¶ Notandum primo pro intellectu terminorum, quod solus quandoquecapitur cathegorematice prout ualet tamen id est solitarius. Et sic solus fortes currit: ualet id est sorres qui est solitarius currit. Et solitarius est, cum quo in eodem loco non est alius eiusdem speciei. Et sic conceditur. Sortes solus comedit: si solitarius sine consortio scilicet comedat: licet est multi alij conmendant. Alio modo capitur syncathegorematice. Et hoc dupliciter. Vno modo praecisiue, prout denotat praedicatum conuenite subjecto etiam remoto ab omni alio: quomodo conceditur illa. Solus sortes potest currere. Et negatur: solus sortes potest trahere hanc nauen: demonstrando eam, quam non potest sine aliorum iuuamine trahere. Hoc modo etiam conceditur: quod solus deus potest producere ignem: & negatur: quod sola creatura potest producere ignem. Alio modo capitur exclusiue: & sic uel determinat praecise alterum extremum propositionis, subie ctum scilicet uel prędicatum: & sic facit propositionem de excluso subjecto, uel praedicato. Isto modo accipiendo illam. Solus sortes currit: ualet: aliquid quod est tamen sor tes, hoc est, quod est sortes, & nihil aliud a sorte currit. Similiter. Sortes est tamen homo: ualet illam, sortes est homo, & nihilaliud ab hoie: uel, & nihil, quod non est homo.

¶ Vn de datur hic una regula. Quaelibet prpositio de excluso extremo aequiualet suaepiacenti: hoc est, aequiualet propositionex eiusdem terminis constitutae dempto signo exclusiuo: ita quod illaeaequiualent: solus sortes currit, & sortes currit.

¶ Verstamen; quod quandoque solus positum a parte praedicati secundum uocem ex usu loquentium capitur secundum intellectum, ac si pone retur a parte subiecti: & determinaret totam propositionem: secundum quem modum Aug. vj. de tri. dicit. Non dicimus patrem esse solum deum: intelligens idem per istam. Pater est solus deus: quod per illam. Solus pater est deus, & sequitur. Es se aut solum dicimus patrem, & filium, & spiumsanctum. Qomque autem determinat totam propositionem denotans prdicatum affirmari de subjecto: & negaria quolib. de quo non prdicatur subiectum, siue per quo non supponit subiectum. Et tament red dit propositionem exclusiuam exponibilem per duas exponentes copulatiue iunctas; quarum prima est piacens secunda contradictoria praeiacentis, poponendo subjecto res quae no: ut solum sortes cur rit, exponitur: sortes currit, & nulla res quam non est sortes, currit.

¶ erum, quando ad ditur term ino numerali signum exclusiuum: potest exponi propositio dupliciter scilicet gratia alietatis perres quae non, modo iam dicto: uel gratia pluralitatis per plura, quam positum loco res quam non, ut tamen tres sunt personae, exponitur sic. Tres sunt personae, & non plures, quod tres sunt personae: Haec oniaclarius, & latius declarari solent in logica: ideo hic conmemorasse sufficiat.

¶ Quantum ad secundum articulum est conclusio prima. Capiendo solus cathegorematice, ut dicit solitudinem: non potet uere addi alicui termino in diuinis constituendo affirmatiuam propositio nem. Probatur: quia sic capiendo priuat siue excludit confortium trium personarum: uam tamen a se sunt impraecisibiles, & insepara biles, cum quaelibet sit in singula percitcum incessionem. ut dictum fuit dist. xix. q.ij. & per consequens quaelibet talis erit falsa. Ideoque sic accipiendo solus, omnes illae sunt negandae. Solus pater est deus. Solus pater est pater. Solus pater creat &c. Valent enim. Pater qui est solitarius, est pater: deus creat: quae omnes sunt falsae. Cum secundum Hylar. iij. de trini. & habetur dist. ij. In diuinis nec diuersitas sit: nec solitudo.

¶ Secunda conclusio. Capien. do solus ut dicit pracisionem; non potest additermino personali: licet fortè termino essentiali. Patet: quia quantum ad ter minos personales importaret remotionem siue separationem diuinarum perso narum: quae est impossibilis. Vnde secundum hunc sensum, illa. Solus pater creat, ualeret: pater separatus ab omnibus alijs (filio id eset & spiritusancto) creat. Quantum uero ad terminos essentiales significaret separationem dei abhis: quae non sunt deus: quae est possibilis. Vnde sic uidetur illa concedenda. Solus deus potest producere ignem: quia ualet tamen: deus separatus ab omnibus quinon sunt deus: potest producere ignem.

¶ Tertia conclusio. Capiendo soius exclusiue, ut determinat ex tremum: ut uidelicet reddit propositionem de excluso extremo: potest indifferenter additam essentialibus, quae persona libus. Patet: quia ex regula posita arti. j. sic non mutat ueritatem suae praeiacentis immo aequiualet suae praeiacenti: & per cen sequens nihil refert quoad ueritate addere, uel deponere. Vnde sic concedendae sunt ille. Tm pater est deus. Tantu patercreat. Pater est solus deus. Solus filius es persona diuina. Solus deus est spiritussanctus: & sic de alijs. Sic capit beatus Augvj. de trin. Solus pater est tantus, quantus est pater, & filius & spiritussanctus.

¶ Quarta conclusio. Capiendo solus ut facit propositionem exclusiuam: potest addi termino essentiali: sed non notionali respectu essentialis praedicati. Primum patet: quia haec est uera. Tantu deus est pater: patet per exponentes. Secundum pater quia sic illa erit falsa. Tantum pater est deus: quia secunda exponens est falsa scilicet nulla res, quae non est pater, est deus. quae falsa est: cum filius sit res, quae non est pater: & tamen est deus: similiter spiritussanctus. llla tamen est uera. Tantum pater generat: tamen filius gignitur: ut patet exponenti.

¶ Ex his patet, quo ista: solus pater est de us multipliciter potest distingui: & secundum hoc concedi, uel negari: pro quo sit haec conclusio quinta.

¶ Conclusio quinta. Capiendo solus exclusiu, haec propo sitio. Solus pater est deus: e falsa, & de uirture sermonis neganda. Patet per expo nentes: quia secunda est falsa nulla res quae non est pater, est deus: quia filius est res quae non est pater: & tamen est deus.

¶ Et non debet exponi per aliud sic. Et nihil aliud a patre est deus: quia tunc illae essent uerae. Solus pater spirat: solus pater creat: quae non conceduntur.

¶ Praeterea seqtur bene. Solus pater est deus: ergo omnis deus est pater: accipiendo deus ut supponit pro persona. Conse- quens falsum: quia ualet illam. Omnis persona diuina est pater. Consequentia tenet: quia ab exclusiua ad uniuersalem in terminis transpositis &c.

¶ Pro articulo tertio colligi possunt dubia ex doct. Siquidem contra illam regulam consequentiae, auctor mouet tres instantias, in quibus haec consequentia non tenet.

¶ Prma non sequitur cum modo. Tm necessa rium de necessitate est ueru:: ergo omnuerum de necessitate est necessarit. Vesic. Tantum necessarium de necessitate est ens: ergo omne eus de necessitate, necessarium.

¶ Secunda, non sequitur. Tm uerum erit uerum: ergo omne uerum erit uerum: utrobique. Antecedens est uerum, & consequens falsum. Quod antecedens sit uerum, patet per expositionem. Quod con sequens sit falsum patet in prima de uero contingenti: similiter de ente non necessario. In secunda: quia hoc uerum. In stans praesens est nunquam erit uerum: quia praesens instans non est futurum: neque erit.

¶ Soluit auctor, quod regula intelligenda est quando exclusiua est conuertibilis simpliciter: sed potest dici quod arguendo ab exclusiua exponibili gratia alietatis ad uniuersalem in terminis transpositis, semper est consequentia bona & formalis: caeteris paribus id est manete eadem ampliatione, restrictione, determinatione &c. Nunc autem in prima consequentia mutatur determinatio: quia in sensu in quo conceditur, de necessitate determinat prdicatum: quia ualet tantum. Tantum uerum necessarium est uerum de necessitate. i.t est uerum necessarium. Si enim de necessitate determinaret copulam: & constitueret modalem diuilam, antecedens esset falsum: quia secunda exponens esset falsa: scilicet nihil quod non est uerum necessarium, de necessitate non est uerum: quae ualet illam. Omne uerum non necessarium de necessitate non est uerum. Et ita sequeretur, quod nullum contingens esset uerum. Item contradictoria illius. Nihil quod non est ueru necessarium, de necessitate est uerum scilicet illa: aliquod quod non est uerum necessarium: possibiliter est uerum, est uera. Item propositio necessario infert suam de in esse id est infert se ipsam semoto modo: ut bene sequitur. Hon necessario est animal: ergo homo ext animal. Sic sequitur. Tm uerum necessa rium de necessitate est uerum: ergo tantum uerum necessarium est uerum: quae est rmanifeste falsa: ergo in antecedente de cessitate determinat praedicantum ut sit uerum. Debet ergo sic inferri: ergo omne uerum de necessitate id est omne uerum necessarium, est uerum necessarium. In se cunda consequentia. Tim uerum erit uerum: ergo omne uerum erit uerum. Ar guitur a non amplo ad amplum cum distributione quaeconsequentia non ualet. Nam in antecedente praedicatum non ampliatur, & ampliatur in consequente unde debet sic inferri: ergo omne uerum quod erit, erit uerum: & ita consequens est uerum sicut antecedens.

PrevBack to TopNext

On this page

Questio 1