Quaestio 47

ARTICULUS PRIMUS UTRUM PRUDENTIA SIT IN VI COGNOSCITIVA, AN IN APPETITIVA

AD PRIMUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod prudentia non sit in vi cognoscitiva, sed in appetitiva. Dicit enim Augustinus, in libro de Moribus Eccle.: Prudentia est amor ea quibus adiuvatur ab eis quibus impeditur sagaciter eligens. Sed amor non est in cognoscitiva, sed in appetitiva. Ergo prudentia est in vi appetitiva.

2. PRAETEREA, sicut ex praedicta definitione apparet, ad prudentiam pertinet e/igere sagaciter. Sed electio est actus appetitivae virtutis, ut supra habitum est. Ergo prudentia non est in vi cognoscitiva, sed in appetitiva.

3. PRAETEREA, Philosophus dicit, in VI Ethic., quod zn arte quidem volens peccans eligibilior est: circa prudentiam autem, minus, quemadmodum et circa virtutes. Sed virtutes morales, de quibus ibi loquitur, sunt in parte appetitiva, ars autem in ratione. Ergo prudentia magis est in parte appetitiva quam in ratione.

SED cowTRA EST quod Augustinus dicit, in libro Octoginta trium Quaest.: Prudentia est cognitio rerum appetendarum et fugiendarum.

RESPONDEO DICENDUM quod, sicut Isidorus dicit, in libro Etymol., prudens dicitur quasi porro videns: perspicax enim est, et incerlorum videt casus. Visio autem non est virtutis appetitivae, sed cognoscitivae. Unde manifestum est quod prudentia directe pertinet ad vim cognoscitivam.

Non autem ad vim sensitivam: quia per eam cognoscuntur solum ea quae praesto sunt et sensibus offeruntur. Cognoscere autem futura ex praesentibus vel praeteritis, quod pertinet ad prudentiam, proprie rationis est: quia hoc per quandam collationem agitur. Unde relinquitur quod prudentia proprie sit in ratione.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM, quod, sicut supra dictum est, voluntas movet omnes potentias ad suos actus. Primus autem actus appetitivae virtutis est amor, ut supra dictum est. Sic igitur prudentia dicitur esse amor non quidem essentiaiter, sed inquantum amor movet ad actum prudentiae. Unde et postea subdit Augustinus quod prudentia est amor bene discernens ea quibus adiuvetur ad tendendum in Deum ab his quibus impediri potest. Dicitur autem amor discernere, inquantum movet rationem ad discernendum.

AD SECUNDUM DICENDUM quod prudens considerat ea quae sunt procul inquantum ordinantur ad adiuvandum vel impediendum ea quae sunt praesentialiter agenda. Unde patet quod ea quae considerat prudentia ordinantur ad alia sicut ad finem. Eorum autem quae sunt ad finem est consilium in ratione et electio in appetitu. Quorum duorum consilium magis proprie pertinet ad prudentiam: dicit enim Philosophus, in VI Ethic. quod prudens est bene consiliativus. Sed quia electio praesupponit consilium, est enim appeti- tus praeconsiliati, ut dicitur in Ill Ethic.; ideo etiam eligere potest attribui prudentiae consequenter, inquantum scilicet electionem per con- | silium dirigit.

AD TERTIUM DICENDUM quod laus prudentiae non consistit in sola consideratione, sed in applicatione ad opus, quod est finis practicae rationis. Et ideo si in hoc defectus accidat, maxime est contrarium prudentiae: quia sicut finis est potissimus in unoquoque, ita et defectus qui est circa finem est pessimus. Unde ibidem Philosophus subdit quod prudentia non est solum cum ratione, sicut ars: habet enim, ut dictum est, applicationem ad opus, quod fit per voluntatem.

ARTICULUS SECUNDUS UTRUM PRUDENTIA PERTINEAT SOLUM AD RATIONEM PRACTICAM, AN ETIAM AD SPECULATIVAM

AD SECUNDUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod prudentia non solum pertineat ad rationem practicam, sed etiam ad specuz) Nalativam. Dicitur enim Prov. x: Sapienlia. est. viro prudentia. Sed. sapientia principalius consistit in. contemplatione. Ergo et prudentia. 2. PRAETEREA, Ambrosius dicit, in I de Officiis: Prudentia in veri investigatione versatur, et scienliae plenioris infundit cupiditatem. Sed hoc pertinet ad rationem speculativam. Ergo prudentia consistit etiam in ratione speculativa.

3. PRAETEREA, in eadem parte animae ponitur a Philosopho ars et prudentia; ut patet in VI Ethic. Sed ars non solum invenitur practica, sed etiam speculativa: ut patet in artibus liberalibus. Ergo etiam 5 prudentia invenitur et practica et speculativa.

SED coNTRA EST quod Philosophus dicit, in VI Ethic., quod prudentia est recta ratio agibilium. Sed hoc non pertinet nisi ad rationem practicam. Ergo prudentia non est nisi in ratione practica.

RESPONDEO DICENDUM quod, sicut Philosophus dicit, in VI Ethic., prudentis est bene posse consiliari. Consilium autem est de his quae sunt per nos agenda in ordine ad finem aliquem. Ratio autem eorum quae sunt agenda propter finem est ratio practica. Unde manifestum est quod prudentia n non consistit nisi in ratione practica.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod, sicut supra dictum est, sapientia considerat causam altissimam simpliciter. Unde consideratio causae altissimae in quolibet genere pertinet ad sapientiam in illo genere. In genere autem humanorum actuum causa altissima est finis communis toti vitae humanae. Et hunc finem intendit prudentia: dicit enim Philosophus, in VI Efhic., quod sicut ille qui ratiocinatur bene ad aliquem finem particularem, puta ad victoriam, dicitur esse prudens non simpliciter, sed in hoc genere, scilicet in rebus bellicis; ita ille qui bene ratiocinatur ad totum bene vivere dicitur prudens simpliciter. Unde manifestum est quod prudentia est sapientia in rebus humanis: non autem sapientia simpliciter, quia non est circa causam altissimam simpliciter; est enim circa bonum humanum, homo autem non est optimum eorum quae sunt. Et ideo signanter dicitur quod prudentia est sapientia viro, non autem sapientia simpliciter.

AD SECUNDUM DICENDUM quod Ambrosius et etiam Tullius nomen prudentiae largius sumunt pro qualibet cognitione humana tam ecd quam practica.

Quamvis dici possit quod ipse actus speculativae rationis, secundum quod est voluntarius, cadit sub electione et consilio quantum ad suum exercitium, et per consequens cadit sub ordinatione prudentiae. Sed quantum ad suam speciem, prout comparatur ad obiectum, quod est verum necessarium, non cadit sub consilio nec sub prudentia.

AD TERTIUM DICENDUM quod omnis applicatio rationis rectae ad aliquid factibile pertinet ad artem, Sed ad prudentiam non pertinet nisi applicatio rationis rectae ad ea de quibus est consilium. Et huiusmodi sunt in quibus non sunt viae determinatae ponetisendi ad finem; ut dicitur in III Ethic. Quia igitur ratio speculativa: quaedam facit, puta syllogismum, propositionem et alia huiusmodi, in quibus proceditur secundum certas et determinatas vias; inde est quod respectu horum potest salvari ratio' artis, non autem ratio prudentiae. Et ideo invenitur aliqua ars speculativa, non autem aliqua prudentia.

ARTICULUS TERTIUS UTRUM PRUDENTIA SIT COGNOSCITIVA SINGULARIUM

AD TERTIUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod prudentia non sit cognoscitiva singularium, Prudentia enim est in ratione, aut dictum est. Sed ratio est universalium, ut dicitur in I Physic. Ergo prudentia non est cognoscitiva nisi universalium.

2. PRAETEREA, singularia sunt infinita. Sed infinita non possunt comprehendi a ratione. Ergo prudentia, quae est ratio recta, non est singularium.

3. PRAETEREA, particularia per sensum. cognoscuntur. Sed prudentia non est in sensu: multi enim habentes sensus exteriores perspicaces non sunt prudentes. Ergo prudentia non est singularium.

SED coNTRA EsT quod Philosophus dicit, in VI Ethic., quod prudentia non est universalium so- - lum, sed oportet et singularia cognoscere.

RESPONDEO DICENDUM quod, sicut supra dictum est, ad prudentiam pertinet non solum consideratio rationis, sed etiam applicatio ad opus, quae est finis practicae rationis. Nullus autem potest convenienter aliquid alteri applicare nisi utrumque. cognoscat, scilicet et id quod applicandum est et id cui applicandum est. Operationes. autem sunt in singularibus. Et ideo necesse est quod prudens et cognoscat universalia principia rationis, et cognoscat singularia, circa. quae sunt operationes.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod ratio primo quidem et principaliter est universalium: potest | tamen universales rationes ad particularia applicare (unde syllogismorum conclusiones non | solum sunt universales, sed etiam particula- | res); quia intellectus per quandam reflexionem se ad materiam extendit, ut dicitur in IIl de

AD SECUNDUM DICENDUM quod quia infinitas singularium non potest ratione humana comprehendi, | inde est quod. sunt incertae providentiae nostrae, ut dicitur Sap. ix. Tamen per experientiam sin- | gularia infinita reducuntur ad aliqua finita quae | ut in pluribus accidunt, quorum cognitio sufficit ad prudentiam humanam.

AD TERTIUM DICENDUM quod, sicut Philosophus dicit, in VI Ethic., prudentia non consistit in sensu exteriori, quo cognoscimus sensibilia propria: sed in sensu interiori, qui perficitur per memoriam et experimentum ad prompte iudicandum de particularibus expertis. Non tamen ita quod prudentia sit in sensu interiori sicut in subiecto. principali: sed principaliter quidem est in ratione, per quandam autem applicationem: pertingit ad huiusmodi sensum.

ARTICULUS QUARTUS UTRUM PRUDENTIA SIT VIRTUS

AD QUARTUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod prudentia non sit virtus. Dicit enim Augustinus, in I de Lib. Arb., quod prudentia est appetendarum. et vitandarum rerum scientia. Sed scientia contra virtutem dividitur; ut patet in Praedicamentis. Ergo prudentia non est virtus.

2. PRAETEREA, virtutis non est virtus. Sed artis est virtus; ut Philosophus dicit, in VI Erhic. Ergo ars non est virtus. Sed in arte est prudentia: dicitur enim II Paral. 1 de Hiram quod sciebat caelare omnem sculpturam, et adinvenire prudenter quodcumque in opere necessarium est. Ergo prudentia non est virtus.

3. PRAETEREA, nulla virtus potest esse immo- derata. Sed prudentia est immoderata: alioquin frustra diceretur in Prov. xxuu: Prudentiae tuae pone modum. Ergo prudentia non est virtus.

SED CONTRA EST quod Gregorius, in II Moral., prudentiam, temperantiam, fortitudinem et iustitiam dicit esse quatuor virtutes.

RESPONDEO DICENDUM quod, sicut supra dictum est cum de virtutibus in communi ageretur, virtus est quae bonum facil habentem. et. opus. eius bonum reddit. Bonum autem potest dici dupliciter: uno modo, materialiter, pro eo quod est bonum; alio modo, formaliter, secundum rationem boni. Bonum autem, inquantum huiusmodi, est obiectum appetitivae virtutis. Et ideo si qui habitus sunt qui faciant rectam considerationem rationis non habito respectu ad rectitudinem appetitus, minus habent de ratione virtutis, tanquam ordinantes ad bonum materialiter, idest ad id quod est bonum non sub ratione boni: plus autem habent de ratione virtutis habitus illi qui respiciunt rectitudinem appetitus, quia respiciunt bonum non solum materialiter, sed etiam formaliter, idest id quod est bonum sub ratione boni. Ad prudentiam autem pertinet, sicut dictum est, applicatio rectae rationis ad opus, quod non fit sine appetitu recto. Et ideo prudentia non solum habet rationem virtutis quam habent aliae virtutes intellectuales; sed etiam habet rationem virtutis quam habent virtutes morales, quibus etiam connumeratur.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod Augustinus ibi large accepit scientiam. pro qualibet recta ratione.

AD SECUNDUM DICENDUM quod Philosophus dicit artis esse virtutem, quia non importat rectitudinem appetitus, et ideo ad hoc quod homo recte utatur arte, requiritur quod habeat virtutem, quae faciat rectitudinem appetitus. Prudentia autem non habet locum in his quae sunt artis: tum quia ars ordinatur ad aliquem particularem finem; tum quia ars habet determinata media per quae pervenitur ad finem. Dicitur tamen aliquis prudenter operari in his quae sunt artis per similitudinem quandam: in quibusdam enim artibus, propter incertitudinem eorum quibus pervenitur ad finem, necessarium est consilium, sicut in medicinali et in navigatoria, ut dicitur in Ill Efhic.

AD TERTIUM DICENDUM quod illud dictum Sapientis non est sic intelligendum quasi ipsa prudentia sit moderanda: sed quia secundum. prudentiam est aliis modus imponendus.

ARTICULUS QUINTUS UTRUM PRUDENTIA SIT VIRTUS SPECIALIS

AD QUINTUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod prudentia non sit specialis virtus. Nulla enim specialis virtus ponitur in communi definitione virtutis; Sed prudentia ponitur in communi definitione virtutis: quia in II Ethic. definitur virtus habitus electivus in medietale existens determinata ratione quoad nos, prout sapiens determinabit; recta autem ratio intelligitur.secundum prudentiam, ut dicitur in VI Ethic. Ergo prudentia non est specialis. virtus.

2. PRaETEREA, Philosophus dicit, in VI Ethic. quod virtus moralis recte facit operari finem, prudentia autem ea quae sunt ad finem. Sed in qualibet virtute sunt aliqua operanda propter finem. Ergo prudentia est in qualibet virtute. Non est ergo virtus specialis.

3. PRAETEREA, specialis virtus habet speciale obiectum. Sed prudentia non habet speciale obiectum: est enim recta ratio agibilium, ut dicitur in VI Ethic.; agibilia autem sunt omnia opera virtutum. Ergo prudentia non est specialis virtus.

SED CONTRA EST quod condividitur et connumeratur aliis virtutibus: dicitur enim Sap. viu. Sobrietatem et prudentiam docet, iustitiam et virtutem.

RESPONDEO DICENDUM quod cum actus et habitus recipiant speciem ex obiectis, ut ex supradictis patet, necesse est quod habitus cui respondet speciale obiectum ab aliis distinctum specialis sit habitus: et si est bonus, est specialis virtus. Speciale autem obiectum dicitur non secundum materialem considerationem ipsius, sed magis secundum rationem formalem, ut ex supradictis patet: nam una et eadem res cadit sub actu diversorum habituum, et etiam diversarum potentiarum, secundum rationes diversas. Maior autem diversitas obiecti requiritur ad diversitatem potentiae quam ad diversitatem habitus: cum plures | habitus inveniantur in una potentia. ht supra et dictum est. Diversitas ergo rationis obiecti quae diversificat potentiam, multo magis diversificat habitum.

Sic igitur dicendum est quod cum prudentia sit in ratione, ut dictum est, diversificatur quidem ab aliis virtutibus intellectualibus secundum materialem diversitatem obiectorum. Nam sapientia, scientia et intellectus sunt circa necessaria; ars autem et prudentia circa contingentia; sed ars circa factibilia, quae scilicet in exteriori materia constituuntur, sicut domus, cultellus et huiusmodi; prudentia autem est circa agibilia, quae scilicet in ipso operante consistunt, ut supra habitum. est. Sed a virtutibus moralibus distinguitur prudentia secundum formalem rationem potentiarum distinctivam: scilicet intellectivi, in quo est prudentia; et appetitivi, in quo est virtus moralis. Unde manifestum est prudentiam esse specialem virtutem ab omnibus aliis virtutibus distinctam.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod illa definitio non datur de virtute in communi, sed de virtute morali. In cuius definitione convenienter ponitur virtus intellectualis communicans in materia cum ipsa, scilicet prudentia: quia sicut virtutis moralis subiectum est aliquid participans ratione, ita virtus moralis habet rationem virtutis inquantum participat virtutem intellectualem.

AD SECUNDUM DICENDUM quod ex illa ratione habetur quod prudentia adiuvet omnes virtutes, et in omnibus operetur. Sed hoc non sufficit ad ostendendum quod non sit virtus specialis: quia nihil prohibet in aliquo genere esse aliquam speciem quae aliqualiter operetur in omnibus speciebus eiusdem generis; sicut sol aliqualiter influit in omnia corpora.

AD TERTIUM DICENDUM quod agibilia sunt quidem materia prudentiae secundum quod sunt obiectum rationis, scilicet sub ratione veri. Sunt autem materia moralium virtutum secundum quod sunt obiectum virtutis appetitivae, scilicet sub ratione boni.

ARTICULUS SEXTUS UTRUM PRUDENTIA PRAESTITUAT FINEM VIRTUTIBUS MORALIBUS

AD SEXTUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod prudentia praestituat finem virtutibus moralibus. Cum enim prudentia sit in ratione, virtus autem moralis in vi appetitiva, videtur quod hoc modo se habeat prudentia ad virtutem moralem sicut ratio ad vim appetitivam. Sed ratio praestituit finem potentiae appetitivae. Ergo prudentia praestituit finem virtutibus moralibus.

2. PRAETEREA, homo excedit res irrationales secundum rationem, sed secundum alia cum eis communicat. Sic igitur se habent aliae partes hominis ad rationem sicut se habet homo ad creaturas irrationales. Sed homo est finis creaturarum irrationalium ut dicitur in I Politic. Ergo omnes aliae partes hominis ordinantur ad rationem sicut ad finem. Sed prudentia est recta ratio agibilium, ut dictum est. Ergo omnia agibilia ordinantur ad prudentiam sicut ad finem. Ipsa ergo praestituit finem omnibus virtutibus moralibus.

3. PRAETEREA, proprium est virtutis vel artis seu potentiae ad quam pertinet finis ut praecipiat aliis virtutibus seu artibus ad quas pertinent ea quae sunt ad finem. Sed prudentia disponit de alis virtutibus moralibus et praecipit eis. Ergo praestituit eis finem.

SED coNTRA EST quod Philosophus dicit, in VI Ethic., quod. virtus moralis intentionem finis facit rectam, prudentia autem quae ad hanc. Ergo ad prudentiam non pertinet praestituere finem virtutibus moralibus, sed solum disponere de his quae sunt ad finem..

REsPONDEO DICENDUM quod finis virtutum moralium est bonum humanum. Bonum autem humanae animae est secundum rationem esse; ut patet per Dionysium, iv cap. de Div. Nom. Unde necesse est quod fines moralium virtutum praeexistant in ratione. Sicut autem in ratione speculativa sunt quaedam ut naturaliter nota, quorum est intellectus; et quaedam quae per illa innotescunt, scilicet conclusiones, quarum est scientia: ita in ratione practica praeexistunt quaedam ut principia naturaliter nota, et huiusmodi sunt fines virtutum moralium, quia finis se habet in operabilibus sicut principium in speculativis, ut supra habitum est; et quaedam sunt in ratione practica ut conclusiones, et huiusmodi sunt ea quae sunt ad finem, in quae pervenimus ex ipsis finibus. Et horum est prudentia, applicans universalia principia ad. particulares conclusiones operabilium. Et ideo ad prudentiam non pertinet praestituere finem virtutibus moralibus, sed solum disponere de his quae sunt ad finem.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM. quod: virtutibus. mo- | finem: ralibus praestituit finem ratio naturalis quae dicitur | synderesis, ut in Primo habitum est: non autem prudentia, ratione iam dicta.

Et per hoc etiam patet responsio ad secundum.

AD TERTIUM DICENDUM quod finis non pertinet, ad virtutes morales. tanquam ipsae praestituant | sed quia tendunt in finem a ratione naturali praestitutum. Ad quod iuvantur per prudentiam, quae eis viam parat, disponendo ea quae sunt ad.finem. Unde relinquitur quod prudentia sit nobilior virtutibus moralibus, et moveat eas. Sed synderesis movet prudentiam, sicut intellectus. principiorum scientiam.

ARTICULUS SEPTIMUS UTRUM AD PRUDENTIAM PERTINEAT INVENIRE MEDIUM IN VIRTUTIBUS MORALIBUS

AD SEPTIMUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod ad prudentiam non pertineat invenire medium in virtutibus moralibus. Consequi enim medium est finis moralium virtutum. Sed prudentium non praestituit finem moralibus virtutibus, ut ostensum est. Ergo non invenit in eis medium.

2. PRAETEREA, illud. quod est per se non videtur causam habere, sed ipsum esse est sui ipsius causa: quia unumquodque dicitur esse. per causam suam. Sed existere in medio convenit virtuti morali per $e quasi positum in eius definitione, ut ex dictis patet. Non ergo prudentia causat medium in virtutibus moralibus.

3. PRAETEREA, prudentia operatur secundum modum rationis. Sed virtus moralis tendit ad medium per modum naturae: quia ut Tullius dicit, in II. Rhet., virtus est habitus per modum naturae rationi consentaneus. Ergo prudentia non praestituit medium virtutibus moralibus.

SED CONTRA EsT quod in supraposita definitione virtutis moralis dicitur quod est in medietate existens determinata ratione prout sapiens. determinabit.

RESPONDEO DICENDUM quod hoc ipsum quod est conformari rationi rectae est finis proprius cuius- libet moralis virtutis: temperantia enim hoc intendit, ne propter concupiscentias homo divertat a ratione; et similiter fortitudo ne a recto iudicio rationis divertat propter timorem vel audaciam. Et hic finis praestitutus est homini secundum naturalem rationem: naturalis enim ratio dictat unicuique ut secundum rationem operetur. Sed qualiter. et per quae. homo in operando attingat medium rationis pertinet ad dispositionem prudentiae. Licet enim attingere medium sit finis. virtutis moralis, tamen per rectam. dispositionem eorum quae sunt ad finem medium invenitur.

Et per hoc patet responsio ad primum.

AD SECUNDUM DICENDUM quod sicut agens naturale facit ut forma sit in materia, non tamen facit ut formae conveniant ea quae per se ei insunt; ita etiam prudentia medium constituit in passionibus et operationibus, non tamen facit quod medium. quaerere conveniat virtuti.

AD TERTIUM DICENDUM quod virtus: moralis per modum. naturae intendit. pervenire ad medium. Sed quia medium ?. non eodem modo invenitur in omnibus, ideo inclinatio naturae, quae semper eodem. modo operatur, ad. hoc non sufficit, sed requiritur ratio prudentiae.

ARTICULUS OCTAVUS UTRUM PRAECIPERE SIT PRINCIPALIS ACTUS PRUDENTIAE.

AD OCTAVUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod praecipere non sit principalis actus prudentiae. Praecipere enim pertinet ad bona quae sunt fienda. Sed Augustinus, XIV de Trin., ponit actum prudentiae praecavere insidias. Ergo praecipere non est principalis actus. prudentiae.

2. PRAETEREA, Philosophus dicit, in VI Efhic., quod prudentis videtur esse bene consiliari. Sed alius actus videtur esse consiliari et praecipere, ut ex supradictis patet. Ergo prudentiae principalis actus non est praecipere.

tur pertinere ad voluntatem, cuius obiectum est finis et quae movet alias potentias animae. Sed prudentia non est in voluntate, sed in ratione. Ergo prudentiae actus non est praecipere.

SED CONTRA EST quod Philosophus dicit, VI Ethic., quod prudentia praeceptiva est.

RESPONDEO DICENDUM quod prudentia est recta ratio agibilium, ut supra dictum est. Unde oportet quod ille sit praecipuus actus prudentiae qui est praecipuus actus rationis agibilium. Cuius quidem sunt tres actus. Quorum primus est consiliari: quod pertinet ad inventionem, nam consiliari est quaerere, uf supra habitum est. Secundus actus est iudicare de inventis: et hic sistit speculativa ratio. Sed practica ratio, quae ordinatur ad opus, procedit ulterius, et est tertius actus eius praecipere: qui quidem actus consistit in applicatione consiliatorum et iudicatorum ad operandum. Et quia iste actus est propinquior fini rationis practicae, inde est quod iste est principalis actus rationis practicae, et per consequens prudentiae.

Et huius signum est quod perfectio artis consistit in iudicando, non autem in praecipiendo. Ideo reputatur melior artifex qui volens peccat in arte, quasi habens rectum iudicium, quam qui peccat nolens, quod videtur esse ex defectu iudicii. Sed in prudentia est e converso, ut dicitur

3. PRAETEREA, praecipere, vel imperare, videin VI Ethic.: imprudentior enim est qui volens peccat, quasi deficiens in principali actu prudentiae, qui est praecipere, quam qui peccat nolens.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod actus praecipiendi se extendit et ad bona prosequenda et a mala cavenda. —- Et tamen praecavere insidias non attribuit Augustinus prudentiae quasi principalem actum ipsius: sed quia iste actus prudentiae non manet in patria.

AD SECUNDUM DICENDUM quod bonitas consilii requiritur ut ea quae sunt bene inventa applicentur ad opus. Et ideo praecipere pertinet ad prudentiam, quae est bene consiliativa. [

AD TERTIUM DICENDUM quod movere absolute pertinet ad. voluntatem. Sed praecipere importat motionem cum quadam ordinatione. Et ideo est actus rationis, ut supra dictum est.

ARTICULUS NONUS UTRUM SOLLICITUDO PERTINEAT AD PRUDENTIAM

NONUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod sollicitudo non pertineat ad prudentiam. Sollicitudo enim inquietudinem quandam importat: dicit enim Isidorus, in libro Etymol., quod sollicitus dicitur qui est inquietus. Sed motio maxime pertinet ad vim appetitivam. Ergo et sollicitudo. Sed prudentia non est in vi appetitiva, sed in ratione, ut supra habitum est. Ergo sollicitudo non pertinet ad prudentiam.

2. PRAETEREA, sollicitudini videtur opponi certitudo veritatis: unde dicitur 1 Reg. ix quod Samuel dixit ad Saul: De asinis quas nudiustertius perdidisti ne sollicitus sis: quia inventae sunt. Sed certitudo veritatis pertinet ad prudentiam: cum sit virtus intellectualis. Ergo sollicitudo opponitur prudentiae, magis quam ad eam pertineat.

3. PRAETEREA, Philosophus dicit, in IV Ethic., quod ad magnanimum pertinet pigrum esse et oliosum. Pigritiae autem opponitur sollicitudo. Cum ergo prudentia non opponatur magnanimitati, quia bonum non est bono contrarium, ut dicitur in Praedic.; videtur quod sollicitudo non pertineat ad prudentiam.

SED CONTRA EsT quod dicitur I Pet. iv: Estote prudentes, et vigilate in orationibus. Sed vigilantia est idem sollicitudini. Ergo sollicitudo pertinet ad prudentiam.

RESPONDEO DICENDUM quod, sicut dicit Isidorus, in libro Etymol., sollicitus dicitur quasi solers citus: inquantum scilicet aliquis ex quadam $ solertia animi velox est ad prosequendum ea quae sunt agenda. Hoc autem pertinet ad prudentiam, cuius praecipuus actus est circa agenda praecipere de praeconsiliatis et iudicatis. Unde Philosophus dicit, in VI Efhic., quod oportet operari quidem velociter consiliata, consiliari autem tarde. Et inde est quod sollicitudo proprie ad prudentiam pertinet. Et gli hoc Augustinus dicit, in libro de Moribus Eccles., quod prudentiae sunt excubiae atque diligentissima vigilantia ne, subrepente paulatim mala suasione, fallamur.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod motus pertinet quidem ad vim appetitivam sicut ad principium movens: tamen secundum directionem et praeceptum rationis, in quo consistit ratio sollicitudinis.

AD SECUNDUM DICENDUM quod, secundum Philosophum, in I Ethic., "certitudo non est similiter quaerenda in omnibus, sed in unaquaque maleria secundum proprium modum". Quia vero materiae prudentiae sunt singularia contingentia, circa quae sunt operationes humanae, non potest certitudo prudentiae tanta esse quod omnino sollicitudo .tollatur.

AD TERTIUM DICENDUM quod magnanimus dicitur esse piger et otiosus, non quia de nullo sit sollicitus: sed quia non est superflue sollicitus de multis, sed confidit in his de quibus confidendum est, et circa illa non superflue sollicitatur. Superfluitas enim timoris et diffidentiae facit superfluitatem sollicitudinis: quia timor facit consiliativos 5, ut supra dictum est cum de passione timoris ageretur.

ARTICULUS DECIMUS UTRUM PRUDENTIA SE EXTENDAT AD REGIMEN MULTITUDINIS

AD DECIMUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod prudentia non se extendat ad regimen multitudinis, sed solum ad regimen sui ipsius. Dicit enim Philosophus, in V Ethic., quod virtus relata ad bonum commune est iustitia. Sed prudentia differt a iustitia. Ergo prudentia non refertur ad bonum commune.

2. PRAETEREA, ille videtur esse prudens qui sibi ipsi bonum quaerit et operatur. Sed frequenter illi qui quaerunt bona communia negligunt sua. Ergo non sunt prudentes.

3. PRAETEREA, prudentia dividitur contra temperantiam et fortitudinem. Sed temperantia et fortitudo videntur dici solum per comparationem ad bonum proprium. Ergo etiam et prudentia,

SED CONTRA EST quod Dominus dicit, Matth. xxiV: Quis, putas, est fidelis servus et prudens, quem constituit dominus super familiam suam?

RESPONDEO DICENDUM quod, sicut Philosophus dicit, in VI Ethic., quidam posuerunt quod prudentia non se extendit ad bonum commune, sed solum ad bonum proprium. Et hoc ideo quia existimabant quod non oportet hominem quaerere nisi bonum proprium. Sed haec aestimatio repugnat caritati, quae non quaerit quae sua sunt, ut dicitur I ad Cor. xiii. Unde et Apostolus de seipso dicit, I ad Cor. x: Non quaerens quod mihi utile sit, sed quod multis, ut salvi fiant. Repugnat etiam rationi rectae, quae hoc iudicat, quod bonum commune sit melius quam bonum unius. Quia igitur ad prudentiam pertinet recte consiliari, iudicare et praecipere de his per quae pervenitur ad debitum finem, manifestum est quod prudentia non solum se habet ad bonum privatum unius hominis, sed etiam ad bonum commune multitudinis.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod Philosophus ibi loquitur de virtute morali. Sicut autem omnis virtus moralis relata ad bonum commune dicitur legalis iustitia, ita prudentia relata ad bonum commune vocatur politica: ut sic se habeat politica ad iustitiam legalem, sicut se habet prudentia simpliciter dicta ad virtutem moralem.

AD SECUNDUM DICENDUM quod ille qui. quaerit bonum commune multitudinis ex consequenti etiam quaerit bonum suum, propter duo. Primo quidem, quia bonum proprium non potest esse sine bono communi vel familiae vel civitatis aut regni. Unde et Maximus Valerius dicit de antiquis Romanis quod rnalebant esse pauperes in divite imperio quam divites in paupere imperio. - Secundo quia, cum homo sit pars domus et civitatis, oportet quod homo consideret quid sit sibi bonum ex hoc quod est prudens? circa bonum multitudinis: bona enim dispositio partis accipitur secundum habitudinem ad totum; quia ut Augustinus dicit in libro Confess., "turpis est omnis pars suo toti non congruens".

AD TERTIUM DICENDUM quod etiam temperantia et fortitudo possunt referri ad bonum commune: unde de actibus earum dantur praecepta legis, ut dicitur in V Ethic.. Magis tamen prudentia et iustitia, quae pertinent ad partem rationalem, ad quam directe pertinent communia, sicut ad partem sensitivam pertinent singularia.

ARTICULUS UNDECIMUS UTRUM PRUDENTIA QUAE EST RESPECTU BONI PROPRII SIT EADEM SPECIE CUM EA QUAE SE EXTENDIT AD BONUM COMMUNE

AD UNDECIMUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod prudentia quae est respectu boni proprii sit eadem specie cum ea quae se extendit ad. bonum commune. Dicit enim Philosophus, in VI Ethic., quod politica et prudentia idem habitus est, esse autem non idem ipsis.

2. PRAETEREA, Philosophus dicit, in III Polit., quod eadem est virtus boni viri et boni principis. Sed politica maxime est in principe, in quo est sicut architectonica. Cum ergo prudentia sit virtus boni viri, videtur quod sit idem habitus prudentia et politica.

3. PRAETEREA, ea quorum unum ordinatur ad aliud non diversificant speciem aut substantiam habitus. Sed bonum proprium, quod pertinet ad prudentiam simpliciter dictam, ordinatur ad bonum commune, quod pertinet ad politicam. Ergo politica et prudentia neque differunt specie, neque secundum habitus substantiam.:

SED CONTRA EST quod diversae scientiae sunt politica, quae ordinatur ad bonum commune civitatis; et oeconomica, quae est de his quae pertinent ad bonum commune domus vel familiae; et monastica, quae est de? his quae pertinent ad bonum unius personae. Ergo pari ratione et prudentiae sunt species diversae secundum hanc diversitatem materiae.

RESPONDEO DICENDUM quod, sicut supra dictum est, species habituum diversificantur secundum diversitatem obiecti quae attenditur penes rationem formalem ipsius. Ratio autem formalis omnium quae sunt ad finem attenditur ex parte finis; sicut ex supradictis patet. Et ideo necesse est quod ex relatione ad diversos fines diversificentur species habitus. Diversi autem fines sunt bonum proprium unius, et bonum familiae, et bonum civitatis et regni. Unde necesse est quod et prudentiae differant specie secundum differentiam horum finium: ut scilicet una sit prudentia simpliciter dicta, quae ordinatur ad bonum proprium; alia autem oeconomica, quae ordinatur ad bonum commune domus vel familiae; et tertia politica, quae ordinatur ad bonum commune civitatis vel regni.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod Philosophus non intendit dicere quod politica sit idem secundum substantiam habitus cuilibet prudentiae: sed prudentiae quae ordinatur ad bonum commune. Quae quidem prudentia dicitur secundum communem. rationem prudentiae, prout scilicet est quaedam recta ratio agibilium: dicitur autem politica secundum ordinem ad bonum commune.

AD SECUNDUM DICENDUM quod, sicut Philosophus ibidem dicit, ad bonum virum pertinet posse bene principari et bene subiici. Et ideo in virtute boni viri includitur etiam virtus principis. Sed virtus principis et subditi differt specie, sicut etiam virtus viri et mulieris, ut ibidem dicitur.

AD TERTIUM DICENDUM quod etiam diversi fines quorum unus ordinatur ad alium diversificant speciem habitus: sicut. equestris et militaris et civilis differunt specie, licet finis unius ordinetur ad finem alterius. Et similiter, licet bonum unius ordinetur ad bonum multitudinis, tamen hoc non impedit quin talis diversitas faciat habitus differre specie. Sed ex hoc sequitur quod habitus qui ordinatur ad finem ultimum sit principalior, et imperet aliis habitibus.

ARTICULUS DUODECIMUS UTRUM PRUDENTIA SIT IN SUBDITIS, AN SOLUM IN PRINCIPIBUS

AD DUODECIMUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod prudentia non sit in subditis, sed solum in principibus. Dicit enim Philosophus, in III Polit., quod prudentia sola est propria virtus principis: aliae autem virtutes sunt communes subditorum et principum. Subditi autem non est virtus prudentia, sed opinio vera.

2. PRAETEREA, in I Polit. dicitur quod servus omnino non habet quid consiliativum. Sed prudentia facit bene consiliativos; ut dicitur in VI Ethic. Ergo prudentia non competit servis, seu subditis.

3. PRAETEREA, prudentia est praeceptiva, ut supra dictum est. Sed praecipere non pertinet ad servos vel subditos, sed solum ad principes. Ergo prudentia non est in subditis, sed solum in principibus.

SED CONTRA EST quod Philosophus dicit, in VI Ethic., quod prudentiae politicae sunt duae species: una quae est legum positiva, quae pertinet ad principes; alia quae retinet commune nomen politicae, quae est circa singularia. Huiusmodi autem singularia peragere pertinet etiam ad subditos. Ergo prudentia non solum est principum, sed etiam subditorum.

RESPONDEO DICENDUM quod prudentia in ratione est. Regere autem et gubernare proprie rationis est. Et ideo unusquisque inquantum participat de regimine et gubernatione, intantum convenit sibi habere rationem et prudentiam. Manifestum est autem quod subditi inquantum est subditus, et servi inquantum est servus, non est regere et gubernare, sed magis regi et gubernari. Et ideo prudentia non est virtus servi inquantum est servus, nec subditi inquantum est subditus. Sed quia quilibet homo, inquantum est rationalis, participat aliquid de regimine secundum arbitrium rationis, intantum convenit ei prudentiam habere. Unde manifestum est quod prudentia quidem in principe est ad modum artis architectonicae, ut dicitur in VI Ethic.: in subditis autem ad modum artis manu operantis.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod verbum Philosophi est intelligendum per se loquendo: quia scilicet virtus prudentiae 5 non est virtus subditi inquantum huiusmodi.

AD SECUNDUM DICENDUM quod servus non habet consiliatvum inquantum est servus: sic enim est instrumentum domini. Est tamen consiliativus inquantum est animal rationale.

AD TERTIUM DICENDUM quod per. prudentiam homo non solum praecipit aliis, sed etiam sibi ipsi: prout scilicet ratio dicitur praecipere inferioribus viribus.

ARTICULUS DECIMUSTERTIUS UTRUM PRUDENTIA POSSIT ESSE IN PECCATORIBUS

AD DECIMUMTERTIUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod prudentia. possit esse in peccatoribus. Dicit enim Dominus, Luc. xvi: Filii huius saeculi prudentiores filiis lucis in generatione sua sunt. Sed filii huius saeculi sunt peccatores. Ergo in peccatoribus potest esse prudentia.

2. PRAETEREA, fides est nobilior virtus quam prudentia. Sed fides potest esse in peccatoribus. Ergo et prudentia.

3. PRAETEREA, prudentis hoc opus maxime dicimus, bene consiliari; ut dicitur in VI Ethic. Sed multi peccatores sunt boni consili. Ergo multi peccatores habent prudentiam.

SED CONTRA EST quod Philosophus dicit, in VI Ethic,: Impossibile prudentem esse non entem bonum. Sed nullus peccator est bonus. Ergo nullus peccator est prudens.

RESPONDEO DICENDUM quod prudentia dicitur triliciter. Est enim quaedam prudentia falsa, vel. per similitudinem dicta. Cum enim prudens sit. qui bene disponit ea quae sunt agenda propter aliquem bonum finem, ille qui propter malum - finem aliqua disponit congruentia illi fini habet falsam prudentiam, inquantum illud quod accipit pro fine non est vere bonum, sed secundum similitudinem: sicut dicitur aliquis bonus latro. Hoc enim modo potest secundum similitudinem dici prudens latro qui convenientes vias adinvenit ad latrocinandum. Et huiusmodi est prudentia de qua Apostolus dicit, ad Rom. vim: Prudentia carnis mors est, quae scilicet finem ultimum constituit in delectatione carnis.

Secunda autem prudentia est quidem vera, quia adinvenit vias accommodatas ad finem vere bonum; sed est imperfecta, duplici ratione. Uno modo, quia illud bonum quod accipit pro fine non est communis finis totius humanae vitae, sed alicuius specialis negotii: puta cum aliquis adinvenit vias accommodatas ad negotiandum vel ad navigandum, dicitur prudens negotiator vel nauta. - Alio modo, quia deficit in principali actu prudentiae: puta cum aliquis bene consiliatur et recte iudicat etiam de his quae per- tinent ad totam vitam, sed non efficaciter praecipit.

Tertia autem prudentia est et vera et perfecta, quae ad bonum finem totius vitae recte consiliatur, iudicat et praecipit. Et haec sola dicitur prudentia simpliciter. Quae in peccatoribus esse non potest. - Prima autem prudentia est in solis peccatoribus. - Prudentia autem imperfecta est communis bonis et malis: maxime illa quae est imperfecta propter finem particularem. Nam illa quae est imperfecta propter defectum principalis actus etiam non est nisi in malis.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod illud verbum Domini intelligitur de prima prudentia. Unde non dicitur simpliciter quod sint prudentes; sed quod sint prudentes in generatione sua.

AD SECUNDUM DICENDUM quod fides in sui ratione non importat aliquam conformitatem ad appetitum rectorum operum, sed ratio fidei consistit in sola cognitione. Sed prudentia importat ordinem ad appetitum rectum. Tum quia principia prudentiae sunt fines operabilium, de quibus aliquis habet rectam. aestimationem per habitus virtutum moralium, quae faciunt appetitum rectum: unde prudentia non potest esse sine virtutibus moralibus, ut supra ostensum est. Tum etiam quia prudentia est praeceptiva rectorum operum, quod non contingit nisi existente appetitu recto. Unde fides licet sit nobilior quam prudentia propter obiectum, tamen prudentia secundum sui rationem magis repugnat peccato, quod procedit ex perversitate appetitus.

AD TERTIUM DICENDUM quod peccatores possunt quidem esse bene consiliativi ad aliquem finem malum, vel ad aliquod particulare bonum: ad finem autem bonum totius vitae non sunt bene consiliativi perfecte, quia consilium ad effectum non perducunt. Unde non est in eis prudentia, quae se habet solum ad bonum: sed sicut Philosophus dicit, in VI Efhic., estin talibus deinolica, idest naturalis industria, quae se habet ab bonum et ad malum; vel astutia, quae se habet solum ad malum, quam supra diximus falsam prudentiam vel prudentiam carnis.

ARTICULUS DECIMUSQUARTUS UTRUM PRUDENTIA SIT IN OMNIBUS HABENTIBUS GRATIAM

AD DECIMUMQUARTUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod prudentia non sit in omnibus a habentibus gratiam. Ad prudentiam enim requiritur industria quaedam, per quam sciant bene providere quae agenda sunt. Sed multi habentes gratiam carent tali industria. Ergo non omnes habentes gratiam habent prudentiam.

2. PRAETEREA, prudens dicitur qui est bene consiliativus, ut dictum est, Sed multi habent gratiam qui non sunt bene consiliativi, sed necesse habent regi consilio alieno. Ergo non omnes habentes gratiam habent prudentiam.

3. PRAETEREA, Philosophus dicit, in III Topic., quod iuvenes non consíat esse prudentes, Sed multi iuvenes habent gratiam. Ergo prudentia non invenitur in omnibus gratiam habentibus.

SED CONTRA EST quod nullus habet gratiam nisi sit virtuosus. Sed nullus potest esse virtuosus nisi habeat Pucennam.: dicit enim. Gregorius, in ll Moral., quod ceterae virtutes, nisi ea quae appetunt prudenter agant, virtutes esse nequaquam possunt. Ergo omnes habentes gratiam habent prudentiam.

RESPONDEO DICENDUM quod necesse est virtutes esse connexas, ita ut qui unam habet omnes habeat, ut supra ostensum est. Quicumque autem. habet gratiam habet | caritatem. Unde necesse est quod habeat omnes alias virtutes. Et ita, cum prudentia sit virtus, ut ostensum est, necesse est quod habeat prudentiam.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod duplex est in- dustria. Una quidem quae est sufficiens ad « ea quae sunt de necessitate salutis. Et talis industria datur omnibus habentibus gratiam, quos unco - docet de omnibus, ut dicitur I Ioan. n. - Est autem alia industria plenior, per quam aliquis sibi et aliis potest providere, non solum de his. quae sunt necessaria ad salutem, sed etiam de quibuscumque pertinentibus: ad humanam vitam. Et talis industria non est in omnibus habentibus. gratiam.

AD SECUNDUM DICENDUM quod illi qui indigent regi consilio alieno saltem in hoc sibi ipsis consulere sciunt, si gratiam habent, ut. aliorum, requi-. rant CODSÍÍIA; et discernant consilia bona. a m:

AD TERTIUM DICENDUM quod prudentia. acquisita: causatur ex exercitio. actuum: unde indiget ad sui generationem experimento. et. tempore, ut dicitur in II Ethic, Unde. non potest esse in iuvenibus nec. secundum habitum nec secundum. actum. - Sed prudentia gratuita causatur ex infusione. divina. Unde in. pueris baptizatis nondum habentibus usum rationis est prudentia secun habitum, sed non secundum, actum: sicut et. in. amentibus. In his autem. qui iam habent usum. rationis est etiam secundum actum, quantum ad ea quae sunt de necessitate salutis: sed per exercitium meretur augmentum quousque perficiatur, sicut et ceterae virtutes. Unde et Apostolus dicit, ad Heb. v, quod "perfectorum est solidus cibus, qui pro consuetudine exercitatos habent. sensus. ad discretionem boni et mali".

ARTCIULUS DECIMUSQUINTUS UTRUM PRUDENTIA INSIT NOBIS A NATURA

AD DECIMUMQUINTUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod prudentia insit nobis a natura. Dicit enim Philosophus, in VI Ethic., quod ea quae pertinent ad prudentiam naturalia videntur esse, scilicet. synesis, gnome et huiusmodi: non autem ea quae pertinent id sapientiam speculativam. Sed eorum quae sunt unius generis eadem est originis ratio. Ergo etiam prudentia inest nobis a natura.

2. PRAETEREA, aetatum variatio est secundum naturam. Sed prudentia consequitur aetates: secundum illud Iob xn: Zn antiquis est sapientia, et in multo tempore prudentia. Ergo prudentia est naturalis.

3. PRAETEREA, prudentia magis convenit naturae humanae quam naturae brutorum animalium. Sed bruta animalia habent. quasdam naturales prudentias; ut patet per Philosophum, in VIII de Historiis Animal. Ergo prudentia est naturalis.

SED cowTRA EsT quod Philosophus dicit, in II Ethic., quod virtus intellectualis plurimum ex doctrina habet et generationem et augmentum: ideo experimento indiget et tempore. Sed prudentia est virtus intellectualis, ut supra habitum est. Ergo prudentia non inest nobis a natura, sed ex doctrina et experimento.

RESPONDEO DICENDUM quod, sicut ex praemissis patet, prudentia includit cognitionem et universalium et singularium operabilium, ad quae prudens universalia principia applicat. Quantum igitur: ad universalem cognitionem, eadem ratio est de prudentia et de scientia speculativa. Quia utriusque prima principia universalia sunt naturaliter nota, ut ex supradictis patet: nisi quod principia communia prudentiae sunt magis connaturalia homini; ut enim Philosophus dicit, in X Ethic., vita quae est secundum speculationem est melior quam quae est secundum hominem. Sed alia principia universalia posteriora, sive sint rationis speculativae sive practicae, non habentur per naturam, sed per inventionem secundum viam experimenti, vel per disciplinam.

Quantum autem ad particularem cognitionem eorum circa quae operatio consistit est iterum distinguendum. Quia operatio consistit circa aliquid vel sicut circa finem; vel sicut circa ea quae - sunt ad finem. Fines autem recti humanae vitae sunt determinati. Et ideo potest esse naturalis inclinatio respectu horum finium: sicut supra dictum est quod quidam habent ex naturali dispositione quasdam virtutes quibus inclinantur ad rectos fines, et per consequens etiam habent naturaliter rectum iudicium de huiusmodi finibus. Sed ea quae sunt ad finem in rebus humanis non sunt determinata, sed multipliciter diversificantur secundum diversitatem personarum et negotiorum. Unde quia inclinatio naturae semper est ad aliquid determinatum, talis. cognitio non potest homini inesse naturaliter: licet ex naturali dispositione unus sit aptior ad huiusmodi discernenda quam alius; sicut etiam accidit circa conclusiones speculativarum scientiarum. Quia igitur prudentia non est circa fines, sed circa ea quae sunt ad finem, ut supra habitum est; ideo prudentia non est naturalis.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod Philosophus ibi loquitur de pertinentibus ad prudentiam secundum .quod ordinantur ad fines 7; unde supra praemiserat quod principia sunt eius quod est cuius gratia, idest finis. Et propter hoc non facit mentionem de eubulia, quae est consiliativa eorum quae sunt ad finem.

AD SECUNDUM DICENDUM quod prudentia magis est in senibus non solum propter naturalem dispositionem, quietatis motibus passionum sensibilium: sed etiam propter experientiam longi temporis.

AD TERTIUM DICENDUM quod in brutis animalibus sunt determinatae viae perveniendi ad finem: unde videmus quod omnia animalia eiusdem speciei similiter operantur. Sed hoc non potest esse in homine, propter rationem eius, quae, cum sit cognoscitiva universalium, ad infinita sin-

ARTICULUS DECIMUSSEXTUS UTRUM PRUDENTIA POSSIT AMITTI PER OBLIVIONEM

AD DECIMUMSEXTUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod prudentia possit amitti per oblivionem. Scientia enim, cum sit necessariorum, est certior quam prudentia, quae est contingentium operabilium. Sed scientia amittitur per oblivionem. Ergo multo magis prudentia. a

2. PRAETEREA, sicut Philosophus dicit, in II Ethic., "virtus ex eisdem generatur et corrumpitur contrario modo factis". Sed ad generationem prudentiae necessarium est experimentum, quod fit ex multis memoriis, ut dicitur in principio Metaphys. Ergo, cum oblivio memoriae opponatur, videtur quod prudentia per oblivionem possit amitti.

3. PRAETEREA, prudentia non est sine cogni- tione universalium. Sed universalium cognitio potest per oblivionem amitti. Ergo et prudentia.

SED CONTRA EST quod Philosophus dicit, in VI Ethic., quod oblivio est artis, et non prudentiae.

RESPONDEO DICENDUM quod oblivio respicit cognitionem tantum. Et ideo per oblivionem potest aliquis artem totaliter perdere, et similiter scientiam, quae in ratione consistunt. Sed prudentia non consistit in sola cognitione, sed etiam in appetitu: quia ut dictum est, principalis eius actus est praecipere, quod est applicare cognitionem habitam ad appetendum et operandum. Et ideo prudentia non directe tollitur per oblivionem, sed magis corrumpitur per passiones: dicit enim Philosophus, in VI Ethic., quod delectabile et triste pervertit existimationem prudentiae. Unde Dan. xiii dicitur: Species decepit te, et. concupiscentia subvertit. cor tuum; et Exod. xxu. dicitur: Ne accipias munera, quae excaecant etiam prudentes. - Oblivio tamen potest impedire prudentiam, inquantum. procedit ad praecipiendum ex aliqua cognitione, quae per oblivionem tolli potest.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod scientia est in sola ratione. Unde de ea est alia ratio, ut supra dictum est.

AD SECUNDUM DICENDUM quod: experimentum prudentiae non acquiritur ex. sola memoria, sed ex exercitio recte praecipiendi.

AD TERTIUM DICENDUM quod prudentia principaliter. consistit non in cognitione universalium, sed in applicatione ad opera, ut dictum est. Et ideo oblivio universalis cognitionis non: corrumpit id quod. est principale in prudentia, sed aliquid impedimentum ei affert, ut dictum est.