Quaestio 159

ARTICULUS PRIMUS UTRUM CRUDELITAS OPPONATUR CLEMENTIAE

AD PRIMUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod crudelitas non opponatur clementiae. Dicit enim Seneca, in II de Clement., quod illi vocantur crudeles qui excedunt modum in puniendo: quod. contrariatur iustitiae. Clementia autem non ponitur pars iustitiae, sed temperantiae. Ergo crudelitas non videtur opponi clementiae.

2. PRAETEREA, lerem. vi dicitur: Crudelis est, et non miserebitur: et sic videtur quod crudelitas opponatur misericordiae. Sed misericordia non est idem clementiae, ut supra dictum est. Ergo crudelitas non opponitur clementiae.

3. PRAETEREA, clementia consideratur circa inflictionem poenarum, ut dictum est. Sed crudelitas consideratur etiam in subtractione beneficiorum: secundum illud Proverb. x1: Qui crudelis est, propinquos abiicit. Ergo crudelitas non opponitur clementiae.

SED coNTRA EsT quod dicit Seneca, in Il de Clement., quod opponitur clementiae crudelitas, quae nihil aliud est quam atrocitas animi in exigendis poenis.

RESPONDEO DICENDUM quod nomen crudelitatis a cruditate sumptum esse videtur. Sicut autem ea quae sunt decocta P et digesta, solent habere suavem et dulcem saporem; ita illa quae sunt cruda, habent horribilem et asperum saporem.

Dictum est autem supra quod clementia importat quandam animi lenitatem sive dulcedinem, per quam aliquis est diminutivus poenarum. Unde directe crudelitas clementiae opponitur.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod, sicut diminutio poenarum quae est secundum rationem, pertinet ad epieikeiam, sed ipsa dulcedo affectus ex qua homo ad hoc inclinatur, pertinet ad clementiam; ita etiam superexcessus poenarum, quantum ad id quod exterius agitur, pertinet ad iniustitiam; sed quantum ad austeritatem animi per quam aliquis fit promptus ad poenas augendas, pertinet ad crudelitatem.

AD SECUNDUM DICENDUM quod misericordia et clementia conveniunt in hoc quod utraque refugit et abhorret miseriam alienam: aliter tamen et aliter. Nam ad misericordiam pertinet miseriae subvenire per beneficii collationem: ad clementiam autem pertinet miseriam diminuere per subtractionem poenarum. Et quia crudelitas superabundantiam in exigendis poenis importat, directius opponitur clementiae quam misericordiae. Tamen, propter similitudinem harum virtutum, accipitur quandoque crudelitas pro immisericordia.

AD TERTIUM DICENDUM quod crudelitas ibi accipitur pro immisericordia, ad quam pertinet benefida non largiri. - Quamvis etiam dici possit quod ipsa beneficii subtractio quaedam poena est.

ARTICULUS SECUNDUS UTRUM CRUDELITAS A SAEVITIA SIVE FERITATE DIFFERAT

AD SECUNDUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod crudelitas a saevitia sive feritate non differat. Uni enim virtuti, ex una parte, 2Nyunum vitium videtur esse oppositum. Sed clementiae per superabundantiam opponitur et crudelitas et saevitia. Ergo videtur quod saevitia et crudelitas sint idem.

2. PRAETEREA, Isidorus dicit, in libro Etymol., quod severus dicitur quasi saevus et verus, quia sine pietate tenet iustitiam: et sic saevitia videtur excludere remissionem poenarum in iudiciis, quod pertinet ad pietatem. Hoc autem dictum est ad crudelitatem pertinere. Ergo crudelitas est idem quod saevitia.

3. PRAETEREA, sicut virtuti opponitur aliquod vitium in excessu, ita etiam et in defectu: quod quidem contrariatur et virtuti, quae est in medio, et vitio quod est in excessu. Sed idem vitium ad defectum pertinens opponitur et crudelitati et saevitiae, videlicet remissio vel dissolutio: dicit enim Gregorius, XX Moral.: Sit amor, sed non emolliens: sit rigor, sed non exasperans. Sit xelus, sed non immoderate saeviens: sit pietas, sed non plus quam expediat parcens. Ergo saevitia est idem crudelitati,

SEp coNTRA EsT quod Seneca dicit, in II de Clement., quod ille qui non laesus, nec peccatori irascitur, non dicitur crudelis, sed ferus sive saevus.

RESPONDEO DICENDUM quod nomen saevitiae et feritatis a similitudine ferarum accipitur, quae etiam saevae dicuntur. Huiusmodi enim animalia nocent hominibus ut ex eorum corporibus pascantur: non ex aliqua iustitiae causa, cuius consideratio pertinet ad solam rationem. Et ideo, proprie loquendo, feritas vel saevitia dicitur secundum quam aliquis in poenis. inferendis. non considerat aliquam culpam eius qui punitur, sed solum hoc quod delectatur in hominum cruciatu. Et sic patet quod continetur sub bestialitate: nam talis delectatio non est humana, sed bestialis, proveniens vel ex mala consuetudine vel ex corruptione naturae, sicut et aliae huiusmodi bestiales affectiones. Sed crudelitas attendit ? culpam in eo qui punitur, sed excedit modum in puniendo. Et ideo crudelitas differt a saevitia sive feritate sicut malitia humana a bestialitate, ut dicitur in VII. Ethic.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod clementia est virtus hümana: unde directe sibi opponitur cru- delitas, quae est malitia humana. Sed saevitia vel feritas continetur sub bestialitate. Unde non directe opponitur clementiae, sed superexcellentiori virtuti, quam Philosophus vocat heroicam vel divinam, quae secundum nos videtur pertinere ad dona Spiritus Sancti. Unde potest dici quod saevitia directe opponitur dono pietatis.

AD SECUNDUM DICENDUM quod severus non dicitur simpliciter saevus, quia hoc sonat in vitium: sed dicitur saevus circa veritatem, propter aliquam similitudinem saevitiae, quae non est diminutiva poenarum.

AD TERTIUM DICENDUM quod remissio in puniendo non est vitium nisi inquantum praetermittitur ordo iustitiae, quo aliquis debet ^ puniri propter culpam, quam excedit crudelitas. Saevitia autem penitus hunc ordinem non attendit. Unde remissio punitionis directe opponitur crudelitati, non autem saevitiae.