Quaestio 1

CIrca primam di stinctionem vbi tractat magi ster de frui et vti. Primo quero pro solutione plenori sexti et septimi dubii prin questionis. Utrum pro studio sacre theologie ex charitate procedente debeatur pro mercede visio dei et eius fruitio

quod non quia talis visio esset perfectionis infinite alioquin visio boni finiti et visio boni infiniti ceteris paribus essent equa les.

⁋ Similiter arguitur quod dilectio fruitiua dei sit perfectionis infinite. Arguitur sic sensui est a deo obiectum summe proportionabile verbi gratia lux vel color mediocris visui et ideo obiectum de ficiens ab hac proportione vel excellens eam minus perfecte capitur a potentia sensitiua. Simili ter autem oportet esse de intellectu et eius obiecto sed eius obiectum summe proportionatum est finite bonum igitur obiectum infinitum scilicet deus cum infinite recedit ab ista porportione non est intelli gibile.

⁋ Preterea fruitio dei causaret gaudium infinitum quantum creatura non posset recipere gitur. Antecedens probatur sicut in alio dubio. sexto et septimo prime questionis.

⁋ Contra tale studium est meritorium vite eterne vt prius probatum est igitur etc.

⁋ Conclusio huius questionis satis certa est ex primo articulo prime questionis.

⁋ Pri mus igitur articulus erit soluere prima duo argumenta et precipue primum.

⁋ Secundus soluere ter tium.

⁋ Ad primum dicitur quod procedit de obiectis me re naturaliter concausantibus in intellectu suas vi siones sed deus libere causat visionem sui sicut et alias res ad extra.

⁋ Ideo dicit Augustinus si vult vide tur si non vult non videtur.

⁋ Sed contra sit igitur dei visio causata voluntarie in anima petri a. vel ista est perfectionis finite vel infinite si primum ha betur intentum si secundum tunc potest dari visio angeli vel alterius creature perfectior visione dei.

⁋ Item nulla creatura potest tantam visionem producere naturaliter quin deus libere possit producere maiorem igitur. per producere naturaliter et libere non euaditur argumentum.

⁋ Item si deus causaret naturaliter visionem sui non posset causare infinitam vel infinitas eo quod creatura illius vel illorum non esset capax et cum deus vltra omnem creaturam in infinitum procedendo secundum duplum triplum etc. possit producere perfectiorem sequitur quod possit dari creatura que mere naturaliter agendo producat visionem perfectio rem quam deus mere naturaliter agendo.

⁋ Aliqui dicunt quod visio dei sit infinite perfectionis non sic quod infinitum excedat quodlibet indiuiduum finite perfectionis eiusdem speciei sed sic est quod perfectior est quam infinite visiones angeli vel quoruncumque obiectorum aliorum a deo excedentes se secun dum duplum triplum et sic in infinitum.

⁋ Adam dicit hoc non teneo quia non capio quod aliquid sit perfectionis infinite quod non solum a deo sed ab indiuiduis proprie speciei potest excedi secundum duplum et quamli bet aliam proportionem determinatam sed sic est de qualibet visione tali possibili haberi respectu dei igitur etc.

⁋ Item si talis visio esset finite perfectionis non video quin in qualibet specie sic possit ascendi secundum duplum triplum etc. in visionibus quod tandem et tandem dabitur visio equalis perfectionis vel maioris cum visione dei data

⁋ Respondetur igitur ad primum argumentum iuxta solutionem datam ad primum dubium prime questionis quod quelibet creatura rationalis est capacitatis finite

⁋ Ideo datur maximus gradus visionis cuius anima petri est capax sit gratia exempli talis vt mille tunc nullum obiectum quantecunque perfectionis etiam naturaliter agens potest producere visionem sue speciei in eadem anima perfectiorem seu meliorem quam visio mille graduum in eadem specie et cum deus etiam libere possit producere visionem mille graduum in eadem anima patet quod nulla creatura data vel dabilis potest producere naturaliter visio nem perfectionem quo ad gradum quam deus sed mille gradus indiuiduales secundum intensionem in specie nobiliori et respectu obiecti nobilioris sunt nobiliores seu perfectius indiuiduum constituentes quam totidem speciei innobilioris. visio igitur mil le graduum respectu dei est perfectior quam queuis alia totidem graduum respectu alterius obiecti.

⁋ Correlarium ceteris paribus ex parte intellectus et certitudinis vel euidentie actuum et obiectorum perceptorum. non oportet quod actus in eadem pro. portione se excedant in qua obiecta quo ad perfe ctionem specificam quia tunc visio mille graduum respectu dei esset in infinitum perfectior visione mille graduum respectu cuiuscunque obiecti creati cuius oppositum patet ex iam dictis.

⁋ Item si cut patet ex dictis visio anime respectu dei que est mille graduum est finite perfectionis secundum spe ciem eo quod capacitas eius sit finita et etiam visio albedinis totidem graduum est finite perfectionis secundum suam speciem. igitur si proportio visionum quo ad perfectionem specificam esset secun dum proportionem obiectorum ita quod obiecto in duplo nobiliori corresponderet visio in duplo perfectioritunc cum in infinitum possit procedi in oblecto creabili sic quod detur aliquod duple perfectio nis ad albedinem et aliquod triple et sic sine statu sequitur quod sit danda aliqua visio anime respectu creature que sit perfectioris speciei quam visio respectu dei. Etiam si deus mere naturaliter causaret visionem in anima adhuc esset finita quo ad perfectio nem specificam propter finitatem capacitatis animerpatet igitur quod visio mille graduum respectu dei est perfectior et nobilior perfectione intrinse ca sue speciei quam aliqua visionum mere naturalituer causabilium respectu obiector quorumcunque creatorum vel creabilium.

⁋ Unde dicendum est quod to ta latitudo specierum visionis possibilium equa lium semper graduum cuilibet in sua specie est sen per finita ita quod summum gradum tenet visio obiecti infiniti et si naturaliter causaretur ab eo ad huc esset finita visio secundum speciem: quia creatura rationalis non est mobilis visione perfectio ri secundum speciem et sub isto gradu supremo om nes visiones casbiles a creaturis continentur.

⁋ E eodem etiam sequitur quod totalis latitudo specifica visionum quo ad sensum est finita.

⁋ Et ideo non sic vna excedit aliam sicut obiectum vnius obiectum alterius.

⁋ Nec debet hoc mirabile videri cum omnes visiones naturaliter possibiles ita sint propinquarum specierum vt quiqui credant et teneant quod omnes visiones possibiles haberi re¬ spectu quorumcumque obiectorum etiam dei sit eiui dem speciei specialissime.

⁋ Sciendum circa dicia quod si obiecta mere naturaliter producerent suas vi siones in creatura rationali comprehensiue viden ti quodlibet per suam visionem tunc eadem esset proportio visionum et obiectorum et tunc visio dei esset simpliciter infinita tam quo ad speciem quam quo ad gradum sed ita non fit propter finitatem capacitatis anime.

⁋ Et ideo visio quam habet eti am respectu dei est finita quo ad gradum individualem et quo ad perfectionem speciei.

⁋ Et licet secundum legem ordinatam nulla creatura possit causare visionem tam perfectam in specie tamen absolute possibile foret quod deus daret creature potestatem creandi talem speciem visio nis effectiue impossibile tamen est simpliciter quod aliqua creatura causet talem visionem mere naturaliter obiectiue quia talis visio est visio obie cti immensi igitur si esset causata a creatura obie ctiue mere naturaliter cum nulla visio sit natura liter mere visio alicuius nisi illius a quo est obie ctiue naturaliter causata sequitur quod ipsa erit visio creature tanquam obiecti immensi quod est impos sibile.

⁋ Contra dicta sint. a. et. b. equalia per omnia tunc distincte et eque apprehensiue cognosce re a. et. b. sunt duple perfectionis in cognoscendo ad cognoscere precise a. igitur pari ratione sic co gnoscere aliquod obiectum duple perfectionis ad a. est duple perfectionis in cognoscendo et sic arguitur de triplo etc. igitur clara dei visio cum sit obiecti infiniti est in infinitum perfectior visio quam cuiuscunque alterius obiecti.

⁋ Preterea com tra formam arguendi vnam prius positam angulus contingentie est finite acutiei eo quod per maiorationem circuli fit acutior et tamen non sequi tur angulus rectilineus potest fieri in duplo acu tior et in triplo et sic in infinitum igitur potest fie ri acutior angulo contigentie pari ratione non valet forma arguendi prius facta consimiliter de vi sionibus.

⁋ Respondetur ad primum dicendo quod con paratio predicta potest intelligi vel oe visionibus me re naturaliter causabilibus ab obiectis suis vel supernaturaliter vel a solo deo vel aliter concausante quam communiter causabilibus in potentiis. Primo modo ad comprehensiue videndum duo obiecta disticte non sufficit quod visio superioris sit causata in sua specie seu tot graduum sue speciei sicut inferior in sua quia si anima videret comprehensiue seipsam visione decem graduum non tamen videret deum compre hensiue visione decem graduum sue speciei ymo re quiretur visio graduum infinitorum vel intensiue imensa sed talis est creature impossibilis.

⁋ Et ex hoc patet solutio argumenti quia bene procedit quando quodlibet obiectum haberet potentiam sibi summe proportionatam.

⁋ Unde non est mirum si duplata tantum altera causa noticie non dupletur noticia sed si dupletur procedit bene argumentum et eodum modo dicitur si supernaturaliter causentur tales visiones.

⁋ Et si arguatur ex quo clara dei visio est finite nobilioris speciei etiam si est naturaliter causata a deo quam sit visio naturaliter causabilis in intellectu creato ab aliquam creatura et hoc absolute in genere qualitatis cum igitur quamlibet creaturam potest deus causare in duplo perfe ctionem secundum speciem et in triplo etc. sequitur quod deus possit causare in intellectu vnam visionem c. ia creature nobilionem secundum speciem et eiusdem quanti tatis gradualis in sua specie quam sit visio clara sui et dei.

⁋ Adam dicit ad hoc respondendum mihi videtur sine omni assertione opinantium quod conclusio est vera ad vnum intellectum scilicet sumendo magis perfectum secundum intrisecam magnitudinem et perfectionem ad esse talis qualitatis et ta men ad hunc eundem intellectum loquendo nor potest deus causare aliquam tam nobilis speciei respectu creature quin possit in centuplo perfectio rem et plus secundum quancumque proportionem finitam aliquam causare respectu sui.

⁋ Alio modo potest intelligi vna noticia nobilior alia secundum denomina tionem extrinsecam scilicet vel in relatione ad obiectum vel ad subiectum vel ex hoc quod eque vel magis perfecte repraesentat obiectum sue potentie cognitiue.

⁋ Primo modo omnis visio dei cuiusctum que speciei possibilis est in infinitum melior quacumque visione possibili respectu creature si tamen eandem visionem deus conseruaret in anima petri tanquam qualitatem absolutam sic quod non esset illi vi sio dei vel non videret per eam deum tunc non esset tante nobilitatis.

⁋ Si fit comparatio ad subiectum adhuc dico quod omnis clara visio dei in quacumque spe cie possibili talium visionum est incomparabiliter suo subiecto melior quacumque alia eiusdem quantitatis in specie sua respectu creature quia qualibet talis est betifica per modum forme sui subiecti sed nulla est ta lis respectu creature nec hoc est mirum quia modicum aque plus valet sitienti quam totum aurum mundiet tamen aurum in se plus valet mens autem in solo deo quietatur.

⁋ Comparando autem eas adinuicem penes hoc quod vnam perfectius vel imperfectius excedat vel deficit ab equata correspondentia comprehensiua obiecti sui sic visio dei in infinitum est imperfectior quam aliqua alia quia in infinitum ab illa proportione deficit erga suum obiccetum quam habent alie erga sua obiecta.

⁋ Sciendum tamen quod visio dei non est ex hoc minus perfecte reprehensiua sui obiecti ipsi potentie quod in infinitum deficit a comprehensiua representatione sui obiecti sicut visio magni montis plus deficit a comprehensiua representatione eius quam visio parui c ollis a representatione comprehensiua ipsius stante quod visio modotis perfectius et plus representat de modote quam alia de colle.

⁋ Ad illud de angulo continentie premittitur primo quod licet angulus continentie omni angulo rectilineo sit acutior non tamen minor.

⁋ Item in isto argumento de angulo continentie itur ad minus sed in argumento de perfectione visionum itur ad maius.

⁋ Tunc dico quod licet angulus con tinentie in infinitum sit acutior rectilineo cum sit solum cir cunferentialiter diuisibilis et rectitudinaliter indiuisibilis non tamen conceditur quod infinite excedat in paruitate vel acutie angulum rectilineum quod tamen oporteret si directe valeret ad probandunm vnam intellectionem finitam excedere aliam infinite

⁋ Unde si poneretur punctus indiuisibilis linea in infinitum esset maior ipso accipiendo comparationem proprie. Et si esset aliqua creatura perfectionis indiuisibilis quelibet perfectionis finite istam ex cederet in infinitum sic etiam inter illa quorum vnum est indiuisibiliter aliquale et reliquum diuisibilitu tale nulla est certa proportio secudum illud in quo sic comparantur sed angulus continentie est rectitu d inaliter indiuisibilis omnis autem acutus alte rius speciei est rectitudinaliter diuisibilis sic vero non est in exemplo dato igitur similitudo nulla ad propositum.

⁋ Unde patet quia omnia entia sunt inter se comparabilia secundum aliquam perfectionem vel secundum aliquod commune eis omne enim ens est omni enti eque perfctum ens vel ma gis vel minus et ita ve comparatione de quantitate etc.

⁋ Si autem alterum sit tale indiuisibiliter sicut sphera tangit planum indiuisibile et planum tam git ipsum diuisibiliter vel si vnum sit finite tale ei aliud infinite sicut deus est infinite bonus et creatura finite hic licet sit vera comparatio non tamen secundum proportionem finitam cum in nomine equiuoco non fit comparatio. Ideo non dicimus quod vox sit acutior cultello.

⁋ Etiam aliquando est certa causa quare secundum nomen generale non sunt proprie comparationes sed talis causa non est in proposito igitur.

⁋ Ad secundum principale conceditur totum vsque ad vltimam illationem non enim sequitur deus infinite excedit obiccetum summe proportionatum intellectui ad comprehensiuam visionem sui igitur deus non potest imme diate videri a tali intellectu sed bene sequitur quod visio possibilis haberi tali intellectui respectu dei infiniti deficiat a visione summe adeouata et proportionata vel comprehensiua talis obiecti et hoc prius est concessum etc.

⁋ Secundus articulus Respondet ad tertium principale istius questionis quod fuit septimum dubium prime questionis Et dicitur primo quod tristicia de estimatione pene future diuturnioris bene est maior non tamen procedit talis maioratio secundum partes eiusdem quantitatis ideo non oportet quod ad estimationem pe ne infinite causetur tristicia infinita.

⁋ Sed contra secundum rectam rationem terribile equale debet equaliter tristare et maius magis igitur pena secundi dici tantam debet habere correspondentem tri sticiam sicut primi et ita de tertio et quarto igitur tristicia de pena duorum dierum debet esse dupla ad tristiciam de pena vnius diei et tripla ad penam trium dierum.

⁋ Dices quod primum terribile componitur ex duobus obiectis scilicet ex pena infligenda que est per se terribilis et ex mora que non est per se terribilis sed est circunstantia aggrauans timo rem siue terrorem pro vt iungitur illi quod est per se terribile et in secundo die non additur aliquid per se terribile sed idem ponitur quod in primo et ideo solum crescit terror quo ad circunstantiam temporis igitur non in duplo.

⁋ Sed contra tunc si accipio gradum excessus qui precise correspon det more diei secundi tunc tantus correspondebit diei tertio et fic consequenter et sic stabit argumentum.

⁋ Item si pena prime diei cessaret in fine diei ita quod secundo die poneretur alia pena equalis et similiter in tertio et sic consequenter tunc stabit argumentum sed precise facit tantum eadem pena per totum durans quantum facerent omnes pene sibi inuicem succedentes igitur.

⁋ Aliter diteretur quod talis tristicia non sit nisi habita cognitione de pena insligenda fta quod cognitio est partialis cam respectu tristicie vel totalis sed quia infinitum est ignotum igitur nullus distincte apprehendit tantam penam du ratiue infinitam igitur non causatur in eo nisi finita tristicia.

⁋ Sed contra tunc aliquis posset secudum rectam rationem plus dolere de pena temporali quam de eter na sicut prius deductum est diceres licet mora cre scat secundum partes equales non tamen ita crescit cognitio distincta morarum quia indistinctius appre¬ hendendo moram duorum dierum simul quam vnius tantum ideo etiam crescit tristicia non secundum partes eiusdem quantitatis sed eiusdem proportionis.

⁋ Set hoc improbatur quia volo per tes temporis addendas augetur quantum decrescit per fectio cognitionis vel plus conseruet deus notici as vel causas semper in gradu equal perfectionis tunc homo rationabiliter plus tristaretur de infinita quam de quancumque finita.

⁋ Aliter dicendum est quod non ratioabiliter est plus dolendum de pena infligenda per tempus infinitu quam per tempus finitum.

⁋ Exemplum ad hoc est quia non est grauius peccatum velle peccare mor taliter per tempus ffinitum quam per vnum dien probatur quia si solum circunstantia temporis aggrauaret peccatum sequaretur quod aliqua pena demretur sibi pro vno die precise igitur cum in tempore infinito sint infiniti dies respectu quor ista volitiose habet equaliter sequitur quod cuili. bet istor correspondebit pena equal a. et per consequens vo lenti peccare per tempus infinitu dentur pena infinita.

⁋ Cotra velle facere malum maius, scitum esse tale peius est ceteris paribus quam velle facere minus malum.

⁋ Sed quando aguter quod aliqua pena dentur sibi pro vna die negatur quia actus volendi peccare per tempus infini tum non est alicuius diei distincte actus sed est vna volitio confusa omnim. Ideo pena precise correspondebit alicui istorum sed omnibus correspondebit vna pena.

⁋ Aliter respondeo primo quod ista tristicia est alterius speciei quam aliqua de pena finita sicut et eius est i matio mediante qua canetur quae componitur ex conceptu positiuo et negatiuo quia non habemus conceptum infiniti moris addendo negationem mentalem positio conceptui

⁋ Secundo dico quod quolibet gradus illius speciei est obiectiue maior quam aliquis gradus tristicie alterius speciei de pena finita ceteris paribus tamen gradus vnius speciei intrise ce potest equalenter ade quari per gradum alterius speciei

⁋ Tertio dico quod quanto hoc magis distincte appre hendit huiusmodi penam tanto plus rationabiliter tristatur tristicia intra illam speciem dato quod cause concurrentes non sint alterius speciei quam priores.

⁋ Ex hoc dicitur ad argumentum negando quod ibi causetur tristicia infinita

⁋ Ad probationem tunc aliquis rationabiliter tantum posset tristari de pena finita sicut de infinita negatur consequentia vnde quanto magis aduertitur obiectum illius tristicie tanto tristicia est maior.

⁋ Ideo quantuncumque peueniri possit ad gradum tristicie respectu pene temporalur intriusece equiualenter non tamen obiecti ue.

⁋ Etiam sicut continue crescit tristicia ex vna perte ita et ex alia et ita numquam erunt equales intrisece

⁋ Aliter potest responderi quod si stantibus canims proximis adhuc contingenter et libere creatura potest casre tri sticiam tunc non dictat ratio quod videns vel sciens infligendam penam sempiternam deant tristari quia hoc esset addere penam pene quod tamen secundum rectam rationem est fugiendum de sola autem culpa erga deum vel proximum vel de miseria sui dolendum est vel etiam de miseria aliena quando talis dolor potest esse me ritorius vel ad merendum disponens.

⁋ Sed tamen per hoc non euaditur difficilis forma quin in multis canibus habeat locum et precise de gaudio

⁋ Et etiam si talis dolor vel gaudium causatur naturaliter ex apprehensione bseantia vel mali vel complacentia vel displicentia sicquod non est immediate in potestate hominis habere tristiciam vel gaudium tunc reducitur difficul tas de tristicia infinita vel de gaudio infinito

⁋ Dicen dum igitur quod in tali augmento de quo tangitur argumento non itur ascendendo per partes equa les nec per maiores qui solum tempus duplatur quando cetera manent vniformia quae deberent ma iorem dolorem causare.

⁋ Ideo statim variatur proportio sed si certitudo cognitionis et odium natura fierent infinita sicut tempus creditur fore infinitum tunc sequeretur tristicia infinita mo do non