Quaestio 3

Secunda circa istam materiam quaero utrum cum determinata verbi praescientia stet quod futura praescita sint ad utrumlibet conscientia

et videtur quod non quia vel verbi praescientia est causa quod res praescitae fore sunt futurae vel econverso hoc ipsum quod res futurae sunt est causa divinae praescientiae si detur primum sicut videtur oportere tunc verbi praescientia videtur eveniendi necessitatem eis facere sicut arguit magister distinctione 38 capitulo 1 quia nec alia inquit futura fuissent nisi ea deus praescisset nec possunt non evenire cum deus ea praesciverit si aut inpossibile non ea evenire quia praescita sunt videtur igitur ipsa praescientia qua praescita sunt eis esse tam eveniendi et ultra igitur necessario evenient quia aliter ut arguit divina scientia falleretur sed hoc est inpossible igitur et inpossibile est ut alia non eveniant cum fuerunt sic praescita

¶ praeterea sicud prius divina praescientia est tam quod res sunt futurae igitur ipse necessario sunt futurae antecedens probatur auctoritate augustini dicentis 15 de trinitate capitulo 13 ut recitat magister ubi supra proximo "vniversas inquit augustinus creaturas spirituales creaturas et corporales non quia sunt ideo novit deus sed ideo sunt quia novit non enim nescivit quod fuerat creaturus quia igitur scivit creavit non quia creavit scivit"

¶ Item aliter probatur idem antecedens ex auctoritate augustinus 6 de trinitate capitulo 5 quae ponitur etiam ubi supra non enim inquid quae creata sunt ideo sciuntur a deo quia facta sed potius ideo facta sunt quia immutabiliter ab eo sciuntur patet igitur antecedens et consequentia probo quia tunc non provenit ex aliqua contingenti et libera causa quoa deus scit praescius futurum immo sua praescientia causaliter omnem talem contingentiam praevenit ac praecedit et si hoc deus non praescit sed contingenter et necessario et hoc nullo modo stat cum contingentia eorumdem igitur etc

¶ Si vero detur 2a pars divisionis quod quia res futurae sunt non praescit eas deus et sic possit cum verbi praescientia stare realiter contingentia sicud ponit origen super epistolam ad Romanos et ponitur distinctione 38 primi capitulo 3o non propter ea inquit aliquid erit quia id scit deus futurum sed quia futurum est ideo scitur a deo ante quam fiat si inquam illud detur hoc videtur repungnare praepoositis auctoritatibus augustini et etiam rationi sicud probat multipliciter tenet quantum videtur eodem capitulo 3 licet enim inquit res non essent futurae nisi praescirentur a deo non tamen ideo praesciuntur ideo futurae sunt si enim hoc esset tunc eius quod aeternum est aliquid existeret tam ab eo alienum et ab eo diversum et ex creaturis penderet praescientia creatoris et creatum tam esset increati haec iste

¶ 2o ad principale arguo ex opinionem et medio citheronis qui secundum augustinum 5 de trinitate capitulo 9 dia ac com? sic conatur auferre ut neget esse scientiam futurorum eamque omnibus verbis nullam esse omnino contendat vel in homine vel in deo et ita inquit augustinus dei praescientiam negat et omnem prophetiam luce clariorem conatur avertere variis ar?ationibus haec ibi et arguit secundum augustinum ibi cicero sic in liberis suis de divinatione si bi praescita sunt omnia futura hoc ordine evenient quo ventura esse praescita sunt et si hoc ordine evenient certus est orod rerum praesciti deo et si certus est ordo rerum certus est ordo causarum non enim fieri potest aliquis aliquid quod non alia efficiens causa praecesserit si autem certus est ordo causarum quo fit omne quod fit necessario inquit fiunt omnia quae fiunt quod si ita est nihil est in nostra potestate nullumque arbitrium voluntatis quod si concedemus inquit omnis humana vita subvertitur frustra leges dantur frustra obiurgationes laudes vituperationes exhortationes adhibentur neque ulla illius titia bonis praemia et malis supplicientia constituta sunt haec ille et tunc de eo infert augustinus haec igitur ne consequantur indigna et absurda et pernitiosa rebus humanis non vult esse praescientiam futurorum atque in has angustias coarcat animam religiosum ut eligat unum e duobus aut esse aliquid in nostra potestate aut esse praescientiam futuorurum quantum utrumque arbitratur esse non posse sed si alterum confirmatur colli alterum si elegerimus praescientiam futurorum colli voluntatis to arbitrium si elegerimus voluntatis arbitrium tolli praescientiam futurorum ipse itaque ut vir magnis ut doctus et vitae humanae placitum ac peritissime consulens ex hiis duobus elegit libere voluntatis arbitrium quod ut confirmaret negavit praescientiam futurorum haec iste videtur igitur quod determinata verbi praescientia non stet cum futurorum contingentia Et idem argumentum tulli istius seriose ponitur et prosequitur boetius 5 libro de consolatione capitulo 5

¶ Item ad principale boetius ibidem scilicet in de consolatione libro 5 capitulo 5 si cuncta inquit prospicit deus neque falli ullo modo potest evenire necesse est quod providentia futurorum praeviderit sed ut habitum est praecedenti quaestione deus praescit omnia futura igitur omnia futura evenire necesse est

¶ praeterea anselmus de concordia capitulo 2 dicit quod necesse est fuisse omne quod fuit et omne quod est et futurum esse quod erit et si necesse est esse quod erit futurum esse igitur omne futurum de necessitate eveniet

¶ Praeterea si verbum determinate praescit antichristum fore tunc divina essentia repraesentat antichristum fore quia non praescit aliquid nisi quod divina essentia fore repraesentat et cum essentia divina quidquid repraesentat naturaliter repraesentet et semper uniformiter sequitur quod essentia divina naturaliter repraesentat antichristum fore et si naturaliter igitur necessario et si hoc igitur antichristus necessario erit quia aliter falso repraesentaret

¶ dicetur forte quod bene verum est quod essentia divina repraesentat antichristum fore si erit sic igitur quod antichristus sit futurus sed tamen non repraesentat naturaliter antichristum fore tamquam aestimatio vel iudicium de hoc sed contingenter quavis naturaliter et necessario et semper uniformiter repraesentet divina essentia quidquid repraesentat sed discursus non valet sumendo sub hac tamquam maiore antichristum fore quia antichristum fore non est aliqua res praesens praeterita vel futura pro qualibet et aliis rebus possibilibus solum fiebat distributio in maiore et propterea ex dicta maiore et tali minore accepta sub scilicet quod essentia divina repraesentat antichristum fore concludendo quod essentia divina repraesentat naturaliter antichristum fore est fallacia fi?e d

¶ Contra hoc arguitur quia unde proveniret quod antichristum fore magis contingenter sibi ipsi repraesentet divina essentia quam antichristum et tamen antichristum naturaliter omnino sibi ipsi repraesentat

¶ Et prima essentia divina vel divina cognitio clarius tertius ac non minus determinate nec minus naturaliter repraesentat antichristum fore quam aliqua notitia creata habita de eodem sed ista qualitas creata in mente angeli qua iudicaret antichristum fore ita necessario et naturaliter repraesentat eum fore quod ipsa manente ipsa nullo modo potest hoc non repraesentare igitur multo fortius divina essentia vel divina cognitio ipsum fore immutabiliter ac necessario repraesentat

¶ 6o principaliter arguo sic omne verum de praeterito est necessariam sed deum scivisse a fore est necessariam igitur a necessario erit

¶ Praeterea propter positum possibilis in esse non accidit inpossibile sed is praescientia dei stet cum futurorum contingentia tunc deus praesciens a fore potest non praescire a fore ponatur igitur inesse et non accidet inpossibile et ita non erit inpossibile quod deus praesciens a fore non praesciat a fore consequens inpossibile igitur etc

¶ ad oppositum est augustinus 3 de libero arbitrio bene infra dicens quod sicut memoria tua non g cogit facta esse quae praeteriorum sic deus praescientia sua non cognoscit facienda quae futura sunt

¶ Praeterea eo modo potest deus praescire aliqua fore quomodo evenient quia si iudicaret est alio modo esse futura quam evenient falleretur igitur si contingit alia eveniunt praesciuntur a deo contingenter esse futura igitur dei praescientia stat cum contingentia futurorum

¶ ad idem etiam sunt augustinus boetius anselmus in passibus superius pro parte alia allegatis

¶ ad istam quaestionem patet responsio ex solutione 3ii dubii in praecedenti quaestione tractati quod sic quia eo ipso quod sunt contingenter futura et per consequens contingenter evenirent si alia scientia sic immensa sciuntur taliter esse futura igitur eius praescientia non obstat contingentiae futurorum et isto modo solvit augustinus istam difficultatem 3o de libero arbitrio quia novit futura eo modo debere evenire quo evenient et non aliter alioquin deciperetur vel decipi posset quod non est verum et ideo sicut quaedam evenient contingenter ita praescit quod contingenter evenient et tam est ut dixi praecedenti quaestione quia non ideo quia praesciuntur fore erunt sed quia erunt et dei scientia est immensa quam nullum verum latere potest ideo praesciuntur fore et istam causam satis plane ponit boetius 5 de consolatione tractat enim diffuse istam materiam in 5o capitulo et deinceps usque in finem libri ubi in capitulo 5 dicit quod necesse est quod si quis sedeat ut vera sit opinio opinantis eum sedere si quis suppositum hoc opinetur et econverso etiam necesse est quod si opinio sit vera qua iudicatur quis sedere quod ipse sedeat sed non idcirco quisque sedet quoniam vera est opinio sed potius vera est opinio quoniam quod piam sedere praecessit similiter de providentia futuris quae rebus ratiocinari oportet haec ille

¶ Eandem etiam pertractat materiam quomodo libere peccat voluntas et tamen determinate praescit eam deus peccaturam beatus augustinus multum diffuse 3o de libero arbitrio capitulo 5 6 7 8 9 10 11 12 ubi declarat et tenet quod nichil tale contingenter futurum per dei praescientiam cogitur fieri et totum quaestionem stat in hoc quod eo modo praesciuntur ab eo fore quomodo evenient et ideo si contingenter evenient illi contigentiae non obstat praescientia

¶ Restat igitur solvere dubia quaedam in argumentis principalibus tacta contra solutionem ibi datam primum dubium potest esse quod tangitur in principio argumento utrum divina scientia sic tam futuritionis realiter contingenter futurarum vel an ideo praesciat deus talia fore quia futura sunt et argumentum est pro et contra in primo argumento et quod non ideo praesciat quia futura sunt confirmari etiam potest per illud boetii 5 de consolatione capitulo 5to quam inquit inpostorum est ut aeternae praescientiae temporalium rerum eventus causa esse dicatur quid est aliud arbitrari ideo dicuntur futura praescire quoniam sunt eventura providere id est sicut ipse met in illo passum exponit procul videre quam putare quae olim acciderunt causam illius esse summe providentiae

¶ huic dubio respondet magister distinctione 38 primi capitulo 4 distinctione dicimus res futuras nullatenus causam esse praescientiae dei vel scientiae nec ideo sciti vel praesciti quia futurae vel factae sunt et consequenter respondet auctoritati origenis in contrarium dicentis non propterea aliquid erit quia illud scit deus futurum sed quia futurum est ideo scitur a deo antequam fiat nec sciretur nisi futurum esset ita ut non notetur ibi causa nisi sine qua non haec magister

¶ Sed contra istam n arguitur responsionem et bene per firaf videtur enim quod magister non recte dicat in hoc immo videtur quod ideo deus praescit alia quia ista sunt futura quia magister primo libro distintione 35 capitulo 4 ubi facit unam obiectionem contra praescientiam dei sic si nulla essent futura non esset in deo praescientia et per consequens non esset in deo essentia quia idem est essentia eius et praescientia sed possibile fuit ut nulla fuissent futura igitur possibile fuit ut in deo non esset praescientia vel essentia consequens inpossibile

¶ Respondet quod si in dicendo sic si nulla essent futura non esset in deo praescientia a hanc causam attenderis scilicet quod nulla essent substantia eius praescientiae unde ipsa possent dici praescientia vel ipse praescius quod utrumque dicitur semper futura verus est intellectus haec ibi ubi plane dicit quod praescientia vel praescius dicuntur de deo semper futura igitur propter hoc quod alia sunt futura illa sunt praescita

¶ praeterea ista nomina praescientia et praescius dicta de deo inportant responsionem expressam de futuro igitur ad hoc quod ista nomina de aliquo dicantur vere oportet necessario praesupponere alia esse futura ratione quorum dicuntur de eo de quo dicuntur sicut ad hoc quod sciat aliqua esse praesentia praesupponitur ista esse haec patet supra per boetium dicentem supra quod non idcirco quisque sedet quoniam vera est opinio qua estimatur sedere sed potius vera est opinio quoniam quempiam sedere praecessit unde plane patet in simili quod rem esse est aliquo modo prius quam cognoscere illam esse unde videtur quod ideo praescit deus futura quia ista sunt futura quod negat magister primo libro distinctione 38 quia si ita esset dicit magister tunc eius quod est aeternum aliquid esset tam et ex creaturis penderet praescientia creatoris et creatura tam esset increati haec magister

¶ Responsio inquit firaf et dico deo vi vocis quod praescientia dei eset causa quare res sunt futurae et ulterius inquit dico de vi vocis quod ideo deus praescit alia quia ista futura sunt quia propter hoc quod res sunt futurae dicuntur de deo isit termini praescientia et praescius sicut dicit magister distinctione 35 ut allegatum est sed magister inquit negat hoc distinctione 38 ad modum intelligendi suum ita scilicet quod li quia importat causam respectu scientiae dei quae scientia est st sua praescientia ista quod ipse habet talem modum loquendi deus praescit aliqua quia ista sunt futura hoc est deus est scientia illud per quam praescit aliqua futura propter hic quia illa sunt futura quae scientia dei est praescientia ita quod rem esse futuram non solum sic tam quare praescit deus rem sed etiam quare scit rem et quare est scientia quae secundum veritatem praescit rem fore et secundum istum modum intelligendi est haec falsa deus ideo praescit aliqua quia ista sint futura licet de vi vocis et secundum modum significandi apud nos sic ista propositio vera unde ad huius confirmationem quod bene in hoc dicat ille facit illud quod addit magister plane si autem ex ea ratione illud dicis quia scilicet si nulla essent futura non esset praescientia vel non esset deus praescientius etc quod non sic in eo scientia qua praescit futura vel quod ipse non sic deus qui est futurorum praescius falsa esset intelligentia haec magister similiter inquit magister ibidem et ille locutiones determinande sunt potuit non esse praescientia dei vel potuit deus non esse praescius et potuit deus non praescire aliqua id est potuerit esse ut nulla futura subiecta essent eius scientiae et ita non posset dici praescius vel praescire vel eius scientia praescientia non esse tamen ipse minus esset vel eius scientia

¶ dicendum est igitur sicut praecedenti quaestione quod deus non praecise ex natura sui determinatur ut sic scientia quod aliquid aliud sic fuerit vel futurum sic sed oportet necessario ad hoc quod deus sciat aliquid vel estimet esse fuisset vel fore illud secundum veritatem esse fuisse vel fore

¶ Est igitur hoc ipsum quod res aliqua erit non causa divinae scientiae vel praescientiae sicut nec divinitatis sed concausa necessario requisita cum immensitate illius scientiae ut alia concausa ut ista loquor ad hoc ut ipa sic praescientia quod res contingenter futura erit et sic intelligendae sunt aut communitates pro et contra

¶ dices augustinus dicit plus scilicet quod creaturas non quia sunt novit deus sed ideo sunt qui novit eas

¶ Responsio quod ad litteram sicud sonant verba divina notitia est causa una effectiva etiam qualiter res sic vel existentiae realiter quia nisi novisse t nulla tenus producere potuisset econtra autem non ideo novit deus quia res sunt quia earum existentia nichil penitus fuit ad notitiam dei quia si res iste numquam fuissent nec futurae etiam excitissent nihilominus novisset eas deus sicut et omnia possibila quae numquam fuerunt nec sunt nec erunt sed toto hoc stat quod hoc ipsum quod res sunt vel erunt est causa requisita m et quodammodo praesupposita ad hoc quod deus sciat res esse vel forte non quidem causa scientiae vel praescientiae divinae sed una de causis requisitis ad hoc quod immensa dei et scientia sic scientia quia talia sunt vel praescientia quod talia erunt

¶ Sed quaero aut istam determinationem necessario sequitur determinatio creatae voluntatis vel consequitur vel non si sic igitur ista naturaliter agit voluntas creata sicud quaecumque causa naturalis quia sicut voluntate divina existente determinata ad unum oppositorum non est in potestate causae naturalis cuiuscumque non coagere et etiam ipsa non determinata non coagit tam naturalis illa voluntate divina existente determinata respectu alicuius actus libere producibilis vel non libere a voluntate creata voluntas enim haberet in sua libera potestate non coagere et per consequens nullus actus voluntatis creatae esset sibi inputandus si aut determinationem divinae voluntatis non necessario sequitur determinatio voluntatis creatae nec sequetur tunc ad faciendum utrum effectus ponetur vel non ponetur non sufficit determinatio voluntatis divinae sed oportet scire determinationem voluntatis creatae creata autem voluntas non est forte ad hoc determinata vel saltem ab aeterno fuit determinata igitur per nullam talem determinationem voluntatis divinae vel creatae habuit ab aeterno certam praescientiam omnium futurorum

¶ ad primum istorum neganda est maior quia hic quod posset divina voluntas adhuc numquam fuisse determinata ad agendum a pro b tempore non tollit quin de facto fuerit ab aeterno immutabiliter ad hoc determinata et ideo possibilitas ad oppositum non tollit certam scientiam propositi divini sed totum arguit possibilitatem quod non fuit aeternaliter sic praescitum aut sic praevolitum

¶ ulterius tamen dico ut supra quod si daretur per inpossibile quod divina voluntas numquam fuisset determinata ad agendum a pro b tempore nec ad non agendum a pro b tempore non plus quam voluntas nostra sic tunc determinata quid aget vel quid non aget hinc ad x annos eo tamen ipso quod pro b tempore a agere libere et contingenter vel non tunc agetur libere et contingenter et solum continget pro tunc alterum et non ambo nec neutrum deus propter immensitatem scientiae suae est nunc pro tunc certissimus quid agetur ut prius declaratum est

¶ ad 2m dicendum quod in illo medio tangitur principalis difficultas totius materiae de praedestinatione quia praedesitinare aliquem non est nisi deum velle salvare et ivtam aeternam determinare si veele conferre et media necessaria ad eandem igitur sicud deus non potest numquam incipere velle determinate salvare etc ita nec potest eum incipere praedestinare igitur quemlibet praedestinatum aeternaliter determinate praedestinavit igitur ut videtur non potest modo numquam eum praedestinasse

¶ Respondeo igitur ad utrumque sicut respondet scotus ad istud de praedestinatione libro 1 distinctione 40 ad primum argumentum principale quaestione sua de praedestinatione dicit enim et bene quod argumentum procedat ex falsa ymaginatione tamen ymaginatio potest iuvare ac manuducere quodammodo intellectum ad intelligendum veritatem in hoc puncto si enim ymaginaretur deum per inpossibile ad hoc non determinasse voluntatem suam ad alteram partem sed quasi ad hoc deliberare an velit illum praedestinari an non bene posset intellectus noster capere quod contingenter ipsum praedestinaret vel non praedestinaret sicut patet in actibus vel actu voluntatis nostrae sed quia semper recurrius ad actum praedestinandi voluntatis divinae quas praeteritum ideo quasi concipiums libertatem in voluntate ista ad actum praedestinadi quasi iam sic positus contingenter a dei voluntate sed ista inquit ymaginatio falsa est illud enim nunc aeternitatis in quo divina voluntas libere se determinat ad salvandum istum semper praesens est sed ita inquit concipiendum est de voluntate divina seu eius volitione ut est huius obiecti sicud si per inpossibile masto nunc inciperet deus sic libere velle et hoc quia ita libere potest deus in nunc aeternitatis velle quod vult sicud si alia nihil esset eius voluntas determinata haec iste in sententia et hoc idem dat magister secundum quosdam ex quibus et ille est ut supra dixi distinctione 40 primi capitulo 4

¶ dices quod sicut ab aeterno deus potuit istum non praedestinare ita et modo potest eum non praedestinasse dicendum est igitur quod deus ipse contingenter est volitio quod iste salvabitur et contingenter determinate tamen vult istum salvari et ita contingenter nunc sicut ab aeterno quia nihil potest plus nec minus est mundo nunc quam tunc nec tunc quam nucn quare non ad hoc materia contingenter velit istum salvari quem contingenter ab aeterno voluti sed si hoc voluisset volitione cuius non necessario esset esse volitio quod iste salvaretur per illum modum quo creatae volitiones non possunt suis subiectis inhaerendo non esse volitiones eorum respectu quorum sunt huius volitiones esset hoc inpossible unde si creatura aliquid in praeterito voluit fore inpossibile est quin sic voluerit secus de deo

¶ dices forte quod quando alia opposita sic se habent quod inpossibile est omnia successiva verificari de eodem cuiuscumque convenit vere unum eorum inpossibile est sibi convenire reliquum sed praedestinatum esse et dampnari sunt huius respectu eiusdem quia inpossibile est quod aliquis sit primo praedestinatus et tamen quod post dampnetur vel econverso igitur inpossibile est quod aliquis cui convenit quod sit praedestinatus dampnetur vel econtra similiter omne immutabile est necessariam sed divina praedestinatio est immutabilis et quilibet etiam immutabiliter est praedestinatus igitur divina praedestinatio est necessaria et quilibet praedestinatus necessario est nullus igitur talis potest non salvari

¶ dicendum est quod secundum veritatem quilibet viator praedestinatus posset dampnari absolute loquendo sum non praedestinari in sensu diviso loquendo si aliquis istam reputet distingendam isto modo quod non est verum secundum veritatem posset enim deus libere tali non conferre vitam aeternam ymmo nulli tali necessario convert vitam aeternam igitur in potestate divinae voluntatis contingenter libera est tales quoslibet salvare

¶ ad primam igitur instantiam in contrarium dicendum quod maior falsa est in casu loquendo de talibus oppositis quae respiciunt futura contingentia et talia opposita sunt ista praedestinari praesciri dampnandum esse salvandum esse dicit tamen okam quod in creaturis non potest simile inveniri

¶ verumptamen in contrarium argui potest de veritate et falsitate respectu huius propositionis sortes curret cras non enim possunt hodie ista opposita successive verificari de hac propositione et tamen ista propositio hodie vera potest hodie esset flasa vel econtra similiter fuisse futurum et non fuisse futurum sunt opposita possibilia creaturis convenire nec possunt sibi invicem succedere circa idem et tamen aliquid quod fuit futurum puta anima antichristi potest non fuisse futurum et econtra

¶ ad 2am instantiam dicendum quod maior in forma qua ponitur vera est quod omne scilicet immutabile est necessariam quia subiectum non supponit nisi pro deo tantum et concedendum est quod divina praedestinatio si sumatur pro volitione praedestinantis est immutabilis si autem passive accipiatur pro persona praedestinati vel pro bonis gloriae vel gratiae tali personae praeparatus non est verum quod huius sint immutabilia si vero maior poneretur in forma tali in qua debite sumeretur sub sicud hic fit quod omnis praedestinatus est immutabiliter praedestinatus ut pote si sic diceretur nullus immutabiliter aliqualis potest non esse talis sed omnis praedestinatus est huius quia omnis praedestinatus est immutabiliter praedestinatus igitur nullus praedestinatus potest non esse praedestinatus

¶ dicendum quod maior est falsa in casu si aliquale sumat ista large quod etiam se extendat ad qualificationes seu denominationes sumptibiles ab hiis quae contingenter evenient in futuro et sic sumitur sub in proposito igitur Exemplum multae sunt propositiones de futuro quae quamvis possunt indifferenter esse verae vel falsae tamen non possunt esse vere postquam fuerunt falsae ita quod successivae prius vere et post false nec econverso sicud ista antichristus fuit futurus et sic de similibus

¶ ad 3m argumentum superius factum contra principalem responsionem

¶ ad 2m dubium principale de indeterminatione voluntatis creatae respectu illorum quae contingenter ex eius libertate provenient dicendum quod indifferentia et indeterminatio ex parte causae respectu talis contingentis futuri in nullo inpedit determinata et certam dei praescientiam quia hoc non inpedit quin alterum contradictorie significabilium determinate eveniet quodcumque sic illud et si hoc ergo infinita dei praescientia praescit illud ex superius declaratis

¶ ad 2m igitur argumentum principale patet ex iam dictis in solutione 2i dubii iam tractati concedendum est enim quod ubi aliquid praescitur fore est ibi praescitus et deo notus aliquis certus ordo causarum vel alia una causa sufficiens respectu talis contingenter futuri iste tamen erit ordo contingenter futurus et ideo etiam contingenter scitur illud fore de quo est sermo et ideo non concluditur necessitas eventus talium sicut cycero aestimabat unde et augustinus ibidem capitulo 10 isti tullio respondens nos inquit adversus istos sacrilegos ausus etiam deum dicimus omnia scire antequam fiant et voluntate nos facere quidquid a nobis non nisi volentimus fieri sentimus et novius et tunc ad formam argumenti quod ciceronis non est inquid augustinus consequens ut si deus certus est omnium ordo causarum ideo nihil sit in nostra voluntatis arbitrio et hoc declarat per hoc quod ipse quippe nostrae voluntatis in causarum ordine sunt qui certus est deo eiusque praescientia continetur quoniam et humanae voluntates humanorum operum cauae sunt atque ita quoniam omnium realiter causas praescivit in eis causas etiam nostras voluntates ignorare non potuit quas nostrorum operum causas esse praescivit consequenter autem improbat cyceronem et aliter in respondet praedictae eius rationi arguit autem sic Quod os inquit negat ordinem omnium causarum esse certissimum et dei praescientiae notissimum detestamur aut enim esse deum negat quod quidam induca alterius persona in liberis de dorum natura deorum natura facere molitus est ac si esse confitetur deum quod negat praescium futurorum etiam sic nihil dicit aliud quam quod iste dixit inspiens in corde suo non est deus qui enim non est praescius omnium futurorum non est utique deus Et respondet tunc aliter quam prius argumento cyceronis distinguens conclusionem illatam vel potius de necessitate respectu operum humanorum et est in re illationis distinctio de necessitate consequentis vel consequentiae primo modo non est necessario ut omnia fiant quae libere facimus si praesciantur 2o modo necesse est si praesciantur a deo fore quod eveniant verba autem eius haec sunt capitulo XI si necessitas inquit nostra illa dicenda est quae non est in nostra potestate sed etiam si volumus efficit quod potest sicut est necessitas mortis manifestum est voluntates nostras quibus recte vel speram vivitur sub tali necessitate non esse multa enim facimus quae si nollemus non utique faceremus quod primitus pertinet ad ipsum velle nam si volumus est si nolumus non est non enim vellemus si nollemsu si aut illa diffinitur esse necessitas secundum quam divinis necesse est ut ita sic vel ita fiat semper si praesciantur futura esse nescio cur timeamus ne nobis voluntatis auferat libertatem et hoc ostendit primo de libertate convenienter vitam dei sub necessitate ponimus suppositum opposita libertati communiter dictae sed dicamus necesse esse deum semper vivere et cuncta praescire sicut nec potestas eius minuitur cum dicitur moveri fallique non posse

¶ 2o ostendit quod talis necessitas consequentiae semper non tollit libertatem proprie dictam scilicet libertatem contingentiae sic inquit cum dicimus necesse esse ut cum volumus libero velimus arguo et verum procul dubio divinis et non ideo ipsum liberum arbitrium necessitata ubitius quae admittit libertatem haec ille et iterum arguitur sic eodem capitulo XI non propterea inquit nihil est in nostra potestate quia deus scit futurum esse est in nostra potestate non enim qui hoc praescivit nihil praescivit porro si iste qui praescivit quid futurum esse in nostra voluntate non utique nihil sed aliquid praescivit profectio et illo praescitae est aliquid in nostra voluntate quo circa nullo modo cogimur ac retenta praescientia dei tollere voluntatis arbitrium aut retento voluntatis arguo deum quoque nephas est negare praescium futuorum sed utrum amplectimus utrumque fideliter confitemur

¶ 3m dubium principale potest esse propter auctoritatem et intentionem boetii quae in 3o argument principali tangitur utrum aliquid unum et idem possit necessario evenire a causa prima se ut relata sunt ad illius notitiam et contingenter a causis proximis et videtur quod sit et hoc tenent quidam ut chaton distinctione 39 primi sui et sequates eius quia et haec via videtur pro se habere boetium 5 de consolatione capitulo ultimo ponit obiectionem contra contingentiam futurorum et solvit eam si dicas inquit quid eventurum deus videt id non evenire illud ex necessitate contingere meque ad hoc nomen necessitatis astringas fatebor rem quidam solidissime veritatis respondebo namque idem futurum cum ad divinam notionem refertur necessariam cum vero in sua natura prerpenditur liberum prorsus argumentum quae videndi et paucis interpositis de hiis quae a voluntate libera proveniunt haec igitur inquit ad intuitum relata divinum necessitata fiunt per conditionem divinae notionis per se vero considerata ab absoluta naturae suae libertate non desinunt et post igitur iterum hanc iniuriam diximus haec si ad divinam notionem referantur necessitata si per se considerentur necessariis esse nexibus absoluta

¶ Ex hiis videtur vera existere opinio ante tacta sed haec opinio secundum illud quod sonat stare non potest quia tunc omnia illa quae solum deum habuerunt pro causa quod forent necessario fuissent futura antequam essent et tunc deus necessaria produxisset celum et omnes angelos quod essent erroneum contra fidem

¶ Praeterea si omnia futura ut relata ad divinam praescientiam necessaria evenirent vel ut relata ad causam primam et quod undecumque est necessariam omnibus pensatis est necessariam licet illam necessitatem non habeat a qualibet eius caua tunc absolute loquendo omnia futura simpliciter necessario evenirent quod est errorum et contra augustinum ubi supra 5 de trinitate capitulo praenotato hic enim tolleret arbitrii libertatem et per consequens meritum et demeritum et necessitaret ad inconvenientia in numera

¶ Item contra hoc est articulus parysiensis sic dicens quod "nihil contingenter eveniat considerando omnis eius causas errore" Item alius articulus dicit sic "falsum est omnia esse praeordinata a causa prima quia sit omnia evenirent de necessitate error" Item chaton contra praedictor est quaedam arguit multipliciter et hoc medium suum pondero sicut bonum quaero inquit an deus sit sic absolute determinatus quod a eveniet vel ad producendum a quod si ego velim vel voluero producere a sive non a eveniet vel solum sub hac conditione si ego voluero producere a si primum igitur a fore non sub est libere volutnati meae si 2m igitur ipse non plus producit istum effectum necessario quam ego haec ille

¶ praeterea si a foret sic necessariam relatum ad divinam motionem igitur deus necessario praescit et praevoluit a fore et si hoc igitur non potest numquam praescivisse a fore igitur cum falli non possit divina praescientia sequitur quod necessariam sic a fore vel sub forma alia breviori sequitur a secundum hanc viam praescitur fore igitur a erit antecedens necessariam quia ibi a fore solum refertur ad divinam notionem igitur consequens necessariam hoc falsum est et erroneum igitur etc

¶ praeterea quod haec non sit opinio boetii a qua sumitur haec via sed quod boetius solum ponat igitur necessitatem huius consequentiae si a praescitur a fore igitur a erit arguit ex verbis suis unde 7 capitulo arguit sic alia eveniunt libere et contingenter igitur praescientia non contingentiam ab eventibus futurorum et verba eius haec sunt plura et enim non dum fiunt subiecta oculis intuemur ut ea quae in quadrigis moderandum atque fluendis facere spectantur quadrige atque ad hunc modum cetera num igitur quicquid istorum ita fieri necessitas vlla compellit minime frustra non esset artis effectus si omnia coacta id est de necessitate moverentur quae igitur cum fiunt carent ex exeundi necessitate eadem prius quam fiant sine necessitate futura sunt quare sunt quaedam eventura quorum exitus ab omni necessitate sic absolutus nam illud quidem nullum arbitror esse dicturum quod quae nunc fiunt prius quam fierent eventura non fuerint haec igitur prius cognita liberos hanc eventus nam sicut scientia praesentium rorum nihil hiis quae fiunt in praesentia vel necessitatis imponit futurorum nihil hiis quae ventura sunt necessario importat

¶ Item c ultimo nam quae praesentia c?rnis aliam esse eis necessitate cuius addit intuitus minime quare nec divina notio nostrorum realiter proprietatem quae mutat talia quae apud se praesentia spectat qualia in tempore olim futura provenient nec realiter iudicia confundit unoque suae mentis intuitu tam necessitate quam non necessitate ventura dinoscit sicut vos cum simul ambulare in terra hominem et in caelo solem videtis quamquam simul utrumque conspectu videatis cum distinctis et hoc voluntarium et illud necessariam iudicatis ita igitur cuncta respiciens divinus intuitus qualitatem realiter minime perturbat apud se quidam praesentium id est praesentialiter cognitarum et intuitive ad conditionem vero temporis futurarum et tunc consequenter ponit primam auctoritatem pro prima opinione superius allegatam et ut respondeat illi argumento si scitur eveturum cum scientia sic vera c certa notitia necesse est illud contingere distinguit sic duae sunt et enim necessitates vera simplex veluit quod necesse est omnes homines esse morales altera conditionis ut si quem ambulare scias eum ambulare necesse est et ita intelligere quod ibi nocetur necessitas cadere super conditionalem non super rem consequentis alioquin non esset plus necessitas conditionis quam prior cuius oppositum praeexpressit et de hac necessitate conditionis quae cadit super totam conditionalem addit quod enim quisque novit id esse aliter et notum esse nequit quasi diceret haec copulativa est inpossibilis ut scilicet aliter eveniat et tamen notum sit sic evenire sed haec inquit conditio seu necessitas conditionis minime secum istam simplicitatem trahit hanc enim necessitatem non propria facit natura sed conditionis adiectio nulla enim necessitas cogit incedere voluntatem gradientem quamvis eum cum gradatur incedere necessariam sit et hoc intellige exponendo sicut prius ex hoc infert quod simul stant divina praescientia et futurorum contingentia faceret igitur inquit cuncta procul dubio quae futura deus esse praenoscit sed eorum quaedam de libero proficiscuntur arbitrio quae quamvis eveniant existendo tamen naturam propriam non amittunt quam prius quam fierent etiam non evenire potuissent et ad hoc declarandum repetiti propositum exemplum de sole oriente et homine gradiente quae inquit dum fiunt non fieri non possunt eorum tamen unum prius quam fieret necesse erat existere alterum vero minime ista inquit quae praesentia deus habet procul dubio existent sed eorum hoc quidam de realiter necessitate descendit id vero de potestate facientem et obicit contra se si in mea inquit potestate situm est mutare m propositum evacuabo providentiam cumque ista praecesserit forte numero sed consequens inpossibile quod ego valeam mutare divinam praescientiam igitur respondebo inquit propositum te quidam tuum posse flectere sed quoniam et illud te posse et an s?ias quibus ve convertas praesens providentiae veritas intuetur divinam te praescientiam non posse evitare sicuti praesentis oculi effugere non possit intuitum quamvis te in varias accusationes libera voluntate converteris

¶ Sed contra ad hoc instat ex mea inquires dispositione scientia divina mutabitur ut cum ego nunc hic nunc illud velim illa quoque noscendi vicem alterna re videatur et respondet minime inquit omne namque futurum divinus praecurrit intuitus et ad praesentiam proprie cognitionis retorquet ac revocat nec alternat ut estimas nunc hoc nunc illud praenoscendi vices sed uno ictu mutationes tuas manens praevenit atque complectitur quam comprehendi omnia visendique praescientiam non ex futurarum proventu realiter sed ex propria deus simplicitate ista fore

Ex praedictis liquet apropterissime quod praetacta opinio non est boetii sed contraria ut probavi

¶ Contra tamen iam dicta via pro illa via ad hoc potest argui in hunc modum dicit enim beatus augustinus de fide ad petrum capitulo 32 firmissime tene et nullatenus dubites nominem posse perire quem deus praedestinavit ad regnum nec quemcumque eorum quem deus non praedestinavit ad vitam vlla posse ratione salvari

¶ Item in libro suo de corruptione et gratia parum ante medium libri dicit augustinus sic quicumque in dei providentissima dispositione praedestinati sunt non dico etiam non dum renati sed etiam nondum nati iam filii dei sunt et omnino perire non possunt talibus aut cooperantur in bonum usque a deo prorsus omnia ut etiam si qui eorum deviant et exorbitant etiam hoc ipsum faciat eis proficere in bonum quia humiliores apud deum in debent atque doctores haec ille si autem praedestinati perire non possunt igitur nec quod praescitur fore potest non evenire quod est intentum

¶ ad istas auctoritates dicendum quod intelligendae sunt proferri ab augustino in sensu composito non in sensu diviso non enim vult na?ore quin aliquis qui secundum veritatem est praedestinatus possit non salvari vel quin aliquis qui est secundum veritatem praedestinatus posset perire sed quod haec est inpossibilis praedestinati aliqui peribunt et hoc verum est omnis enim praedestinatus absque dubio salvabitur quia quantumcumque aliquis cadet de facto inculpas enormes de facto per gratiam resurget et salvabitur aliter tamen posset contingere de tali sed si aliud accideret numquam iste fuisset praedestinatus sicut igitur posset ista persona quae secundum veritatem est praedestinata dampnari ita posset adhuc numquam fuisse praedestinata nec augustinus vel sanctus aliquis quantumcumque aliqui minus instructi incho?o?ta facultate aliter credant huius contrarium vult docere

¶ Ex solutione illius 3ii dubii patet responsio ad argumentum 3m principale intelligenda enim est ista auctoritas boetiis sic ut necessitas ibi expressa ex parte consequentis intelligatur cadere super totam conditionaliter et non tantum super eius consequens ut praedixi

¶ 4m dubium principale potest esse quid velit anselmus dicere cum sic dicit quod necesse est futurum esse omne quod erit respondeo breviter quod non vult dicere quod aliquod ex hiis quae dicuntur contingenter futura ex necessitate debeat evenire immo in eadem auctoritate praemittit directe huius contrarium dicens sic pariter aut verum est quia fuit et est et erit aliquid non ex necessitate et quia necesse est fuisse omne quod fuit et esse quod est et forte quod erit dico igitur quod vult dicere quod haec est necessaria posita constantia subiecti id est posito quod aliquid sic futurum erit sicut et haec est necessaria omne praeteritum fuit et omne praesens est et non vult dicere quod omne illud quod secundum veritatem est futurum necessitate erit quia praemisit ut dixi huius contrarium sed vult dicere quod haec sunt inpossibilia hoc est futurum et tamen non eveniet et tamen hoc non obstat quin possit illud quod secundum veritatem est futurum non evenire sed sicut potest non evenire ita potest numquam fuisse futurum si non dum est nec fuerit opinio autem anselmi est quod omnis propositio est necessaria in qua idem praedicatur de se ipso et hoc semper tu adiuncta constantia subiecti et per consequens haec est necessaria apud eum omne futurum erit si aliquid est futurum nisi hoc suppleretur caperet instantias regula sua haec expositio patet ex verbis anselmi ibi de sequentibus eodem capitulo nam cum dixisset quia necesse est futurum esse omne quod erit

¶ ad huius declarationem statim subdit quippe non est idem rem esse praeteritam et rem praeteritam et rem praeteritam esse praeteritam aut rem esse praesentem et rem praesentem esse praesentem aut rem esse futuram et rem futuram esse futuram sicut non est idem rem esse alba et rem albam esse albam signum enim non semper necessitate est album quia aliquando prius a quam fieret album potuit non fieri album et postquam est album potest fieri non album lignum vero album semper est necesse album esse quia nec antequam sic nec postquam est album fieri potest ut album simul sic non album et ex hoc quod ipse supponit constantiam subiecti vel quod subiectum verificari possit nunc de aliquo mediate hoc verbo est si nunc formetur huius propositio haec signans et ista erit secundum eum in proposito Eodem inquit modo res aliqua non necesse est futura quia prius quam sic fieri potest ut non sit futura rem vero futuram necesse est esse futuram quoniam futurum nequid esse simul non futurum itaque cum dicitur futurum de futuro necesse est esse quod dicitur quia futurum numquam est non futurum sicut quotiens idem dicimus de eodem cum enim dicimus quia omnis homo est homo ac si homo est homo est aut omne album esse album et si est album album est necesse est esse quod dicitur quia non potest aliquid simul esse et non esse quippe si non est necesse omne futurorum esse futurum quodam futurum non est futurum quod est inpossibile et ideo infert finaliter necesse igitur omne futurum futurum est et si est futurum est futurum et cum futurum dicitur de futuro sed necessitate sequente quae nihil esse cogit cum autem inquit futurum dicitur de re non semper res necesse est futura quamvis sit futura nam si dico cras seditio est futura in proposito non tamen necesse erit seditio potest enim fieri antequam fiat ut non fiat si est futura haec ille

¶ Ex istis enim eius verbis hic collatis ex passu illo plane patet quod ista intelligit ut superius praenotavi eandem omnino sententiam prosequitur diffuse 2o libro cur deus homo capitulo 17 post medium capituli et est passus notabilis similiter et intelligendus per omnia sicut ille et necessitatem aut de qua hic dicit quod non cogit rem esse vocat ibi necessitatem sequentem quam ibi distinguit contra necessitatem quandam aliam praecedentem et per hoc solvitur 4m argumentum principale in principio quaestionis ubi notandum quod semper quaeestio coniungit vniversalem praesentem idem de se cum conditionali quasi utrumque habeat pro eodem

¶ 5m principale potest esse quod tangitur in argumento principali utrum si verbum dei repraesentet naturaliter vel contingenter antichristum fore et est dicendum quod tamquam apprehensio seu per modum apprehensionis naturaliter repraesentat antichristum fore per modum autem scientiae seu iudicii et assensus contingenter repraesentat antichristum fore et non necessario naturaliter tamen et necessario repraesentat per modum scientiae seu iudicii quod erit si erit secundum veritatem ad hunc intellectum quod ex natura divinae scientiae est quod non potest esse quod antichristus sic futurus quoniam ipsa sic praescientia seu certum iudicium quod sit erit unde pro ista dubitatione solvenda dicit firaf notandum esse quomodo divina essentia cognoscit res et repraesentat pro quo dico inquit quod essentia est ?ai? sive rationalis species vel ydea cuiuslibet rei creatae vel creandae sicut dicit et declarat augustinus 83 quaestionibus quaestione 45 et 6 de trinitate capitulo 27 declarat idem sic scilicet quod divina essentia repraesentat quantumcumque rem creatam vel creabilem distincte secundum illud quod est in sua specie et non solum sic sed etiam eandem rem diversimode repraesentat proportionaliter enim sicut intentiones creatae repraesentant eandem rem diversimode aliquae enim magis universaliter et aliquae uno modo et aliquae alio sic dico quod essentia divina repraesentat res et supplet sibi ipsi incognoscendo vicem omnem talium realiter distinctarum et secundum hoc ipsa essentia divina dicitur esse realiter distincte unde augustinus ubi supra quaestione 45 dicit quod omnia ratione sunt condita nec eadem homo qua equus hic enim absurdum est sed singula propriis sunt creata rationibus vult dicere quod essentia divina distincte et diversimode repraesentat diversa et se habet simpliciter in cognoscendo et repraesentando sicut diverse intentiones sive rationes diversarum rerum vel eiusdem rei se habent in repraesentando apud intellectum creatum unde 8 de trinitate capitulo 27 dicit quod "verbum divinum est ars plena omnium rationum viventium" etc volens expresse dicere quod verbum repraesentat modis omnibus quibus rationes creatae possunt repraesentare et si non modo petitur simili et unico hoc declarato dico quod rationes vel species creatae intellectu creatae aliquando repraesentant rem aliam distincte et partialiter quando plures coniunguntur ad invicem et tamen nulla una de illis rationibus vel conceptibus repraesentat eadem rem distincte vel partialiter sicut iste con?us agregatus sacerdos supremus repraesentat papam partialiter et distincte et tamen neutra pars eius repraesentat eum distincte et partibiliter sed universaliter tantum et pari modo dico inquit quod non est res excogitabilis quin ista potest repraesentari partialiter et distincte per aliam talem rem agregatam toto possunt tales rationes sue intentiones agregari et simili modo respectu cuiuscumque rei futurae potest esse aliqua talis ratio congregata quae repraesentet illam partialiter dum futura est et ista eadem ratio congregata non repraesentabit illam rem distincte et partialiter quando erit praesens sicud ista ratio agregata sacerdos supremus primus futurus repraesentavit papa tempore ultimi praecedentis antequam fuit papa et non quando fuit papa pari modo videtur inquit michi quod divina scientia omnibus modis proportionalibus repraesentat res ita scilicet quod quamlibet rem repraesentat distincte et partialiter secundum quod ipsa est duae rationes vel 3s vel quattuor secundum modum loquendi augustinus vel secundum quod ipsa se habet apud se in repraesentando proportionaliter sicut talis intentio congregata se habet apud intellectum creatum et per hunc modum repraesentat rem futuram ut futura est et praeterita ut praeterita est et hoc partialiter et distincte non autem ista inquantum ipsa est ratio una simplex repraesentat aliquod futurum ut futurum est partibiliter et distincte nec praeteritum ut praeteritum est hoc declarato patet similiter quando essentia divina repraesentat rem esse futuram sicut enim intentio talis congregata repraesentat rem futuram distincte ut futura est ita eadem intentio repraesentat distincte eadndem rem esse futuram sicut ista intentio homo futurus primus generandus quia idem est repraesentare rem distinctam rem futuram ut futura est et repraesentare distincte rem et distinctam futuram sed talis intellectio quae sic repraesentat aliam rem quo ad certum tempus et non alias repraesentat rem contingenter et tamen repraesentat naturaliter illam rem non ita quod sic naturale illi intentioni repraesentare istam rem quia forte alias repraesentabit aliam rem et non illam sicut in exemplis positis homo prius generandus et sacerdos suppremus primus futurus iste enim intentiones repraesentant partialiter alia et alias non repraesentabunt ista sed alia et tamen talis intentio repraesentat naturaliter talem rem ita scilicet quod talis res est repraesenta per naturalem repraesentationem illius intentionis quia ista intentio sicut quaecumque alia habet modum naturalem repraesentandi licet per illum modum naturalem repraesentandi aliquando repraesentetur una res aliquando alia et non illa sic dico quod pari modo essentia divina repraesentat res futuras distincte ut futurae sunt et ita repraesentat distincte ipsas esse futuras et tamen illam rem quam repraesentat esse futuram non semper repraesentabit esse futuram et tamen naturaliter representat illam rem esse futuram non tamen quod ita quod sit naturale essentiae divinae repraesentare illam rem esse futuram sed quod divina essentia habet modum repraesentandi naturalem quo repraesentat talem rem esse futuram unde et in uno tempore repraesentat aliter illam rem quam in alio tempore ideo difformiter repraesentat eandem rem in diversis temporibus propter mutationem rei et non propter mutationem sui

¶ Sed iste motus licet sic pulcher et quo ad multa probabilis tamen ad propositum non mihi videtur sufficere nec quo ad alia verus esse non enim est verum illud quod dicit quod idem est significare rem futuram eo modo quo iste terminus sacerdos summus primus futurus significat rem futuram et significare rem esse futuram quia primus modus significationis potest haberi sine compositione et divinsione sensus non immo plus iste terminus agregatus in mente nostra significans rem illam futuram pro qua potest tale signum supponere significat rem illam fore quam non fore cuius probatio est licet probatione non indigeat quia alioquin quia alioquin sic dicendo sacerdos summus primus futurus non erit esset haec propositio inpossibilis et contradictionem includens quia per subiectum significaretur fore aliquid cui conveniret conveniret subiectum in futuro et per praedicatum significaretur huius contradictionem cum subiecto attribuitur hoc autem non est verum quia tunc ista propositio esset inpossibilis quod tamen falsum est quia tempore summi ultimi pontificis futuri erit ista negativa vera ista igitur via ymaginandi non salvat per quem modum seu assensus repraesentetur a verbo et hoc solum hic inquitur et ab eo ibi ista ergo congregatio conceptuum vere in nobis vel per aequivalentiam in deo ad propositum parum immo potius nichil iuvat quia toto hoc dato nichilominus oportet alium modum quaere per quem a verbo certitudinaliter et evidenter iudicetur antichristus fore et toto isto processu circumscripto et illo posito quicumque fuerit habebitur quod sufficiet ad hunc punctum et hoc est ut saepe dixi quod divina scientia immensa sit et quod simul cum antichristus certitudinaliter sit facturus

¶ praeterea aliud falsum sumitur videlicet quod tales conceptus in mente termini congregati rex bohemiae primus futurs vel summus sacerdos primus futurus sic de similibus significent praescise illos qui primo succedent iam praesentibus quia non plus quam iste terminus summus pontifex praesens praecise significet iohannme 21m quamvis solum pro illo nunc vere supponat respectu verbi et in praesent quia ita significat praeteritos et futuros et menti repraesentat sicud illum alioquin haec esset falsa petrus fuit summus sacerdos praesens vel a erit sumus sacerdos praesens si a nomen alicuius futuri summi pontificis post iohannem quae tamen vere sunt essent autem false nisi praedicatum praeteritos et futuros significaret vel ad minus repraesentaret immo enim sacerdotem et omne summum repraesentat quamvis vox haec expressa summus sacerdos praesens aliquando distincte faciat recordari de benedicto apud unum et apud alium de iohanne praeterito vel alio futuro nec mirum cum solum ille de facto sic summus sacerdos modus autem quae melius concipio quomodo verbum non naturaliter nec necessario nec semper repraesentabit antichristum fore est quod sicut deus vult contingenter a fore ita contingenter scit a fore et sicut per positionem antichristi inesse desinet velle a ita desinet sicre seu repraesentare scientialiter a fore praecedendum positionem antichristi inesse et tamen haec omnia per unitam scientiam increatam quae eadem existens modo potest esse volitio et cognitio quod ista erit et quod non ista erit et ista aequivalens ad propositum licet non simul iudiciis nostris contrariis et volutionibus nostris contrariis et ipsa eadem existens nec semper fuisse volitio et cognitio quod antichristus erit et potest semper fuisse et esse volitio et cognitio quod antichristus non non erit et de tali notitia quae uterque iudiciorum contrariorum potest aequivalenter vel superexce?ter distincte conformari non est minus quod aliquando sic iudicium quod antichristus erit et aliquando non erit iudicium quod antichristus erit tamen secundum casum antichristus sic facturus et aliquando non erit facturus et deus non potest erroneae iudicare unde ymaginandum est ut supra notatur quod naturale sic dei notitiae esse distincte verum iudicium cuiuslibet vere indicibilis et ideo cum statim cum sta cessant alia sic se habere sicud prius et non posse veraciter iudicari se habere sicut prius tunc cessat dei notitia iudiciarie sic repraesentare res se habere sicut prius quo ad esse et fore stare et sedere et sic de aliis infinitis et aeque naturale est ei quod cessat repraesentare iudiciarie quod prius iudicat sic se habere sive sic se habuerit quando cessat sic se habere sicud fuerit sibi naturale quod ista iudicaret illud se habere si sic se habuit quia naturale est sibi quod nihil eum lateat qualiter se habeat habuit vel habebit et quod ista notitia non potest etiam error esse

¶ Ex praedictis patet responsio ad 5m argumentum principale concedendum est enim quod si antichristus est futurus verbum repraesentat antichristum fore non tamen sequitur quod semper repraesentabit ipsum fore sed solummodo quamdius est futurus nec est inconveniens si res aliter et aliter se habeat vel non similiter uno tempore et alio quod non similiter complexe repraesentet eam sibi sed hoc erit propter novitatem vel alium modum se habendi circa rem ipsam non propter mutationem dei scit enim omne verum cum nichil eum lateat quod sciri vel vere iudicari valeat et unita eius simplicissima notitia infinita nullius potest esse cognoscibilis ignara et cum probatur quod non quia naturaliter repraesentat dicendum quod licet naturaliter incomplexe quodlibet possibile repraesentet libere tamen et contingenter repraesentat fore ista quae contingenter evenient sicut et libere vult ea fore

¶ dices deus non aliter repraesentat facta quam fienda ex 15 de trinitate capitulo 7 et 16 de parvis dicit quod "in dei sapientia praeterita snon praetereunt nec exspectantur futura ut eveniant sed et praeterita et futura cum praesentibus sunt cuncta praesentia et in uno conspectu simul praesto sunt universa" haec ille

¶ ad illud quod augustinus non vult dicere aliud nisi quod non desinit cognoscere praeterita nec incipiet cognsocere futura sed praesentialiter novit utraque et si intelligat de cognoscere ea incomplexe absolute sicud so?ac verum dicit si de complexe et hoc per modum iudicii tum cognoscet quod nonquam sciet antichristum esse donec sic nec praeterisse donec praeterierit et ita de aliis cum sua notitia non valeat false iudicare tunc intelligit quod praesentialiter novit de praeteritis quod fuerunt et quando de futuris quod erunt et quando et hoc totum per unam praesentialem notitiam quod nulli potest triabili notitiae convenire quamvis illi qui ponerent animam per se ipsam sine omni accidente in ipsa receptio cognoscere quidquid cognoscit haberent proprotionaliter dicere de ipsa quod super excedenter dicerent divinis de divina

¶ 6m dubium principale potest esse qualiter propositio vocabulis de praeterito cuius tamen veritas pendet realiter ex futuro se habeat ad veritatem et falsitatem ad quod dicendum quod ista se habent tales ad veritatem et falsitatem sicut dictum est in solutione primi dubii quod proxime praecedentis de propositionibus de futuro in materia contingenti unde sicut ista est vera iste salvabitur et tamen possibile est quod numquam fuerit vera quia sequitur iste peccabit sententialiter igitur dampnabitur et ultra igitur ista numquam fuit vera iste salvabitur et primum antecedens est possibile modum est theologis igitur ultimum consequens sicut inquam ista est ibi ita ista est modo vera iste fuit praedestinatus ab aeterno et eodem modo per omnia dicendum est de ista iste fuit futurus demonstrato ante christo et tamen possibile est quod non fuerit praedestinatus et hoc est quia ista iste fuit praedestinatus ab aeterno eaquivalet isti de futuro iste salvabitur ex divina ordinatione aeterna et ideo sicud ista potest numquam fuisse vera iste salvabitur ita possibile est quod prior vocabiliter de praeterito numquam fuerit vera haec scilicet iste fuit praedestinatus vel ista iste fuit praescitus fore demonstrato antichristo vel ista ille fuit futurus eodem demonstrato

¶ Ex hiis patet ad argumentum 6m principale cum sumitur quod omne verum de praeterito est necessariam hoc enim est generaliter verum de omnibus propositionibus veris de praeterito vel etiam de praesenti qui non aequivalent illis de futuro nec sunt ex ponendo per aliam aequivalentem propositioni de futuro in materia contingenti unde si haec sic modo vera de praesenti sortes sedet cuius veritas in nullo pendet a futuro semper erit verum dicere et necessariam quod haec fuit vera sortes sedet sicut et semper est necessariam quod sortes sedit et sic de similibus modo fortius est de propositionibus de praeterito quarum veritas nullatenus pendet ex futuro

¶ Sed contra hoc argui potest quia ut videtur quidquid futi verum et non potest non fuisse verum postquam fuit verum necessario fuit verum sed istum esse praedestinatum fuit verum demonstrato aliquo praedestinato et istum esse futurum vel fuisse futurum verum fuit verum demonstrato antichristo et non potest non fuisse verum postquam fuit verum igitur illum fuisse praedestinatum vel igitur istum futurum necessario fuit verum et ista est de omnibus aliis veris de praeterito igitur etc

¶ praeterea illud quod vere sit transiit in praeteritum in essendo animale quod nec modo est tale nec potest in futuro esse tale necesse est fuisse tale sed deum in a sic a instans hesternae diei praedestinare istum ad vitam aeternam sic transiit in praeteritum quod in a praedestinavit deus istum ad vitam aeternam et nec modo praedestinat in a eum ad vitam aeternam nec unquam poterit eum praedestinare id est a ad vitam aeternam igitur necesse est deum illum praedestinasse in a ad vitam aeternam et sequitur ultra si necessario praedestinavit istum in a ad vitam aeternam igitur necessario praedestinavit istum in a ad vitam aeternam igitur necessario praedestinavit eum ad vitam aeternam et si hoc igitur ille necessario salvabitur et consimili modo argueretur de qualibet alia vera de praeterito in materia consequenti igitur responsio praetacta non sufficit

Praeterea quidquid sic fuit quod non est nec potest postea esse necessariam est illud transisse sed veritas huius deus praedestinavit istum in a ad vitam aeternam fuit et nec est nec potest postea esse igitur similiter transiit inpraeteritum igitur necesse est istam fuisse et si hoc igitur necessariam est quod haec fuit vera iste praedestinatur in a ad vitam aeternam ex quo deus non potest fieri depraedestinate non praedestinans igitur ad hoc est necessariam quod ille sic praedestinatus et pari modo argueretur de qualibet alia vera de praeterito in tali materia igitur etc

¶ ad primum istorum dicendum quod ista maior quidquid fuit verum et non potest non fuisse verum postquam fuit verum necessario est verum sive sumatur in sensu tali quem aliqui ponunt hic sensum compositionis sive in sensu divisionis falsa est in illis quorum veritas pendebat quando fuerunt vera et ad hoc pendet ab aliquo contingenter futuro maxime in illis quae non possunt successive primo esse vera et postea falsa nec econtra similiter dicitur in minore quod cum fuisse praedestinatum non potest non fuisse postquam fuit verum potest sive dupliciter vero modo in sensu compositionis et tunc denotatur quod haec non est possibilis vel quod haec non est possibile istum fuisse praedestinatum est verum postquam non fuerit verum et iste sensus verus est alio modo in sensu divisionis ut denotetur quod post tempus in quo secundum veritatem illud fuisse praedestinatum fuit verum non potest istud non fuisse verum et hoc est falsum quia heri fuit verum igitur etc

¶ ad 2m potest dici quod maior non est universaliter vera quia non de illo quod sic transiit in praeteritum in essendo animale in alia certa mensura quod adhuc potest non transisse in praeteritum in essendo tale in tali mensura et sic est in proposito iste enim sicut praedestinabatur a deo in a quia ad hoc potest non fuisse in a praedestinatus unde neganda est haec maior specificata ad propositum qui sic praedestinabatur in a instanti quod nec praedestinatur in a instanti nec unquam poterit praedestinari in a instanti necessario praedestinabatur in a instanti cuius tota causa est sicut in exemplis aliis praetactis quia ad hoc pendet a contingenter futuro quod illud transiet isto modo in praeteritum hoc est quod ille fuerit in a praedestinatus

¶ ad 3m dicendum est in prius quod maior est falsa propter falsam inplicationem numquam enim fuit aliquid quin ad hoc possit illud esse vel postea minor etiam cum dicitur quod veritas huius deus praedestinat in a istum fuit et nec est nec potest post ea esse distinguenda est eo quod ly veritas potest respectu huius verbi fuit sumi pro eo quod est veritas et tunc est falsa propter falsam inplicationem vel pro eo quod fuerit veritas et tunc est falsa ex tam alia quia illud quod fuit veritas huius puta haec ipsamet propositio deus praedestinant eum in a potest ad hoc esse quia ista propositi et post quandocumque placebit deo et bene concedo quod necesse est illa rem fuisse quae res secundum veritatem fuit veritas sed non est necesse quod ipsa fuerit veritas

¶ dices quidquid fuit necesse est fuisse quia hoc solo privatur deus etc sed veritas huius fuit igitur veritatem huius necesse est fuisse

¶ Responsio licet conclusio sic falsa in sensu compositionis sumpta nec in hoc sensu infertur ex praemissis vera tamen est de vi vocis in sensu divisionis sumpto isto termino veritatem pro eo quod fuit veritas quia non notat plus nisi quod hoc necesse est fuisse vel quod hoc necessario fuerit et simul cum hoc quod haec sit veritas vel verum vel fuerit veritas

¶ et si ulterius arguas in hoc sensu veritatem huius necesse est fuisse igitur necesse est hanc serusse veram vel igitur haec necessario fuit vera consequentia est neganda exemplum posito quod aliquis qui diu praefuit nunc primo sic albus tunc sic arguendo in sensu divisionis sumpta maiore et conclusione etiam habet necesse est fuisse iste est sortes albus igitur sortem album necesse est fuisse conclusio est vera sicut et praeisse et tamen non sequitur ultra igitur necesse est istum fuisse sortes album vel igitur ille necessario fuit albus a simili in proposito quo ad illud

¶ 7m dubium principale est quod tangitur in 7o principali argumento quomodo ex quo deus praesciens a fore potest non praescire a fore hoc possibile poneretur in esse omne enim quod est possibile potest poni in esse et eodem modo potest dubitari ex quo deus volens a fore potest non velle a fore quomodo hoc ponetur in esse vel poni habeat

¶ dicendum quod prima non debeat sic poni in esse deus praesciens a fore non praescit a fore nec secunda sic deus volens a fore non vult a fore sed prima sic deus non praescit a fore et secunda sic deus non vult a fore et ex neutra istarum sequitur inpossible quia non sequitur nisi quod deus numquam praesciverit a fore nec unquam voluit a fore quorum neutrorum est inpossibile sed utrumque est contingens sumendo a pro nomine proprio alicuius futuri quod nec est nec unquam adhuc fuit

¶ dicendum est igitur quod si ista res quae est futura verba gratia anima antichristi ponatur non eventura inplicite ponitur quod numquam fuit futura et ita quod numquam fuit praescita fore unde si absolute ponatur non eventura nullum sequitur inpossibile quia bene possibile est ad hoc quod numquam fuerit futura et per consequens pari ratione quod numquam fuerit praescita fore sed tamen non est possibile quod ista duo stent simul scilicet quod ista anima sit praescita fore et quod non eveniat unquam et per hoc 7m principale solvitur argumentum

¶ Contra secundum dictam responsionem utraque istarum possibilis est ad hoc deus scit animam antichristi fore deus scit animam antichristi non fore et non sunt ambo ista scita a deo nec neutrum igitur determinate alterum vocetur illud a et arguo sic deus facit a et a est falsum igitur deus scit falsum conclusio est inpossibilis igitur vel praemisse repungnant vel altera praemissarum est inpossibilis et minor est contingens ex praedeclaratis igitur vel maior est inpossibilis vel praemisse repungnat primum est contra positum quod positum est satis possibile igitur relinquitur quod praemisse repungnent et sic hoc vel igitur ista a est falsum est falsa scita a te cui positus est casus ante dictus esse falsa vel ipsa est ter dubia si est ter dubia igitur et reliqua praemissa sibi repungnans est ter dubia haec scilicet deus scit a quod est contra positum igitur ista a est falsum est falsa scita a te esse falsa et si hic igitur eius opposita est vera scita esse vera haec scilicet a est verum quia si scis quod a non est falsum et scis quod a est propositio igitur scis vel scire habes vel scire potes eo ipse quod a est verum

¶ ad illud concedo totam deductionem et concedo quod haec est scita a me a est verum

¶ sed contra me potest argui quicumque scit a esse verum ipse scit a sed tu scis a esse verum igitur tu scis a consequens falsum quia neutrorum istorum scis a est alterum istorum igitur a non scis et per consequens non scis a dicendum quod haec tu scis a esse verum est falsa in sensu compositionis sed in hoc sensus scilicet compositionis est maior falsa non enim quicumque scit ista a est verum scit a et ista in omni sensu procedendo vel maior est falsa vel minor

¶ contra qui scit unum quin convertibilium scit et relatum si sciat illa esse convertibilia sed a ese verum convertitur cum a et hoc scis et scis quod a est verum igitur scis a et minor probatur quia tu scis quod quaelibet propositio infert seipsam esse unam et econtra sicut sequitur homo currit igitur haec est vera homo currit et econverso etiam sequitur haec est verus homo currit igitur homo currit igitur ad a sequitur quod a est verum et econtra ad a esse verum sequitur a

¶ dicendum est inquit consimiliter quod a esse verum nescio converti cum a quia de illa quae est a nescio utrum s c it a vel non nescio enim inquit utrum ista anima antichristi erit s c it a vel ista anima antichristi non erit et nescio utrum ista a est verum convertitur cum ista anima antichristi erit vel cum alia concedo tamen inquit quod ista quae est a infert a esse verum unde si anima sic ista anima antichristi erit bene sequitur anaim antichristi erit igitur haec est vera anima antichristi erit et similiter dicendum est de ista anima antichristi non erit tamen nescio utrum sequatur anima antichristi erit igitur a est verum quia nescio utrum a sit ista anima antichristi erit vel eius opposita et si sic ista tunc consequentia esset bona si sic eius opposita consequentia non valet quia antecedens est possibile et consequens inpossibile unde sicut non sequitur antichristus erit igitur haec est vera antichristus non erit sic non valet tunc antichristus est igitur a est verum supposito quod a sit ista antichristus non erit dubiot utrum a sit ista vel non et ideo habeo dubitare istam consequentiam antichristus erit igitur a est verum quia ista consequentia valet alteram istarum consequentiarum antichristus erit igitur haec est vera antichristus erit vel antichristus erit igitur haec est vera antichristus non erit quarum una est bona et alia non valet

¶ Ex isto secundum eum sequitur quod demonstrantis duobus contradictoriis contingentibus si a inponatur ad significandum determinate istam partem quam deus scit ita quod a sic nomen proprium istius propositionis tantum quantum deus scit nunc nullus potest naturaliter scire quod ista consequentia est bona haec pars est scita a deo igitur haec pars est a quacumque demonstrata et tamen possent scire quod a est ista pars quam deus scit possum enim scire quod a inponitur ad significandum illam quam deus scit quamvis nesciam quae sic illa et tamen demonstrata ista antichristus erit et non possum scire quod haec consequentia est bona antichristus erit igitur antichristus erit in a quia si in rei veritate illa quae scitur a deo sic ista antichristus non erit tunc antichristus non erit est a et semper erit a quia a est nomen proprium eius et tamen consequentia facta non valet quia antecedens est possibile et consequens inpossibile possibile est enim quod antichristus non erit dato quod antichristus sit contingenter futurum ut hic supponitur et tamen consequens est possibile si enim antichristus erit sic a tunc antichristus erit est ista antichristus non erit dato quod dicta consequentia sit bona et sit unum contradictoriorum erit reliquum

¶ Eodem modo si demonstraretur ista pars antichristus non erit igitur haec antichristus non erit non potest sciri naturaliter istam consequentiam esse bonam ante christus non erit est a quia nescio utrum a sic ista vel non nec natura possum scire retento priori casu

¶ si arguas contra quia sequitur haec pars est scita a deo demonstrando istam antichristus non erit igitur haec est illa pars quae est scita a deo sed illa pars quae est scita a deo est a igitur haec pars est a discursus videtur patere quia arguitur in singularibus ubi medio existente hoc aliquid necesse est extrema coniungi Respondet quod si hoc pronomen ista demonstrative teneatur et demonstraret illam partem quae nunc est scita a deo determinate quod consequentia prima est dubitanda quia antecedens est possibile forte et consequens inpossibile si autem teneatur infinite concedit consequentiam sed tunc dicit quod non sequitur quod a primo ad ultimum quia quando dicit postea illa pars quae est scita a deo est a dico inquit quod li ista denotat partem quae nunc est vera et concedo quod ista est a haec ille bonus sophistica existens ista pro maiori parte sunt bene et subtiliter dicta verumptamen vel oportet aliter dicere in parte vel oportet ponere plus in casu principali principali in primis enim falsa est ista maior qua dicitur quod quicumque scit unum convertibilium scit reliquum si sciat ista converti isto modo quo scire unum posse inferri ex reliquo et econtra signis uniformiter significantibus eadem et praecise eadem sicut prius dicitur scire aliqua converti scio enim triangulum habere 3s inferre istam esse veram vel inferre posse eam esse veram si utraque formetur et anima habere 3 et hoc supposito firmiter et etiam econverso scio quod ex ista ista est vera triangulus habet 3s sequitur eisdem suppositis igitur triangulus habet 3s et tamen scio secundum veritatem quod ista est vera 3angulus habet 3s quia memoraliter retineo quod eam aliquotiens demonstrativi et tamen non scio triangulum habere 3s quia scire est demonstrative cognoscere sive per causam cognoscere et hoc non scio in proposito ferre quia lapsa est memoriae humanae meae demonstratio requisita et ista potest ostendi in exemplis aliis infinitis sicut laxtus indubitanter credit evvangelium esse verum et tamen non credit evvangelium quia nec concipit ipsum similiter de homine indubitanter credo esse verum nec velle in foro iudiciali asserere vel testificari nisi expertum ab eo vel certitudinaliter cognitum esse verum si audio eum in lingua mihi ignota ibi iurare tactis sacer sanctis credo firmiter quod illud quod iurat est verum et tamen non credo iuratis ab eo quia illa non concipio sic ista igitur nec ita credo pari ratione de scientia vel scire

¶ Iterum etiam non videtur quod a esse verum convertitur cum a modo illo ita quod sequatur a igitur a est verum et econtra quia plus ponitur per consequens quam per antecedens verbi gratia videtur quod non sequatur omnis homo est animal igitur haec est vera omnis homo est anima potest enim esse quod omnis homo sit animal sine hoc quod haec sit vera omnis homo est animal et etiam econverso potest esse quod haec sit vera omnis homo est animal sine hoc quod omnis homo sic animal quia sine hoc quod aliquis homo esset in rerum naturalium quia ex quo voces et orationes vocabules significant ad placitum potest institui haec totalis oratio ut praescise ut denotaret huic ad annum quod pater in divinis sit deus et tamen non esset sic sicut nunc significat ista omnis homo est animal etc haec esset tunc vera omnis homo est animal illae sunt viae ymaginandi inpedientes illud argumentum

¶ 3a via esset retentis eisdem significatis et quod extendatur scire ad credere vel opinari et quod bene concipiam causa a quam hanc a eset verum et quod bene scientia quod a sit nomen proprium illius ex duobus illis contradictoriis antichristus erit antechristus non erit quia nunc est verum vel nunc est scitum a deo nesciam tamen quod illorum est illud quod nunc est verum vel nunc est scitum a deo et quod excludantur omnes similes possibiles in pactiones quales feci in duobus argumentis contra Costis et ad huius intellectum aliam permittatur quod unum intellectum possibilem exclusis instantiis in oppositum sibi vendicat motus ille