Quaestio 1 [Sorb 193 Transcription]

Utrum secundum quod tactum est in collatione studium sacrae theologiae sit meritorium vitae aeternae

quod non quia finis per se et immediatus talis studii non est nisi scire vel credere non est autem credere solummodo quia sine talia studio multi plurimum pollent fide sicud innuit augustinus 14 de trinitate capitulo 1 Similiter dato quod sit ad hoc non videtur ex hoc illud studium meritorium quia non est in libera potestate natura credere vel non credere igitur etc Si detur quod eius immediatus et per se finis est scire ad hoc sequitur idem quia scientia inflat i corinthios igitur magis facit ad demeritum quam ad meritum

Contra per studium illud pervenitur ad istam sapientiam et scientiam qua pervenitur ad vitam aeternam igitur ipsum est meritorium illius vitae sicut patet ecclesiastes 6o Quid habet amplius sapiens a stulto nisi ut pergat illuc ubi est vita et capitulo 7 comparans adinvicem sapientiam et divitias ait hoc amplius habet eruditio et sapientia quod vitam tribuunt possesori suo

conclusio in ista quaestione tenenda satis videtur certa tenendum est enim quod sic et hoc illis qui ex caritate et propter finem debitum assumit illud studium licet dubium sit an studium illud sit meritum quia tunc esset conclusio facti non plene certi quia exscriptatur nemo scit utrum amore vel odio dignus sit quamvis pie estiandum sit quod sit tamen non oportet esse dubium quin sit meritorium scilicet natum esse vel natum agere ad meritum

Istam aut veritatem chategoricam certam primo volo persuadere 2o dubia movere 3o respondere

Quod studium theologiae sic meritorium arguo sic omnis operatio humana libera et perductiva ad vitam mediate vel immediate est meritoria vel nata esse meritoria vel facere ad meritum vite aeterne sed studium theologiae est huius quia per ipsum perveniri natum est ad scientiam illuc directivam ut probabo illud studium est operatio libera ut quilibet in se experitur alia pars minoris patet quia per huius studium perveniunt homines ad notitiam scientiae a deo inspirante sed nunc est ita per apostolum i thi 3 quod "omnis scriptura divinitus inspirata utilis est ad docendum ad arguendum ad corigendum"

Item ad Romanos 15 Quaecumque scripta sunt ad nostram doctrinam scripta sunt etc Constat aut quod omne illud quod reddit hominem promptum et perfectum ad omne opus bonum et quod iuvat ad speciem vitae aeternae habendam est iuva tantum ad istam etc

Item ieronimus in prologo bibliae daniel in fine sacratissime visionis ait iustos fulgere quaestione stellas et intelligentes id est doctos quam firmamentum

praeterea 1 corinthios 2 nos autem non spiritum huius mundi accepimus sed spiritum qui est ex deo ut sciamus quae a deo donata sunt nobis qua et loquimur non in doctis humanae sapientiae verbis sed in doctrina spiritus ibi dicit glossa quod sine hac scientia nemo beatus est

Item augustinus 14 de trinitate capitulo 1 super illud apostoli alii datur sermo scientiae "de qua inquit in volumine 13 disputavi non utique quidquid sciri potest ab homine in rebus humanis ubi plurimum supervacue vanitatis et noxiae curiositatis est huic scientiae tribuens sed illud tantummodo quo fides saluberrima saluber via quae ad veram beatitudinem ducit gignitur nutritur defenditur et roboratur" sed ad hoc studere et laborare meritorium est igitur etc

Item ad hic arguit gandavensis in summa articulo 5 in quaestione utrum homini studiendum sit ut sciat tenet enim quod sic quia omnis homo qui intendit devenire ad terminem aliquem ad quem devenire non potest nisi per viam deducentem ad ipsum terminum necesse habet se ponere in via et ambulare per eam sed trinus unus vitae humanae ad quem devenire intenditur est notitia perfecta summi veri ad quem devenire non potest nisi ambulando et cognoscendo per aliqua vera quae sunt ad ipsum tanquam via ambulare autem per notitiam ab uno in aliud non potest nisi studendo scire cum homini scientia non conveniat nisi per studium et investigationem igitur studendum erit adhuc finem ut sciat sed in aliis scientiis non sic oportet ut in theologia studere igitur etc

Et confirmat idem per augustinum 13 de civitate dei dicentem secundum eum "sine scientia nec virtutes ipse quibus recte vivitur omnino possunt haberi per quas haec vita misera sic gubernatur ut ad illam quae vere beata est perveniatur aeterna" haec ille Ex illo arguit in fine quaestione ipsum inquam studere ordinata intentione est opus meritorium vitae aeternae quia nec sine scientia dirigi possunt virtutum opera propter quod dicit apostolus 1a ad thi 4 "attende tibi et doctrinae" et ita studere in illis quae nutriunt dilectionem et dulcedinem in deo est meritorium ideo mo?it psalmus "gustate et videte" sed haec est studium in sacra scriptura quia sicud scribit hugo didasca libro 4 capitulo 1 divina eloquia aptissime favo comparantur quae et propter simplicitatem sermonis arida apparent et intellectus dulcedine plena sunt

Ad istud facit illud ysidorus de summo bono libro 1 capitulo 19 scriptura sacra pro uni?cuiusque doctoris variatur intelligentia sicut manna quae populo veteri pro singulorum determinatio verum varium dabat saporem

Quod vult ierominus in epistola ad paulinum "totum inquit quod legimus in divinis scripturis nitet quidem et fulget in cortice sed dulcedo est in medulla qui edere vult nucleum frangat nucem" haec ille sed ista fractio fit per studium

Confirmatur per beatum gregorium divinum inquit eloquium argento comparatur quia sicud inter omnia metalla nihil est quod dulcius tinit argumento ista inter omnia eloquentia sermo divinus dulcius insonat menti

Item studere ad perceptionem tibi spiritualis aniame est meritorium sed ille est effectus studii scripturae sacrae ergo etc licet per illud gregorii moralium id est super illud iob mittentes vocaverunt sorores 3es suas ut comederent et biberent cum eis bone inquit dicitur ut concederent et biberent cum eis Scriptura enim sacra aliquando nobis cibus estrit aliquando potus cibus namque est in locis obscurioribus quia quaestione exponendo frangitur et commendo glutitur potus vero est in locis apertioribus quando ita sorbetur sicut invenitur

Ad istud in primo prologo morum sermo divinus sicut misterus praecedentes exemplificet sic plerumque superficie simplices refovet habet in impu?to unde parvulos nutriat servat in secreto unde mentes sublissimum in admiratione suspendat quaestionem quidam quippe ut ita dixerum est fluvius planus et altus in quo et agnus ambulet et elephas natet

Item in mensa sacrae scripturae sicud dicit hugo de claustro animae ponuntur tria facula caro aguina ap arietiva et vaccina abel agnum abraham ari?tem iosue vaccam In agno designatur ut dicit simplicitas cordis in ariete fortitudo operis In vacca lat praedicationis ut non sic in nobis simplicitas sine distinctione nec discretio sine lacte doctrinae

Item gregorius morum 25 super illud iob brachium excelsum conteret dicit sic verba dei quae pigmenta quaedam sunt nostri adiutorii et sicut pugmentum quantum plus ceritur tanto in poculum virtus eius augetur ita divina eloquia quo magis exponendo conterimus eo amplius cum bibentes iuvamur

praeterea crisostomus super matthaeus loquens de utilitate sacrae scripturae dicit quidquid quaeritur ad salutem invenitur in scripturis quin ignorans est inventi ibi distat qui contumax invenit ibi quid timeat qui laborat invenit ibi promissa quibus recreetur adeptis igitur talem studium natum est iuvare ad meritum

Item gregorus moralium super illud iob bibent sicientes divitias eius saepe inquit stultus habet verum liquoris fontem sed non bibit quia ingenium intelligentiae accipit et scit quod intelligere studio valeat sed ab omni doctrinae studio fastidiosus cessat et potus saepe idcirco et desidiosus ingenium accipit ut de negligentia iustius puniatur et quod sine labore assequi potuit scire contempnit et non numquam studiosus tarditate intelligentiae praemitur ut eo magis praemia retributionis inveniat quo magis in studio inventionis elaborat

Item studium quo cognoscere possumus defectus nostros et animari ad opus virtutis est meritorium sed tale est studium theologiae ergo etc minor patet per gregorium in principio 2i moralium ubi dicit scriptura sacra mentis oculis cum quodam speculum opponitur ut interna nostra faciens in ipsa videatur ibi et enim feda nostra et pulcra cognoscimus ibi sentimus quantum profectius ibi videmus quantum a profectu longe distamus narrat gesta virorum et ad mutationem corda penetrat infirmorum dum illorum facta comemorat contra vitiorum praelia debilia nostra confirmat fitque verbis illius ut eo minus mens inter certamina crepidet quo ante se positos tot virorum fortium triumphos videt ut nec solum nobis eorum virtutes asserit sed etiam casus innotescit ut et in victoria quidem fortium quid imitando arripere et rursum videamus in lapsibus quid timere dictamus

Item praeservat a viciis praecipue a carnalibus unde ierominus in epistola ad rusticum ama inquit scientiam scripturarum et carnis vitia non amabis

iTem illa nostra operatio qua laetificantur angeli boni et torquentur mali est meritoria huius est studium theologiae dicit in glossa super illud 1a corinthios 11 anglici spiritus nobis ad esse credendi sunt cum sacris lectionibus aurem commodamus ymmo quod plus est secundum originem super iosue opposita 20a simile dicit ibidem ieronimus virtutes angelicae cum scripturam ore proferimus velud quodam carmine in veritate nobis ad esse et ferre auxilium delectantur et nobis assistenter reficiuntur in sermonibus et pascuntur contrarie virtutes corpescunt et fatigantur

Item origin super librum numerorum quantis inquit daemones putas angi tormentis si quem viderint vendere omnia sua et dare pauperibus et tollere certe suam et sequi christum super omnia vero eis tormentorum sunt genera si quem viderunt verbo dei operam dare et scientiam divinae legis et misteria scripturarum intentis studiis per quirentem haec ille patet igitur conclusio principalis

Sed in contrarium pro 2o articulo movenda sunt dubia primo si sic tunc qua ratione unus actus talis studii ex caritate procedens esset meritorius pari ratione quilibet sed hic non quia si sic habeat ergo aliquis totius totiens tales actus quousque meruerit tantum praemium quanti ipsius anima est capax est enim ad tale praemium devenire cum animae capacitas sit finita Sed ad hoc potest iterum atque iterum ex caritate studere et tunc tamen illi studio nullum corresopndebit meritum quia ulteriori studio non plus praemiaretur quam si ulterius non studeret igitur non quilibet talis actus studii est meritorius et per consequens nullus

2m dubium qui si sic tunc sequeretur quod aliquis posset mereri invitus quod est falsum et contra augustinum 1 confessionum capitulo 12 ubi dicit quod "nemo invitus bene facti etiam si bonum est quod facit" consequentiam probo quia si aliquis posset esse casus licitus ex praecepto dei vel alias quo quis quia c?e vel circa mensura per actum suum studiendi in scriptura nollet mereri vel vellet non mereri sed mereri pro dicenda missa nollet interrumpere actum studii in scriptura sacra sed nolendo meereri vel volendo non mereri mereri esset invice mereri ergo etc

3m dubium quia actus studiendi inscriptatur sacra non facit in habente caritatem et ex ea operante ad augmentum meriti igitur non est meritorius probo antecedentis quia tota quantitas meriti nostri consistit in bonis volitionibus libere et secundum dictamen rectae rationis elicis nam habitis illis et stantibus ipse necessario infuerunt si assit possibilitas actus posteriores volitos ex 9 metaphysicae particula 10 ubi dicitur omne potens secundum rationem necesse cum non deficiat cuius habet potentiam et ut habet hoc facere dictato sibi per intellectum quod sic sicut habita volitione conformi necessario sequitur actus studiendi

confirmatur istud quia actus studiendi potest fieri bene et male licite et illicite sicut ire ad essentiam et dare elementa etc facta exteriora ergo sicud huius opera exteriora non addunt meritum super bonas operationes interiores quae positae necessitate naturali inferunt opus exercitus ita nec actus studiendi super volitiones quae necessario informarunt actum studiendi si ad sic possibilitas

dicetur quod non est simile quia opera exteriora bona non ordinantur per se ad actus interiores sive meritorios puta ad bonas volitiones et electiones causandas secus est de actibus studiendi qui per se adhoc ordinantur ut per studium et investigationem invento quid oporteat agere vel eligere et quid respuere sequitur bona et meritoria electio conformis talis dictamini

Contra posita causa eadem vel simili sequitur similis effectus sed causa tota quare opera exteriora non addunt distinctum meritum super bonas volitiones et operationes meritorias est quoa non sunt in libera possibilitate exterius operantis quin si stent interiores exterius operetur si possit et similis causa est in proposito probo quia non est in potestate habentis actuale et efficax velle faciendi vel eligendi quod oportet quin si stet huius velle efficax et simul cu hoc inveniatur per investigationem studii sani quod oportet ire ad ecclesiam vel dare elementam vel huius sequatur conformis electio vel volitio sic dictata scito enim secundum philosophum 7 ethicorum capitulo 5 quoniam omne dulce gustare oportet hoc autem dulce ut vinum aut ad aliud singularium necessarium potentem et non prohibitum hoc operari igitur pari ratione scito quod omne necessariam ad saltem oportet fieri et quod subvenire indigenti est unum aliquid talium et habita cum hoc voluntate efficaci faciendi oportet necessario potentem et non prohibitum simul hoc velle in illis enim qui habent voluntatem efficacem benefaciendi oportet sequi tale velle dictatum dicit enim commentator 6o ethicorum commento 11 et est super illud 6 ethicorum capitulo 3 deinde quod in mente affirmatio et negatio hoc in appetitu prosecutio vel fuga hoc autem dicimus valet in viventibus cum ratione et iudicio igitur sequitur quod in habentibus efficax desiderium vivendi secundum iudicium rationis scito per studium quod oportet velle aliquid vel diligere non est in eorum liber potestate quin si dicto modo desiderent et si dictent esse volendum quin simul ita velint sicut dictatur quod sit volendum patet igitur minor probanda et per consequens quod propter causam immediate dictam non plus est studere in scriptura sacra meritorium quam opus bonum exigimus et per consequens non plus addit meritum quam opus tale

4m dubium est quia si studere in scriptura sacra sic meritorium tunc posset cadere sub praecepto et facit communiter de facto in religiosis quibus iniungitur praeceptorie sic studere sic igitur quod aliquis pro tempore pro quo ex praecepto obligaretur studere vel velle studere scienter amoittat velle studere et sic alius ceteris omnibus paribus qui non omittat velle studere ymmo de facto velit exequi sicut tenetur hiis suppositis si velle studere sic meritorium uni illorum sicut dicit principalis conclusio igitur omissio eius erit culpa alteri consequens est falsum probatio quia si omissio ista esset malum culpae tunc esset tantum malum demeriti seu culpae quantum velle oppositum esset bonum meriti quia magnitudo culpae omissionis non est aliter mensuralis nisi ex quantitate boni omissi sicut in genere boni naturae tam mala est caecitas quam bonus est visus aliter etc ut videtur non plus peccaret qui omitteret magis bonum ad quod tenetur quam qui parvulum et per consequens proportionaliter semper tam mala est culpabilis omissio quam bona esset et meritoria positio illius quod omittitur ceteris paribus

ad quod facit illud anselmi 2 cur deus homo capitulo 14 omne bonum tam bonum est quam mala est eius corruptio sed hoc consequens est falsum scilicet quod ita demeritorium est omittere velle studere sicut est meritorium velle studere in casu prius posito quia nolle studere qui est actus contrarius ad velle studere est peior quam sola omissio talis actus et tamen nolle studere non est peius in genere culpe posito toto casu prius dicto quam velle studere sit meritorium quod patet ex simili quia odire deum quando quis tenetur eum diligere non est gravius demeritum in genere peccati quam esset bonum in genere meriti deum diligere aliter nullus posset ita bene facere sicut aliquis posset male facere quod non videtur Constat autem quod odire deum quando quis tenetur eum diligere peius est quam sola omissio diligendi eum pro tunc

5m dubium quia si vera sit conclusio principalis tunc sequitur quod si sic studere inponeretur alicui in foro poenitentiae pro satisfactione omissionis culpabilis contrarie adhuc esset meritorium sic studere quia talis in posito non facit non meritorium quod esset alias meritorium consequens est falsum probatio quia si illud studere sic invinctum esset meritorium vel igitur magis meritorium vel minus vel aeque sicut in alio non habente ita satisfacere ceteris omnibus paribus non magis quia tunc ille reportaret commodum de peccatis quia consimilis actus illi qui peccasset plus valeret quia ad beatitudinem et iterum ad pone remissionem quam illi qui non peccasset quod videtur inconveniens nec aeque propter idem quia tunc iste qui non peccasset solum meretur tantum de gloria seu de beatitudine et ille aequale mereretur et ultra hoc remitti sibi poenam et tunc sequeretur ultra quod deus non ita sufficienter retribueret pro pari bono perseveranti in bono sicut ceteris paribus illi qui in crimina cecidissent hoc videtur inconveniens et contra anselmum cur deus homo libro 1 capitulo 12 ubi dicit quod non convenit deo quod similiter sic apud deum peccanti et non peccanti non potest talis dici quod minimus quia tunc nulli expediret in vita ista satisfacere pro peccatis suis quia quantumcumque sibi parum decresceret de beatitudine ex hoc quod solum poenam redimeret temporalem in purgatorio si hic non satisfaciat per solvendam cum ista pars gloriae minuenda si esset foret aeterna et per consequens incomparabiliter melior et eligior quam carere ibi poena temporali sibi debita tam intensive quam extensive finita peior est etiam ista carentia gloriae quam poenam sibi taxatam in purgatorio plenarie sustinere et per consequens magis expediet sibi facere hic huius bona opera non satisfaciendo pro ea quam pro ea ad dampnatum sempiternum satisfacere

6m dubium quia Iohannes 17 "haec est autem vita aeterna ut cognoscant te solum verum deum" ergo sic studere esset meritorium divinae cognitionis seu divinae visionis sed hoc non quia non videtur divina visio esse creaturae possibilis Cum non semper si cetera sint paria a quolibet intellectu creato possit respectu obiecti perfectioris haberi perfectior visio respectu obiecti infinitae perfectionis si ipsum esset a creatura visibile posset haberi visio infinite perfecta consequens est inpossibile igitur etc

praeterea quod talis visio sic inpossibilis creaturae probatur sic quia si haberetur cognitio aliqua qua infinita viderentur sic quod quodlibet eorum distincte ita esset infinite perfectionis quia aequivaleret in essendo cognitionibus infinitis propriis si esset quarum nulla esset distinctior cognitio sui obiecti in multitudine obiectorum infinitorum correspondentium quam haec quae ponitur omnium esse cuiuslibet distincte Sed ista perfecta in eo quod cognitio esset illa qua distincte esse in esse perfecta cognitio illa distincta quam videretur deus qui est obiectum infinitum aequivalens vel excedens infinita obiecta talia si dafentur ergo visio dei distincta si daretur esset infinitae perfectionis quare repungnat creaturae ergo etc

Praeterea 3o si talis visio clara dei esset possibilis creaturae aut igitur mediante tali visione posita apparet deus bonum infinitum aut finitum Si finitum tunc aliud a deo posset apparere melius et diligibilius deo quam deus clare visus consequenti apatet quia omni bonitate finita secundum apparentiam posset a deo aliquid fieri quod appareret magis bonum si vero appareret bonum infinitum intellectui creato tunc non videtur verum quod dicunt sancti quod a nullo creato intellectu est deus comprehensibilis sed inperfecte apprehensibilis vel enim illud dictum poneretur quod non potest deus ita clare cognosci ab intellectu creato quam clare ipse est cognoscibilis et hoc non quia tunc pari ratione haberent dicere quod nulla creatura est ab intellectu creato comprehensibilis cum quaelibet creatura sit infinite clarius et limpidius cognoscibilis quam ab aliqua creatura cognoscatur puta ab ipso deo vel hoc 2o diceretur quia quamlibet creaturam quantumcumque deum clare videntem aliquid dei latet et hoc falsum quia nec deitas nec persona nec aliqua proprietas nec aliquid penitus quod sic deus cum enim dei immensitas sit summe simplex non potest cum clare videtur partim cognosci et partim latere sicut innuit philosophus et commentator 9 metaphysicae parte ultima Vel hoc 3o dicetur quod creatura potest intellectui creato apparere tanta quanta est non sic deus et hoc est intentum quod deus non apparet mediate eius visione infinite bonus quia tunc appareret aequae bonus sicut est

2us intellectus non reducibilis ad aliquem iam dictorum non videtur assignabilis

4 dubium quia si sic studere sit meritorium vitae aeternae cum ista vita aeterna vel magna aut melior eius pars sic beatificae frui deo talis dilectio futura posset esse praemium pro tali studio et hoc non quia amor talis fruitio si esset inferret gaudium infinitum si tantum gaudium non est creaturae possibile probatio quia de nullo malo pene est rationabiliter plus dolendum vel tristandum quam de deo habita eius clara visione et beatifica fruitione sic gaudendum sed de malo pene aeterne si infligeretur esset rationabiliter infinite dolendum quia inproportionaliter plus quam de simili poena per diem unum tantum infligenda vel quam praecise per duos vel praecise per instans et ita deinceps duratura si detur solum finite plus sequeretur quod aliquis rationabiliter tantum posset tristari de poena finita secundum durationem sibi infligenda vel inflicta sicud de aequali intensive sine termino duratura hoc aut falsum videtur ergo de tali scita vel firmiter credita sibi debere infligi infinite doleret et hoc si tantum doleret quantum dolere deberet ergo si fruens deo beatifice deberet de deo laetari laetitia infinita nullus autem fruitur deo qui non faciat illud quod debet ergo etc

Et illud in hac forma potest aliter argui a principio tantum delectant deus ipsum clare vidente et beatifice diligentem sicut poena potest quaecumque rationabiliter contristari sed poena aeterna scita vel credita debere infligi rationabiliter contristaret infinite ut deductum est ergo etc

Ad primum istorum dubiorum videtur prima facie concedendum quod sit dare maximum praemium essentiale in anima receptible sicut et maximam caritatem vie ad quam possit pertingere secundum illud augustinum enchiridion capitulo penultimo "minuitur inquit cupiditas caritate crescente donec veniat hoc ad tantam magnitudinem qua maior esse non possit" ad quod facit illud magistri libro 3 distinctione 13 capitulo 2 "sane dici potest christum secundum hominem tantam a conceptione accepisse scientiae et gratiae plenitudinem ut deus ei conferre plenius non potuerit" igitur cum ergo gratia et praemium sibi proportionaliter correspondeant est dare maximum praemium animae christi vel alterius cuiuscumque animae determinare possibile convenire et tunc consequenter videtur dicendum quod quando pertingeret anima talis ad gradum summum gratiae viae et ad summum praemii gradum sibi possibilem convenire quod ex tunc nullum novum praemium nec novum ge gradum meretur sed per bona opera sequentia similia prioribus multiplicius mereretur idem quod prius et hic consequenter tenet magister 3 libro distinctione 18 de christ "ab ipsa inquit conceptione qua homo factus est per caritatem et iustitiam et alias virtutes in quarum plenitudine fuit secundum homines conditos sibi tantum meruit quantum post per martirii tollerantiam tanta enim plenitudo spiritualium carismatum in eo fuit quod in ens proficere non potuit et ideo ipsius anima melior fieri non potuit quam ab initio suae conceptionis extitit quia proficere in meritis non valuit" haec ille et post dicit quod ex obedientia mortis non meruit ut post mortem haberet gratiam aut gloriam novam quam non prius meruit "absit inquit quod melior quam ante fuerit quia nec sanctior nec gratia cumulatior nec etiam beatior fuit in dei contemplatione in quo praecise beatitudo consistit" et hic probat magister per beatum gregorium super eze omelia 6 sic dicentem "non habuit omnino christus iuxta animae meritum quo potuisset proficere in membris autem quae nos sumus cotidie proficit" "non igitur plus meruit sibi per crucis patibulum quam a conceptione meruit per gratiam virtutum" Et tunc de suo addit magister responsionem quam praetetigi de multiplici merito "non igitur inquit proficit animae christi meritum quantum ad virtutem meriti profecit tamen quantum ad numerum meritorum"

Sed contra hanc responsionem semper remunerat iudicii rationis licet ratio de capacitate finita animae cuiuscumque pro ea det evidentiam maximam Non enim sine inquisitione admittit intellectus quod prius posset creatura secundum legem dei ordinatam mereri quam posset sibi retribui de potentia dei absoluta nec etiam quod plus posset mereri de poena quam de dei potentia posset sibi secundum proportionalem taxationem legis ordinate a deo qua citra condignum punit infligi et tam hoc evidenter sequeretur secundum hanc responsionem Capiatur enim pessimus dyabolus qui inter alios plus torquetur si tunc sua poena sic maxima sub possibilis vel etiam finite solum distans a maxima sibi possibili si esset si adhuc frequentius iterasset culpam istam sequitur quod pro ultimi omnibus peccatis non esset in dei potestate absoluta gravius eum punire quam pro prioribus de facto non puniusset et ista peccata superaddita remanerent totaliter inpunita et per consequens non ordinabilia quod non videtur dandum

Praeterea quanto in viatore ex maiori caritate procedit libere ad aliquod bonum velle caeceris paribus canto videtur acceptimus et maiori praemio dignum ergo perbento ad gradum caritatis viae qui poneretur maximus tali creare tempore possibilis ex tunc velle bona ex ea procedentia maxime esset bona et maxime meritoria sed haec frustra si plus non posset retribui

Contra hanc responsionem etc videtur esse de plano decretalis una clementina cyculo de haereticis ad nostrum dicens "quod quaedam secta dampnabitur ab abhominibilis insurrexit tenens et asserens doctrina sua sacrilega quod homo in praesenti vita tantam ac talem perfectionis gratiam potest acquirere quod amplius proficere non valebit nam ut dicunt si quis posset proficere posset aliquis christo perfectior inveniri" et contra begardorum illorum sententiam super illud capitulo allegat iorandae illud augustinum contra ierominum quod ponitur in decretis de poenitentia distinctione 2 "caritas inquit augustinus in quibusdam perfecta in quibusdam inperfecta perfectissima autem in hac vita haberi non potest" Nec sufficit hic dicere sicud respondet quidam doctor inquirens an caritas viatoris possit aequari caritati comprehensoris et tenet quod non secundum legem dei communem ordinatam quia inquit secundum legem dei ordinatam est aliquod tempus maximum quo unus homo vivere potest et si aliquis viveret per illud tempus semper merendo quantum posset secundum legem ordinatam ad hoc non pertingeret ad gradum caritatis patriae

a multo fortiori haec ille dicere quod adhuc non pertingat ad gradum maximum caritatis in ipsius anima receptibilem hic autem non sufficit tum quia ipsemet concedit et bene quod deus posset tam diu conservare hominem in vita meritoria quod ille homo tantam caritatem haberet sicud homo habet in patria quamvis ex hoc non sequatur quod posset deum hic tantum amare sicud ibi amat petrus quia de esset sibi cognitio ista clara et certe pari ratione dicam ego quod poterit hominem in vita meritoria conservare donec pertingat ad caritatem finitam quamcumque placuerit assignare receptibilem in se et ista ad aequalem gradum caritatis caritati beati petri vel animae christi si illae sint finitae sicut suppono et ultra iuxta argumentum begardorum quamvis de facto nullus unquam ad tantam fuerit deventus tamen poterit ad tantam per merita pertingere vel maiorem vel stabit principalis difficultas praetacta quod plus poterit creatura mereri quam deus retribuere quod non libenter darem si esset via alia evadendi tum quia homo potuit stetisse et numquam mortuus fuisse et tunc ista solutio locum non haberet tum quia de helya et enoch qui non dum sunt mortui nec scitur nisi a deo quando morientur non tenet ista responsio nisi deus eos interim posuerit extra statum meriti quod tamen et tunc saltem non est necessariam meritorium fieri et si non fiat de illis procedit argumentum

aliter igitur mihi videtur dicendum quod et capacitas animae est finita quia ista non est nisi ipsa substantia animae et quod ipsa de quavis forma in ea receptibili de cuius specie non est dare maximam possibilem replerit potest proportionaliter in spiritualibus secundum intensionem sicud vas corporale repleri potest secundum extensionem aqua vel alio liquore ita quod non potest simul sine speciali miraculo plus illius speciei recipi hic et ibi

2o videtur mihi simul cum isto dicendum quod homo si viveret per mille milia annorum ymmo in futuro sine fine et hoc in statu merendi et faceret semper ultimum potentae suae ad hoc numquam posset tantum noviter mereri quin deus possit sibi sufficientissime retribuere proportionaliter sicut modo solet retribuere bona facta

unus modus possibilis hoc salvandi bene gressus esset iste quod sicut non obstante quod cyphus posset repleri aqua ita quod plus de aqua non sic in eo sine miraculo receptibile per illud miraculum quo deus posset ponere plura corpora in eodem loco posset deus in eodem cypho aqua priori remanente aliam aequalem priori vel minorem simul ponere et pari ratione si sibi placeret 3am et 4am et sic sine statu ita in proposito non obstante quod aliqua anima puta a possit repleri gratia ita quod plus de tali gratia secundum speciem non possit simul sine speciali miraculo naturaliter recipi in ea tum per miraculum simile proportionaliter priori poterit deus ponere in ea si ipsa hoc meruerit aequalem prior simul cum priori et 3am et 4am et sic sine fine et proportionaliter in alia vita de praemio et sic evaditur utrumque inconveniens ante tactum

alius modus possibilis tamen tali miraculo et subtilior priori esset quod sicut vas corporale putat cyphus non posset plus naturaliter recipere una vite de alqua quam certam partem puta ciphatam tamen ipse posset de meliori liquore putat de vino tantumdem recipere aqua abiecta et ilo abiecto ad hoc tantumdem de meliori et sic non esset finis quin deus ultra liquorem possibilem posset facere liquorem in duplo meliorem vel melioris speciei tunc totus liquor una vite in eo naturaliter receptibilis numquam posset esse ita bonus quin adhuc meliori posset repleri ita est similiter in multis aliis denarius cupreus plus valet quam plumbeus et cupreo eiusdem quantitatis semper mobilior esset argenteus et argenteo aureus et si ultra omne metallum esset dare melius secundum speciem tunc non esset possibilis aliquis denarius ita bonus quin illo posset esse melior

Ultra hoc apparet mihi rationale quod sicut non est dare speciem ista bonam substantiae quando deus posset facere ista meliorem ita credo esse possibile in qualitatibus spiritualibus cuius sunt cognitiones et amores unde eandem albedinem quam videt brutum visione extenivsa unius speciei videre posset anima intellectiva separata visione inextensa alterius speciei et ita ut credo videt homo de facto quia non credo quod homo habeat nisi unitam anima intellectivam scilicet et quod in ista recipiuntur immediate omnis hominis cognitiones et actus appetendi quicumque et certe possibile esset quod angelus videret istam albedinem visione adhuc alterius speciei et constat iterum quod deus videt eam visione alterius speciei

ad propositum dico quod in omni creatura rationali respectu dei possunt recipi visiones et amores fruiti diversarum specierum non tot quin plurium quarum unus individuum ipsam replens tantum in valore et perfectione excedit individuum alterius speciei inferiori alicuius similis quantitatis in sua speciei quantum denarius aureus excedit aureum argenteum et quia in talibus speciebus visionum et fruitionum dei possibilium a deo in eadem natura rationali causari non credo aliquam esse optimam a deo factibilem et idem proportionaliter dicerem de formis causabilibus a deo in anima viatoris quarum quaelibet poterit dici et esse caritas vel gratia ideo nec est dare perfectissimam caritatem receptibilem in aliqua anima viatrice nec beatitudinem perfectissimam receptibilem in eadem

verum autem cum homo recepisset summum de specie inferiori naturaliter sine miraculo speciali simul in ipso receptabile et ex tunc secundum istum modum deberet incipere praemiari per individuum speciei superioris et nobilioris destruatur illud quod praehabuit de specie ignobiliori et recompensetur totum in indivisibile specie nobilioris vel non non est curandum quia potest ita fieri et aliter quia non est inpossibile accidentia diversarum specierum multa quorum quodlibet repleat subiectum suum quo ad illam speciem compati secum aliud tantum alterius speciei sicud est etiam in extensis secundum extensionem licet non discus plenus lacte repleatur albedine ita quod extensiorem uniformis raritatis non posset recipere simul naturaliter potest tamen et de facto recipit aeque extensam dulcedinem et iterum aequae extensam humiditatem et sic de multis aliis qualitatibus diversarum specierum nec video quare non ita proportionaliter possit esse in proposito de casibus de visionibus de dilectionibus eiusdem rei ymmo de facto respectu eiusdem habemus simul diversas cognitiones puta videndi ymaginandi prima enim ymaginatio est motus factus a sensus in actu secundum philosophum

ad magistrum autem et ad gregorium bene credo quod gratia data animae christi sic maxima et ista de aliis illius animae donis quae unquam de facto habebuntur in aliquo vel quae possunt in illa fieri de potentia dei ordinata

consequentia tunc christus moriendo vel patiendo plus meruisset quam per volitiones bonas in conceptione cuius oppositum dicit gregorius ubi supra et magister

dici potest ut videtur quibusdam quod deus in principio dedit sibi tantum praemium quantum vidit eum meriturum pro tota vita et passione et ideo tunc non novum praemium meruit sed iam collant pro hoc valet quod dicit magister in simili de angelis libro 2 distinctione 5 in fine ubi recitate duas opinionem circa meritum quod angeli meruerunt suam beatitudine et dicit secunda illarum contraria p?e sic dicit "aliis videtur quod beatitudinem quam acceperunt etc in confirmatione non meruerunt tunc non plus quod autem tunc in praemium acceperint per obsequia nobis ex habita ex dei obedientia et reverentia mereri dicunt et ita praemium praecessit meritum et hic mihi magis placere fateor" haec ille

contra haec responsio non concordat cum dictis beati gregorii et magistri quia dicunt quod a conceptione non profecit secundum animae meritum nec secundum vim merendi sibi sed nobis quod non videretur verum si per sequentia merita beatitudinem praecolatam meruisset secundum se vel aliquam eius partem Et ideo aliter mihi videtur dicendum quod post primum instans conceptionis fuit in statu comprehensiorum non in statu viae quo ad merendum sibi sed maioris tantum sicut modo sancti anselmi et sancti apostoli et alii beati multa nobis merentur puta gratiam primam quando de erat et gratiae augmentum mediate vel immediate et multa alia bona ut scilicet eorum adiutorio caveamus peccata etc similia nisi enim possent sic nobis mereri frustra ipsos precibus pulsareus quod est contra consuetudinem ecclesiae

ad 2m dubium potest negari communia quia libere vocando causaret actum quo meretur nunc ita est secundum anselmum de libero arbitrio capitulo 5 ligari potest homo iniutus quia nolens potest ligari torqueri potest invitus quia nolens potest occidi velle autem non potest invitus non igitur ille meretur invitus quia libere posset non mereri sicud libere posset non elicere actum istum per quem libere et volitive eliciendo meretur

verumptamen quia licet voluntarie causet actum quo meretur et ideo non simpliciter invitus meretur quia tamen simul cum hoc quod voluntarie elicit actum istum vellet quod actus iste esset non meritorius ideo secundum quid meretur invitus non simpliciter

utrum autem illud quod hic supponitur valet quod aliquis possit mereri volendo non mereri dubium potest esse et videtur quod non sic homo possibile quia non minus tenetur quilibet sibi quam alteri sed velle alium per bonum actum non mereri esset illicitum quia hoc videtur pertinere ad peccatum in spiritum sanctum quod dicitur invidia gratiae fraternae

Praeterea quilibet tentur non velle dampnum suum spirituale sed quod actus bonus summus qui natus est reddi meritorius sed gratiam non esset meriter esset dampnosum et iactatur lucis aeterni ergo quilibet sic dispositus tenetur non velle sibi illud dampnatum et per consequens quilibet habens caritatem et faciens ex ea bonum actum tenetur non velle huius actum non esse meritorium et multo fortius non potest mereri volendo non mereri vel volendo suum bonum actum non esset meritorium

Contra quilibet tenetur diligere proximum sicut se Sed deus posset ordinare quod proximus alias non salvandus si sibi medius conferretur modius de merito meo salvaretur igitur videtur quod ego si scirem hoc scilicet quod possem eum salvare vel sibi salutem mereri in participando sibi modicum de merito meo sibi totaliter illud conferendo et egomet tali parte carendo quod praecepti caritatis me ad hoc ligaret ergo potest esse casus in quo licite per bonum actum meum velim non mereri mihi

Praeterea deus potest mihi hodie praecipere ut cras in a instanti non merear et licite ymmo meritorie possum me conformare huic praecepto et velle cras non mereri in a ymmo adhuc temerer et per consequens mererer volendo non mereri pro tunc et ita merebor si similiter incipiam velle in quovis instanti citra et toto tempore medio quo ratione praecepti habuero illum talem actum volendo obedire per eum merebor quamvis non semper non merito vel pari ratione etiam rectitudo illum in a vel noviter eliciendo illum in a credens me in hoc praeceptum dei exsequi et non advertens nec advertere sufficiens quod ex hoc mererer ad hoc enim viderer tunc mereri ex quo ex amore semel obediendi deo causarem illum licet unus sciolus esset in obediens et peccaret

Ad illud dubium videtur mihi dicendum quod secundum legem dei communem vel non occurreret casus aliquis similis qualis praetactus est vel tangetur quaestione 2a sine notabili et caritativa causa erga deum et proximum nullus potest mereeri volendo non mereri ymmo velle non mereri per actum bonum et meritorium id est natum ex natura actus si assit gratia et libere causetur esse meritum esset peccatum sicud probant duo prima argumenta ad est n velle non mereri quam non velle mereri sed bene et saepe de facto meremur non volendo mereri ymmo nihil cogitando de mereri vel de non mereri sed de bonitate dei et de praeceptis et de miseria proximi cui meritoriae compatimur vel cogitando an hoc sic meritum vel non

2o videtur mihi dicendum quod homo bene posset de possibili posito casu primi argumenti in contrarium vel simili mereri volendo non mereri ex inadvertentia quadam quod non perciperet quod sic velle in tali casu esset mereri sic credo bonum paulum multum meruisse per illud desiderium quo optabat ut ipsemet testatur ad Romanos 9 capitulo "anathema esse a christo pro fratribus suis" ubi dicit glossa attende quod "ait optabam non opto quia scit tale honestum membrum nisi praecedente vitio non posset separari a christo tamen affectum et dilectionem circa illos ostendit" Eodem modo aestimo fuisse de moyse quando oravit exo 32 dimitte eis hanc noxam aut si non fatis dele me de libro tuo quem scripsisti non enim credo dubiendum esse quin isto actu fruentis dilectionis populi quo sic optavit eorum salutem valde meruerit quamvis parvipenderet q propriam salutem et sic patet ad argumenta utriusque partis quia procedunt viis suis secundum duo iam dicta

3o videtur mihi dicendum quod habens plenum iudicium de conditionibus actus sui quo ad meritum vel demeritum non potest simul mereri volendo efficienter non mereri quia eo ipso quod vellet efficienter non mereri non poneret actum quem sciret esse non meritorium vel firmiter crederet si poneretur

praeterea si sic hoc esset maxime in casu quo praeciperetur sibi a deo quod vellet non mereri vel quod non mereretur vel in casu quo salus proximi ad hoc moveret sicut in causibus prius tactis non primo modo quia sit ita quod in hoc instanti debetur cui existenti in caritate praeceptum a deo quod velis non mereri homine aut ergo exequeris illud praeceptum aut non si non illicite faciens et peccabit nec mereberis volendo non mereri quod erat probandum Si aut tu velis efficienter non mereri et per hoc exequeris praeceptum cui et mereberis per istum modum ponendo non mereri

contra nullus efficienter volens non mereri scienter vel libere causat actum quem sciet esse meritorium si tenetur sed ille per positam primam partem qconclusionis habet plenam notitiam de conditionibus actus sui quo ad meritum vel demeritum et voluit per te efficienter non mereri igitur nullum actum sa?cer ponit quem scit esset meritorium si causetur ergo non merebitur tunc volendo non mereri quia si meretur scit se mereri per conclusionem et iterum si meretur voluntarie ponit actum quo meretur quem si vellet non mereri non poneret ergo etc nec 2o modo scilicet quod in isto casu meretur volendo efficienter non mereri quo sibi praeciperetur quod non meretur nam sic ita quod tibi praecipiatur n ne ab hoc instanti usque cras merearis aut igitur interni voles non mereri usque tunc ut praeceptum tibi inpleatur vel non voles interni mereri usque tunc si non mereberis interni volendo non mereri quod erat probandum mereberis volendo non mereri usque tunc et per conclusionem tu non mereberis quin scias te mereri ergo scienter sic volendo non mereri transgrederis praeceptum tibi et per consequens sic volendo demereris potius et peccares nec 3o modo quia qui vellet omnino non mereri non scienter actum causaret quem tantum sciret esse meritorium nec propter salutem proximi nec semper suam patet igitur quod dicta conclusio vera sit cum eius opposita includat repugnantiam apud omnem causam

Iuxta hanc conclusionem pono correlarie aliam quod dum modo stet lex dei ordinata quod omnis exequens praeceptum dei in caritate meretur quod simul cum hoc nulli existenti in caritate potest deus in aliquo instanti praecipere ne ab illo instanti usque ad certum instantem mereatur quia quod non potest quis exequi non potest sibi rationabiliter praecipi sed tale praeceptum nullus existens in caritate exequi posset quia sive per potentiam alicuius actus voluntatis sive per suspensionem cuiuslibet talis actus diceretur scienter exequi quod sibi praeciperetur ex quo per casum habet gratiam et omnis per positum cum gratia exsequens dei praeceptum mereretur et per consequens ille mereretur et sic sibi praeceptum non exsequitur et ita simul exequeretur et non exequeretur quod est inpossibile ergo etc

Ad 3m dubium principale negandum est antecedens propter causas cito post tangendas et etiam consequentia sicud non continuo actus boni et etiam ipse actus bonus continatus causatus pro tempore pro quo non potest ipsum continans non continere est meritorius licet non sic pro tunc novi praemii meritorius nec sic pro tunc novum meritum sicut fuit quando primo libere causabatur ita etiam in proposito licet executio aliqua bona non adderet meritum super multis volitionis quae necessario si ista volita executio sic possibilis infert eam nec sit novum meritum id est non faciat deberi novum praemium vel additionem praemii cum hoc stat quod ista executio sic meritoria antecedens autem nego etiam dato illo quod supponitur scilicet quod totum meritum consistat in bonis volitionibus primo quia per ipsum studere potest crescere bona volitio praevia tum quia per ipsum studere pervenitur ad bonam volitionem sequentem cuius ipsum studium sic conprincipium meritum per modum quo ponitur prudentia esse virtus quia conprincipiat bonas electiones delibertas debere haberi tum quia bonum et amabile quanto perfectius cognoscitur esse tale tanto ab bene disposito rationali appetitu fruentius appetitur et amatur studium autem sacrae scripturae facit nos perfectius cognoscere quod deus est bonus et summe amabilis etc

De illo autem supposito an sic verum transeo leviter ista vice et teneo viam communem quod sit et ad praesens sufficit mihi testimonium hugonis libro de sacramenta 2 parte 14 capitulo 6 ubi inter multa circa haec praemissa et arguta ex intentione infert totum igitur meritum a voluntate est quantum vis tantum mereris Et obiciens contra se dices inquit si solum velle meritum est et si meritum hominis in sola constat voluntate quid igitur opus facit respondet si voluntatem sine opere habere non positos quando operari positos non est voluntas si non operatur quod pot Si autem non potest operari sufficit ipsa sibi et habet meritum suum propter se Sed diceres inquit iterum si totum meritum in voluntate est nihil amplius ex opere est etiam quando ipsum opus cum voluntate est quare ergo opus requitur si pro opere merito hominis nihil adicitur vel aufertur Et respondet audi inquit quia ideo plus voluntatem etiam opus requitur ut ipso opere voluntas augeatur tale est cor hominis ut opere suo amplius in ardescat sive ad bonitatem amandum si bonum rectum est sive ad malitiam si praevum ita utriusque affectus opere nutritur ut crescat et amplior sic et vix fieri potest ut voluntas opere suo non augeatur quantum igitur voluntas crescit tantum meritum crescit et tantum ipsum opus prodest voluntati in bonum aut in malum nocet quantum ipsam voluntatem ad affectum bonitatis sive malitiaea ascendendo exercet et si forte contingeret tantam esse voluntatem in eo qui non operatur quanta est in illo qui opus exercet ubi voluntas eadem est meritum dissimile esse non potest

Sed dices inquit interum si totum meritum in voluntate est ergo opus bonum non renumeratur sed secula voluntas et respondet si aliquid inquit et hoc vaciter dicitur quia sola voluntas hominis sive ad bonum sive ad malum sola remuneratur et rursum consequenter dicitur quod opous et voluntas et ipse etiam hoc volens et operans pro voluntate et opere remuneratur dicitur voluntas remunerari quia in ipsa meritum consistit dicitur a opus remunerari quia in ipso constat causa et occasio merendi opus remuneratur pro voluntate voluntas pro opere quia in isto ut placeret meruit opus remuneratur pro voluntate quia ex ipsa ut placeret accepit voluntas placet quia bona est et in ipsa est iustitia quae placet opus placet quia ex voluntate bona est et signum iustitiae et bonitatis quae in ipsa voluntate est et placet sicut igitur sola iustitia est pro qua voluntas placet et opus voluntatis sic non duae sed una retributio est qua et voluntas remuneratur et opus voluntatis una igitur retributio est qua et homo remunerari dicitur quia illi datur et voluntas remuneratur quia pro ista datur et opus remunerari dicitur in quo voluntas ipsa placere mereretur etc quando non operatur voluntas placet in hoc quod voluit operari et dei opere placet etiam quando operari non potest semper ergo placet voluntas pro opere non sit quod opus propter se placeat et voluntas propter opus cum voluntas propter se placeat et opus propter voluntatem sed dicitur propter opus placere voluntas quia ipsa voluntas operis est et de opere est quae placet velle enim semper aliquid est velle et placet homo quia vult aliquid propter voluntatem iustam quae de aliquo est et ideo iusta est quia est de quo esse debet sic igitur in voluntate totum bonum meritum est etc si respectu operis fit quod opus sive sic sive non sit nihil in voluntate minus est nisi forte in hoc quod voluntas ipsa maior fieret si ipsum opus fieret haec ille et multa alia notabilia circa hoc

Concedo igitur quod tota quantitas meriti consistit in bonis volitionibus causatis ex caritate sicud sumebatur in argumento nec aliquod distinctum praemium corresopndebit aliis operibus bonis modo isam dicto cum hoc tamen stat quod actus studiendi sit personae meritorius in habente gratiam et etc ipsum opus excerius et ipsum similiter studere est ad hoc aliter meritorium quia otio?r auget et accendit ad meritorias volitiones quae sunt personae et primo ipsum meritum

Et ulterius ad argumentum concedendum est quod illo modo et etiam alio modo proprio cognitionibus facere potest actus studiendi ad meritum quam opera exteriora sicud dicit responsio ibi posita

Et tum arguitur in contrarium per longam deductionem per philosophum et commentatorem argumentum apud me concludit oppositum quia in casu argumenti illud velle posterius studio et per studium inventum debere haberi non addit meritum super meritum debitum aliis bonis volitionibus in isto casu

Sed multae sunt aliae volitiones per investigationem studiosam sacrae scripturae scitae esse bonae et meritoriae cuius sunt sicud velle facere opera superioris sicud voluntas perpetue continentiae et voluntarie paupertis et abdicationis saeculi et proprie voluntatis et alia infinita quae cognoscuntur quam profitua essent vel eliguntur saepe voluntarie vel saltem in aliis voluntarie venerantur et acceptantur et certe ad tales volitiones non necessitatur voluntas secundum omnes quia per studium non invenitur quod hic fieri oporteat

Item etiam per studium sacrae scripturae advertit homo quam necessariam sic velle facere quod oportet et quam periculosum non sit velle et sic saepe nisi perversitas nimia obstet sicut est de illis qui fundatur in malo vel nisi vexet singularitas sicut est de inconditionibus pro tempore passionis deordinate saepe inquam ex?cli notitia periculorum ex una parte et sempiterni commodi ex alia parte allicitur et quodammodo trahitur voluntas ut velit facere quidquid oportet et etiam obvincere quidquid oportet et quidquid salus requirit et sic ex notitia per studium scripturae habita pervenit ad primam radicem bene vivendi quae est velle quidquid oportet et quidquid recta ratio necessariam ad bene vivendum et meritorie sua debit

Item etiam 3o fixo homine in tali voluntate agnoscendi et volendi quidquid iudicabtur necesarium ad salutem quae est radix totius boni moralis praesupposita caritate adhuc tamen quia praecepta affirmativa non obligant ad semper propter tamen valorem et bonitatem meritoriam quae per studium sacrae scripturae scitur pervenire ex eis si fiant quando etc ea fieri non oportet et saepe in contritione saepe cogitatur de bonitate et utilitate talium quoniam alias non caderent in ymaginationem hominis ideo saepe sic studens haberet si posset secundum deum bene dispositus optima velle et meritoria valde quando non semper tenetur habere et quando alias minime ea haberet patet igitur quod tale studium pluribus modis facit ad meritum licet totum meritum bonis volitionibus debeatur quod et facit opus exterius et in hoc solvitur argumentum

Contra opus exterius aut est meritum aut non si sic et non illud meritum ergo aliud meritum similiter de demerito fornicari aut est peccatum aut non si sic et non illud peccatum quod velle fornicari ergo aliud distinctum

Concedo nec oppositum teneo quia cum ex eadem causa est peccatum ex qua volitio interior ideo non debetur distinctum praemium pro actu exteriori nec distincta poena respectu dimitti nisi ut dictum est

de hoc loquitur magister libro 2 distinctione 42 quaerens an actus exterior et interior sint duo peccata respondet finaliter quod sunt duo peccata eadem poena punienda et pro eadem causa malitiosa

Ad 4m dubium concedendum est quod studium sacrae scripturae potest cadere sub praecepto et etiam quod omissio volendi studere in casu argumenti eset culpa moralis in omittente sine ill?ca causa contra praeceptum sibi datum et cum probatur quod non quia tunc esset tantum malum culpae sicut velle omissum esset bonum meriti

dico quod si ly tantum et quantum non?t aequalitatem ad hunc sensum aequaliter displicent deo talis omissio sicut libera positio velle oppositi placeret deo neganda est consequentia sicud bene probat argumentum in contrarium quia dei dilectio eset ita meritoria sicut eius odium esset demeritorium et tamen probatur quod aeque sit mala omissio boni debiti sicut eius positio libera foret bona dicendum quod licet magnitudo culpae omissionis sic potissimum mensurabilis per quantitatem boni omissi non tamen ex hoc sequitur quod aequetur eius malitia in genere culpae bonitati meritorie istius quod omittitur si causaretur sed sufficit quod sit sibi proportionalis ut si cetera sint paria semper maioris boni omissio quando deberet haberi peior fit quam minoris

Exemplum quia quanto substantialiter melior fuerit intellectus tanto poterit si cetera sint paria perfectiorem circa idem causare intellectionem et q communiter ex quantitate effectuum secundum ultimum potentiae ex suis causis procedentium mensuramus quantitatem virtutum in causis vel econverso et tamen non oportet quod intellectio aequetur intellectu secundum perfectionem nec effectus suae causae

Praeterea 4o saepe esset creatio bonae volitionis vel operis exterioris bona in genere meriti quando ipsius omissio in nullo esset mala in genere culpae utpote pluries quando homo non tenetur velle aut facere unum bonum factum ad quod non tunc sed alias teneretur sicud illud de velle pro amore dei mundum relinquere in tali casu sic volendo homo plurium meretur et tamen si non vult in nullo demeretur ergo multo fortius posset omissio esse modicum culpabiliter licet positio omissi esset valde meritoria

ad exemplum de visu et caecitate non est concedendum quod assumitur ymmo si visus haberet contrarium illud esset peius quam caecitas et tamen non esset peius quam visus sit bonus verbi gratia si alicuius tibi vel alterius rei sit bona naturalis conditio suaviter odorare tunc privari tali odoroe non est tantum malum negatur sicut suavis odor esset bonus sed ipsius contrarium puta fecere esset aeque malum ceteris paribus

dices omissio boni debiti haberi non est nisi privatio et tanta privatio ut ita loquar non est nisi tanti boni carentia igitur similiter tanta omissio non est nisi tanti boni debiti vel nati haberi carentia igitur videtur tanta omissio in suo genere quantum est illud cuius est omissio in genere suo igitur causa gravis culpa est culpabilis omissio quam magnum meritum foret boni omissi meritoria causatio

dicendum quod licet privatio et similiter omissio ad unum modum loquendi sanctorum de ipsis penitus nihil fit et ideo omissio ad vim vocis nec sic tanta vel tanta tamen conceptum modo loquendi nec ab illo vero intellectu recedendo potest bene concedi quod scienter non facere quod fieri deberet est tanta omissio quanti boni est omissio quia unversaliter non est aliud ad bonum intellectum dicere omissionem esse tantam nisi dicere quod tantum bonum debet fieri et nihil eius fit Sed tunc neganda est ulterior consequentia tanta est omissio quantum bonum omittitur ergo est ita gravius culpa quantum bonum quod omittitur foret meritorium unde non est idem omissionem aliquam non esse tantam vel tantam omissionem et esse causa grave vel tam offensivam culpam

ad aliam probationem cum assumitur quod nisi omissio sic ita gravius culpa sicut bonum omissum est meritorium aequaliter peccaret qui minus bonum debitum omitteret et qui magis sacer patet quod non sequitur sufficit enim ad hoc vitandum quod si cetera sint paria omissio sic ita mala sicud positio omissi bona prout ly tantum et quantum novant proportionalem non aequalitatem

ad anselmum videtur prima facie posset dici quod tam bona semper vel melior iuxta modum loquendi anselmi est res quam mala eius eius corruptio sed argumentum non sunt hanc sed quasi conversam huius nam hoc nihil faceret ad propositum

Sed haec responsio non est ad intellectionem anselmi quia sicud in 14 capitulo dicit illam ita 15 approbat conversam ubi bozo in principio c arguit sic si causa malum est christum occidere quam bona est vita est eius etc Ecce quam plane fiunt discipulus ex prior magistri conversam eius et ex hoc potest evidenter argui contra iam dicta quia ly tam et quam ad mentem anselmi non tantum notant proportionem sed aequalitatem alioquin priori habita et supposita nullo modo haberet supponi ex eius veritate veritas converse

aliter igitur est dicendum quod ista auctoritas optime facit ad iam dicta quia anselmus non loquitur ibi de bono aliquo et eius privatione sed de bono aliquo et eius corruptione genero autem et corruptio sunt contraria et non solum privatiae opposita et de contrariis istam concessi si cetera sint paria sicu quod ita malum est odire deum ceteris paribus sicut bonum est diligere deum sic etiam de velle studere et nolle studere et ista etc in casu anselmi et bozanis causa demeritorium velle christum occidere quam meritum est velle eius vitam vel ipsam diligere

Tria alia dubia sequentia solventur in proxima quaestione

ad argumentum principale bene concedo quod finis immediatus et proximus studii est scire quaedam et quaedam credere et illam raitonem quae arguit quod non est solum credere concedo tamen dato quod sic adhuc concederem quod studium tale esset meritorium quia et mala credita imminere tinieus meritorie et voluntarie cavemus et bona credita debere retribui bene agentibus alliciunt ad meritorie agendum et tamen summitur quod non est in libera potestate nostra credere illud assumptum tenent aliqui sed alias ipsum discutiam et negabo Sed ad propositum etiam ipso dato neganda est consequentia licet enim tunc in casu credere non esset novum et distinctum meritum id est distincti praemiii meritum a praemio debito bonis volitionibus tunc habitis tamen adhuc esset meritorium id est natum esse meritum unde quantumcumque non possem non credere deum esse summe amabilem habitis quibusdam evidentis ad illud credderem ad hoc possem eum diligere libere super omnia vel omittere et sic de similibus si aliud non obstaret

Et per idem patet ad aliam partem argumenti quod si scire sit finis proximus huius studii hoc non obstat quin sic meritorium studeus cum quia esset ad finem bonum tum quia esset contemplativa occu?o et saepe faceret occurrere amabilia et meritorie appetibilia et similiter meritorie cavenda et fugienda tum quia si esset multum praeservatum a vagatione mentis circa inutilia et cum probatur quod non quia tunc eius finis esset malus quia scientia inflat

dicendum quod scientia ad quam inquirendam incitat caritas et quam adeptam regit caritas non inflat sed aedificat unde glossa super illum primi ad corinthios scientia si sola est inflat id est in superioribus extollit et addit habente non inflantem scientiam addite scientiae caritatem et utilis erit personae enim in utilis est scientia cum caritate utilis est hic ibi breviter dici potest quod sicut de virtutibus quocumque potest quis superbie et tamen personae natae sunt facere ad virtuose uniendum ista de scientia sua tamquam de obiecto potest quis superbie sed ad hanc superbiam non inclinat per se per modum quo habitus vel forma inclinat ad actum ad quem ordinatur sed solum per modum obiecti et occasionaliter si non sic caritas reprimens

Item licet scientia haec nata sic aliquantulum inflare quatenus occurrit per modum oppobiecti nobilitatis subiectum tamen multo amplius directe agit ad humanitatem quatenus ostendit quam necessaria est humilitas et periculosa superbia et quatenus facit quod homo seipsam et propriam miseriam cognoscit secus est de aliis sanctis humanis quae et modo quo hoc natae sunt in superbiam extollere et etiam ex vanitate istorum quae sciuntur ideo dicit glossa cum comparando hanc scientiam ad alias et incyciclatur augustinus mellius est scire infirmitatem nostram quam nullas rerum laudabilior est enim mens cui nota est infirmitas sua quam quae ea non respecta syderum viam scu?atur et terrarum fundamenta et colorum fastitia sed meliores sunt qui huic scientiae praeponunt nosse seipsos quam scientiam qui apponit apponit dolorem peregrinationis ex desiderio patriae et conditioris hic ibi