Distinctio 29

Distinctio. 29. in qua magister declarat de communi spiratione / per hoc nomen principium significata.

ESt preterea aliud nomen multipli cem notas relatione. scilicet principium. Dicitur emprincipium semper ad aliquid: et dicitur pater principiu etc. Hic signatur distinctio. 29. huius primi: in qua postquam magister in praecedenti distinctione egit de ingeniti notione: Nunc in ista agit de prin cipio seu spiratione. Et diuiditur in tres per tes principales. In prima datur principii. multiplicitas. In secunda modo auxilii cla ret auctoritas. In tertia sacri consortii tamgitur vnitas. In prima enim parte ostendit: quomodo hoc nomen principium multipliciter ac cipitur. In secunda illam multiplicitatem corro borat auctoritate. In tertia ostendit: quomod pater et filius vnicum principium sunt sanctispuns. Prima in principio. Secunda ibi: Et pater ab aeterno principium est filii. Tertia ibi: Deinde in eodem libro continue ostendit etc. Et haec est diuisio praesentis quaestionis.

¶ Questio haec declarat de elemen to / causa et principio: et quomodo principium vnitate dicatur de principio essentialiter / notionaliter et personaliter dicto. In qua plures notat hae reticos et defectum boneti in metaph. Uide Secundo. in isto loco. q. vnica. Irca quam talis mouetur titulus quaestionis: Utrum nomen principii causae seu elemen ti ad diuina transferatur: Et arguitur pro vna parte triplici medio.

¶ Prio quod in deo sit elementum: et quod sit aliorum elementum. In eo est elementum in quo est materia: et id aliorum extat elementum in quo vltima stat resolubilium resolutio sed deus est huiusmodi: igi tur etc. Maior patet ex quid nomins elementi. Clementum enim est id quod primo stat in compositione: et ita est materia: quae dicitur fundamentum naturae apud Auerromi et vltimum in resolutione. Sed minor probatur. Primo quod sit in deo materia: materia enim de ne dicit quoddam potentiale cuilibet enti: huiusmodi est ens quod in deo includitur: quidditatiue est enim in potentia ad quamlibet formam. Sed secunda pars quod omnia resoluantur in deum: probatur au ctoritate procli. 35 propositione: vnumqudque perfe ctum est cum redit ad illud vnde exiuit: omnia autem exiuerunt a deo. Apoc. Ego sum alpha et o principium et finis. Secundo probatur quod in eo sit causa ad intra et non ad extra: di uersorum productorum diuersi sunt modi producendi: sed modus producendi ad intra est per modum causae igitur nihil producit deus ad extra causaliter. maior patet: ex eo enim quod spiritus sanctus a filio distinguitur diuersos arguimus modos producendi: sed patet minor auctoritate Chris. dicentis: quod in diuinis pater est causa filii. Et philosophus dicit in. 5. metha. quod causa dicitur sicut principium ca. de principio: sed pater est principium filii. secundum magistrum in listera: igitur est causa. Tertio ar guitur: quod nec ad intra nec ad extra sit principium in diuinis. Omnis respectus principii arguit et dependentiam ad id ad quod refer tur et pioritatem: sed quo ad creaturam in deo nulla est dependentia ad intra nulla prio ritas: igitur non dicitur in diuinis nomen principii. maior patet: quia principium est rela tio et ita relatiue ditur ad terminum: et per consequens sine termino qui est creatura nequit esse sicut nec relatio sine extremis: ita etiam principium prius est principiato. minor vero patet pri modo quod non sit dependentia in deo ad creaturam: quia summe necessarium a contingenti non dependet: sed secundo quod non sit ad intra prio ritas. patet: quia vnicum est ens aeternita tis qui est mensura indiuisibilis. In oppositum arguitur: et primo quod sit ibi principium et ad intra et ad extra: vnde magister in littera filius ad spiritum sanctum: spiritus vero sanct non dicitur principium nisi ad creaturas: quod autem ad intra non sit causa. probatur: quia secundum Boetium in topicis causa est ad cuius esse sequitur aliud: in deo autem non est aliud. Sed quod sit ad extra. probatur per philosophum in 12. metha. Entia nolunt male regi: vnus ergo princeps. Sed tertio quod nec ad intra nec ad extra sit elementum in diuinis proba¬ tur: quia secundum philosophum. 5 metha elementum est ex quo aliquid componitur primo. deus autem nec est in se compositus: nec alteri componibilis.

¶ In ista quaestione ad alias conformiter sunt tres articuli. Primus est terminorum declaratiuus Quorum Secundus est quaestionis responsiuus.

¶ Tertius est dubiorum motiuus

¶ Quantum ad primii articu lum termini sunt principium: causa et elementum Unde istos ties terminos simul exponem do: Noto secundum Auerroym. 5. metha. quod se habent secundum sub et supra. Omne enim elementum est causa: sed non econtra: finis enim est causa: sed non est elementum: quia elemen tum solum est causa intrinseca: omnis iterum causa est principium sed non econtra: quia locus vnde exit motus est ipsius principium non tamen causa.

¶ Unde noto primo quod principium solet capi tripliciter. Uno modo rhetorice. secundo modo philosophice: et tertio modo methaphice. Principium captum rheto rice est prima pars exordii quae secundum marcum tul lium in antiqua rhetorica est omnino brevis perspicua et lucida: perficiens animum auditoris aut attentum: aut docilem: aut beniuolum. Et in noua rhetorica dicitur prohemium: licet in secundo rhaetoricae Aristo. prohemium sit commune tam principio quam insinuationi. Se cundo dicitur principium phisice: et illud dicitur tripliciter: secundum enim philosophum. 5. metha. capitulo de principio: principium dicitur aut vnde res est: aut fit: aut cognoscitur. principium igitur dicitur respectiue: aut ad causam agentem: aut secundo respectiue ad cogno scentem: aut tertio respectiue ad causam materialem seu intrinsecam: si respectiue ad causam efficientem: vel per modum naturae: sicut pater est principium filii: vel per modum voluntatis: sicut princeps in policia. Si vero secundo dicatur principium per respectum ad cognoscentem aut sicut res est co gnoscibilis: sic est principium simplicitur aut sicut potest a nobis cognosci sic est prici pium quao ad nos. Si vero tertio dicatur respe ctiue ad causam materialem seu intrinsecan aut illa materia non manet in facto: et sic est sicut in magnitudine vnde incipit motus aut manet: et sic est ficut fundamentum in domo ita quod apud philosophum sunt tres binarii acceptionis principii. Sed tertio dister principi um theologice: et hoc tripliciter. Uno modo essentialiter: et sic dicimus quod tres personae sunt principium creaturarum. Secundo personaliter et sic dicit augustinus quod pater est principium toti us deitatis. Tertio dicitur notionaliter: et sic dicimus spirationem actiuam principium spiritus sancti.

¶ Noto secundo de cau sa quae est: ad cuius esse sequitur aliud: vnde Auerroys primo philosophicorum: commento primo: dicit: quod secundum considerationem causarum tres con siderantur scientiae. Aliqua enim scientia quadruplex genus causarum considerat scilicet materialem: formalem: efficientem: et finalem sicut phi sica. Alia solum vnum genus: sicut mathema tica quae solum considerat causam formalem. Tertia scilicet theologia seu diuina triplex ge nus causae considerat: scilicet causam efficientem causam formalem et finalem:. nisi consideretur materia inquantum refertur in primum opificemn.

¶ Noto tertio quano ad elementum vnde elementum secundum philosophum. 5 metha. capitulo de elemento elementum diffiniendo. Clemen tum est ex quo primo componitur in existente indiuisibili specie in aliam speciam: ea propter Alexander perypateticus in primo philosophicorum. Tunc vnumquidque arbitramur cognoscere cum causas illius cognoscimus: et principia vsque ad elementa exponens dicit: principia causas efficientes: causas finales: sed elemen ta materiam et formam: vnde elicio ex. 5. metha. quod elementum dicitur tripliciter. Uno mo do logice: et isto modo termini sunt elementa propositionum et principia conclusionum: sicut hoc principium de quolibet affirmatio vel negatio et de nullo ambo simul: est elementum et principium primae demonstrationis vt late declarat in primo suorum posteriorum Albertus magnus et Fran. de maronis tangit implicite conflatus sui q. i. Secundo di citur elementum phisice. Et isto modo secundum philosophum in secundo de genatione sunt quattuor elementa cuiuslibet rei gfirabilis ignis: aer:¬ aqua: et terra: et dicitur isto modo elementum quasi alimentum: quia ex eodem philosopho ex eodemus nutrimur et sumus. Tertio dicitur elementum methaphice: et isto modo quidditates su periores: sicut animalitas: substantia: sunt ele menta inferiorum sicut hominis leonis: et caeterorum. Et hoc de primo articulo. Quantum ad secundum articulum sunt tres conclusiones. prima de elemento secunda de causa: tertia de principio.

¶ Prima talis est: natura elementaris nec ad intra nec ad extra in diuinis forma liter reperta est. probatur conclusio. primo quod non sit in deo elementum: omne enim elementum formaliter est alicuius generis: dicente Aristo. in. 5. metha. capitulo de elemento in diuisibili in existente specie: sed deus non est in predicamento nec aliquid eius. igitur etc. minor est magistri. 6. dist. huius primi: dixi tamen non est elementum formaliter: creata enim omnia in deo sunt tripliciter: / vno modo per eminentiam in diuina essentia. secundo per exemplar in diuino intellectu. tertio virtua liter in diuina voluntate. probatur secundo quod deus non sit elementum creaturarum. Omne enim elementum in creaturis: aut tenet locum materiae aut formae: sed deus nec est materia nec forma creature. igitur etc. maior est nota de se: cum materia et forma totum esse dicant compositi: ex primo phisicorum. Sed minor probatur. Primo quod non sit materia: quia deus est super omnia maxime ens: materia vero inter entiam infima: vnde Aug. in lib. confessionum. O domine duo formasti: vnum propter te: scilice angelicam naturam: et aliud prope nihil: scilic materiam primam: vnde deus est quo ni hil maius excogitari potest: sed materia quo nihil minus: sed quod non sit forma conpositi patet: quia forma in composito hapet naturam partis: et ita limitationis: de us autem infinitus extat et immensus. Et si obiiciatur per illud horacii antiqui poetae: quod allegat apostolus. Ipsius etenim ge nus sumus: si igitur genus tenet naturam elementi ex primo articulo. igitur in deo cadit elementum. Dico quod genus secundum por phirium dicitur tripliciter. Uno modo pro eo quod predicatur de pluribus differentibus specie sicut animal: et hoc modo in deo non in est genus. Secundo dicitur genus vnius¬ cuiusque principium: et quia a deo vt a prius mo principio cuncta conduntur: isto mo do deus est genus nostrum: id est nostrum principium. Tertio modo dicitur aliquo rum ad vnum principium: et ad seinuicemus collectio et sic nos sumus genus dei: id est creati seu conditi ab eo: et sic intelligit pau lus et oratius poeta: et non concludit obiectio.

¶ Ex conclusione eliditur error epycureorum qui ponebant deum componi ex athomis et esse corporeum: licet non videretur: quia assumpserat naturam corpo ream: sed non qualitates sensibiles: vt tangit Marcus tullius in libro illo de natu ra deorum.

¶ Cliditur secundo error stoi corum qui vocabant caelos deos ex secun do de natura deorum: patet: falsum esse ex conclusione: quia deus caret et materia et forma quod non caelum.

¶ Tertio patet ei ror manicheorum falsus: qui posuerunt animas nostras educi de substantia dei qua si de materia: vt habet hiero. ad marcel linum et anasichiam.

¶ Secunda con clusio de causa. Et si ad intra in diuinis causa non ponitur: ad extra tamen efficiens et finalis conceditur: patet prima pars inter enim causam et causatum semper est distinctio essentialis: ex topicis Boetii. causa enim est ad cuius esse aliud sequitur: sed in diuinis tres personae vnius sunt substantiae: vt habitum est superius. igitur etc.

¶ Ex quo eliditur error arrii qui posuit verbum dei creaturam puram: et ita causari a deo. Ex eodem eliditur error macedonii ponentis spiritum sanctum creaturamSed quod sit causa efficiens et finalis creatu re probatur vnica auctoritate sapientis. Propter semetipsum cuncta operatus est altissimus: dum dicit propter se tangitur causa finalis: sed dum dicit operatus est: tangitur causa efficiens. Et si quaeratur: vtrum sit finis noster: quia nos condidit Dico quod non: vnde si per impossibile ab eo non essemus adhuc esset finis noster: vnde extat finis noster inquantum est summum bonum: quod bene tangit frater Franciscus de maronis. 5. distin. huius: vnde proprie est finis noster per diuinam essentiam: sed causa efficiens per diuinam voluntatem. pro¬ batur iterum ista pars. primo quod sit causa efficiens per philosophum qui in. 7. et. 6. phisico rum concludit vnum mouens immobile: et hunc vocat primam causam: in secundo etiam metha. et est vnum principium efficiens. Et in. 12. etiam vnum principem concludi deum intelligens: quod etiam sit finis patet ex. 12. metha. vbi dicit philosophus quod mouet vt amatus et desideratus quae motio est per modum finis.

¶ Ex quo infero quod magi ster nicolaus boneti non debuit dicere int sua philosophia: philosophum dixisse deum solum se habe re in genere causae finalis: patet ex probatione conclusionis. Corroboratur aucto ritate Auerrois commentatoris philosophi in de substantia orbis capitulo. 3. dicentis: quod corpus caeleste non indiget virtute mouente in loco tantum: sed etiam virtute largibilitate in se et in sua essentia permanentiam aeter nam.

¶ Tertia conclusio est de prin cipio videlicet: et ad intra et extra in diui nis conceditur principium: quod ad intra patet: vnde dicitur. In principio erat verbum id est in patre filius secundum glo. quod extra patet per Augstin. Ipse enim est principium a quo sumus: ipse forma quam sequimur: ipse bo nitas quam expectamus. Et corroboratur vbicunque est ab alio accipere: ibi est et principium: sed tam duae personae diuinae quam crea tura capiunt ab alio esse: quamuis creature ab alio in essentia: sed verbum et spiritussanctus ab alio in persona. igitur est prin cipium in diuinis. maior patet: quia prin cipium dicitur ad principiatum: sed minor probatur auctoritate basilii in exameron: dicentis quod accipere esse est commune tam verbo dei quam creaturis: vnde sic ordinatur in diuinis principium. primo est prin cipium non de principio: et hoc est pater: secundo est principium: sed de principio et hoc filius: tertio principiatum de principio: sed no principium ad intra: et est spiritussanctus: et postea simul tres personae vnicum sunt creature principium. Et si queratur: vtrum principium dicatur vniuoce de deo: vt est principium diuinarum per sonarum verbi et sanctis piritus: et vt est principium creaturarum. Respondit doctoro subtilis: in hac distinctione: quod non: quia enti reali et rationis nihil est commune vniuocum: sicut nec ei quod habet esse simpliciter: et ei quod habet esse secundum quid: vt est ho mo viuus et mortuus: vel homo viuus et pict ex diffinitione equiuocorum: in antepdicamen tis et exemplis textus sed principium vt est dei ad creaturas loquendo formaliter est solum ens rationis: vt autem est patris et filii: et spiritus sancti est ens reale. igitur. Ex quo patet ma gistrum Nicolaum boneti deuiasse: dicendo ens vniuocum in sue methaphisice pri mo li. enti reali et rationis accipiendo ens rationis pro quodam esse derelicto ex opere intellectus: patet cum ens reale sit ens simpliciter ens rationis secundum quid. Et hoc de secundo articlo. Quantum ad tertium arti culum sunt iuxta tres conclusiones tres diffi cultates.

¶ Prima est: quomodo potest intel ligi quod deus de nihilo: et non de se vt elsari natura res condiderit vniuersas. Respondit frater Egidius de roma in. 6. phisicorum: quod secundum nobilitatem agentium in operan do minus exigitur. Sunt autem tres operantes: operans creatum per intellectum natura et deus: principium autem scilicet artifex creatus requirit vt operetur ens in actu: sicut faber ferrum: carpentarius lignum natura autem solum ens in potentia scilicet materiam primam: et ita cum prius materia prima nihil sit relinquitur quod summus artifex de nihilo poterit operari.

¶ Secunda difficul tas: quae arguit in deo maiorem perfectionem: aut causa efficiens aut finalis. Dico quod in deo eadem est infinitas diuinorum omnium per identitatem: tamen loquendo formaliter. Dico quod causa finalis arguit maiorem perfectionem quam causa efficiens: ratio est enim finis noster per diuinam essentiam: causa vero efficiens per voluntatem: essentia autem diuina est radix perfectissima a qua caetera pullulant secundum dyo nisium.

¶ Tertia difficultas: vtrum possit concedi ista: pater et filius sunt idem principium spiritus sancti: sicut ista: pater et filius sunt vnum principium spiritus sancti. Dico quod ista spiratio actiua qua pater et filius spiritul sancti dicuntur principium: spiritus sancti po test tripliciter considerari ad patrem et filium vno modo ratione sui: et sic conceditur a do¬ ctore subtili: quod pater et filius sunt vnus spira tor huius primi dist. 12. q. 2. licet eam neget sanctus Tho. et dicat quod sunt duo spiratores Secundo potest considerari solum respectiue ad spiritumsanctum cuius est principium: et sic pater et filius dicuntur vnum principium spiritus san cti. Tertio potest considerari et respectu suppositorum patris et filii: et respectu spiritus san cti sicut dum dico idem principium: et quia pater et filius sunt duo supposita: ideo non ita conceditur pater et filius sunt idem sanctis piritus principium: sicut ista sunt vnum principium. Et sic patet ad quaestionem quod videlicet in deo est nomen principii: et ad intra et extra: nomen causae non ad intra sed extra: nomen vero elementi nec ad intra nec extra Et sic ad rationes. Ad primum nego mino rem: et ad probationem quod primo dicit de ente quod est potentiale: et ita materia. Dico quod triplex est potentiale: methaphisicum et logicum: et phisicum: ens est potentiale methaphisicum: materia vero potentiale phisi cum ideo non est simile. Et quod dicit secundo quod omnia resoluuntur in deum sicut in materiam primam: secundum procli propositionem. Dico quod est resolutio in principia intrinseca: et isto modo resoluuntur materialia in primam materiam vel re vel intellectu: est et resolutio in cau sam primariam: de creata per contemplatio nem in deum referimus: et sic perfectius intelli guntur et isto modo resoluuntur res in deum. Ista autem non est materialis resolutio. Ad secundum dico ad auctoritatem tam Cris. quam philosophi quod alio modo vtuntur greci nomine causae: alio modo nos: greci enim habent pro eodem causam et principium: et ita sicut apud grecum cuiusmodi fuit Crisost. ista est vera: pater est principium filii: ita ista pater est causa filii: nos vero ponimus differentiam intercausam et principium: quia causa a causato semper distinguitur per essentiam: non sic principium a principiato: sed sufficit realis distinctio cuiusmodi est inter personas diuinas: ideo licet concedamus istam: pater est princi pium filii: non tamen istam: pater est causa filii. Ad tertium dico quod ad illud maioris in qua dicit quod omnis respectus arguit dependentiam Dico primo quod est falsa: nam pater habet respectum ad filium in diuinis: et tamen non dependet ab eo: requiritur enim distinctio essentialis inter dependens et illud a quo de pendet. Dico secundo quod licet creature dis ferant a deo per essentiam: et ratio principi dicat in deo respectum ad creaturas: non tamen est dependentia: quia dependentia solum est. per ens reale: relatio autem dei ad creaturam est ens rationis: licet enim cognitum referatur ad cognoscentem: non tamen depen det a cognitione: sed potius econtra. Di co tertio ad minorem vbi dicitur quod non est prius in diuinis: quia est vnica eterni tas dei indiuisibilis. Dico quod cum ista stat et prioritas naturae et origis: ideo non cur rit argumentum. Et sic patet ad questionem.

¶ Ex ista vero distinctione sicut de praecedentibus tres capiuntur conclusiones. Prima principium est pater et genitus: et consortium spiritus sanctus. Dicit conclusio quod ta: pater quam filius quam spiritus sanctus dicuntur princi pium: licet hoc sit differenter sicut patet in littera. Et deducitur a principio distinctio nis vsque ad illud capitulum. Et pater ab aeter no principium.

Secunda conclusio: vnum prin cipium temporaliter est trisagium non aeternali ter. Dicit conclusio quod tres personae dicuntur temporaliter: et non ab aeterno principium creature. Et deducitur ab illo capitulo. Et pa ter ab aeterno: vsque ad illud capitulum. Deinde in eodem libro continue ostendit.

Tertia conclusio: vnum principium sanctis spiritus sunt et solatium pater et genitus: dicit conclusio quod pater et filius sunt vnum principi um spiritus sancti. Et deducitur ab illo capitulo. De mum in eodem etc. vsque ad etc.