Processio

PRocessio doende et quibus modis dicitur. Nota secundum Guill. in primo. di. xi. Processio dicitur quasi procul cessio. Procul vero cessio dicitur tribus modis. Primo quantum ad essentiam. et isto modo procedunt creature a deo in esse reali: quoniam differunt a deo differentia essen tiali realiter. Secundo quantum ad tempus et locum. et isto modo de processione loquuntur philosophi. vt patet. iiii. physi de Motu locali et tempore. Tertio modo dicitur processio quan tum ad esse personale: vel in esse personali. et sic dicimus filium et spiritum sanctum in divinis a patre procedere.

¶ Qualibus modis processio capitur in ivinis. Nota secundum. e. Guili. Ibidem. quod tripliciter. Uno modo actiue. et sic competit patri et filiora quibus procedit piritus sanctus. Uerumtamun pater verius dicitur producens. similiter et fi lius. Nam processio in actiua significatione: proprie non est impositum nomen patri vel filio. Secundo modo dicitur pecessio passiue. et sic conuenit filio et spiritu isco: qui procedunt a patre. Filius vt natus. spiritus sanctus vt datus. vt dicit Aug. v. de trini. Tertio modo dicitur proprie. vt pro¬ cessio passiua appropriatur spiritu sancto. sicut generatio passiua filio. Unde Athana. in Symbo. Spiritus sanctus a patre et filio non factus nec creatus nec genitus: sed procedens.

Sed quare processio magis appro priatur spiritu sancto: cum etiam conueniat filio Notat idem Guill. Ibide scilicet di. xi. quod vnam ratio est. quia proprium signi ficat communiter et diffinitionem alicuius et propriam passionem. ex primo Topi. Sed ex quo diffinitio habet proprium nomen quo significetur. scilicet hy diffinitio. Idcirco per ly proprium intelligitur propria passio. Ita suo modo consimili est in proposito. quod ex quo processio communiter significat generationem passiuam: et etiam processionem spirationis passiue. Et quia illa videlicet passiua generatio proprie repraesentat fili um. Ideo hec scilicet processio passiua appropriatur spirituisancto.

¶ Alia ratio. vt ex qua ipsa productio spiritus sancti est tam propria quod in nulla creatura sit reparta: sed in solo deo est per voluntatem in eadem natura. Iomnque specieali nomine significetur et distincto a gignitione: que reperitur tam in deo quam in creaturi. licet diuersimode

¶ Tertiam ratio quia sicut ingenitus appropriatur patri: eo quod nec gignitur nec aliter est ab aliquo generante. sic spiritus sanctus appropriate dicitur procedens: quia procedit et est a procedente. Ideo magis proprie spiritu sancto competit processio quam filio. licet cntium filius procedat: non tamen est a procedente etc.

¶ Utrum in diuinis vere sit ratio processionis: Ad hoc breviter respondetur secundum Bon. in primo. dis. xiii. q. i. quod sic

¶ Probatur primo ex auctoritate. Nam Ioh. xvi. Christus ait. Mittam vob spiritum veritatis qui a patre procedit. sed veritas non dicit nisi proprie verum. ergo etc.

¶ Secundo ratione. Quia ad completam rationem processico nis ista duo requiruntur. Prio quod sit ab alio. Secundo quod in alium tendat. Sed in divinis sic est: quod amor qui spiritus sanctus dicitur vere et proprie: qua pat vere amat filium et econuerso. Iste amor est a patre tendens in filium. et econuerso. Non enim procedit a patre: inquantum pater amat se nec a filio inquantum amat se. sed inquantum vnus amat alium: quia nexus est amborum id est patris et filii: vt dicit Au gu. de trini. ergo spiritus sanctus est amor: qua amans persona tendit in amatam personam. ergo ibi est vere processio

¶ Ter tio probatur exemplari declaratione secundum. e. Bon. et R char. quia quamuis spiritu sancto non conueniat ro vere process onis localis: quae est in motu progressiuo: in qua vtique est mutatio. nec conuenit vere et proprie processio causalis: sicut procedit effectus a causa. prout etiam radius sup a sole causatus et flos ab arbore. Talia enim elongationem et diffusionem vel motum processionis important. sed processionis vere ratio in divinis et spiritu snco: est solum secundum emanationem originis sine omni motu et mutati one: ac elongatione vel separatione per modum amoris videlicet quo amor oritur et procedit ab amante: nec sepa ratur ab eo: nec elongatur. quia spiritus sanctus est amor spira tus: a patre et filio non recedens: sed in eis manens. et sic patet quod ibi est vere processio ad intra a termino a quo. id est a patre. tendens ad terminum ad que id est ad filiu. et econuerso. per modum amoris etc. Unde patet quod greci decepti sunt: qui ponunt hanc processionem ad similitudinem processionis localis a patre in filium: in quo recipiatur tanquam in termino ad quem. non enim taliter procedit spiritus sanctus. ed tamquam amor procedit ab amante in amatu tanquam in obiectum: vt dictum est. Hec ex Bona.

¶ In processio spiritus sancti in diuinis sit posterior generatione. vide vbi Spiratio. §. iii.

¶ Utrum processio in diuinis sit distin cta a generatione. Et arguitur quod non. Quia spiritus sanctus procedit de substantia patris: sicut et filius. Cur ergo spiritus sanctus non dicitur generatus cum sibi conueniat generatois diffinitonr quae secundum Damasce. diffinitur sic. Senerare est sibi similem in substantia producere. Nam spiritus sanctus procedit a patre et filio: similis in substantia vel natura. ergo videtur quod spiritus sancti processio sit generatio

¶ Sed in oppositum est Aug. xv de trini. distinguens. quod generatio est per modum nati. spiratio autem per modum dati vel doni. ergo sequitur quod di stinguantur.

¶ Respondetur secundum Bona. in i. di. xiii. q. ii. quod precessionem spiritus sancti distingui a generatione: certum est. sicut constat quod spiritus sanctus non est filius. Nec obstat quod tam filius quam spiritus sanctus sunt de substantia patris similes in natra. quia vt Idem notat. clarum est in inferioribus quod de substantia alicuius potest produci triplex substantia. Primo quand producitur substantia dissimilis. sicut factu est quando deus produxit Ada de limo: vbi fuit substanti productio et tamen non fuit generaton. Deus enim non generauit adam: sed creauit. Secundo est pro ductio similis substantie secundum voluntatem. sicut in productione Eude Adam: fuit similis substantie productio: non tamen generaton. quia Adam non genuit Euam. Tertio est productio substanti similis per modum nature. sicut in productione Abel de adam et Eua. fuit similis substantie productio secundum viam nature. et ideo ibi fuit generatio secundum rem. Unde supradcam diffi nitio generationis quam ponit Damasce. quamuis in inferioribus sit completa. quia creatura non potest substantiam producere nisi similem. et hoc per viam nature: non per voluntatem. tamen in divinis non est illa diffinitio completa. sed opret addi per modum fecunditatis nature. Et quia ista conditio addita deficit in processione spiritus sci. qui non procedit per modum fecunditatis nature: sed per modum amoris. ergo ob iectio non valet. Proinde claret quod processio spiritus sancti realiter distinguitur a generatione. Differunt enim genera re et spirare realiter. realitate formalitatis: quia forepalis diffinitio generationis non conuenit spirationi. et ste relationes disparate in eodem patre: respectu diuersarum personarum realiter distinctarum. Hec Bona. similis cum Scotorlis. ea. dis. xiii. q. ii

¶ Sed per quid processio spiritus sancti distinguatur a generatione. De hoc controuersia et inter doc. quorum opiniones prolixum est describi. Sed quid circa hoc secundum Scoto. e. dis. xiii. q. i. veraciter inquit: sententiandum sit Tres conclusioes ponuntur. et concor. Guil.

¶ Prima conclusio. quod iste sacre productiones distinguuntur seipis quiditatiue et formaliter. Ratio: quia iste productiones sunt plures. puta due. Ulis ergo differunt solum nume ro: et non quiditatiue. Uel differunt quiditatiue forma liter. Non primum. quia omne plurificabile in pluribus nume ro: potest plurificari in infinitum. per Auicem i. metaphy. hoc autem non est possibile: quia sic possent poni infinite persone in divinis. concluditur est quod differunt quiditatiue

¶ Secunda conclusio. quod iste productiones distinguuntur ex termis arguitiue. Ratio: quia innotescunt distingui et terminis. cum sicut dicitur. v. physi. Motus siue via distin guitur per terminos. sed quia generatio terminatur ad filium: et spiratio ad spiritum sanctum. ergo etc.

¶ Tertia conclusio. quod iste productioes distinguuntur ex principiis elicitiue. Hec autem principia sunt memoria et volun itas. Unde ex quo vna harum est a memoria siue intellectum elicitiue. videlicet generatio. Alia autem scilicet spiratio est a voluntate. ergo distinguuntur. Item quia menoria in principium assimilatiuum. Io filius quae est principiatiu ab illa e imago patris. voluntas aut non est principium assimilatiuum. ideo spiritus sanctus non dicitur imago patris. ergo patet quod elicitiue ex principiis distinguuntur. Hec et Scotor. sed propter opinionum rationes sequuntur aliqua dubia. scilicet

¶ An valeat dici quod processio distinguitur a generatione filii. eo quod spiritus sancti processio exit quo duobus scilicet a patre et filio. sed generatio tantum ab vno super posito patris. Respondetur secundum Guil. similis et Scoto. e. di. xiii quod quamuis Gotfridus quodlibeto. vii. q. iiii. sic ponat. tamen non valet: vt patet per doc. sbti. quia divina essentia esst naturaliter in vno divino supposito: sicut in duobus. et econuerso. Item quia secundum istam viam possent patesni infinite persone in divinis. quia posset dici quod quaerta persona differ atribus per hoc quod procederet a tribus et quinta differret a quarta: quia procederet a quattuor. et sic in infinitum

¶ An valeat dici quod huiusmodi productio nes differunt per termios: Respondetur secundum. e. Guil. et Scotor. quod non valet: nisi dicatur quod distinguuntur per terminos arguitiue: vt dictum est. supra § vi. conclusioe. ii Unde l cet Egidius de Rho. posuerit huiusmodi productiones differre per terminos sicut motus ceteros. tamen hoc non valet quia iste productiones in divinis non sunt motus. Denique declaratur secundum e. Guill. concor. Scoto. quia non distinguuntur per terminos formales: quia essentia diuina vna indiuisa: est terminus formalis vtriusque productio nis. vt innuit Augu. contra Maximm. Nec distinguum. tur per termiostotales. videlicet per filium et spiritum scantum probatio. Nullum eim prius distinguitur per suum posterius. sicut nec prius habet esse per posterius. cum sicut res se habet ad sse: ita ad distingui. eo quod distinctio venit ex esse rei. sed quia generatio actiua praecedit origine filium. et spi ratio actiua praecedit spiritum scantum. Nam constat quod generatio actiua cum sit a se: est praeor generatione passiua est ab alio. et generatio passiua praor est filio. sicut consti tuens constituto. Idem est de spiratione actiua et passiua respectu spiritus scti. Sequitur est quod sicut iste productiones non habent esse per terminos. ita nec habent distingui per termi nos vel penes terminos. cum dicatur. iiii. metap. Eo dem modo est aliquod ens et vnum id est distinctum ens. et per consequens habent esse et distingui seipsis formaliter

¶ An valeat dici quod huiusmodi productio nes distinguuntur per hoc: quod productio silii nihil praesup ponit. ideo dicitur naturalis. sed quia productio spiritus sancti prae supponit aliam. ideo dicitur libera. Respondetur secundum. e. Guil. ibidem. quod licet sanctus Tho. sic posuerit: tamen non valet: quia non satis enucleauit veritatem. quia sic ponendo: tunc posse sequi quod spiritus sanctus procederet per modum artis. eo quod pro ductio ista spiritus sancti praesuponit aliam scilicet noticiam interiorem producta. quod tantum non conceditur.

Quomodo iste productiones distinguuntur seipsis. cum non sint a seipsis formaliter. et etiam: quia quae di stinguuntur seipsis formaliter: non conueniunt in aliquo. sed generatio et spiratio conueniunt: quia de ambobus diciturpr ductio. ergo non videtur quod distinguantur se ipsis formaliter: vt ponit. supra. prima conclusio.

¶ Respondetur secundum Guil. et Sco tor. e. di. xiii. quod huiusmodi obiectiones non valent: quia diffi rentie specifice. puta rationale et huiusmodi. non sunt a seipsis effectiue. et tamen sunt seipsis formaliter distincte Item eis quae se distincta seipsis formaliter: potest esse aliquie tiomune communitate praedicationis tantum: licet non formalis proprie rationis. Unde generatio et spiratio conueniunt in producti one: quia de eis dicitur praedicatione tantum.

¶ Nota ergo secundum eum. Guil. quod istas productiones in divinis distingui: potens capi tripliciter. Uno modo formaliter. et sic seipsis distinguuntur. sicut rationale rationalitate est rationale. et quiliber res seipa formaliter est talis. et eadem formaliter distin guitur etc. Secundo modo principiatiue. et sic distinguuml iste productiones: quia intellectus qui est principium gigni tionis. et voluntas quae est principium spirationis: sunt distincta. vt patuit. iii. conclusioe. Tertio modo distinguum tur quasi ex signo. et sic distinguuntur ex productionibus quia ex quo solus pater producit filium: agendo per modum intelle ctus. sed pater et filius similis producunt spiritum scantum: agendo per modum voluntatis. sequitur quod iste productiones distinguuntur.

¶ De processione spiritus sancti. videplurima vbi Spiratio et Spiritus sanctus.

PRoductio. Nota o secundum Guil. in i. distin. xiii. quod tripliciter dicitur pro ductio. Uno modo quasi procul ductio. et sic dicitur quod sol producit radios scilicet procul: vsque terram. Secundo modo dicitur productio quasi propter ductio. et sic producuntur creature a deo. Sap. vii. Omnia propter seipsm operatus est dominus. ¶ Tertio modo dicitur quasi prope idem ductio. Isto modo est propi in divinis: vbi produces et productum st eiusdem essentie: licet differant realiter.

¶ Et nota quod in deo ista tria se habent per ordinem. creatio. productio. operatio. Omne enim quod creatur producitur. vt patet. sed non econuerso. quia spiritus sanctus producitur sed non creatur. Item omne quod producitur operatur: sed non econuerso. quia volitio et intellectio dici sunt operationes: non tamen producuntur. quia proprie magis dicuntur productio nis principiacid est vires productiue: qua principiant du as productiones scilicet intellectus generationem. et voluntas spirationem. Unde non dicuntur producta

¶ Quottuplex ponitur terminus in qualibet productionum istarum. videlicet divine generationis et spirationis; Respondetur secundum Guil. in i. di. xiii. et. v. ac. vii quod triplex.

¶ Unus dicitur terminus formalis: siue ter minus quo. et est essentia divina. Sicut emim in creaturis principalior pars compositi est forma: quae dat esse rei. sic in divinis principalius est essentia in persona qua habet esse deum etc.

¶ Secundus terminus est quasi differentia indiuidualis. In hoc tamen differt: quod in creaturis differentia indiuidu alis determinat naturam et contrahit: vt sorteitas humanitatem. non sic in divinis. Unde paternitas secundum Dama sce. non determinat essentiam diuina sed personam. et tamen pternitas est isto modo terminus quasi a quo generationis. et fi liatio terminus eius ad quem. sic et de spiratione.

¶ Ter tius terminus dicitur totalis siue terminus quod. Sicut enim totum est compositum in creaturis: sic persona in di uinis est constituta scilicet ex divina essentia: quae est terminus formalis. et sua relatione. puta patrnitate filiatione etc. se habet ad modum differenet indiuidualis. Hec ex Guil.

¶ Sed quomodo essentia dicitur terminus generationis vel productionis. Cum enim forma dicat im perfectionem: quia rionem partis in composito. ergo non conuenit essentie dici formalis terminus. Item terminus genera tionis generatur. vii. Metap. Si ergo esset terminus gene rationis ipsa essentia. sequitur quod generaretur. Respondetur secundu Guil. vbi. supra quod forma dicitur tripliciter. Uno modo pro alte ra parte compositi. vt patet i. physi. Secundo pro causa exemplari. sicut patet. iii. de consol. Forma boni liuore carens etc. Metro. ix. Tertio pro actu purissimo. sicut capi tur in proposito. et sic non dicit imperfectionem. Denique cum philosophus dicit. vii. metap. quod terminus generationis genera tur. intelligendum est de termino totali: eo quod compositum generatur. essentia autem non est terminus totalis sed est terminus formalis. ideo non sequitur quod generetur. sed ter minus totalis scilicet filius generatur. vt patuit.

¶ Que requirunt ad hoc quod produ ctio sit mere naturalis: Nota secundum Scotorlis. in i. di. vi. q. vnica. art. i. post doc. subti. quod requiruntur tres. Prio quod principium sit determinatum ad vnum. Ideo quae fiunt ex calum vel fortuna sunt contingentia ad vtrumlibet indeterminata: et ergo non naturalia. Similiter ea quae fiunt libera voluntate. Unde spiritus sancti productio non dicitur naturalis sed per modum voluntatis. Secundo quod illud principium productionis sit assimilatiuum: quia natura est vis insita rebus similia ex similibus producens. ii physi. sic est de filio genito. quia est imago patris. Tertio quod illud principium in sua operatione non requirat intellectum extrinsecum dirigentem in operando: quia illud ex se exit in operatio nem. per hoc excluditur artificialis operatio vel productio: quae non dicitur naturalis sed exemplaris. Ista tria sunt in menoria patrna vel intellectu: quae non requirit intellectum extrinsecum dirigentem: sed ex seipsa immediate exit in intellectionem. et sic de aliis. ergo naturaliter producit filium.

¶ An deus pater si posito per impos sibile quod non produceret filium nec spiritum scantum. nihilo mi nus distingueretur a filio et spiritu snco. Respondetur secundum Guill. in i. di. xi. argu. iii. et solu. Aliosque. quod si pater non produceret filium cum sit deus sola remaneret diuinitas vel essentia divina. nec esset ibi paternitas: quia dicente Au gu. Pater deitate est deus. et paternitate est patr. et ita in esse paterno constituitur relatione scilicet paternitatis ad filium. et per consequens remota relatione ad filium: iam non erit pater. tantum nihilo mi nus adhuc esset deus sicut credunt gentiles deum esse sine filio et spiritu sanco. et per consequens non distingueretur tunc a filio et spiritu sanco in deitate. cum ibi non sit distinctio in deitate: sed tantum in relatione. Ad hec vbi Spiritus sanctus. §. xxv.