Quaestio 3

QVESTIO III. VTRVM essentia diuina sit terminus formalis generationis.

¶ Res huius quaestionis nota est ex fide: sed solum quaeritur, quid intelligitur per terminum formalem generationis: quo habito, hapetur intellectus quaestionis. Stat ergo difficultas huius quaestionis in quid nominis termini formalis, & quia alij aliter, & aliter accipiunt: ideo diuersimode respondent ad quaestionem. Primum itaque doctor in suo scripto recitat, & impugnat opinio. Scot. distinct. praesentis. quaestio. ij. tenentis, quod essentia diuina est terminus formalis generationis in diuinis. De hinc responsurus secundum opinionem propriam praemittit aliquas terminorum declara¬ tiones.

¶ Itaque pro articulo primo notandum: quod aliud est communicari perproductionem aliquam: & aliud est esse terminum formalem illius productionis. Spiratio enim actiua communicatur filio per generationem, & tamen non est formalis terminus generationis: quicquid enim habet filius nascendo accipit a patre: ergo spirationem actiuam accipit a patre: & communica tur sibi per generationem.

¶ Secundo notandum, quod communicariper productionem accipitur tripliciter. Primo modo largissime & improprie pro omni illo, quod habet aliquo modo esse quo modo non haberet esse, sine certa productione. Et illo modo tam productum, quam productio, quam quodlibet quod est in producto communicatur, & ille est improprijssimus modus. Secundo modo accipitur large pro quolibet, quod habet esse in producto per ipsam productionem, & non est idem omnibus modis cum productione, ex producto: illo modo tam materia, quam forma conmunicatur producto. Tertio modo, & stricte accipitur pro eo, quod habens esse in generante, capit esse in genitoper productionem. Et illo modo essentia etiam, spiratio actiua communicatur filio per generationem.

¶ Tertio notandum conformiter ad doctorem, quod ter minus acceptus ut est primae intentionis generaliter dicitur illud, quod terminat, uel quietat tendentiam, uel respectum alicuius in aliquod, & ideo secundum diuersos modos tendendi aliud, & aliud est de ratione termini. Et ad propositum alia est tendentia per productionem: alia per transmutationem: alia per relationem, ut talis est. Nam per productionem producens tendit ad esse rei simpliciter. Pet transmutationem, tendit transmutas ad aliquale esse. Per relationem, relatiuum tendit, respicit, uel refertur ad suum correlatiuum. Et secundum hoc terminus productionis actiuae est, quod capit esse simpliciter tali productione distinctum aliquo modo a productione. Terminus transmuta tionis est quid capit aliquale esse, ut esse in alio: uel esse quantum: aut esse quale &c. Terminus relationis est correlatiuum.

¶ Sed adhuc manet difficultas, quomo do differunt terminus formalis, & totalis. Ad quod dici potest pro notabili quarto, salua semper sententia saniore, quod terminus totalis productionis actius est quod recipit esse simpliciter tali pro ductione distinctum ab ea: & non est pars alterius illa productione producti: ut in generatione compositi substantialis, totum compositum est terminus totalis: quia totum compositum per illam generationem recipit esse simpliciter: quia circumscripta generatione simpliciter non esset: licet non recipiat esse secundum se, & quodlibet sui: quia non secundum materiam.

¶ Corollarium. In tali substantiali generatione. forma non est terminus totalis.

¶ Corollarium secundum. In nutritione asini: asinus partialis praecise per nutritionem genitus est terminus totalis: licet sit pars totius asini: quia non est pars producti illa nutritione. Terminus autem formalis productionis est, quod ipsa productione recipit esse simpliciter secundum se, & quodlibet sui: ita quod nihil ipsius sit: quod non recipit esse huiusmodi productione.

¶ Corollarium. Terminus non dicitur formalis: quia est formaPatet: quia in creatione materiae: mate ria est terminus formalis.

¶ Corollarium secundum. In productione rei simplicis idem est terminus totalis, & formalis: ut in creatione angeli patet.

¶ Tertium corollarium. Si compositum substantia le crearetur secundum se, & quodlibet sui: hoc est materia, & forma: tam materia, quam forma, quam totum compositum esset terminus formalis. Nec est inconueniens alicuius productionis: qua plura producuntur: plures esse terminos formales: licet sit tantum unus terminus totalis, ratione cuius dicitur una creatio totalis: licet plures partiales.

¶ Corollarium quartum. Terminus formalis productionis non semper est id, quo productum recipit denominationem speciuocam sibi ex productione conuententem. Patet: quia si sub anima rationalipraeexistente crearetur materia: recipiens in se formam praeexistelitem: totum illa productione est homo ratione formae non minus, quam si anima crearetur in materia praeexistente: & tamen anima in casu non est terminus formalis illius creationis: sed materia.

¶ Corollarium quintum. Si materia, & forma creatae separatim postunirentur, ita quod ex eis constitueretur compositum: terminus formalis huius productionis compositi esset totum compositum recipiens esse per illam productionem: licet nulla partium eius nec materia, nec forma reciperet esse simpliciter illa productione- compositi: tamen nihil esset compositi, quod compositum non recipet illa productione. Nam compositum per sui productionem recipit materiam, & formam praeexistentes.

¶ Corollarium sextum. Quandoque terminus formalis immutationis est ter minus formalis productionis: quandoque non. Exemplum primi. Vt quando simul concurrunt mutatio, & productio: ut in calefactione, qua producitur noua caliditas: caliditas est terminus formalis mutationis: quia est illud, quod recipit esse in alio ratione, cuius transmutatum formaliter denominatur denominatione sibi ratione immutationis huiusmodi conueniente. Exemplum secundi. Vt si caliditas praeexistens de nouo informaret subiectum caliditas esset terminus formalis calefactionis, & ibi nullus esset terminus productionis, quia talis mutatio non esset productio. Vnde in mutatione llud, quod denominatur, mutatum, est terminus formalis: ipsum uero, quod transmutatur, potest dici terminus totalis.

¶ Per hoc ad propositum potest dici, quod productionis filij terminus formalis non distinguitur a termino totaliNam persona filij est terminus totalis: quia producta, & nullius est pars. Et est terminus formalis: quia quicquid est, & habet, recipit per generationem secundum beatum Augustinum. Et licet non quicquid est filij: recipit esse simpliciter per productionem: eo quod essentia, quae est filij seu filius: non recipit esse per productionem filij: quia est in patre: tameneam filius recipit per sui productionem.

¶ Et per hoc soluuntur rationes, quae hinc inde arguuntur a pluribus: omnes tamen fundantur in quid nominis terminorum. Patet etiam ex praedictis: quia filius est terminus generationis, ut actiuae relationis. Pater uero est terminu: generatonis, ut relationis passiuae: quicorrelatiuum filij: sic esse terminum non est accipere esse rei: sed est esse correlatiuum.

¶ Si dicis. In nutritione hom nis, ubi anima praeexistens unitur mate riae praeexistenti est productio: quia nutritio: quis ergo est terminus formalis Etiam ibi producitur nouus homo partialis ex materia nutrimenti, & anima praeexistente, ipsam materiam de nouo informante.

¶ Solutio, quod in nutritione hominis, homo partialis de nouo productus est terminus formalis. Et nec materia, nec forma: quia nec materia, nec forma capit esse simpliciter per mutationem: eo quod utraque praefuerunt. Tamen producitur ibi nouus homo partialis scilicet illud praecise constitutum ex materia nutrimenti, continuata materia hominis nutriti & forma: anima, scilicet rationa li ipsam de nouo informante. Illud. nio constitutum recipit esse simpliciter (quia esse substantiale esse hominem) illa nutritione secundum se totum: licet nulla pars essentialiter de nouo recipiat esse Est etiam terminus totalis: quia non est pars alterius illa productione producti: licet sit pars totius hominis nutriti, & ita in nutritione hominis terminus formalis non distinguitur a termino totali. Et est simile: si deus formam tota lem existentem de nouo uniret mate riae praeexistenti producendo sic totum nouum hominem totalem: huius productionis idem esset terminus formalis, & toralis scilicet nouus homo productus. Et liter ille homo partialis non recipiat esse secundum se, & quodlibet sui: tamen quam libet sui partem recipit per talem nutritionem, & hoc sufficit, ut sit terminus formalis.

¶ Ex omnibus illis sequitur: quod terminus formalis est terminus superior ad terminum totalem: quia omnis terminus totalis est formalis: eo quod nihil ipfus est, quod non recipiat esse illa pro¬ ductione. Sed non econuerso: quia forma substantialis est terminus formalis generationis substantialis, & non totalis. & hoc uerum est in productione: secus in mutatione, seu alteratione ut calefactione, cuius terminus totalis est aggregatum ex subjecto, & qualitate acquisita. Et hoc non est terminus formalis, quia non quicquid habet recipit illa mutatione: quia non materiam, nec formam substantialem.

¶ Ex istis notatis facile colligi possunt conclusiones respon.

¶ Pro art. secundo prima conclusio. Essentia non est terminus formalis generationis: quia essentia non habet esse simpliciter per generationem.

¶ Secunda conclusio. Relatio non est terminus formalis generationis. Patet: quia nihil est suiipsius terminus: sed relatio est ipsa productio, ut patebit.

¶ Tertia conclutio. Terminus formalis productionis in diuinis est persona producta: non tamen distinguendo terminum formalem totali. Patet ex dictis.

¶ Quarta conclusio. Generationis diuinae idem est terminus formalis, & totalis. Patet satis ex nota tis.

¶ Quantum ad articulum tertium, breue mouetur dubium. Nam diceret forte aliquis motus auctoritate beatiAugustini: uidetur: quod persona non simpliciter capiat esse per generationem Probatur: quia persona capit esse per id: quo est: sed persona est essentia; & non generatione. Nam secundum beatum Augustinum. Pilius eo est quo deus est: sed est deus per essentiam. ergo.

¶ Responsio. Per, potest dicere circunstantiam illius, cui primo competit habere esse, uel non esse, & tale est essentia: essentia enim primo competit esse. Vel potest dicere circunstantiam productio nis qua aliquid producitur ab aliquo: set qua accipit esse ab alio. Sicut in creaturis per, aliquando dicit circumstantiam ca usae formalis: aliquando circumstantiam causae efficientis. Et isto secundo modo supra posito (ut dicit circumstantiam productionis) accipit Augustinus cum ait: quod filius quicquid habet, nascendo habet a patre, & ita filius. esse quod habet, accipit per generationem.

¶ Ad uertendum tamen: quod filius ut patuit: non est terminus formalis generationis passiuae: sed est illud, quod refertur illa generatione passiua ad patrem: & terminus illius propositionis est pater: non tamen pater dicitur generare illa generatione sed dicitur esse illud, a quo filius genera tur. Sicut enim pater refertur paternitate, seu generatione actiua ad filium: & non est terminus generationis actiuae; sed filius: ita econuerso filius generatione passiua refertur ad patrem, & non est terminus generationis passiuae, sed pater. Sicut enim pater dicitur generare filium, tanquam terminum generationis actiuae: ita filius dicitur generari a patre tanquam a termino genaerationis passiuae.