Distinctio 37

¶ Quantum ad primum arti culum termini sunt / praesentia / potentia / essentia¬

¶ Praesentia est quidam respectus posi tiuus aliquorum ad inuicem / cum ordine simul tatem habentium: vnde praesentia dicitur quasi prae aliis ens. Ad hoc enim quod aliqua sint praesen tia ad inuicem: exigitur alterius super alterum quae dam praeminentia / aut temporis / aut perfectionis / aut naturae: vnde si nascerentur duo infantes in omni bus equales in eodem temporis momento: licet simul essent: non tamen de vi termini loquendo / essent sibi proprie mutuo praesentes. Ista nempe tria videntur se habere per ordinem: distinctio / simultas et praesentia. Omnia enim quae sunt simul sunt distincta / non econuerso. Roma enim distinguitur a parrhysius: non tamen simul est. cum ea. Quecumque iterum sunt / praesentia sunt si mul / non econtra: sicut patet in casu proposito: de praesentia vero qua deus praesens rebus dicitur: triplex extat solennis opinio. Prima est ali quorum doctorum antiquorum: quod ista praesentialitas extat: quia deus in nullo loco est: quia non continetur a loco: et ita cuilibet loco indiffe rens est: sed hoc est nihil dictu: quia isto modo vniuersalia essent ita praesentia rebus sicut de as: quia de se non sunt in loco.

¶ Secunda opi nio est petri aureoli / dicentis deum praesentem omnibus rebus quia res indistans est ab eo: ita quod ista praesentialitas solum est quaedam indistantia creature ad deum: sed hoc est modicum: quia praesentialitas ex nomine suo positiuum dicit / non solum talem indistantiam. Ideo est tertia opinio: et est magistri in littera: quod ista praesentialitas dei cum rebus: non est nisi rerum in deo cognitio per ideas: ita quod deus est omnibus rebus praesens: quia omnium rerum habet ideas. Ex quo patet praesentiam dei cum omnibus rebus esse aeternam: sicut est cognitio eius.

¶ Se cundus terminus est potentia. Unde poten tia hic accepta debet capi actiue / non passiue: quia in deo non est formaliter passiua potentia. Unde notandum vltra dicta de potentia / distinctione. 7. 20. et. 34. quod ista tria differunt / loquendo proprie: potentia / potestas et virtus. Omnis enim potestas est po tentia / non econtra. Potestas enim secundum vim vocabuli solum dicit actiuam potentiam: potem tia autem indifferens est / et actiue et passiue. Omnis iterum virtus est potestas / non econtra. Uirtus enim proprie vltimum est de potentia / secundum philosophum in de caelo et mundo. Dicitur enim de us in rebus cunctis per potentiam: quia eius detute cunctae conditae sunt creaturae atque gubernantur.

¶ Tertius terminus est es sentia. Unde noto quod deum esse vbique per essentiam potest capi tripliciter. Uno modo vt deus sit materia omnium creatorum entium: et includatur in quolibet ente per modum materialis principii. Et ista videtur fuisse opinio viri romani Terentii varronis: quae censetur haeretica. Secundo modo vt sit formale principium entium creatorum: sicut dicit Manichaeus: animas nostras educi de substantia dei: quae sicut prima impia est et falsa. Tertio modo / vt propter eius immensitatem illapsu generali cum ctis sit indistans rebus: et sic habet veritatem ibi. Et nota quod ista tria: praesentia / potentia et essentia qua cunctis rebus deus ad est: ita differunt. Praesentia respicit omnium co gnitionem in deo seu esse ideale: potentia vim conseruatiuam et productiuam omnium: essentia interiorem elapsum quo verius deus in nobis est quam nos in nobis: ita quod praesentia quasi dicit ambitum dei supra creaturam omnem: potentia virtutem super eam: essentia internam permanentiam: vt sit secundum Oregoriumdeus super omnia non elatus: infra omnia non depressus: extra omnia non exclusus: intra omnia non inclusus. Unde et in psalponuntur hi modi. Si inquit ascendero in caelum tu illic es. Ecce essentia. Si descendero ad infernum ades. Ecce praesentia. Si sumpsero pennas meas diluculo: et habitauero in extremis maris. Etenm illuc manus tua deducet me. Ecce potentia Et hoc de primo articulo.

¶ Quantum ad secundum articulum sunt tres conclusiones. Prima est de vbel tate dei respectu omnis creature. Secunda de non locabilitate dei in quacumque creatura. Tertia de his tribus essendi modis: scilicet praesentia / potentia et essentia.

¶ Prima est haec. Sic vbique esse deo competere dinoscitur vt cuilibet repugnet creature. Prima pars dicit esse vbi deo conueniens. Probatur. Quanto aliqua ent tas est magis illimitata: tanto in pluribus est vel intensiue vel extensiue. Si enim infinitum corpus esset secundum philosophum / totum occuparet: sed deus est immensus et illimitatus simpli citer / non autem extensiue: ex. 6. physicorum: quia nulla extat quantitas infinita: ergo intensiue: et per consequens vbique est. Unde quod deus vbique sit secundum doctorem deuotum hac distinctione / quaestione id est extat congru entia ex parte dei et ex parte creature. Ex parte dei simplicitas et immensitas. Quan to enim aliquid simplicius est / tanto est in pluribus: vt patet de ente: quod cum sit simplicissimum: nihil est quod rationem eius effugiat: deus vero totius simplicitatis ex tat principium: ideo merito in omnibus re peritur: summa etiam infinitas: hic facit quae omnia ambit. Ex parte etiam creature est ra tio: possibilitas et vanitas. Quia enim ex nihilo extat creatura / in nihilum semper tenderet ( inquit Pregorius / nisi eam auctor omnipotentia regiminis retineret: sicut si fiat impressio in aqua: remoto sigillo de struitur impressio sic a creatura remota dei potentia. Hoc etiam exigit vanitas creatu re. Creatura enim est: sicut si ponatur graue in aere: certum est quod descendit ad terram:. nisi sit impediens: sic omnis euanescit creatura / nisi adsit manutenentia dei. Et si quae ratur exemplum diuinae praesentialitatis ad omnes res quomodo totus potest esse: sic in quolibet. Dicit Augustinus in libro de spi ritu et anima: exemplum esse in anima intellectiua hominis: quae est microcosmus seu minor mundus. Eadem enim anima in tellectiua numero est in toto corpore tota / et tota in qualibet parte: nec maior est. in sene quam in iuuene / aut in iuuene quam pu ero. Sic deus in macrocosmo seu maiori mundo: totus in toto mundo / et totus in qualibet parte: vnde quo ad essentiam suam: ita est hic inter nos sicut est in caelo. Co lum inquit et terram ego implebo. Uten dum tamen est hic regula Scoti in. 6. distinctione huius primi. q. 1. Habet enim anima intellectiua in corpore tria officia scilicet quia est pars compositi sicut hominis. Secun do informat. Tertio actuat. Prima duo sunt imperfectionis scilicet esse partem et informare: ideo quo ad hoc non sic est deus in mumdo. Tertium est perfectionis scilicet actuare: et hoc facit deus in suo mundo. Ex quo patet error Aristotelis manifestus: qui in. 6. phy sicorum in fine posuit deum solum esse in medio primi mobilis: vbi scilicet est maximus mo tus / vel adminus in illo circulo.

¶ Ex eodem eliditur error impiissimus saraceno rum dicentium deum esse in caelis in quadam cathedra excelsissima: quam quattuor maximi spiritus sustinent: vt declarat Herman nus sclauus in chronica saracenorum ad Robertum abbatem cluniacen. Errant enim primo: quia dicunt deum corporeum. Iteri quia ponunt deum solum in caelis / et non in terris. Tertio ex eodem eliditur error quo rundam iudeorum deum dicentium in caelis quo ad caput / et in terris quo ad pedes: ex illo sumentes exordium. Celum inquit mihi sedes est: et terra scabellnm pedum meorum: cum tamen caput dicatur deitas / et pedes humanitas. Et si dicatur: Locus est saluatiuus locati: si ergo deus sit in loco / saluatur a loco. Dico quod locus habet tria officia. Primum quod est salua tiuus: quia res in suo loco saluatur: et sic non est deus in loco: quia locus non saluat eun sed econtra. Secundum officium loci est con tinere. Unde Philosophus in quarto physicorum / locum diffiniens dicit: Locus est vl tima superficies corporis ambientis. Nec sic deus est in loco: quia a nullo circundatur. Tertium officium loci est perfici a lo cato ne sit vacuum: et sic est deus in omni loco: quia omnia perficit. Et si quaeratur: vtrum fuerit vbique ab aeterno? Dicen dum: quod si vbique solum dicat habitum / quod sic: quia ex se habebat vnde posset esse vbique. Si vero dicat actum / non quia requiritur rerum existentia: quarum respectu dicitut esse vbique: vnde si mille milia talium mundorum essent: cuilibet esset praesens. Et si quaeratur / quid dicat esse vbique in deo? Dico quod non dicit formaliter nisi terminationem cuiuslibet respectus creature: vnde quia ab aeterno non fuit vbique actu / et modo est: non mutatur / sed creature. Sed vbi erat ante mundi constitutionem: Dicendum quod in se ipso gloriosus. Unde Augustinus in lib. confes sio. Deus est in seipso alpha et o: in mundo actor et rector / in angelis decor et saporin electis redemptor et liberator / in dam natis horror et terror.

¶ Secunda pars conclusionis: quod esse vbique cuilibet repugnat creature. Probatur: quia cui repugnat immensitas / et esse vbique. Patet ex prae dictis. Creatura autem est huiusmodi: igitur. Et si obiiciatur / quod philosophus in libro posteriorum dicit: quod vniuersalia sunt vbique. Dico quod intelligitur per vbique nullibi: ita quod negatio per positi onem intelligitur / sicut in rhetoricis per si multatem intelligitur odium: et tamen sunt contraria. Et in.. ethicorum Aristo. loquens in politicis / dicit: Thimocracia pessima est. Slo id est minus bona. Est nempe triplex bona politia: sic in proposito. Uniuersalia enim attrahunt ab omni posteriori: licet non sint simpliciter sine posteriori.

¶ Secunda conclusio est / de non locabilitate dei in qualibet creatura / et est: sic deus in loco po nitur vt non locabilis / sic vt nec mobilis af firmetur. Antequam probetur conclusio noto quod esse in loco dicitur tripliciter. Uno modo circumscriptiue: quando iuxta mensuram loci locatum mensuratur: et sic loquitur de loco philosophus in. 4. physicorum: et Augsutinun super Gen. Deus mouet creaturam corporalem per locum et tempus. Isto modo sola corporalia in loco sunt / dicente Gilberto porretani in libro sex principiorum: vbi est circumscriptio corporis locati ex cir cumscriptione loci proueniens. Secundo dicitur esse in loco diffinitiue: et est quando locatum sic est in loco vno quod non alibi: et isto modo corpora et spiritus sunt in loco diffinitiue: quia certum habent limitem exi stendi rebus. Tertio dicitur esse in loco praesentialiter: et isto modo tam corpora quam spiritus quam deus sunt in loco: quia non dicit esse in loco hoc modo: nec circunscribi a locos nec esse hic non alibi / sed solum coexistentiam: et secundum hoc formentur in theologia tres pro positiones: quarum prima conceditur: duae ne gantur. Prima: deus est in loco. Secunda: deus est locatus. Tertia: deus est locabi lis. Prima scilicet deus est in loco: solum notat coexistentiam dei cum loco: ideo conceditur. Secunda: deus est locatus: denotat deum ambiri a loco: ideo negatur. Tertia: deus est lo cabilis: adhuc amplius: quia notat et deum ambiri et circumscribi: ideo recte negatur a magistro in littera: et sic satis patet conclusio. Sed surgit dubium. Si ad imagina tionem vetularum: quae ponunt deum seu suspicantur quasi in quodam angulo paradi si esset deus in vno certo loco solum: vtrum adhuc per potentiam esse posset vbique. Hic dicit sanctus Thomas in scripto / hac di stinctione. q. 1. quod non: quia secundum philosophum in. 7 physicorum. "Oportet mouens et motum esse simul": vnde quando mouens et motum sunt corporea: sunt simul et per contactum: sed quando mouens est spirituale: est in moto quasi per quandam intimitatem: ex quo dicit quod non posset intelligi deus posse age re in rebus / nisi esset praesens per essentiam eis.

¶ Sed contra istud arguit subtilissime doctor subtilis hac distinctione in or dinario / et in reportationibus. Certum est. enim quod agens quanto est perfectius / tanto a longiori agit. Nec oportet eodem modo agere in propinquum et distans: patet de quo dam pisce: quem vocat Albertus magnus 26. de animalibus / stuporem seu torpedinem: qui arefacere facit manum tenentis. rhete: sed non rhete quod est sibi immediatius. Inde est quod sol virtute sua in profundum terrae metalla generat. Et si dicantur quod hoc fit virtute luminis. Dicit quod hoc est inconueniens quod vna qualitas i cuiusmodi est lumen: sit principium productiuum substan tiae: cuiusmodi est metallum. Et si dicaturi quod adminus requiritur istud alterans aerem antequam virtute productiua metalli sol metalla producat. Dicit doctor subtilis / et val de bene: quod hoc est ratione imperfectionis in sole: qui nequit generare substantiam nisi praeuia alteratione. sicut patet in generatione naturali. Si enim sol ex toto esset perfectus: posset virtute sua actiua generare metalla in terra non alterando: tranfferendo igitur ad propositum: si poneretur deus in aliquo loco: vt verbi gratia: parrhysius et non alibi per impossibile: et in eo poneretur virtus infinita: non videtur quin posset voluntatis suae imperio dicere / fiat: et quod subito quod diceret impleretur: et tunc esset vbique potentia / sed non essentia. Nec dictum philosophi in. 7. physicorum cogit: quia intelligitur de mouente et moto corporali. Sed dicit vltima conclusionis particula / quod deus non est mobilis: patet: quia nec ad locum: cum int vbique: nec ad formam: cum non sit subiectum. et si dicatur ex verbo Aug. super Gen. ad litteram. Deus mouet se sine tempore et lo9. Dico quod est metaphorica locutio. Omnis nam motus secundum Augstin. ibidem: aut est per tem ius / aut locum. Cum igitur dicit quod deus louet se sine tempore et loco: signum est quod mnem a deo relegat motum: habet tamen quod t in motu perfectionis scilicet actum: ideo di t: mouet se: et remouet imperfectionem si natam per tempus et locum.

¶ Tertia con lusio est de modo essendi dei in rebus / praeentia / potentia et essentia: et est. Et licet de is in rebus: praesentia / potentia et essentia mnibus intelligatur / tamen prius praesentiaPrima pars patet ex primo articulo. Sed ecunda quod prius intelligatur deus esse praesena in rebus quam potentia seu essentia: patet. uia dicitur esse in rebus praesentia: quia re am habet ideas: prius enim rerum habet deas: quia ab aeterno quam operetur: quia ope itur ex tempore: et facta creatura est perssentiam praesens. Unde magister in textu / Grego. sic nominat primo praesentiam: seindo potentiam: tertio essentiam. Ordo enim erborum in talibus sicut in iure / est valde ttendendus. Sed insurgit graue dubium lialiter potest reduci diuisio Augstin. ad dar anum de praesentia dei ad illam Brego. vel a Bregorii ad illam Augustinus Inquit enim iugustinus quod deus est in rebus omnibus per naram / in sanctis per gratiam / sed in chriper vnionem. Hic dicendum quod diuisio Angstin. continet illam Gregorii et amplius. Diuisio enim Gregorii continetur in primo: membro Augstin. quando dicit: quod deus est in omnibus rebus per naturam. In qualibet enim re quantumcumque modica sit: extat deus praesentia / potentia et essentia: vnde his tribus mo lis verius est deus hic quam nos: merito cu ius / peccare coram tanto erubescere debem. Considerauit igitur Augustinus rerum egress sum per modum lineae a deo: et sic est deus in rebus per naturam: rerum regressum in deum / sed non completum: ideo per modum superficiei vbi aliquid additur lineae: et sic est in sanctis per gratiam: rerum circulum perfectum: et sic est per modum corporis: in suo sunt tres dimensiones: et sic est vnio hypostatica in christo: ita quod humanitati si bi vnitae est deus praesens tripliciter. Primo esse naturae in omnibus: esse gratiae / vt san ctis: esse vnionis / vt propriae. Ideo dicit apotolus. In quo habitat plenitudo diuini tatis corporaliter: quia sicut corpus habet trinam dimensionem: sic in christo tripliciter habitat deus. Et tantum de secundo articulo.

Quantum ad tertium articulum sunt iuxta tres conclusiones tres difficul tates.

¶ Prima est. Si omnia conuer terentur in corpus christi: vtrum esset ita tunc vbique sicut deus? Dico quod non. Tum prius mo: quia deus a sei corpus ab alio / quia a deo. Tum secundo: quia adhuc esset deus praesentia / potentia et essentia in corpore christi / et non corpus. Tum tertio: quia adhuc deus ex se posset in infinitis esse mun dis: quod non ha bet corpus christi: etiam quamuis esset corpus christi vbique essentia / non tamen potentia. Uel dicendum quod casu posito nullibi esset: cum non esset locus: exquo omnia essent conuersa in eum.

¶ Secunda difficultas. Unde est quod non ita i dicitur deus in tempore sicut in loco? Dico quod quia tempus significat per modum flu xus: si diceretur deus in tempore: significa tetur motus inesse sibi. Locus dero signat per modum quietis: et quies quammaxime deo attribuitur: ideo verius dicitur in locoquam in tempore.

¶ Tertia difficultas. Quare non est primus modus essendi in rebus / essentia: cum sit radix diuinarum per fectionum secundum Dionysium? Dico quod loquendo de his quae sunt intra praecedit: tamen non oportet dum sit extra processus: quia prius oportet cognoscere quod sit praesentia. Secundo operari quod fit poenttia. Tertio esse quod est essentia. Et sic patet ad questionem: quod vide licet diuina maiestas praesens vbique rebus omnibus / praesentia / potentia atque existentia re ctis clamatur vocibus. Et ad argumenta.

¶ Ad primum dico / quod est triplex coniunctio / scilicet prima per praesentiam / sicut radius luto. Secunda per dependentiam: sicut anima cor pori quam maxime operando. Et tertia per mixtionem / sicut liquor liquori. Tunc dico quod maior non habet veritatem quam maxime primo modo / quicquid sit de secundo: non enim inficitur radius ex praesentia luti: et isto modo solum est deus praesens creaturae: tertio modo vero habet veritatem: quia liquor ex liquoris alterius mixtione inficitur: sed non est ad propositum.

¶ Ad secundum dico / quod causa quare effectus manet agente destructo limitato / est: quia effectus solum dependet ab eo in fieri / non in esse: a deo autem tam in esse quam in fieri quicumque dependet effectus: ita vt nec momento solo posset esse / nisi manutenentia dei: ideo non est simile.

¶ Ad tertium dico: primo quod his tribus modis etiam est in daemonibus et in inferno: non tamen vsitatur iste modus loquendi in theo logia: et ratio: quia daemon non solum nominat naturam / sed peccatum: vnde non solet dici: deus est in diabolo: propter horrorem peccati: nec in peccatore homine. Et quod additur quod non est vbique potentia: quia posset pec care. Dico quod posse peccare non est posse / sed impotentia. Et quod dicit quod non est vbique praesentia: quia non cognoscit ista vilia: quia non deceret tantam maiestatem. Dico vsque ad letem deus omnia nouit: nec est imperfectio: cum eorum solum habeat ideas. Et sic patet ad quaestionem.