum videatur absonum vnam personam habere dignitatem quam non habet alia: aut quod pater et filius habeant plures dignitates quod spiritus sanctus. Et si dicatur: sicut arguitur de perfcommune: quod si relationes create dicerent perfectionem multo magis diuine: ita si dicunt dignitatem multo magis divine. Dicitur quod non sequitur eodem modo: quia vnumquodque est perfectum ad se: et dignum ad aliud.

¶ Intelligen dum tamen est quod dignitas et perfectio opposito modo se habent in hoc quia perfectio: cum sit absoluta: nullius alterius dicit dimini tionem. Et ideo in diuinis ad intra est perfectio: dignitas vero cum sit de natura sua relatio supepositionis: dicit diminutionem in altero extremo scilicet superpositionem. Et ideo in divinis ad intra non est dignitas: quia ad intra nulla est suppositio nec superpo¬ sitio: tamen deus ad extra bene habet dignitatem: sicut et divinum quanuis ergo create relationes dicant dignitates: non tamen diuiead intra: quia ibi nulla supepositio esse potest.

¶ Et si dicatur quod toanerunt digniores create relationes quam diuine.

¶ Dicitur quod non sunt digniores quam diuine. quia ibi nulla dignitas: sicut perfectiones create non sunt perfectiores quam diuine relatio nes: quia nullam dicunt perfectionem.

¶ Sed occurrit difficultas. quia nobilitas et excellentia non solum inueniuntur in perfectio nibus. Sed etiam ponuntur in dignitatibus. et tunc conueniunt relationibus: et si relationibus: magis diuinis.

¶ Dicitur quod excellentia est relatio superpositionis. Et ideo repugnat diui nis relationibus ad intra: non illis que sunt ad extranobilitas autem talis: qualis consequitur dignitates: repugnat relationibus diuinis ad intra eadem ratione qua ipse dignitates: vt fuit ostensum: nobilitas autem conueniens absolutis non repugnat attributis ad intra: tamen bene proprieta tibus: quia sunt relatiue. Et ista materia magis declaratur in quaestio ne qua queritur: vtrum diuine relationes dicant aliquam perfectionem. Et ideo pro nunc sufficiat quantum spectat ad materiam istam que non assumpsit diuinas relationes in tanta subtilita te considerare: quantum partinet ad tractatum pure theologicum sed solum assumpsit declarare nobilitatem illius principatus ad consolandum eius subiectos: secundum illud Sapieneccle. x. co. Meata terra cuius rex est nobilis etc.