Quaestio 2

Secundo pro complemento distinctiori materiae tactae in dubiis nondum solutis, quaero utrum studium sacrae scripturae impositum alicui in foro poenitentiae pro satisfactione omissionis contrariae sit meritorium vitae aeternae.

Videtur quod non, quia non magis meritorium nec aeque nec minus quam in alio ex caritate aequali studente in omnibus aliis paribus non habente satisfacere pro peccato secundum argumenta quinque dubii primae quaestionis.

Contra, nisi studium huius sic impositum sit meritorium, non expedit poenitenti quod aliquod bonum opus sibi in foro poenitentiae iniungatur, cuius oppositum de facto docet ecclesia et facit. Consequentia probatur quia nulli sibi expedit sibi imponi unde opera sua bona quae essent alias meritoria fiant non meritoria.

In hac quaestione, primo discutienda est veritas quaestionis. Secundo solvere sextum dubium primae quaestionis quod improbat veritatem hic tenendam. Tertio solvetur septimum dubium ibidem positum super similiter impugnat eandem veritatem

Ad quaestionem inconcusse tenendum est quod si vere poenitenti imponatur in foro poenitentiali pro satisfactione peccati sui quod studeat, et ille sibi impositum ex caritate, exequatur quod talis in ista executione meretur praemium vitae aeternae

Tum quia omnis actus bonus viatoris ex caritate procedens est sicut meritorius: sive ille actus sit amor dei super omnia propter se, vel sui aut proximi propter deum, vel actus exterior ex tali amore illatus. Igitur cum ex supposito talis ex caritate exequitur sibi iniunctum sua talis executio erit meritoria vitae aeternae. etc.

Tum quia implens illud ad quod tenetur sicut debet in hoc meretur praemium vitae aeternae. Sed studens sic facit illud ad quod tenetur et sicut debet ergo etc.

Tum tertio, quia si non, hoc non esset nisi quia ipse sufficienter praemiaretur in relaxatione poenae quae tali restat hic per tales actus satisfactorios redimenda vel in purgatorio solvenda. Sed hoc non est verum quia non esset expediens compensatio nec etiam conveniens summae dei misericordiae erga vere poenitentes quod pro redimenda poena intensive vel extensive finita amitteret praemium vitae aeternae quantumlibet parvum intensive; immo talem poenam plenarie persolvere esset incomparabiliter minus malum quam amittere tantum bonum ergo etc

Tum quarto quia vere poenitens de peccatis suis et faciens bonum opus ex caritate ex capide suo proprio et sponte sine tali impositione meretur praemium. Sed obedientia poenitentialis et gratia sacramenti adveniens tali operi vel ipsum praeveniens ipsius bonitatem meritoriam si cetera sint paria non videtur minuere sed augere. Ergo vere poenitens et sibi impositum ex caritate exequens non solum merebitur sed etiam plus merebitur quam si alias ex proprio capite faceret opus tale.

Concedo ergo quod implens ex caritate opus satisfactorium sibi impositum in foro poenitentiae meretur praemium aeternum.

Sed contra hoc potest argui sic opus tale bonum sufficientissime compensatur in remissione poenae debitae pro mortali, igitur -- si per ipsum satisfaciat pro tali poena -- ulterius ei non debetur praemium. Consequentia patet quia iustitia non plus requirit ad proportionem nisi quod opus bonum sufficientissime praemietur. Antecedens probo sic: quia poena debita pro mortali habet ad gradum aliquem praemii vitae aeternae finitam proportionem, sic scilicet quod ipsa non est in infinitum minus mala quam illud sic bonum, sed finite solum. Dupletur igitur talis poena vel vel quadrupletur et ita deinceps secundum intensionem secundum quod potuerint exigere mortalia graviora vel similia frequentata, et ex parte alia subdupletur praemium dandum et subquadrupletur, et sic deinceps donec sic sibi correspondeant poena ad quam deveneretur et gradus habitudinis ad quem stabitur quod ita mala vel peior sic poena ista et aeque odibilis vel odibilior sicut gradus illae beatitudinis est bonus et amabilis. Totum hoc possibile est ut videtur satis esse notum supposito primo assumpto de proportione finita inter primo sumpta quod suppositum satis videtur evidens hoc toto facto ita bonum erit illi vel melius qui peccando mortaliter meruit poenam ad quam perventum est quae vocetur a ab illa liberari sicut esset sibi bonum si nulla poena esset sibi debita in gradu illius beatitudinis qui vocetur b ad quem statur praemiari igitur illi operi bono satisfactorio cui alias praecise secundum divinam iustitiam deberetur gradus b beatitudinis sufficientissime compensatur et retribuitur si remissio poenae a debite pro mortali vel mortalibus sibi fiat quia sicut tactum est bene aeque bene aut melius secum agitur liberando eum a poena a si sibi deberetur sicut fieret dando sibi praemium b si sibi poena nulla huius deberetur

Praeterea faciant sortes et plato actiones meritorias similes es et sic ita quod sortes prius fecerit peccatum cui tanta poena et tum gravis debetur sicut praemium platoni pro suo actu vel sibi ipsi deberetur si non peccasset et sit poena debita sortes a tunc sic tam utile esset sorti non habere a sicut platoni habere b praemium sibi debitum igitur sicut plato sufficienter praemiatur si debetur sibi b ita sortes si absolvatur ab a assumptum probatur quasi ut prius quia tam malum est sorti habere a quam bonum est platoni habere b et tam bonum est sorti absolvi ab a quam bonum malum est sibi habere a sicud patet de se ergo tam bonum est sorti absolvi ab a quam bonum est platoni habere b igitur absolutio ab a est compensatio sufficiens pro suo merito cum suum meritum ex posito sit aequale merito platonis quo meretur b

Si concedatur conclusio quod bene potest esse quod aliquis existens in caritate habeat operationem meritoriam quae sit solum satisfaciens et ei non debetur propter hoc praemium aliquod in vita aeterna secundum intensionem Sed bene vivabit quod citius pertingat ad gradum beatitudinis alias sibi debitum quam sine illo merito pertingeret

Istud non potest stare quia ex hoc sequeretur quod aliquis tot bona opera et meritoria existens in caritate operans posset facere sicut unquam fecit petrus vel paulus et tamen secundum legem ordinatam non plus habere de praemio quam infans noviter baptizatus et statim decedens quod non videtur dandum consequentia patet posito quod a principio quo cepit habere usum rationis et liberi arbitrii incepisset mortaliter peccare et continue in mortali permansisset et totiens et tam graviter talia recreasset quod omnia merita sua a tempore quo incepit poenitere quousque ad instans mortis suae vix aequarentur in bonoquaritur malitiae peccatorum suorum et gravitati et poene sibi debite tunc enim omnia bona opera esse possent secundum istam responsionem praecise satisfactoria et nullius gradus beatitudinis lucrativa

Sed forte concedetur conclusio quia aliter vilissimus peccator et cadellissimus latro et hominum interemptor et breviter per totam vitam suam sceleratissimus peccator in primo poenitens in ultimo instanti quo in vita sua haberet usum liberi arbitrii ita remisse quo posset sufficere ad salutem foret in caelo gloriosior quam unus beatus innocens qui numquam deum in minimo offendisset quod quibusdam forte non videtur conveniens divinae iustitiae ordinatae consequentiam probo quia iste remississimus gradus poenitentiae sufficit ad salutem ex quo foret in habente caritatem quia aliter non esset sufficiens esset meritorius alicuius gradus beatitudinis nisi obstaret quod praecise esset satisfactorius et qua ratione unus bonus actus et alias meritorius praemii in patria posset secundum legem ordinatam esse praecise satisfactorius sicut minima ista contritio pari ratione et quilibet alius donec esset plenariae satisfactum

Sed nec hoc stare potest primo quia secundum legem dei ordinatam statim cum habetur minima contritio post peccata quantumcumque multa et gravia ex quo nullus actus est contritio et poenitentia etiam minima ad salutem sufficiens si esset dare minamamminimam nisi habeatur caritas et gratia iustificans non debetur sic contritio vel poenitenti poena nisi temporalis et finita in vita hac solvenda vel in purgatorio nulla autem poena finita finita intensive et extensive est ita mala est et ita secundum rectam rationem odibilis sicut gradus beatitudinis aeternae esset bonum commodi et in desiderabile igitur pro nullo actu meritorio proveniente ex gratia est sufficiens compensatio sue praemium absolvi a pena quantumcumque gravi absque collatione alicuius gradus beatitudinis pro eodem

praeterea omnis actus poenitendi qui est vera contritio est dignus aliquo gradu beatitudinis quia omnis sufficienter poenitens est dignus praemio aeterno et posset poni casus in quo vere poenitens nihil differret secundum statum meriti vel demeriti per aliquid quod in eius libera naturali potestate sic ab existente in culpa mortali nisi per talem actum verae contritionis poenitentiae ille qui fuisset sceleratissimus peccator secundum casum praecedentis argumenti in Responsione cum ponatur habere aliquem gradum vere contritionis iste esset meritorius beatitudinis sed in omni vere poenitente sicut patet ex 4o sententiarum in materia de poenitentia et in decretis per auctoritates sanctorum reminiscunt omnia merita quae unquam fuerunt viva igitur in tali reminiscit plenarie meritum gratiae baptismalis quale et quantum sibi debebatur quando erat parvulus noviter baptizatus et simul cum hoc ut est probatum habet nunc meritum proprium ex usu liberi arbitrii poenitendo igitur tali debetur maior gloria quam infanti noviter baptizato

Et si hoc sequitur quod non est inconveniens immo veritas firmiter tenenda quod unus talis moriens foret in caelo gloriosior quam si decessisset parvulus innocens noviter baptizatus quod concedo non nego enim tamen quin unus paganus posset sic conteri de peccatis sufficienter ad salutem et tamen ita remissae quod si moriatur habebit minus praemium quam debetur puero noviter baptizato

praeterea non minus iustemisericorditer agit deus cum electis qui peccaverunt mortaliter sed postea poenitentes in bono finaliter permanserunt quam cum reprobis et dampnatis qui aliquando meruerunt sed post peccantes mortaliter inlet in illis peccatis sine poenitentia finaliter decesserunt sed dampnatos pro peccatis suis de quibus numquam poenitent puniunt aeternaliter et pro meritis praecedentibus prius dignos vita aeterna vel non praemiat vel solum temporaliter igitur econtra electos pro meritis ali quibus post facto non cadunt peccando mortaliter praemiat aeternaliter et solum temporaliter punit pro peccatis praecedentibus ista merita igitur nulla actio meritoria a qua non cadit per culpam mortalem sufficienter recompensatur per absolutionem a poena restante et hoc est concedendum sicut prius

Sed hoc supposito est dubium ulterius utrum opus satisfactionum sic ita praemiandum in caelo sicut si simul cum hoc quod essent meritorium non essent satisfactio pro peccato aliquo et hoc ceteris omnibus paribus sicut tangunt argumenta dubii principalis

Et hic primo videtur mihi tenendum quod nulla actio meritoria est minus meritoria praemii aeterni ex hoc praecise quod est satisfactio vel redemptio poena peccato debite quod habeo pro eodem licet contrarium tenuerint aliquid valentes

pro hac conclusione et contra tenentes oppositum arguo primo quia sicut ultimo praeargutum est deus tunc plus puniret electos pro peccatis quam praemiaret apparet malos pro bonis actibus cum meritum in illis praecedens illa peccata pro quibus postea aeternaliter dampnabuntur non minuat eis aeternaliter poena aliquam sicut ista via contraria conclusioni positae ponit quod propter praehabita peccata moralia merita sequentia impediuntur aeternaliter ab aliquo gradu beatitudinis alias consequendo si crimina praecedentia pro alius restat satisfactio non obstarent

2o sequeretur quod non solum electos puniret plus pro peccatis quam reprobos praemiaret pro meritis aliquando habitis immo quod in infinitum plus puniret electos quia subtractio partis praemii aeterni extendit in infinitum quamcumque poena temporalem

praeterea si sic tunc indistincte et malefacient confessores in ponentes poenientibus in satisfactionem opera devotionis et meritoria vitae aeternae quia hoc tolleret partem praemii debiti illi merito immo potius esset talibus confessis consulendum quod talia opera facerent praecise ad placendum deo et ad merendum beatitudinem et quod pro peccatis praeteritis satisfacere usque ad purgatorium exspectarent et hoc s?per propter idem quia videlicet incomparabiliter peius est car?e aliquo gradu beatitudine aeternae quantumcumque parvo quam quantumcumque magnam poenam persolu?ere temporalem sed illud consequens est falsum et contra consuetudinem confessorum qui solent aliquam certam imponere poenam et cum hoc addere quod omnia bona quae facient sint eis in remissionem peccatorum et hoc est confessoribus consultum per hostiensem tractantem materiam de pena poenitentia

praeterea sicut supra supra contra aliam Responsionem deus semper misericordius agit nobiscum quam mereamur si vere poenitentes scimus immo ita benigne et misericorditer sicut communis iustitia permittit sed benignius et minus et cum iustissime ageret nobiscum si totam poenam temporalem nobis debitam in purgatorio solveremus ita quod nihil nobis decresceret de praemio vitae aeternae quam quod aliquid nobis ibi decresceret pro recompensatione poenae alicuius temporalis debite remittendae ergo sua misericordia non permittit diminui de praemio vitae aeternae pro relaxatione facienda talis poenae

Sed his omnibus forte Respondebitur quod nulla iustitia exigit pro actu minus laudabili debita praemium aequale sed dato quod cetera omnia sint paria reatus poenae et obligatio ad tantam poenam solvendam et ad tamdiu carendum beatitudine est circumstantia quae reddit actum alias aeque bonum minus meritorium simpliciter et simpliciter minus laudabilem unde non videntur eius facta ita acceptabilia regi qui adhuc dignus est excludi a palatio et detineri in duro carcere sicut eius qui actu estius dignus regi assistere et ideo non mirum quod non solvetur pro tali actu meritorio cui adhuc debetur carcere purgatorii et exclusio a conspectu dei aequale praemium sicut illi qui esset dignus statim deo assistere et non taliter cruciari

Sed contra sicut supra acceptatum est et notum theologis in prima contritione et culpae mortalis remissione reducitur poenitens ad gradum perfectum gratiae ponatur igitur quod gradus nunc poenitentis et cui restat solvenda poena magna in purgatorio sic ita magnus sicut gradus caritatis illius qui nihil habet solvere de poena purgatorii nec redimere tunc probo quod opera bona et bona velle utriusque sint aeque bona et aeque laudabilia apud deum quia mercitum proportionatur gratiae merentis sic scilicet quod quanto quis habet maiorem gratiam tanto sunt opera eius si ex aequali conatu procedant et sic de aliis conditionibus magis meritoria apud dem sed per positum ille habens poenam solvere et redimere habet tantam gratiam sicut alius qui non indiget redimere poenam talem igitur bona opera eius aequalia per omnia sunt aeque meritoria maior patet quia quanto aliquis est alio melior tanto sunt eius opera aequalia gratiora et acceptabilia et per consequens magis meritoria et aeque bonorum opera aequalia aeque meritoria sed quanto quis habet maiorem gratiam tanto est melior et si aequalem aeque bonus unde augustinus in enchiridion capitulo 83 et idem suis 96 "caritas in quocumque maior est tanto melior est in quo est" Similiter super illud ad corinthios 13 "si tradidero corpus meum ita ut ardeam" glossa "bona inquit opera non ex quantitate sui sed ex caritate plus vel minus proficit"

Ad hoc etiam est ratio quia gratia ideo dicitur gratia quia ex hoc quod quis habet eam est deo gratiosus nec est aliquis secundum legem communem magis alio vel minus gratiosus alio vel gratus nisi propter proportionaliter ad quantitatem gratiae sibi datae igitur quicumque aequales habent gratias gratuitas seu caritates quae non differunt apud me eo aeque sunt deo cari et gratiosi sed aeque gratiosus aequaliter operans aequaliter placet et meretur apud eum apud quem est aeque carus et gratiosus isti autem de quibus est sermo per positum habent aequales gratias igitur

nec valet exemplum ductum in contrarium quia si rex non quia offensus ad hoc sed solum ut iustitiam expelleret pro offensa praeterita plenarie remissa quo ad offensam faceret sibi carissimum ad tempus in carcere detineri non sequitur nec oportet quin bona facta et laudabilia istius quem ad hoc vult in carcere detineri sicut si sic sibi aeque carus sicut unus sibi assistens vel carior aeque grata sicut qui astat ei Immo aliter sequeretur quod aliquod opus bonum et meritorium factum ab habente centuplam culpam gratiam respectu alterius omnibus aliis paribus praeter obligationem illam esset minus meritorium quam aequale opus bonum et meritorium factum ab habente gratiam praecise sub centuplam quod non videtur concedendum consequentia patet quia si obligari ad poenam temporalem praedictam ceteris omnibus paribus reddat actum bonum minus laudabilem obligatio ad poenam maiorem redderet eum ad hoc minus laudabilem alias obligatio ad partem excessus poenae non redderet actum minus laudabilem et pari ratione nec pars aequam poenae et tunc inevitabiliter ad poenam tantam finitam posset ligari quod sequeretur proposita conclusio vel quod aliquis obligatus ad maiorem poenam talem ceteris paribus habebit omnem actum aeque laudabilem sicut alius obligatus ad minorem vel sicut ipsemet habebit quando alia pars poenae suae in qua ipsa est maior persolvetur et hoc fuit iam proximo improbatum

Ex praecedenti negativa scilicet quod nulla actio meritoria est minus meritoria ex hoc quod simul est satisfactio et ex affirmativa data ad principale dubium quod actio satisfactoria ex caritate procedens est meritoria praemii aeterni sequitur haec affirmativa quod cuilibet actioni satisfactioriae meritoriae debetur tantum praemium vel maius quam simili actioni in ipsomet vel in alio ubi non esset simul satisfactio et poenae redemptio quae tamen sit aeque bona per omnia hoc ex praecepto quod ipsa non est satisfactio et satis iam est haec probata

Sed contra hoc argui potest sicut supra argutum est contra unam Responsionem improbatam quod si sortes et plato habentes aequalem gratiam faciant actiones similes in omnibus excepto haec quod actio sortis simul sit satisfactoria tunc si nihilominus aequale sibi debetur de praemio in caelo et simul remissio poenae debitae pro peccato sequitur quod deus pro merito aequali plus praemiat peccantes si poeniteant quam non peccantes ceteris paribus quod videtur inconveniens

praeterea sequitur ut videtur quod peccatum sortis remanet impunitum quia sortes non plus punitur quam plato plato autem non omnino punitur sicut non demeruit igitur nec sortes omnino non punitur pro peccato suo

Istis forte diceretur quod virtute sacramenti quod subiit poenitens et virtute obedientiae est quo ad redemptionem poenae actus bonus poenitentis melior est quam istius qui ex motu proprio faceret talem actum vel alio quovis modo

sed illud non videtur posse stare primo quia haec Responsio recedit a casu posito quod omnia alia sint paria nisi quod unus habeat satisfacere et aliter non hoc autem non potest contigere nisi sicut unus facit ex obedientia et alter et si uni apponitur gratia sacramentalis et alteri si unus credat se culpabilem et intendit satisfacere et poenam suam redimere et alter oportet igitur ad salvandum omnia paria quod omnia concurrentia in obiectis et circumstantiis essentialibus sint similia et aequalia praeter hoc solum quod uni est et in totum dimissum alteri non saepe enim confitentur homines et subiciunt se sacramentis poenitentiae postquam alias confessi sunt et postquam totum est dimissum tini?tes ne restet aliquid et ne alias ita rite confessi fuerint et ut deberent et ut maiorem recipiant gratiam in exercitio sacramenti circa se Obediat igitur et recipiat sacramentalem gratiam qui nihil debet de poena sicut alter qui debet et nihil tunc dicitur argumentis

prima virtute sacramenti non fit ille melior quam prius nisi quatenus virtute sacramenti infunditur sibi nova gratia vel augetur praecedens praecedens aigetur vel quatenus attritio sua fit contritio vel actus bonus meritorius et per consequens non virtute sacramenti tantum sicut etiam virtute meriti crescit sua gratia

Ex omnibus istis simul iunctis nihil est iste melior qua prius si prius erat in gratia nisi pro quanto et in tanto quanto habet maiorem gratiam sicut supra per augustinum probatur capiatur igitur alius qui numquam peccavit cuius gratia tanta sic per omnia sicut gratia alterius ex omnibus illis causis collecta ergo si ille secundum habeat obedientiam aut praeceptum dei vel praelati sui aequivalens ad meliorandum actum bonum et meritorium similem sicut est praecepit confessoris in foro poenitentiae non videtur rationabile quin plenissime sit suus actus aeque meritorius sicut actus similis vel aequalis huius poenitentis igitur non videtur quod iam dicta evasio satisfaciat quin deus et plus praemiet peccatorem ceteris ">paribus ubi simpliciter et minus praemiat innocentem si actioni suae meritoriae per omnia simili ad propositum et aequali tantum tribuat praemium in caelo et simul cum hoc poenam ultra illi qui peccaverat relaxabit

praeterea si actus sit poenitentis melioratur ex illis circumstantiis quas ponit Responsio ita quod nec ex aequali gratia aliquando nec ex aequali obedientia aliunde reddatur actus similis et aequalis in illo qui numquam peccat mortaliter ita meritorius sicut est ille tunc sequitur primo quod cum actui meliori debeatur plus de praemio si iste sic subdens se sacramento et obediens secundum veritatem non haberet satisfacere quia iam totum erat dimissum licet de hoc timeret et hoc non sciret sequitur quod plus sibi daretur de praemio alio quam prius quando habuit satisfacere et per consequens quam actui aequali innocentis quia prius dum ille habuit satisfacere ponebatur mereri praemium in caelo aequale et tunc sequitur conclusio quod cum omnia bona opera quae homo est futurus in vita sua possint sibi iniungi in satisfactionem ut praetactum est contra unam Responsionem improbatam sequitur quod per omnia bona opera sua ex illa hora qua secundum veritatem satisfecisset pro poena et crederet tamen quod non sunt omnia bona opera tali magis meritoria beatitudinis et alterius boni dandi sibi quam innocentis operantis aequaliter quod valde videtur absurdum quia tunc expediret fuisse peccatorem ex quo innocens non potest tali per actus bonos alias aequales aequi pari

praeterea ut sit communius poenitentes ex privata affectione commodi proprii seu potius vitandi incommodum proprium poenam scilicet sensus vel dampni quam meruerunt faciunt illa quae ipsis inponuntur et nollent ista facere si illam possent aliter evadere immo multum de involuntario ostendunt in admittendo talem vel talem actionem satisfactoriam igitur non videntur moti ad talia facienda tantum ex amore dei et zelo iustitiae exequendae sicut illi in quibus amore dei et desiderium patriae vel zelus iustitiae ut vitare valeant peccata et offensam divinam sponte faciunt talia vel gaudent talia inponi sibi ab illis quibus habent obedire utet per hoc plus deo placeant ergo ut communiter non plus merentur ex sequentes opera satisfactoria ex iniuncto foro poenitententia quam alii similia sponte operantes

praeterea casus potest poni in quo stat tota difficultas et tamen in illo dicta evasio non habet locum utpote dato quod aliquis vere poeniteret de moralibus extra omnem habitationem fidelium ubi nulla esset oportunitas confessoris nec sacramenti poenitentiae et tamen ut deum placaret de offensa et ut redimeret poenam quam meruit voluntarie se affligeret per ieiuna et alia opera satisfactoria et alter innocens similiter se affligeret ad placendum deo et ut melius cavere possit deum offensam et peccata et sic habuit inde aequiparantur actus boni in istis et si primus non haberet satisfacere actus eorum essent totaliter aequalis beatitudinis meritorii modo aut est actus unius satisfactio et alterius non quaerendum in casu posito an actus satsifactoriae de poena sic simul cum hoc aequalis beatitudinis meritorius et tunc dupliciter praemiatur et plus quam innocens pro bono opere aequali vel minus et hoc contra conclusiones probatas

aliter forte Respondebitur ad rationem contra ultimam conclusionem iuxta illa quae dicta sunt in solutione 3ii principalis praecedentis quaestionis quod opera satisfactoria sit iniuncta cuiusmodi sunt ieiunare orare dare eleemosynam etc huius non sunt de satisfactoria vel meritoria sed per aliud tantum ex hoc scilicet quod procedunt ex voluntate informata caritate qua ipsa vult implere iniunctum vel non iniunctum sed assumptum voluntarie tale opus nec addit tale opus iniunctum aliquid meriti super volitiones sicut nec aliud factum extrinsecus addit aliquam malitiam vel bonitatem super volitiones interiores et earum bonitates Et secundum hoc ad primum argumentum diceretur quod deus non praemiat sortem et platonem inaequaliter pro meritis praecise aequalibus quia licet opera exteriora eorum sint aequalia tamen praemiat sortem de remissione poenae sibi debitae praecise pro opere exteriori iniuncto sicut pro actu obedientiae quo vult implere iniunctum ad redimendam poenam sua et non pro solo actu vera non ex culpa sua quae meruit maculantur turpitudinis meretur quod tacat dives non plus facit pro ipso quam pro facto modo suo sed ex bono facto suo quod aequaliter placuit deitati in eo sicut in quo meruit bonum sibi utilius quam alteri per hoc exemplum non usquequam simile sicut praecedens Aliud exemplum est de in dubg?entia 7e partis poenae debite concessa a propter ex thesauro ecclesiae vel sufficientia mortis christi propter bonum opus aliquod similem in duobus quorum uni plus in centupulo restat de poena quam altera solvenda Si iste faceat illud opus plus in centuplo valebit sibi quam alteri et tamen iste non hicertur istum valorem ex peccato suo sed potius ex bono opere suo et merito mortis christi Alio modo videtur in posse dici probabiliter quod sicut in priori Responsione praemium aeternum aequale per omnia debetur utrique qui habet vel non habet satis de poena si omnia alia paria sunt sed ultra hoc valet bonum opus huius habenti satisfactoriae de poena ad istius poenae mitigationem vel redemptionem sic valet alteri eorum qui non habet solvere poenam pro peccato suo ad aliquod aliud bonum temporale puta sanitatem multiplicationem temporalium vel preservationem specialiorem a malo vel aliquid huius sed prior Responsio est certior apud me de actibus ergo praecise gratuitis et caritativis patet quid dicendum sicut est omnis actus bonus ex affectione illius ti?e sola praeveniente sicut eest dilectio dei gratuita super omnia in cuiuscumque alterius praecise propter eum sed de actibus hic modi quos ille saepe habet quid habet satisfactoriam de poena centupli debita mortali ex sola affectione commodi qua ex amore naturali praevato respectu sui vult facere aliqua opera hic inflicta sibi iniuncta et alia ut evadat poenam sicud sibi debitam vel necareat com?o beatitudinis per idem non ex amore gratuito dei sicut quilibet naturaliter appetit scire et sicut omnes homines volunt esse beati illud quae virum ardentissimo amore appetunt dicunt augustinus 13 de civitate capitulo 9 Constat aut quod non omnes appetunt sicut beatitudinem ex amore gratuito dei propter se quia multi peru appetit sic volendi sic ferre et eius executione qualem habet alter et ex aequali caritate et dei amore sic ista talem enim actum interiorem volendi facere ex iniuncto pro satisfactione non habet innocens qui sit se vel firmiter credit se non incurrisse mortale aliquod vel qui novit omnem poenam sibi dimissam alias pro talibus dedentem sibi

Et per idem ad 2m quod sortes plus punitur quam plato quia sortes quia propter culpam suam praecedentem iam obligatur ad actum obedientiae quo vult implere iniunctum non sic plato et est magna poena et punitio ex culpa sua necessitari ad aliquid ad quod alius vel non necessitatur vel non ex culpa sua sed praecise ad meritum suum

Sed haec responsio non evadit rationem primam contra priorem Responsionem quia in isto casu ita credit se unus ex culpa sua obligari ad talem volitionem implendum iniunctum sicut alter et per consequens ita aequaliter puniretur unus sicut alius

et si dicas quod immo vere obligari ex culpa sua ad tale velle respectu iniuncti est poenalius quam credere se sic obligari

contra constat quod poena sensus maior non est hic in vita ista si certa sint utrobique paria nec in futuro erit maior poena sensus ex quo ille qui vere obligatur satisfacit nec est maior poena dampni si utrique in caelo pro tali bono actu aequaliter praemiabitur igitur nullo modo plus saltem in isto casu punitur sortes qui mortaliter peccavit et non satisfacit quam ille qui non mortaliter peccavit et tamen credidit sic peccasse vel qui realiter reaniritur sic peccaverit et totum per bona opera alia vel aliquorum preces dimissum est sibi sed credit vel timet quod non

Et praeterea redit difficultas ubi actiones vere sunt satisfactoriae apud deum et ad hoc acceptantur et cum non fiunt sic ex iniuncto et tamen in illis est aeque dubium sicut primo an illis debeatur aequale praemium in caelo sicut si simul non essent satisfactiones

Ideo aliter videtur posse dici sicut nunc scribit unus doctor modernus corrigens responsionem suam aliam contra quam supra ponitur illa conclusio negativa dico inquit sine praeiudicio melioris sententiae quod actio meritoria satisfactoria semper est aequalis meriti respectu praemii in caelo sicut actio non satisfactoria cum eisdem circumstantiis praecise exceptis cum circumstantis quae sunt sibi necessaria ad hoc quod est satisfactoria magis tamen secundum eum est acceptando deo quantum ad remissionem poenae debitae propter circumstantiam unam quam habet et nulla non satisfactoria habet illam quia scilicet fit voluntarie pro recompensatione poenae pro peccato sibi debitae cui circumstantiae non debetur praemium aliquod aeternum sed sola remissio poenae

contra haec responsio non respondet de bonis operibus habentis satisfacere non ex intentione satisfaciendi de poena debita sed placendi deo vel alia bona et caritativa intentione factis et tamen pie credendum est quod talia bona opera poenam etiam dim?unt etiam quando non intenditur

Item arguo sic omnis circumstantia ex qua redditur actus caritativus redditur meritorius praemii aeterni Sed ex hac conditione vel circumstantia quo quis per bonum actum suum si cetera sicut paria vult redimere poenam suam redditur actus talis caritativum et magis caritativus quam praecise haec circumstantia tolleretur ergo haec circumstantia reddit actum in aliis aequae bonum cum uno alio actu 3o meliorem probatio minoris illa circumstantia ad quam caritas vel dilectio nobis praecepta specialiter inclinat vel obligat reddit si assit actui magis caritativum quam si ipsa deesset ceteris omnibus uniformiter se habentibus si esset possibile sed talis circumstantia actus boni est velle redimere poenam suam in purgatorio quia non minus in hoc tenetur vel ex caritate inclinatur ad hoc respectu proprie personae quam summe potus deum teneri me tenetur diligere quam respectu personae proximi sed valde caritativum est velle orando vel missas celebrando vel quovis alio modo licito redimere proximum a poena in purgatorio debita sancta enim et salubris est cogitatio pro definitis exorare etc 2 enchiridion 12 igitur meritorium est illud ferre pro seipso

praeterea omne illud cuius omissio libera esset demeritoria esset in habente caritatem libera positio meritoria sed scito ab habente caritatem et obligato ad poenam gravem solvendam sensus vel dampni quae forte gravior est pro tam diutina carentia dilecti sui et proprie beatificae delectionis et commodi quod sine omni diminutione praemii alias habendi per suum bonum ex hoc solo apposito quod vellet etiam eum esset satisfactorium ipse esset satisfactio omissio huius circumstantia esset demeritoria ad minus venialiter igitur voluntaria positio stante eadem scientia esset meritoria et minorem probo quod non minus in hoc tenetur sibi quam alteri sed si alium posset ita faciliter liberare et nollet peccare contra instinctum caritatis similiter respectu sui

Aliter igitur Respondeo licet sit multum difficile plene satisfacere et dico quod poenitens de mortali cui restat poena temporalis solum nam eo ipso quo poenitet vere commutata est poena aeterna prius ei debita in temporalem et per hoc solvuntur argumenta prima inquibus probabatur quod relaxatio poenae debite pro mortali esset compensatio sufficiens illa bene concluderent si poena ad hoc debita quando vere poenitens facit talia bona opera esset poena aeterna sicut imaginantur argumenta et alias carent colore ut patet cuilibet advertenti talis inquam vere poenitens potest ad propositum triplices actus bonos facere etiam intendendo redimere poenam sibi debitam quosdam scilicet priapura et sola affectione iustitiae quosdam sola affectione commodi privati sui liciti et 3os mixtos qui simul sint affectiones commodi et iustitiae vel procedentes ex talibus et ita proportionaliter de procedentibus ex prioribus

loquendo de primis qui sunt purae affectiones iustitiae puta amores dei propter se vel aliorum pro amore dei et ad deo placendum et huius qui sunt actus purae caritativi et hoc sive habeant personam propriam sive deum pro obiecto sive proximi pro obiecto in deum pro amore tali relato de talibus actibus omnibus similibus et aequalibus in vere poenitente habente satisfacere et non habente satisfacere habentibus aequales gratias videtur mihi dicendum quod sunt aeque meritorii omnino respectu beatitudinis aeternae ut satis est superius argumentum Et tamen de talibus credodeo absque dubio quod redimunt partem poenae debitae vel aliquando totam Non est enim mihi dubium quin ille qui ieiunaret ea intentione ex amore dei principaliter motus vel potius totaliter ut expediatur a dilatione fruendi dilectio eo quod sit sibi poenale ex nimio amore dei propter se ipsum carere ipsius desiderato aspectu non est inquam in mihi dubium quin talis mereatur mitigationem poenae sibi debitae quam pro tali casu optat ab breviari nari principalius vel totaliter quia meliorem actum non videtur quis posse habere quo optet vel intendat poenam redimere quam talem igitur talis vel nullus videtur dignus poenae talis mitigatione

Sed tunc restat aliquid dicere quomodo non lucratur de peccato suo ex quo dabitur ei par gloria sicut innocenti habenti aeque bonos actus et simul cum hoc remittitur sibi poena

ubi primo dico quod innocens vel non habens poenam sibi debitam quam redimat et hoc sciens non potest rationaliter talem actum causare quo sic propter deum optet liberari a poena sibi debita et ideo recedere a casu quia tunc non sunt similes omnino immo nec eiusdem speciei actus in duobus de quibus est sermo quia ex hypothesi tunc ex quo habet obiectum alterius speciei actus illius poenitentis quam actus innocentis necessario sunt dissimiles et alterius speciei igitur vel non est hic locus illius difficultatis vel oportet quod ille de quo est sermo qui non habet satisfacere fuerit peccator vel credat se fuisset et quod satisfecerat vel alii pro eo et hoc non credat et ideo optet sibi sicut alteri remitti poenam ut citius pertingat ad dilectum motus amore dilecti propter se vel non amore sui nisi propter istum sicut alter movetur et tunc sunt in omnibus pares nisi quod uni non debetur poena sicut alteri sic enim oportet poni casum si stabit difficultas Et tunc videtur mihi dicendum vel quod talis actus valet ad multa quorum unum est praemium aeternum nisi perificantur nec valet prius uni quam alteri ad bonum aeternum aliquod in quod valet etiam ad mitigationem poenae et ad hoc valeret utrique si utrique indigeret sed si neuter indigeret neuter faceret istum effectum et si unus indiget et alter non indigenti valebit sic et alteri non sic exemplum est ad hoc in naturalibus Nam ignis vel sol rem frigidam et humidam non solum quandoque calefacit sed etiam desiccat et tamen aliam similem aeque frigidam non tamen humidam aeque calefacit sed non desiccat quia non est ibi humiditas quam corrumpat immo iam est antea optime desiccata a simili in proposito sicut patet applicare volunti

Et nota quod primus tantum quod est effectus ex his duobus ex naturae primaria institutione et statu merendi si homo non cecidisset sibi correspondisset et ita videtur gratiosum multum quod alter correspondet

Et tunc ad formam non sequitur quod poenitens talis reportet lucrum de hoc quod fuit peccator immo ex ipso patitur iacturam quod est dignus ad tempus privari dei beatifica fruitione et etiam affligi sensu nisi iuvetur specialiter sed de bono actu suo lucratur plus quam alter lucratur et illud bonum ad quod ambo sunt apti et dispositi et unum aliud ad quod lucrandum non disponitur ille qui ante satisfecit qui non habet malum a quo liberetur sicut ille habet

exemplum sint hic duo quorum unus ex culpa vel sine culpa habet turpitudinem in corpore suo vel corpus turpe alius pulchrum corpus et mereatur utrique nudus existens apud aliquem directe aequale indumentum contrario frigus instans Istud indumentum utrique valebit aequaliter contra frigus et illi qui est turpis valebit etiam ad absconsionem suae turpitudinis et tamen ille cui plus valet meritum suum apud directe dantem indumenta aequalia non ex culpa sua quae meruit maculam turpitudinis meretur quod dives nunc plus facit pro ipso quam pro sotio suo sed ex bono facto suo quod aequaliter placuit deitati in eo sicut in alio meruit bonum sibi utilius quam alteri sed hoc exemplum non est usque quamque est simile sicut praecedens

aliud exemplum est de indulgentia 7ae partis poenae debitae concessae a papa ex thesauro ecclesiae vel sufficientia mortis christi propter bonum opus aliquod simile in duobus quorum uni plus in centuplo restat de poena quam alteri solvenda su? faciat istud opus plus in centuplo valebit sibi quam alteri et tamen ille non lucratur istum valorem ex peccato suo sed potius ex bono opere suo et merito mortis christi et sicut hoc sustinetur de praedicto actu

alio modo videtur mihi posse etiam mihi posse dici probabiliter quod sicut in priori Responsione praemium aeternum aequale per omnia debetur utrique qui habet vel non habet satisfacere de poena si omnia alia sint paria Sed ultra hoc sicut valet bonum opus huius habenti satisfacere de poena ad illius poenae mitigationem vel redemptionem sic valet alteri eorum qui non habet solvere poenam pro peccato suo ad aliquod ad bonum temporale puta sanitatem vel multiplicationem temporalium vel praeservationem specialem a malo vel aliquid huius sed prior Responsio est certior apud me de actibus igitur praecise gratuitis et caritativis patet quid dicendum sicud est omnis actus bonus ex affectione t?cie sola praeveniente sicut est dilectio dei gratuita super omnia et cuiuscumque alterius praecise propter deum enim

sed de actibus 2i modi quos ille saepe habet qui habet satisfacere de poena temporali debita mortali ex sola affectione commodi qua ex amore naturali privato respectu sui vult facere aliqua opera hic afflictam sibi iniuncta vel alias ut evadat poenam sensus sibi debitam vel ne careat commodo beatitudinis per tantum tempus non ex amore gratuito dei se ex amore naturali sui sicut quilibet naturaliter appetit scire vel sicut omnes homines volunt esse beati illudque unum ardentissimo amore appetunt et propter hoc cetera quaeque appetunt dicta augustini 13 de trinitate capitulo 4 Constat autem quod non omnis appetunt sic beatitudinem ex amore gratuito dei propter se quia multi parum appetunt istam veram beatitudinem cum nihil de ea aestiment possibile nec plus deum diligant quam seipsos talis affectio mere naturalis et per consequens bonus ex genere et licitus sicut pietas m?ea naturalis etiam ad parentes talis est ex hoc quod talis est si sic cum caritate respectu sui ipsius vel etiam sine caritate respectu aliorum aestimo secundum intentionem scripturae et sanctorum mereri bona temporalia utpote redemptionem poenae temporalis debitae vel collationem aliorum donorum temporalium quia non procedunt ex caritate licet sint cum caritate ideo de se non sunt dignae praemio aeterno sed si pro eis dabitur tale praemium quando fiunt praecise ex motu naturali hoc est ex mera dei gratia non ex via iustitiae sed ex via solius divinae liberationis

Istud probo per beatum gregorium nam in homelia communi de apostolis cum descripsisset motum gratuitum caritatis dicit ille realiter caritatem habet qui et amicum diligit in deum et inimicum propter deum adducit nam sunt non nulli qui diligit proximos per affectum cogitationis et carnis quibus tamen in hac dilectione sacra eloquia non contradicunt Sed ad est quod sponte impenditur negatur aliud quod praeceptis di?ntis ex caritate debetur obedientiae hii nimirum diligunt et cum ita sublima dilectionis praemia non assequuntur quia amorem suum non spiritualiter sed corporaliter impendunt haec illae Eodem modo est multo fortius est de affectione naturali commodi respectu sui de qua per exclusionem sui contrarii loquitur apostolus 5 ad ephaesios 5 dicens "nemo enim carnem suam umquam odio habuit" De talibus igitur actibus loquendo ex quo non sunt ex iustitia digni praemio aeterno licet forte ex mera gratia permittente et non contradicente iustitia

Similiter dicendum est ut prius quod velle redimere poenam debitam pro culpa mortali non congruit illi qui sit se non habere pro tali satisfacere et ideo talis actus similis utrobique de quali est difficultas sive competit duobus talibus hominibus de qualibus est hic sermo nisi in casu prius specificando utrique crederet aequaliter sibi talem poenam restare solvendam certe tunc talis persona non ieiunaret nec faceret iniunctum nisi timeret poenam sibi imminere vel aliquid commodum privatum reportare et actus vel valeret aequaliter uni sicut alteri et si non ad redemptionem poenae saltem in aliquo bono temporali aequivalenter compensaretur secundum ultimum modum satisfaciendi conclusionem prius datam ponit de actibus primi modi de quibus supra proximo vel iuxta illud scripturae ut scis longemus in terra vel secundum priorem modum valunt illi ad redemptionem poenae quam inveniunt dispositum ad illum effectum et alteri non quia non pro tunc

de actibus 3ii modi qui habent aliquid de affectione commodi et aliquid de affectione iustitiae dico quod si in talibus de qualibus prius locutus sum sint tales actus aeque gratuiti sive aequaliter affectiones iusti tunc aequalia praemia aeterna debentur pro utriusque si non non unde si habens satisfacere partim ex amore iustitiae moveatur et quantum alter et simul cum hoc affectione commodi naturali ac privata ad seipsum a poenis liberandum et alter solum ex affectione aequali iustitiaeanimae per se loquendo tunc iste qui utroque modo movetur ad bonum actum ieiunandi caeteris paribus meliorem habet actum quia dignum praemiari praemio aeterno aequali et probabiliter hoc in temporali et tantumdem valeret tanquam meritum quantum duo distincti actus quorum alter esset aequaliter affectio iusti sicut ille et aliter aeque affectio commodi sicut ille et per consequens dupliciter valeret ad relaxationem poenae Ex iam dictis satis apparet ad omnia argumenta tam in principali ad quaestionem quam lateraliter

Quo ad articulum 2m ad quem pertinet solvere 6m dubium primae quaestionis concedendum est quod visio dei est nobis possibilis

et cum probatur quia non quia talis visio esset infinitae perfectionis neganda est contraria quia non oportet quod inter cognitiones intellectus creati respectu obiectorum sic similis proportio qualis est obiectorum inter se sicut magis declarabitur in proxima quaestione

Ad 2am probationem cum arguitur quod visio dei ab intellectu creato si daretur esset infinita quia visio obiectorum infinitorum aliorum a deo cuiuslibet distincte esset infinitae perfectionis in essendo cogitatio concedo si alia talis esset possibilis sed dico quod sola cognitio divina est talis vel esse potest concedo igitur quod talis si dare esset infinitae perfectionis sed tunc neganda est minor quod visio creaturae respectu dei esset ita perfecta sicut talis si daretur et cum probatur quod sic quia obiectum visionis creati intellectus respectu dei est tantae perfectionis vel maioris sicut forent omnia ista obiecta infinita si darentur concedendum est sed neganda est consequentia ergo visio eius est ita perfecta cognitio sicut est foret illa quae poneretur simul esse infinitorum respectu cuiuslibet illorum distincta causa huius est sicut patebit in proxima quaestione quia licet obiectum eius aequivaleat secundum perfectionem omnibus vel obiectis infinitis si darentur vel excederet ea quia tamen visio creaturae respectu dei infinitum plus deficit ab adaequatam comprehensione divinae comprehensitatis immensae quam faceret illa talis infinitorum quorum obiectorum cuiuslibet distincta si daretur a comprehensitate et cognoscibilitate suorum obiectorum ideo infinitas illius in perfectione non infert infinitatem perfectionis istius quae est respectu dei quia cetera tunc non sunt paria utrobique

Ad 3am probationem dicendum quod mediante tali visione sui appareret deus illud quod est et ita apparet bonum infinitum tum per visionem huius probatum huius ex hoc praecise quod clara dei visio est nec apparet esse bonum infinitum nec infinitum nec magnum nec parvum nam ex hoc praecise quod aliquis intellectus creatus clare videt deum non oportet quod componat aut dividat concipiendo deum esse vel non esse tale vel tale sicut nec visio albedinis est compositiva aut divisiva eius apprehensio immo ipsa est simplex existens apprehensio distincta contra ortum compositionem et divisionem eo modo quo loquitur philosophus 3o de anima "vocans aliquem actum intellectus simplicem intelligentiam et aliquem compositionem et divisionem"

verumtamen concedendum est quod habita clara dei visione potest quilibet intellectus talem habens aliunde habi non distractus nec impeditus evidenter iudicare deum esse infinitae perfectionis et sic loquendo concedo quod deus mediante clara sui visione apparet bonum infinitum id est iudicatur vel iudicari potest iudicio quod sit alius actus et possent etiam contingere quod eodem actu esse bonum infinitum sic quia alioquin stante clara dei visione posset intellectui sic videnti sicut tetigit argumentum principale non impedimento sed suis naturalibus ulterius relicto aliud a deo apparere melius et diligibilius quod non credo quia si voluntas talis diligeret proportionaliter illa visa secundum quod naturaliter iudicat de illis quae sunt bona plus diligeret quod iudicaret esse melius ergo cum stante clara dei visione nisi ipsa mediante possit evidenter iudicari deus si sic esse bonum infinitum posset aliud apparere ipsi intellectui cum hoc quod clare deum videret melius deo et per consequens rationabiliter et licite plus deo diligi quia licite potest illud plus diligi quod iudicatur rationabiliter melius esse et tum ultra omne bonum finitum possit deus facere melius et facere quod illud appareret ita bonum sicut est sequitur quod alia creatura possit intellectui deum clare videnti apparere melior nisi deus apparet bonum infinitum vel non praecise finitum

Et prima aliter non appareret omnibus beatis aeque bonus et aeque amabilis contra magistrum versus finem 4ti libri

Sed huic forte diceretur quod licet deus mediante clara sui visione intuitive appareret esse minor quam et apparet enim abstractive tantus esse quatenus est clare videnti deum et ita diligibilis et appreciabilis sicut est et ideo nulla creatura posset apparere melior quam deus clare visus nec per consequens plus appreciari vel diligi a voluntate ipsum clare videntis

Sed contra illa cognitio abstractiva qua habita clara dei visione apparet deus infinite bonus aut esset ipsamet realiter visio aut cognitio aliqua posterior naturaliter si primum hoc videtur mirabile quod eodem actu cognoscatur obiectum beatificum intuitive et abstractive et tamen imperfectius ex hoc quod intuitive quam ex hoc quod abstractive maxime cum nulla cognitio ponatur esse beatifica nisi ex hoc quod ipsa est clara dei visio si illa abstractiva ponatur esse alia ab ipsa dei visione aut igitur simplex intelligentia aut compositio et divisio si simplex intelligentia et non potest poni communis deo et aliis quia per conceptionem simplicem praeviam omni componi et divisioni communem deo et aliis non plus apparet deus esse infinitus quam alia cum nec per talem non distinctius cognoscatur quam alia oportet igitur quod ipsa sit propria simplex dei conceptio abstractiva et hoc non quia generaliter talis abstractiva simplex et propria imperfectius repraesentat obiectum cuius est quam intuitiva correspondens naturaliter sibi praevia prima omne argumentum si quod esset quod probaret deum non apparere intuitive per visionem claram eius bonum infinitum aeque probaret quod per talem abstractivam non appareret bonum infinitum

si vero ista abstractam posterior naturaliter visione ponatur compositio vel divisio seu iudicium illud non poterit poni iudicium evidens ex terminis ab illo qui cavillaret quia hoc esset ponere illud quod et maxime hoc poni non poterit dato quod per istam claram visionem quae maxime videtur debere iuvare ad tale iudicium evidens praevium omni discursui appareat deus bonum finitum vel minus bonum quam est sicut diceret cavillator Oportet igitur istam abstractivam aliam a visione qua diceretur deus apparere bonum infinitum haberi per discursum sicut modo nobis per viam investigationis discursive apparet deus esse bonum infinitum et hoc non sufficit dicere quia cum secundum dictam responsionem inponatur deus per claram visionem eius a creatura apparere solum finite bonus et minus bono quam est et per consequens ipsa non necessitaret ad tale evidens iudicium quod deus sit bonum infinitum sed potius ad iudicium oppositum cum faciat modo contrario apparere et per consequens nec aliquid ex clara dei visione naturaliter sequens necessitet ad evidens iudicium quod deus sit bonum infinitum pari ratione sequitur quod ante completum talis discursive investigationis voluntarie poterit rationabiliter et licite creatura alia plus diligi et preciari quam deus clare visus consequens est inconveniens apud me et contrariaet contra per hoc patet quia prius deductum est quod dato quod ex clara dei visione ipse appareat praecise bonum finitum tunc poterit aliud apparere melius etc et executio dictaminis ratione potest praecedere omnem culpam

dico ergo sicut prius quod licet clara dei visio licet non sit evidens iudicium quod deus est bonum infinitum quia ipsa non est iudicium vel saltem potest non esse iudicium sed simplex intelligentia solum tamne ipsa posita potest evidens iudicium haberi quod illud bonum apparens sit bonum infinitum immo peccata ipsa ut aestimo tantum facit suum obiectum apparere intensum sicut visio baculi cuius pars in aqua et pars supra facit apparere baculum esse fractus licet ipsa corporalis visio non habet iudicum de hoc et ita de similibus

Sed contra hanc conclusionem stat ratio 5 dubitationis praecedentis de incomprehensibilitate dei secundum sanctos nam dicit ambrosius super lucam quod "plenitudinem deitatis quae habitat in christo nemo mente comprehendit" Item gregorius moralia 33 libro 9 "deitatis celsitudinem quamvis elevatae videant nec virtutes angelicae comprehendunt ad idem" etiam ponitur in ca origenis 10 magna copia autoritatum idem experimentum augustini boetii hugonis damascenii

Item ad oppositum datae conclusionis potest argui per exemplum licet enim tota quantitas solis videatur oculariter sicut dei immensitas videtur ab aliquo intellectualiter non tamen sol sic visus apparet intuitive tantus quantus est igitur simpliciter potest esse de deo viso scilicet quod tota dei infinitas videatur nec tamen appareat alicui creato spiritum simpliciter infinitus intensive

praeterea taliter potest augeri visio sol quod apparebit maior quam nunc apparet et taliter minui quod apparebit minor quam nunc apparet et hoc ut videtur secundum qualibet proportionem mediam inter minimum visibile si detur vel maximum non si minimum visibile non detur ex una parte et veram quantitatem solis poterit haec proportio variari igitur non est a divina potentia negandum quin tota quantitas divinae perfectionis per aliquam visionem videatur et tamen quod non appareat intuitive infinitus intensive immo quin sicut in exemplo appareat per visionem creatam una vice maior intensive et alia vice minor et si hoc igitur semper apparebit finitae perfectionis intuitive per talem visionem haec ultima consequentia probatur quia si animae christi vel alteri creato spiritui appareret deus quandoque finitae perfectionis et quandoque per visionem eiusdem rationis insinicies infinite melior tunc alia individua eius speciei improportionalia inter se possent successive recipi in eodem quod non videtur

praeterea iuxta Responsionem ad primum argumentum sicut aliquod obiectum sic extendit visu corporalem sicut lumen solis quod tale non potest perfecte intueri et aliquod in minusnimis deficit et ideo non potest ab eo perfecte cognosci et aliquod est in medio visiovisui optime proportionatum sicut lux mediocris vel color aliquis summe sibi conveniens et temporate illuminatus ita videtur quod respectu intellectus aliquod sit obiectum sibi summe proportionatum sicut ad ipsemet forte tatte?us vel aliquod si he vel perfectius vel inperfectius eo non tenetur quod Ex hoc sic anima ut videtur vel aliquod finitum est sibi obiectum summe proportionatum ad intelligendum ut scilicet tanta et talis appareat tantum et tale quantum in quale est sed deus distincta infinite a tali illa proportione optima igitur in infinitum apparet minor intuitive quam est

praeterea quantitas luminosa infinita secundum extensionem si infinite distaret ab oculo appareret sibi finita ergo pari ratione possibile quod obiectum infinitum appareat intuitive finitum

Item potest probari per experientiam nam caecutiens iudicat colorem vel lucem intuitive sibi apparentem esse remissiorem quam sit vel quam iudicet bene videns ergo cum omnis acucies cuiuslibet creati intellectus respectu acuciei divini intellectus cui summe proportionatur ut obiectum deitas ipsa sequitur quod nullus intellectus creatus iudicabit illud quod a solo visu intellectuali infinitae acuciei est comprehensibile tantae perfectionis esse ex tali intuitione quantae est

Ad primum istorum dicendum quod cum hoc quod intellectus creatus habita clara dei visione iudicat evidenter illa mediante deum esse infinite bonum et infinitae perfectionis bene stat quod deus sit incomprehensibilis cuilibet creato intellectui quia ipsi sancti deum esse incomprehensibilem intelligunt et quod a nobis intellectu creato sed a solo intellectu increato ita perfecte est intelligibilis sicut ipse est secundum naturam suam intelligibilis ad hunc intellectum quod nulla creata cognitio sit ita perfecte dei cognitio sicut deus cognoscibilis est

tunc patet ad argumentum in contrarium procedit enim ab in sufficienti licet enim nulla creatura ita perfecta cognitione possit cognosci ab intellectu creato sicut ipsa est intelligibilis est infinita intelligibilis tamen ipsa est ab aliquo creato intellectu vel creato comprehensibilis quia ita perfecte ab huius intellectu intelligibilis sicut ipsum est ens ita quod intellectio creata alica possit esse vel sit ita perfect cognitio illius sicud ipsum est ens vel perfectum intelligibile et secundum naturam suam vel magis proprie loquendo ex natura sua intelligibilis licet enim musca ita perfecte possit intelligi a deo sicut dicas modificando per adverbium ipsam cognitior et talis modum cognitionis tamen non est concedendum quod musca ex natura sua sit ita perfecte cognoscibilis sicut deus modificando per adverbium ipsam muscae cognoscente et hoc non est aliud dicere nisi dicere muscam non esse ita perfectum cognoscibile sicut aliud est perfecte illius cognoscibile cognitio omnis igitur intellectus qui ita perfecte cognoscit obiectum sicut aliud ipsum ex natura sua est cognoscibile et non solum ex natura intellectus cognoscentis talis vel talis omnis inquam intellectus sic videns intelligens comprehendit illud quia secundum opinionem sanctorum et secundum veritatem nihil est magis intelligibile quam ipsum sit ens sicut nihil est magis Risibile quam ipsum sit homo nam hoc ipsum quod deo intelligibile sine verum quod pro eodem habeo ad unum sensum huius termini verum ita est passio entis vel illius quod potest esse ens sicut Risibile hominis igitur nihil ergo est plus intelligibile quam ipsum sit homo quam homo ens vel esse possit

contra quodlibet aliud a deo est finite ens et tamen infinite intelligibile ergo aliud a deo est plus intelligibile quam sit ens

dicendum quod si ly infinite in secunda propositione notat magnitudinem intellectus falsa est si notat magnitudinem cognitionis vel perfectionem modi cognitionis qua ipsum est cognoscibile potest concedi cum quodlibet sit a deo cognoscibile qui nihil finite cognoscit sed quodlibet infinite et ad hunc intellectum concedenda est conclusio illata sic enim quolibet aliud a deo perfectus potest cognosci quam ipsum sit ens Ex hoc patet verbis aliis quam prius quid sit deum comprehendi ab intellectu aliquo vel aliud obiectum ab intellectu aliter non quando ipsum ita perfecte cognoscitur a tali intellectu sicut ipsum est ens intellige ita perfecte vel cognoscit secundum optimam adaequationem et proportionem non secundum aequalitatem ita quod cognitio sit ita perfecta res sicut est oppositum suum quod deus a nullo intellectu nisi a suo ita perfecte cognoscitur quam perfecte deus est ens nec etiam ita perfecte ponit aliquo intellectu cognosci ideo a solo divino intellectu est deus comprehensibilis

Ad 2m contra est neganda tamen quia non est simile ad propositum de finito et infinito tamen quia dato per impossibile quia sol esset infinitus extensive ad huc non esset simile quia non quaelibet pars istius infiniti esset sufficienter praesens oculo corporali nec alicui creato oculo mentali tota aut dei immensitas est sufficientissime praesens illi per essentiam qui valetvidet eam nec aliquid istius latet eum nec sic de corpore aliquo viso corporaliter quia non potest videri nisi erit aliqualiter opacum et tunc non videtur secundum quodlibet sui

per idem ad 3m quia non est simile de bono infinito simul sufficienter praesenti oculo mentali videntis et de solo etiam dato quod sol esset extensive infinitus

ad 4m concedendum est quod deus non potest comprehensive videri ab intellectu creato et hoc probat argumentum non aliquod appareat minus bonum intellectui creato quam increato sed tantum quod minus appareat creato quam increato ut ly minus determinet ly appareat quia minus apparet uni quam alteri et non cum ly bonum quia non minus apparet bonum uni quam alteri et breviter calculus illius medii melius argueret si bene deduceretur quod deus non esset a creatura clare visibilis quam quod visus deberet apparere minus bonum

Ad 5m dicendum quod antecedens conditionnt est conditione includente contradictionem indigeret probatione nisi supponendo quod ex impossibili sequitur quodlibet rectu dato antecedente consequentia neganda est sicut in primo et 2o argumento soluto et propter idem

ad 6m quod apud me difficilius est dicendum quod hoc est propter indispositionem argani ipsius caecutientis sed haec est causa non habet locum in proposito

contra dicta in isto articulo 2o et contra solutionem primi dubii primae quaestionis potest obici quia si deus potest apparere intellectui creato bonum infinitum aut igitur illud apparere vel visio qua sic apparet est deus ipse vel visio creata non deus ipse sicut alias a proposito ostendam et ad praesens hoc arguo per sententiam concilii vienensis positam in titulo de haereticis c ad nostrum in constitutionibus clementinis ubi quinto loco ponitur opiniooptimo quam dampnat dicentium quod anima non indiget lumine gloriae ipsum elevante ad deum videndum et eo benefice fruendum quamvis enim haec opinio non teneat sicut illa quod quaelibet intellectualis natura se ipsa similiter sit beata ut patet ibidem et per consequens non ex ea dampnata dampnetur quia scilicet non tenet hanc compulativam sicut tenet illa quod anima naturaliter sit beata et quod non indiget lumine gloriae ipsam elevare ad deum videndum et per conclusione nec ex ea sapnara sapnetur quia tamen nec opinio ibi dampnata nec aliqua alia unquam posuit ut videtur quod anima possit deum videre et eum beatifice frui sine lumine gloriae quod deus est ergo vel decretalis illa diffinit lumen gloriae aliud ab anima et a deo ad hoc requiri et demonstrabile reputo quod nullum aliud lumen requiratur et necessario nisi clara dei visio vel dilectio creata vel actus tales ad hoc quod anima viderat deum et ipso beatifice fruatur et per consequens visionem creatam vel dilectionem requiri ad hoc vel sequitur secundo quod decretalis frustra ponit istam particulam quod anima non indigeat lumine gloriae elevante ad deum videndum intra sententiam condemnatam et cum hoc non apparet scilicet quod frustra illam particulam complet ad priorem

eandem veritatem alias intendo prolixius sub illo met titulo suadere Nec potest dici quod clare videnti deum per visionem creatam appareat deus bonum et amabile infinitum creato intellectui sic videnti quia si sic cum creaturae videantur in verbo in haec sit earum cognitio intuitiva distincta contra earum cognitionem vepertinam in genere proprie sicut potest colligi ex multis capitulis beati augustinus 4 super genesim ad littera et si?ter libro 8 cum creaturae videantur in verbo a beatis et non solum sicut in lumine nec praecise sicut in imagine sicut probavit socius iste contra magistrum sententiarum et bene arguit hoc et secum idem teneo ergo oportet quod hoc sit eodem actu cognitio quo cognoscit verbum et creaturam et hoc sibi etiam concedendo quia eodem actu creato potest anima beata videri verbum et creaturam in verbo per modum alias explanandum

Sed contra hoc arguit iste socius primo sic quia tunc vel per eundem actum quo videt verbum praecise una vice potest videre creaturam aliquam alia vice et pari ratione eodem actu quo una vice videt verbum et aliquam creaturam vel aliquas sed non omnis potest alias videre quam tunc non videt quaecumque sit ita creatura vel creabilis et hoc distincte vel non eodem actu quo videt verbum praecise vel quo videt verbum et creaturam aliquam vel aliquas potest alia vice videre alias sed hoc est per actum alium et prima pars dari non potest ut arguit ille primo quia tunc ille tunc actus qui idem numero potest esse distincte cognitio cuiuslibet cognoscibilis et dei esset cognitio infinitae perfectionis sed talis non potest competere creaturae si per alium actum et alium tunc cum ex supposito communi sibi et mihi quilibet actus valent creatura in verbo sit etiam visio verbi sequitur quod vel actu secundo adveniente corrumpatur prior vel defiant esse vel quod remaneat cum secundo primum non scilicet quod cesset actus prior quia tunc actus iste non fuisset beatitudo quia secundum augustinum nec ut sibi videtur 13 de trinitate capitulo 7 de magnis vel capitulo 17 de parvis et certe idem quod ibi vult 11 de civitate capitulo 12 "nullus actus deficiens et non semper permansurus est beatitudo"

Et prima quod non sit talis successio actuum arguit per augustinum 15 de trinitate capitulo 41 et est 16 capitulus de magnis ubi dicit quod "non erunt ibi volubiles nostrae cogitationes ab aliis in alia euntes atque redeuntes sed omnem scientiam nostram uno simul aspectum videbimus" igitur visio verbi quae est cognitio beatifica non cessat esse ad successionem actus alterius quae sit similiter visio verbi nec potest dari 2m quod tales duo vel multi habeantur simul quia tunc cum uterque ex supposito sit visio verbi et per consequens beatifica cognitio cresceret eius beatitudo et hoc non videtur dandum quia tunc non esset uniformiter beatus sed quandoque magis et quandoque minus et iterum ponere ibi tot similitudines simul intellectu cum aeque possit et melius salvari per unam increatam videtur superfluum

Similiter sic haberet aliquando plures cognitiones beatificas et aliquando pauciores quod non videtur

secundo principaliter arguit sic et illud praecise ponderat quia si visio verbi esset actus distinctus a verbo tunc sequitur quod summe beatus non posset stante sua beatitudine in summo habere ita perfectam notitiam creatura aliqua in genere proprio sicut infimus beatus supposito quod tales sint aequales in substantia et naturalibus suis contra probatur sic quia ponatur quod anima christi non possit habere clariorem visionem dei quam nunc habet sicut tenet magister 3o sententiarum ut patuit in solutione primi dubii primae quaestionis et quod anima ltm aequaleis in naturalibus animae christi habeat beatitudinem infimam vel saltem longe minus claram hoc supposito vel necessario tenet dicta consequentia tenet quod est intentum vel sequitur quod duae cognitiones quarum utraque est intensissima suae speciei cuius anima christi est capax naturaliter compaterentur se simul in ipsa quod falsum videntur quia pari ratione cum duabus talibus intensissimis simul stantibus posset stare 3a intensissima et 4a et 5a et sic sine fine procedendo

et hoc iterum est contra experientiam quia una cognitio multum intensa circa aliquod delectabile multum placens vel notabiliter remittit vel totaliter suspendit et aufert cognitionem simul circa aliud simul

et iterum confirmari posset per beatum augustinum 7 super genesim ad litteram capitulo 15 ubi docet quod potentiae animae in actibus suis mutuo se impediunt ergo multo fortius actus intensus eiusdem potentiae impedit intensionem actus alterius igitur anima christi habens beatitudinem intensissimam cuius est capax si habebit cognitionem creaturae in genere proprie ita perfectam sicut potest habere anima lini sibi per ponit aequalis in naturalibus cum remissa beatitudine sua oportebit remitti beatitudinem animae christi et hoc erat probandum

praeterea augustinus 8 super genesim ad litteram capitulo 12 de magnis vel 34 de parvis ostendit quomodo deus diverseimode loquitur deus creaturis super illud genese qua die comederitis ex ligno sibi prohibito morte moriemini "si modum inquit quaerimus quomodo si locutus sit deus certissime tenere debemus deum aut per substantiam suam loqui aut per sibi subiectam creaturam sed per subiectam suam non loquitur nisi ad creandas omnes naturas spirituales utro atque intellectuales non solum creandas sed etiam illuminandas cum iam possunt capere locutionem eius qualis est in verbo eius quod in principio apud deum erat et deus erat verbum et pt?us Si igitur adam tunc erat ut posset capere illam locutionem dicitur quam mentibus angelicis per suam praebus subiectam" etc haec illae Ex hoc patet propositum ut videtur scilicet quod deus loquitur spiritibus angelicis per suam subiectam sine creatura media et hoc est quod ipsa dei subiecta sit talibus spiritibus eorum cognitio

Ad idem potest argui ex modo ponendi istius socii quia si aliquid obstaret hoc potissime videretur esse quia non posset salvari tunc quod unus beatus clarius videret quam alius sed hoc non obstat quia aeque faciliter salvabitur hoc sicut secundum magistrum quod spiritus sanctus sit gratia animae seu caritas et tamen unus est carior deo quam alius

praeterea deus est summe per illapsum praesens intelligentibus beatis et ipse est cognitio quare igitur non poterit ita bene esse tali intellectui cognitio sicut unus actus creatus qui non esset intimius ei praesens

Item quare non poterit ita bene poni verbum supplere in beatus vicem actus creati sicut vicem speciei etc

Item ex argumentis ad principale quaestionis suae si natura intellectualis creata posset videre res in verbo per actum a verbo distinctum tunc poterit noviter aliquid cognoscere in verbo per talem actum et ita poterit proficere in cognitione creaturarum Aliter enim sicut supra argutum fuit ipsa haberet actus infinitos vel actum unum infinitae perfectionis per medium consequentiae quia duo cognoscere distincte est maioris perfectionis quam unum igitur ad hoc plura distincte proportionaliter perfectius et per consequens simul infinita distincte cognoscere est infinite perfectius et si talis natura posset proficere in cognitione creaturarum ergo et in amore dei et per consequens in beatitudine consequens falsum per beatum augustinum 5 confessionum capitulo 4 ubi loquens de his quae in libris secularis sapientiae didicerat "Infelix inquit homo domine deus qui sit illa omnia te autem nescit qui vero et te et illa novit non propter illa beatificationem sed propter te solum beatus est" consequentiam arguebat socius iste quia quanto plus facit deus pro tali natura tanto plus tenetur deum diligere in dilectione consistit beatitudo quanto autem plura in verbo ostendit beato intellectui tanto plus facit pro eo ergo

praeterea videtur quod per actum beatificum si habetur necessario distincte cognoscit quodlibet distincte cognoscibile et per consequens actus est infinitae perfectionis et per consequens non est creatura sed deus Assumptum potest argui sic quia nullus actus esset beatificus nisi esset alterius a deo sicut obiecti et non videtur quod actus ad hoc quod sit beatificus plus requirat quod sit unius alterius a deo quam cuiuslibet ergo erit cuiuslibet vel nullius quod aut requiratur quod habeat aliud a deo pro obiecto quam praecise deum probatur per illud augustini 13 capitulo 7 de parvis vel de magnis loquentis de beata felicitate et quod est inquit omnino beatissimum ita semper fore certum erit sed constant quod nullus est certus quod semper est beatus nisi cognoscat aliud a deo igitur etc

praeterea aliud cognoscibile aliud a deo non potest in verbo cognosci id est per ipsum visionem verbi sicut obiecti et cum non su maior ratio de uno quam de alio ergo nullum aliud a deo est in verbo cognoscibile probatio assumpti quia se non esse bonum est cognoscibile quoddam et tamen non in verbo quia vel stante illa visione beatifica verbo et hoc includet contradictionem quod simul haberet beatificam visionem et non haberet aut non stante visione verbi et hoc non quia tunc nihil in verbo videret

Praeterea anselmus de libero arbitrio capitulo 7 quidlibet cognoscitur propria cognitione

Ad primum istorum bene concedo quod per eundem actum creatum bene potest cognosci verbum et creatura aliqua vel multae non omnes tamen distincte ideo concedo quod si una vice videret solum verbum scilicet solum deum quia non ponerem quod verbum posset videri nisi simul visis patre et spiritu sancto si alia vice deberet in verbo videri creatura hoc oportet fieri per actum alium quia actus iste apud me qui semel illud praesentat potentiae quam informat et hoc per se et non solum per accidens sicut visio albedinis est visio subiecti eius obiectum aliquod vel aliqua ipsa semper dum informabit talem potentiam obiecta eadem et praecise eadem illi repraesentabit per modum cognitionis propter causas alias assignandas Concedo etiam cum eo quod non eodem actu tali possunt omnia cognoscibilia videri distincte in verbo quia tunc sicut ipse arguit ille actus foret cognitio infinita et ideo oportet me dicere quod si quodlibet potest in verbo distincte cognoscere quod potest ibi haberi successionem talium actuum et hoc potest dupliciter poni vel quod simpliciter nulla verbi verbi visio est de communi lege illius status incorruptibilis vel quod una sola quae sit praecise verbi sit ibi perpetua sed aliae non tamen sive sic sive isto modo teneatur quia utrique modus apud me est possibilis potest dici quod numquam cessat prior actus qui est verbi visio sive solius sive verbi et simul alterius quin loco istius cessantis immediate succedat alius aequivalenter cum praecisione repraesentans verbum sicut prior et sic evaditur ista pars argumenti qua arguitur quod quandoque clarius quam alias et quandoque minus clare videt idem beatus deum idem arguitur primo per augustinum quod nulla verbi visio possit corrumpi quia ipsa non esset tunc beatitudo dico quod augustinus non illo modo describit beatitudinem sed beatum et verum est quod si unquam aliquis ibi cessaturus esset videre deum et illo frui talis non esset beatus sed ex hoc praecise quia desineret habere unum talem actum dummodo numquam esset sine aequivalenti non cessaret esse beatus sicut materia prima numquam cessat esse informata licet multae ipsius formae successive corrumpantur

ad 2am in probationem istius dicit de augustino potest multipliciter dici primo et augustinus hoc non diffinit nec assentit sed loquitur dubitative "fortassis inquit non erunt ibi volubiles nostrae cognitiones" etc et iterum statim post cum hoc fuerit si et hoc fuerit etc ecce quod profert hoc semper cum nota dubitationis

secundo quod non negat ibi successionem cogitationum sed quod "non erunt ibi volubiles nostrae cognitiones ab aliis in alia euntes atque redeuntes" et hoc est verum de illis illis cogitatis respectu quorum consistit essentialis beatitudo sicut de deitate et tribus personis aliquibus contemplandis numquam receditur eundo ad alia ut ad illas iterum in redeatur De aliis aut obiectis non potest hoc intelligi etiam dato quod non per actum creatum sed per verbum ipsum videt verbum anima beata talis ut statim probabo contra istum socium

3o dico quod auctoritas est plane contra eum tamen quia statim addit ibi augustinus quod cum hoc fuerit si hoc fuerit formata erit creatura quae formabilis fuit sed apud me est impossibile quod sit deus sit eius forma ergo hoc est per aliam rem a deo qua nunc sic formata cum sic videt et prius tantum isto modo formabilis erat

praeterea 2o est illa auctoritas contra istum socium quia secundum eum per ipsam visionem quae est ipsum verbum videt intellectus beatusi res alias et hoc est eas videre in verbo et hoc distincte quia alias cognitio matutina respectu creaturae alicuius non esset ita perfecta illius cognitio sicut ipsius cognitio vespertina cuius oppositum vult augustinus in locis praenotis super genesim ad litteram quaero igitur ab eo an per verbum bum supplens vicem cognitionis videat intellectus creatus beatus omnia alia a deo simul quod licet distinctione et aeque distinctione sicut videt in genere proprio vel non si non cum non sit alia creatura quin ita distincte possit in verbo cognosci et ita de rebus infinitis igitur est ibi icio ab aliis in alia eundo et ad priora si voluerit redeundo contra auctoritatem quia ibi est voluntas quam exprimit augustinus si videndo verbum per ipsum verbum simul videt omnia distincte ergo verbum non solum in se sed illi intellectui est cognitio infinita perfectius enim illi cognoscere in verbo duo distincte quam si praecise unum istorum ibi cognosceretur ex perfectius etiam cognoscit cognoscendo verbum et 4or alia distincte quodlibet quam si praecise cognosceret verbum et duo et ita deinceps igitur simul cognoscere verbum et infinita quodlibet distincte est infinite perfecte cognoscere et tunc quilibet intellectus creatus infinite perfecte cognosceret scilicet per verbum si enim non valet ista in ea deductio nec sua valebit qua probat per eundem actum creatum non posse a creatura simul cognosci infinita quodlibet distincte sed hoc non potest ille sustinere cum aliis suis dictis scilicet quod intellectus creatus infinite perfecte cognoscit per ipsum verbum supplens vicem actus quia ipse tenet quod unus beatus clarius videt quam alter sed ille qui infinite perfecte et clare videt sicut est de quolibet beato secundum ista nullus posset clarius et perfectius videre igitur stat auctoritas contra illum

ad 2m argumentum suum quod ipse plus ponderat nego consequentiam quia actus qui est cognitio creaturae in genere proprio est alterius speciei totaliter ab isto qui est visio verbi igitur in nullo gradu sibi repugnat nec requirit ipsum remitti non plus quam oportet lactis albedinem remitti si simul debeat esse dulce ut dictum est in Responsione ad primum dubium primae quaestionis concedo igitur sibi quod duae cognitiones intensissime alterius speciei praecipue o?torum distinctorum secundum speciem possunt simul recipi in eodem et 3es et 4or et non tot quin plures intensissime inquam in quam id est quarum nulla potest intensior naturaliter sine speciali miraculo recipi simul in illa posita non enim video hoc esse impossibilius de actualibus cognitionibus ex natura ipsam vel potentiae receptive quam de habitibus alterius speciei non enim potest anima toto habitibus secundum speciem vel tot speciebus secundum alios simul habituari quin ad hoc pluribus quare igitur foret repugnantia de actibus ex natura actuum vel potentiae non apparet

Quod autem arguitur in contrarium de experientia mihi videtur dquod difficultas in contrarium ex parta est poena peccati sicut oblino ignorantia impotentia difficultas et similes defectus huius vitae in futuro per dei gratiamauferentur Et idem responsio ad experientiam augustini

Ad 3m responsio quod deus loquitur angelis secundam suamuna substantiam et per suam substantiam illuminat eos sicut servatcreat eos et per suam sententiam dicendum quod auctoritas solvit se et ostendit quod ipsa non est ad propositum arguentis vult enim dicere quod sicut per suam substantiam sine activo aliquo medio modo creat non quod creat sive omni rei novae positione quia hoc includeret contradictionem sed quia a substantia dei quae sive omni re nova quae concauset vel conprincipiet creaturam sic sine omni alio medio quod secum conprincipante efficit illam rem in angelo tali quae est ipsa illuminatio et cognitio qua angelus cognoscit illa quae deo placuerit sibi relevare et certi etiam sive obiecto medio quod directius estet ad mentem augustini quia statim addit illis autem qui eam locutionem qualis est in verbo capere non possunt cum loquitur deus non nisi per creaturam loquitur obiectam super aut tantummodo spirituale sive in somnis sive in extasi in similitudine rerum corporalium aut etiam per ipsam corporalem dum sensibus corporis vel aliqua species apparet vel insonat aliquae voces haec illae Ecce plane vocat locutionem per creaturas quando creatura est obiectum medium alterius ducens in alterius rei notitiam sicut per voces significatas auditas concipimus res aut plus non habetur ibi ad propositum huius socii ergo cum hic ut plane patet non excludat actum medium cuius immediatum obiectum sit substantia dei sed media obiecta in verbi visione igitur non faciunt ad propositum istius nisi abutendo verbis non ad mentem augustini

praeterea si vult ire ad vim verborum advertat quod augustinus dicit quod deus loquitur per suam substantiam non autem dicit quod angelus per suam substantiam audit illum locutionem cum hoc autem facit per substantiam suam loquitur ostendendo sine omni medio ex parte sui semet ipsum stat quod creatura audiat per actum in se subiective receptum sicut cum deus per voces medias ut obiecta loquitur voces immediate ex parte obiecti audiuntur et tamen per auditionem rem distinctam in auditu receptam

Ad 4m iam probatum est quod nisi ponatur aliter quam posuerit anima beata non videt omnia distincte in verbo immo nihil distinctum a verbo et hoc distincte suscipiendo dicta sua et pari ratione per fruitionem quae deus est diliget aliud a deo distincte et tunc utrumque potest evadi quod non diligat infinite et per consequens quod plus et minus unus alio tamen multipliciter loquitur de dilectione non actuali sed habituali qui non ponit ibi habitum caritatis medium distinctum ab anima et a deo de actu autem alio plane dicit contrarium ut alii notavi ille autem potest dici carior alio illud suscipiendo qui ad clariorem cognitionem et proportionalem fruitionem pro futuro conferendam acceptatur tamen etiamcum de hoc quod magister negat habitum medium caritatis communiter non tenetur et decretalis de plano extra de sententia trinitate libro 7 ponit in baptismo aliam gratiam informantem et habeathanc vocamus caritatem oportet ergo magistrum negari in hoc ut videtur in hoc quod negat infundi creatum habitum caritatis

ad 5am dicendum quod per illapsum essentiae suae omni rei intime praesens est etiam animabus in purgatorio et de omnibus de omnibus in inferno quibus tamen propter istam praesentiam non est visio igitur illud medium parum cogitcognosciit

Ad 6m non pono usquam speciem aliquam recipi in potentia vitali quae sit praevia primo actui sed solum in medio et organis sensuum et si ponatur negatur tamen a speciem ponentibus ubi res cognoscenda est praesens animae sicut foret species talis ymmo etiam secundum eos non est simile quia nulla res praesentior est animae quam deus ipse ideo etiam falsum est quod suppleat vicem speciei respectu alicuius cognoscibilis quia nec respectu alterius nec respectu sui quia non est natus esse absens intellectu et deus et nulla nihil causant nec causare possunt frustra ita autem species respectu sui quae esset praevia omni actui frustra esset Et praeterea si quis poneret respectu alicuius obiecti intimae praesentis non plus negare haberet speciem respectu dei quam respectu sui vel actusillius aut actus aut habitus in se existentis unde pro specie facit illud apostoli 2 ad corinthios 5 "per fidem ambulamus et non per speciem" innuens quod in vita beata non solum per fidem sed etiam per speciem habeturhabebitur deus sed tantum intelligit per speciem primam ideo non est contra me qui nego species

ad 7m dicendum quod in isto amore qui praesupponit compositionem et divisionem cuius est ille de quo procedit argumentum non consistit essentialis beatitudo et beatitudines accidentales bene possunt intendi ibi et etiam remitti vel cessare quandoque et resumi

ad 8m assumptum est negandum et ad eius probationem negandum est antecedens verum est aut quod sola deitas obiective beatificat essentiali beatitudine sicut patet auctoritate augustini 5 confessionum allegata nec securitas perpetuitas est pars vel optimum huius beatitudinis sed beatitudinis congregatae ex omni parte accidentalis beatitudinis

Ad 9m potest dupliciter dici primo quod visio verbi vel etiam creaturae in verbo non componit aut dividit sed est solummodo simplex intelligentia verbi vel alterius quod in verbo videtur ideo ipsam esse beatam vel non esse beatam non est ibi visibile vel per visionem praecise cognoscibile alio modo quod magis puto verum quod deus potest bene causare visionem sui quae non solum sit visio sui vel alterius sed quae simul sit cum hoc iudicium de esse vel non esse et per consequens notitia compositiva et ultra posset dici quod talis potest in verbo videre se non esse beatum vel non habere beatificum visionem quia cum tali dei visione posset stare quod non semper esset habiturus beatitudinem et per consequens non esset beatus

verumtamen bene concedendum est quod non potest videndo verbum per istam visionem scire quodlibet ab eo cognoscibile quia non ponit scire se non videre verbum quia tunc posset scire falsum quod non est dandum

Item contra praedictam arguit quidam alius et etiam contra socium nunc recitatum specialiter in hoc quod ille auferre videtur n?e intellectuali propriam operationem circa deum et iterum in eo quod ipse videtur ponere deum esse operationem creaturae quod videtur priori dicto repugnare cum deus a creatura non procedat sicut facit operatio ab eo cuius est operatio ut videtur

Item contra me et illum simul si eodem actu videretur et creatura et non est maior ratio de una creatura quam de quamvis alia quod posset isto modo videri eodem actu quo verbum igitur ipsamet visio poterit in verbo videri et tunc sequitur quod idem actus est rectus et reflexus intensus et remissus scientia et operatio scientia et opinio quod non videtur

Item diversarum rerum diversae sunt et distinctae rationes id est cognitiones alioquin eadem cognitio posset esse affirmativa et negativa et idem tetigit prior socius ex anselmus de libero arbitrio capitulo 7 ista voluntas quae est opus instrumenti volendi causa materiae est quam multa et quam saepe volumus quae ad modum visus id est opus instrumenta videndi causa numerosus quam numerosa et quam numerose videmus haec illae

praeterea dixi quod homo potest ultra omnem gratiam habitam ultra proficere ad maiorem vel meliorem ergo cum aliqua gratia ut videtur viae possit tanta esse quod ita habita potest homo ex tunc vivere sine hoc quod peccet mortaliter vel venialiter biliter ergo aliquis viator ex gratia viatoribus communiter possibili et puris naturalibus sine speciali miraculo cavere posset omnem peccatum causa mortale quam veniale sed consequens seu apud me ut probabo et minor vera ut probavit secundus socius ergo mea maior falsa

quod minor sit vera arguebatur sic primo augustinus in libello de bono virginali non multum ante finem libri dicit non concedoconcedo cum eis qui asserunt hominem posse in hac vita sine ullo peccato vivere non continendo non contradico

Item secundum anselmum "homo potest si habet semper eam servare rectitudine" Item deus vult hominem esse sine peccato Item si non potest omnia venialia vitare aut haec impotentia provenit sibi ex culpa propria vel ex cupa aliena si ex aliena ista non foret nisi culpa originalis et hoc non quia istam purgat et excludit gratia si ex propria vel ergo illam potuit vitare et per consequens istam impotentiam si non potuit illam vitare vel evenit sibi hoc ex culpa propria vel aliena et sic processus in infinitum

praeterea ista impotentia esset poena alicuius culpae vel igitur venialis et hoc esset nimis durum dicere vel moralis et hoc non quia secundum sanctos omnis culpa moralis habita iam gratia vitari potest igitur etc

Dices quod ista inpotentia provenit ex peccato originali quod manet inrenatis quantum ad poenam licet non quantum ad culpam

contra nulla poena iuste remanet culpa deleta ut videtur illi socio Item originali solum debetur poena damni ut videtur isti

mihi videntur duae contrariae conclusiones conclusionibus huius socii tenendae prima quod eodem actu creato potest videri verbum et creatura quia sicut arguebat alius socius sancti dicunt quod creaturae ab angelis beatis videntur in verbo et non solum sicut in lumine nec sicut in imagine sicut probavit primus socius nec alio quovis modo cognitionis alterius ab omni cognitione vespertina sicut de quolibet in speciali posset argui si daretur

praeterea si quid obstaret hoc esset ut iste arguit quod tunc actus rectus et reflexus non distinguerentur ista particularis vera est quia cognitio transcendens cui subordinatur in significando hoc vocabulum ens ita est transcendens cognitio sui sicut cuiuslibet alterius et similiter cognitio vel intellectio expressa per hoc nulla intellectio ita enim ipsa est generalis cognitio huius intentionis ipsamet demonstrata sicut cuiuslibet alterius intellectionis si aut intelligat inferre universaliter quod tunc numquam aliquis actus rectus et reflexus distingueretur hoc non sequitur

praeterea si aliquid ex hoc dictum suum contrarium meae conclusioni moveret hoc videretur sicut ipse arguit quia distinctarum rerum cognoscibilium distincte sunt cognitiones sed hoc non oportet movere quia verum est iuxta auctoritate anselmi quod ut communiter tales distinctae possibiles sunt haberi sed cum hoc stat etquod verum est quod eadem cognitio potest esse distinctarum rerum non solum eadem universalis sed particularis Nam eodem actu sciendi qui est una simplex qualitas scientia ita esset sicut esse sicut significat conclusio demonstrationis causantis scientiam et etiam quod ita est sicut significant praemissae alias scientia esset ipsa manente et subiectum suum informante contingenter scientia contra aristotlem 7 metaphysicae particula 13 "non contingit inquit scientiam quandoque ignorantiam esse" igitur non videtur negandum quin deus posset facere visionem qua simul plura distincte videantur Similiter eodem actu simplici qua sit una qualitas iudicat anima beati si v?li deum non esse creaturam

Item eadem visione videt beatus quilibet 3 distinctas particulas

Item quicumque videt aliquod quantum eodem actu individualiter videt mediantem vel saltem aliquam partem licet distinctius et pari ratione aliam partem illius partis visae et sic in infinitum alioquin respiciensrecipiens ad caelum nullam partem superficialem istius visi videret et non videret ibi infinitas partes ut videtur actibus infinitis non componentibus unum igitur etc

praeterea eodem actu videt quis colorem et eius magnitudinem sive sensibile proprium et commune alioquin posset asinus de potentia dei videri per se magnitudinem nullum colorem vel lucem videndo

Item pari ratione qua plurium potest esse unica species secundum ponentes species praevias actibus pari ratione et idem actus sed secundum ponentes eas eadem species repraesentat multa quia secundum eos ut patet per doctorem communem illa quae repraesentantur per plures species in angelo species inferiori repraesentantur per pauciores in angelo superiori ut patet per 1a prima quaestione 99 articulo 33o et idem dicit ibi de cognitione quia secundum eum ibi licet idem non possit esse propria ratio plurium et similitudo adaequata et tamen si sit excellens potest idem accipi ut propria ratio diversorum

Praeterea eadem dilectione puta dilectione quae est actus utendi quo diligitur creatura propter deum diligitur tam creatura quam deus ergo pari ratione potest utrumque eodem actu cognosci

Similiter intelligentia secundum philosophum eodem actu puta substantia sua intelligit se et deum et deus etiam etc

Ad primum in contrarium quod est contra alium socium negaret forte iste socius consequentiam tunc habere circa deum actus quales nunc tum quia cognitio quae deus est esset secundum istum socium sua operatio id est sua cognitio nam modo si deus imprimeret nobis omnis actus vitales cognoscendi et diligendi ita quod non efficerentur a nobis ad hoc tamen esset operationes nostrae licet non operatae id est factae a nobis unde et ponentes intellectum virtutem solum passivam et similiter voluntatem ad hoc simul cum hoc posuerunt intelligere et velle esseomnis operationes intellectus et voluntatis

per idem patet ad 2m contra eum

Ad primum contra me aliquid concedentes creaturam posse videri in verbo per visionem creatam negarent hoc de actu ipsomet et ideo negarent consequentiam similiter potest dici ut supra argui quod aliquis actus rectus et reflexus id est sic applicati non distinguantur ut supra probavi aliquid autem distinguuntur

secunda particula arguenti inferens quod idem actus esset intensus et remissus non habet colorem est non tamen apud me inconveniens quod idem actus sit remisse cognitio unius obiecti et intense alterius sicut idem actus qui est usus respectu creaturae et quo minus diligitur creatura est etiam fruitio respectu dei et quo plus diligitur deus

Aliud quod idem actus esset scientia et opinio non habet colorem contra illos qui dicunt quod visio non est respectu alicuius obiecti nisi simplex intelligentia non autem compositio aut divisio apud me aut non est inconveniens deum posse facere aliquem actum qui respectu unius complexe apprehensibilis sit scientia et respectu alterius sit opinio

Ad 2m patet per idem quod eadem cognitio a deo factibilis potest esse cognitio affirmativa respectu unius puta quod a est b et negativa respectu alterius puta quod c non est d

Ad aliam partem de rationibus il? diversis respectu diversorum satis iam patet quid sit dicendum quod ex argumentis contra eum

secunda conclusio contra eum sit ista quod non est in potestate naturali hominis et habita gratia sine miraculo speciali quale fiebat circa beatam virginem vel simile istam vitam transire sine omni peccato hoc probo per idem veniali non nego quin possit aliquando esse sine omni peccato et hoc probo per idem quod ab eo allegatur quia licet augustinus nolit contendere contradicentes contrarium tamen sententia eius ibidem est quod non est ita sicut illi dicunt unde immediate quasi ante ista verba recitata per socium dicit ibi sic "satagentibus inquit vigilantibus quia ne peccent subreperunt qua modo ex humana fragilitate peccata quamvis parva quamvis pauca non cum nulla" haec illae

Item hoc probat augustinus ibi "sic iohannes inquit hic dixit "si dixerimus quia peccatum non habemus nosmet ipsos sedu?us et veri in nobis non est" estetiam hoc certe non illis aut illis sed christianis omnibus hoc dicitur" haec illae

Item 3o de libero arbitrio capitulo 29 "sunt inquit necessitate facta improbanda ubi vult homo recte facere et non potest nam unde sunt illae voces non quod volo facio bonum sed quod nolo malum hoc ago" et dicit ibidem plane quod de talibus non intelligit illud quod nullus peccat in eo quod vitare non potest et similiter id est retractionum capitulo 12 dicit sicut hic quod non intelligitur de peccato quod etiam est poena peccati

praeterea idem de fide ad petrum firmissime tene et nullatenus dubites etiam iustos atque sanctos homines exceptis parvulis baptizatis sine peccato hic neminem vivere

Item gregorius moralium 18 quaedam sunt peccata quae a iustis vitari possunt et sunt non nulla quae ab eis vitari non possunt et exemplificat de peccato cognitionis

Item bernardus super cantica secundum 59 quantumlibet in hoc corpore manens profeceris erras si vicia putas enormia velis nolis intra fines tuos habitat iebuse?o subiugari potest et non exterminari

praeterea magister 2o distinctione 26 capitulo illud autem recitans ibi auctoritatibus ieromium et augustinum dicit sic ecce hic ieromus dicit errorem esse si quis dicat hominem vitare peccatum non posse qui autem dicit quaedam necessitate fieri quaedam dicit non posse vitari cum igitur illud augustini dicat mihi erroris esse quod tradit aut non esse verum quod ieromus ait ad quod inquit dici potest quod augustinus secundum statum huius miseriae ad quam pertinet ignorantia et difficultas quae ex iusta dampnatione descenderunt illud credidit ubi et venialia peccata includit Ieromus vero de moralibus tantum loquitur qui unusquisque gratia illuminatus vitare valet vel de homine secundum statum liberi arbitrii ante peccatum illud dicit haec illi

Ad primum argumentum in contrarium Responsum est quod augustinus ibi et multis aliis locis tenet contrarium licet nolit ibi contendere contra contrarium asserentes

Ad 2m anselmus vult quod gratia ipsa est rectitudo illa et verum est quod illa habita semper poterit ab habente servari sed certe cum gratia bene stant venialia

Ad 3m deus vult hac voluntate signisimplici qua praecipit vel monet ne peccet non autem voluntate efficaci et consequente beneplaciti ad modum magistri libro 1o et tamen voluntati permissionis et cooperationis ad substantiam actus qui est peccatum vult hominem peccare id est permittit et facit ad substantiam actus prohibiti quam male et demeritorie causat peccantes

Ad 4m quod culpa aliena et etiam propria eo modo quod originale est culpa vere et subiective sed originaliter aliena dicit enim anselmus de conceptu virginali capitulo 26 non portant infantes peccatum adae sed suum nam aliud fuit adae propter peccatum et aliud est peccatum infantis illud enim fuit causa et sicut est effectus non est igitur illud peccatum adae et infantium qua propter cum dampnatur infans pro originali peccato non dampnatur pro peccato adae sed pro suo haec illae licet igitur gratia excludat originale quo ad culpam non tamen quo cum ad omnem poenam Et quod arguit socius contra illud quod non remanet poena iuste deleta culpa hoc est generaliter falsum de omnibus quasi poenitentibus quibus imponitur poena in foro poenitentiae culpa deleta et etiam a his multis in purgatorio culpa deleta ab ipso deo Nec etiam verum est aliud quod assumit socius alius hanc Responsionem scilicet quod originali non debetur nisi poena dampni scilicet originali non debetur nisi poena dampni sicut probari in numeris auctoritatibus immo etiam mors et multa alia sunt poena culpae ibi remanens et per idem patet ad 5

contra hoc arguit idem socius qui homo malus semper si potest vult esse potest malus et numquam facere bene ergo pari ratione homo bonus semper potest esse bonus et numquam male facere verum est quod potuit numquam male facere si in statu innocentiae mansisset sed non in statu lapsae consequentia non valet quia non est ita facile semper facere bene sicut semper male

Item naturalia inclinant ad bonum magis quam ad malum unde et peccatum ponitur esse contra naturam ergo homo semper potest vitare malum dicendum quod natura in statu primo non inclinat ad malum sed in statu miseriae iam infinita inclinat

Item homo potest declinare omne peccatum in verbo igitur et alia antecedens est notum quia ponit simile consequentia patet per iacobum quia "si quis in verbo non offendit" etc

dicendum quod difficilius est vitare peccatum cognitionis quam locutionis et tamen hoc secundum est nimis difficile vel impossibile Si quis multum debet loqui qui in multi loco non de est peccatum

pro 3o articulo quem hic prosequi esset nimis quia iam est quaestio nimis protensa pro dictis sociorum dico ad praesens in proxima quaestione seriosius Responsurus quod nec de bono increato potest voluntas creata infinite gaudere nec de malo infinite dolere sed ad argumenta in contrarium in quaestione proxima Respondebo