Quaestio 35

Utrum eam quae Deus praeordinavit immediate se facturum possit libere numquam facere in futurum.

Quod non quia nihil potest a Deo fieri, ergo. Consequentia bona quia conclusio supponit oppositum. Antecedens probatur quia, si sic, sequitur omnem creaturam esse possibilem quia Deus potest facere quod talis creatura potest fieri quia Deus potest facere illam, sicut ideo domus potest fieri ab homine quia homo est artifex sciens et potens facere domum. Et consequentia patet a simili quia ideo a impossibile non potest a Deo fieri quia tale impossibile non potest possibiliari seu fieri.

Secundo, si quaestio esset vera, sequeretur quod etiam illud, quod Deus non praeordinavit se facturum, posset facere. Consequentia patet a simili, sed consequens falsum. Probatio quia tunc Deus posset producere aliquid infinitum, cum non videatur maior ratio de uno non praeordinato quam alio ad esse vel fore.

Tertio, inconveniens est non fieri ab homine prudente quod praeordinavit et praedixit se facturum et quod, si faceret iuste et decente, faceret, ergo inconveniens esset Deum non facere quae praeordinavit se facturum, et per consequens illud est impossibile. Ultima consequentia patet per Anselmum quia minimum inconveniens in Deo est impossibile.

In oppositum est dictum Christi, "potestate habeo ponendi animam meam et iterum sumendi eam", sed praeordinaverat animam suam pro omnibus ponere et potuit illam libere a dolore et morte eripere et praeservare, ergo quod praeordinavit se facturum potest non facere. Confirmatur quia quidquid Deus praeordinavit se facturum, illud praeordinavit contingenter et libere, ergo illud faciet contingenter et libere, ergo posset illud numquam facere, ergo quaestio vera.

Prima conclusio: licet Deus ideo non possit a impossibile inesse producere quia impossibile est a produci inesse, tamen ideo b producibile potest esse quia Deus potest b inesse producere. Prima pars probatur quia, si non, sequitur quod econverso, ideo a non potest esse quia Deus non potest a producere. Sed hoc est falsum quia illud importaret insufficientiam et de factum potentiae in Deo, igitur. Patet consequentia ultima quia per illud designatur quod prima causa et ratio huius impossibilitatis esset negatio potentiae in Deo et defectus potentiae requisitae sufficienter ad illud producendum. Exemplum: si ideo sol non potest illuminare extra caelum vel infra clausam domum quia ibi non est locus illuminabilis vel quia est impeditum propter corpus opacum, propter hoc non notatur defectus potentiae in sole. Confirmatur quia, si ideo visus non potest videre sonum quia sonus non est visibilis et non econverso ergo a simili, ideo Deus non potest, etc. Secunda pars conclusionis probatur quia dicit, b est, ideo est quia Deus dat sibi esse; ergo dum b potest esse; ideo potest esse quia Deus potest sibi dare esse; ergo tota conclusio vera. Confirmatur per Anselmus in De casu diaboli, dicentem capitulo 12 "ideo mundus est quia Deus potuit facere mundum antequam fieret, non quia mundus ipse prius potuit esse". Ex quibus verbis patere potest illa pars secunda.

Primum corollarium: licet omnis res factibilis possit a Deo solo produci effective, tamen non omnem rem factibilem secundum qualibet suam conditionem et denominationem Deus potest se solo effective producere. Prima pars patuit in praecedenti conclusione. Secunda pars probatur quia actum meritorium cum conditionem respectus et relationis quem importat non potest producere, ergo. Antecedens patet quia esse meritorium est conditio actus ut relati ad aliquam causam relatabilem conformiter agentem regulae divinae. Item, actus meritorius dicit respectum ad aliquod gratis acceptans talem actum ad aliquod certum praemium, ergo ut sic a solo Deo non potest produci.

Secundum corollarium: quod ideo Deus non potest simul verificare contradictoria quia illa ex suis propriis rationibus formaliter sunt repugnantia. Patet quia frustra eius repugnantiae et impossibilitatis assignaretur causa extrinseca ex quo per proprias quidditates sunt impossibilia et repugnantia.

Tertium corollarium: licet impossibilitas producendi a impossibile se teneat ex parte rei producibilis seu impossibilis, tamen impossibilitas peccandi non se tenet ex parte peccati sed ex parte Dei impeccabilis. Prima patet per dicta. Secunda pars probatur quia peccatum fieri est possibile a creatura, ergo ex parte peccati non est assignanda impossibilitas illius qua impossibile est Deum peccare, sed ideo non potest peccare quia est summa perfectio et necessaria bonitas sine malitia. Ex quibus posset inferri quod, licet a possibile ideo possit esse quia Deus est omnipotens, tamen b impossibile non ideo potest esse quia Deus non est omnipotens. Item, sequitur quod convenientius dicitur ideo hominem non posse asinum quia Deus non vult sic esse quam quia Deus illud non potest facere. Patet quia secundum notat imperfectionem in Deo et primum non.

Secunda conclusio: licet Deus per suum immensum posse possit producere aliquid infinite perfectum in accidentis genere, tamen non potest aliquid infinitae perfectionis simpliciter in genere substantiae producere seu facere. Prima pars probatur quia Deus potest producere albedinem quae esset infinite perfecta albedo, et tamen non esset infinite perfectum accidens nec infinite perfectum ens simpliciter, ergo. Antecedens probatur quia illud non videtur claudere contradictionem sicut fuit supra probatum de productionem caritatis, per partes proportionales, etc. in praecedenti quaestione arguendo contra secundam conclusionem. Secunda pars probatur quia substantia infinitae perfectionis simpliciter esset simpliciter independens, et per consequens esset Deus, sed Deus adextra non potest alium producere Deum, ergo.

Primum corollarium: stat a esse infinite perfectam albedinem et a non esse infinite perfectam qualitatem. Patet quia, si a, esset infinita albedo adhuc in genere qualitatis, b caritas esset perfectior qualitas quam a quia esset speciei superioris.

Secundum corollarium: cum intentione perfectionis in specie stat in eodem remissa perfectio in genere. Patet per idem.

Tertium corollarium: stat aliquid distare plus a non-gradu suae speciei quam a non-gradu perfectionis simpliciter seu a non-gradu essendi. Patet quia, si a esset albedo infinita, ipsa distaret infinite a non-esse albedinis, et tamen non infinite sed finite distaret a non-gradu entitatis vel perfectionis simpliciter. Ex hoc patet quod illae perfectiones non possunt simul uniformiter remitti per certam mensuram usque ad non-gradum. Patet quia tunc una posset esse sine altera, quod est impossibile. Et patet deductio.

Tertia conclusio: sicut Deus illud quod ab aeterno voluit potest numquam voluisse, sic Deus illud quod se facturum ordinavit potest numquam producere. Prima pars patet per dicta in aliis quaestionibus. Confirmatur quia libere et contingenter vult, ergo potest non velle, sed ad Deum posse non velle, sequitur ipsum posse numquam voluisse, ergo. Secunda pars conclusionis probatur ex prima parte quia suum velle efficax est suum facere, igitur sicut illud quod vult potest non velle, sic illud quod praeordinavit se facturum possit numquam producere. Confirmatur, voluntas creata libere et contingenter produxit actum suum, ergo divina voluntas adextra. Patet consequentia cum ratio libertatis et contingentiae creaturae radicetur et fundetur in libertate divina. Et antecedens experimur quia percipimus nos posse velle quod volumus vel quod non volumus et econverso posse non velle quod volumus vel quod nolumus.

Primum corollarium: ad Deum velle necessario antichristum fore, sequitur omnia evenire non contingenter sed de necessitate. Patet quia secundum Magistrum, cum eius voluntas sit omnipotens, sequitur quod, si vult a necessario fore, a necessario erit. Sed eadem ratio est de quolibet futuro, igitur etc. Confirmatur quia, si a futurum contingenter evenire, supposito quod Deus vellet ipsum necessario fore, hoc videretur esse ideo quia causae secundae libere et contingenter a producerent in esse, sed hoc est falsum quia eadem necessitate et eodem modo quo Deus vult illud futurum fore, vult eadem necessitate illas causas ad illius productionem influere vel concurrere. Item, si libere illae causae producunt, sequitur etiam quod Deus libere producit et vult. Patet consequentia ex dictis quoniam libertas causae secundae dependet ex libertate primae et voluntatis divinae.

Secundum corollarium: sicut cum Deus efficitur agens vel creans de non creante ipse non mutatur, sic cum vult necessario illud quod voluit contingenter in nullo variatur. Patet quia modo Deum velle a libere libertate contradictionis, et postea propter lapsum temporis idem necessario velle non est Deum aliter se habere intrinsece, sed solum quadam denominatione extrinseca, sicut supra patuit in exemplo statuae, nam secundum Magistrum, distinctione 41 primi, Deus sibi retinuit diversas denominationes propter mutationes extrinsecas.

Tertium corollarium: licet ad positionem seu praeteritionem rei inesse sequatur necessario Deum illam rem velle fuisse, tamen per huius rei positionem vel praeteritionem non infertur Deum ad illam necessitatum esse. Patet quia tunc creatura haberet respectu Dei prioritatem et causalitatem, sicut necessarias respectu necessitati, quod non est dicendum.

Ex dictis patet affirmativa pars quaestionis quae patet ex tertia conclusionis.

Contra primam conclusionem, arguitur primo sic illud quod potest esse, ideo potest esse quia Deus vel aliqua causa potest illud facere, ergo. Ideo a impossibile non potest esse quia Deus non potest illud facere esse. Antecedens est secunda pars primae conclusionis. Et patet consequentia quia in causis convertibilibus, si affirmativa, est causa affirmationis et negatio negationis, ut habetur primo Posteriorum.

Secundo, illud quod Deo convenit ab aeterno et necessario non conventi sibi quia convenit creaturae. Sed Deum non producere b impossibile convenit sibi ab aeterno et necessario, ergo non per creaturam nec per aliquod sibi extrinsecum. Maior probatur quia vel illud est imperfectionis vel perfectionis. Si primum, non convenit Deo. Si secundum, sequitur quod sibi non conveniat per creaturam nec per aliquod intelligibile sibi extrinsecum. Minor rationis est nota.

Tertio, ideo creatura non potest Deum corrumpere quia Deus non potest corrumpi, ergo. Ideo impossibile non potest esse quia Deus non potest illud producere inesse. Tenet consequentia quia eodem modo videtur dicendum de omnibus impossibilibus. Antecedens probatur quia necessitas essendi formaliter ex parte Dei est ratio quare creatura non potest ipsum corrumpere et non defectus potentiae creaturae.

Quarto, aeque impossibile est Deum facere peccatum sicut Chimaeram vel aliud impossibile. Sed ratio impossibilitatis primi se tenet ex parte Dei, ut dicit corollarium unum, ergo ratio impossibilitatis cuiuslibet alterius etiam se tenebit ex parte Dei, non creaturae seu impossibilitatis rei. Secunda pars antecedentis prius est concessa. Confirmatur quia Deus est causa omnium causarum causantium repugnantiam et impossibilitatem, igitur illa impossibilitas se tenet ex parte Dei.

Contra secundam partem istius conclusionis, si ideo a possibile potest esse etc., sequitur quod ab aeterno et necessario Deus ageret et vellet adextra. Consequens est falsum. Et patet consequentia quia ab aeterno quodlibet possibile fuit possibile et etiam necessariam est Deum posse producere a possibile, immo Deus vult necessario a possibile posse esse.

Secundo, creaturam esse producibilem a Deo et Deum esse productivum ipsius sunt simul natura quia correlativa, ergo unum non est causa alterius. Consequentia patet quia causa naturaliter est prior causato. Et antecedens patet de se.

Tertio, aliquid est possibile formaliter et non est possibile Deo, ergo non, ideo etc. Antecedens patet quia posse errare, decipi, fallere sunt in se possibilia et non Deo, ergo.

Quarto, a non ideo potest esse tale vel taliter se habens quia Deus potest ipsum facere tale vel taliter se habens, ergo non, ideo quia Deus potest ipsum facere esse est possibile. Tenet consequentia quia ratio negandi consequens est quia omnis possibilitas est a Deo. Antecedens patet quia actus non potest esse a Deo deformis, vituperalis, nec demeritorius, immo nec meritorius denominative.

Contra prima partem secundae conclusionis, arguitur quia de ratione cuiuslibet ad extra producti seu producibilis est esse finitum et limitatum, ergo cuilibet ad extra producto repugnat infinitas quaelibet. Consequentia patet quia qua ratione sibi conveniret unus modus infinitatis eadem ratione nullus sibi repugnaret. Antecedens patet per Augustinum, VI De Trinitate, capitulo 5. Item, Sapientiae 7 "omnia constituisti Domine in numero, pondere, et mensura".

Secundo, sequitur quod Deus respectu alicuius producibilis adextra posset se reddere impotentem. Consequens est falsum. Et patet consequentia quia, si produceret infinitum, non posset aliud illius rationis postea producere. Patet quia quodlibet quod esset illius speciei includeretur in illo, aliter non esset infinitum.

Tertio, si Deus produceret caritatem vel albedinem infinitam, sequitur quod illa contineret infinitos gradus, et per consequens esset infinitus numerus. Consequens est impossibile, ut patet per supra dicta, omnis numerus est par aut impar et potest augeri per additionem unitatis, et per consequens nullus infinitus est numerus possibilis vel dabilis.

Contra tertiam conclusionem: qualitercumque divina voluntas se habebit intrinsece respectu a futuri, taliter nunc se habet respectu illius. Sed quandoque se habebit respectu illius necessario, ergo et nunc necessario vult a fore. Minor est nota quia quandocumque a futurum erit praeteritum necessario Deus volet a fuisse. Sed maior probatur multipliciter.

Primo quia, si non, sequitur quod Deus esset hodie minus liber quam heri. Consequens est falsum. Patet consequentia de aliquo futuro quod hodie transivit in praeteritum quia hodie necessario Deus vult ipsum fuisse et heri non necessario sed libere illud voluit, ergo etc.

Secundo, quia si non, sequitur quod aliqua creatura necessitabit divinum velle ad volendum. Consequens est falsum, et patet consequentia quia ex positione creaturae in esse necessitaretur Deus ad volendum talem creaturam. Item, novae necessitatis illius est causa aliqua, ergo quia non nisi creatura.

Tertio, sequitur quod pura privatio et purum nihil divinam necessitabit voluntatem. Consequens non est dicendum, et patet consequentia quia res praeterita nihil est, et tamen ducit Deum ad impossibilitatem et necessitatem volendi, igitur.

Quarto, voluntas divina ex se necessitatur respectu praeteriti, ergo etiam respectu futuri. Tenet consequentia quia non videtur ratio diversitatis quin si necessitet se ipsum respectu praeteriti quin posset respectu futuri.

Ad primam, negatur consequentia, et ad probationem dicitur quod regula illa non tenet secundum quamlibet formam et in diversis materiebus. Nam non sequitur, corruptibile ideo immediate potest a Deo destrui quia Deus est virtus destructiva omnipotens, ergo quod non est corruptibile ideo non potest destrui vel corrupi quia Deus non est virtus destructiva omnipotens. Patet consequentiam non valere quia Spiritus Sanctus non potest destrui, non quia Deus non sit virtus destructiva omnipotens, sed quia Spiritus Sanctus est formaliter necesse esse. Item, non sequitur, omne ab aeterno cognitum fore ideo est ab aeterno cognitum fore quia Deus videt ab aeterno omnia futura, ergo quod non est ab aeterno cognitam ideo non est cognitum fore quia Deus non videt omnia futura. Item, non sequitur omnis avis potest volare quia animal alatum alis potest volare, ergo quod non potest volare, ideo non potest volare quia animal alatum alis non potest volare, sed potius quia non est animal alatum non potest volare.

Secundo, dicitur quod negatio est causa negationis si negatio illa post puram negationem denotet affirmationem, in proposito autem denotaret defectum potentiae in Deo qui staret ex parte Dei et non ex parte obiecti. Denotaret etiam illa negatio quod causa praecisiva vel potior se tenent ex parte Dei, sicut in affirmativa notatur talis causalitas praecisiva vel potior ex parte Dei.

Ad secundam, conceditur maior si li quia denotet causalitatem. Si autem sumatur large, ut magis negetur causalitas quam ponatur, sic negatur maior, et maxime capiendo convenire large pro quocumque de Deo dicibili sive per modum affirmationis, sive negationis, sive per enuntiationem de praesenti, de inesse, seu de possibili.

Ad probationem, dicitur quod non est perfectionis nec imperfectionis non posse facere impossibile, quia nihil ponit in affirmativa sed tantum negat.

Ad tertiam, negatur consequentia quia aliqua dicuntur de Deo cum modo impossibilitatis quae non denotant nec connotant imperfectionem in Deo, sed potius realiter et implicite dicunt perfectionem potentiae in ipso sic quod illa possibilitas aequivalet necessitati perfectionis, sicut est non posset corrupi, non posse impedire, non posse non influere causae secundae agenti quaedam. Vero cum negatione potentiae dicta de ipso denotarent imperfectionem, ut dictum non posse se solo producere b. Modo impossibilitas faciendi Chimaeram non provenit ex imperfectione potentiae absolutae.

Ad quartam, dicitur quod non est simile de quolibet impossibili quia non posse peccare convenit Deo ratione necessariae bonitatis, ideo tam convenienter sumitur ex parte Dei. Sed impossibilitas producendi Chimaeram non sic denotat imperfectionem in Deo, sed potius videretur denotare imperfectionem si se teneret ex parte Dei et non principaliter ex parte Chimaeram improducibils.

Ad confirmationem, dicitur quod, licet Deus sit causa remota et per accidens indirecte illius impossibilitatis eo quod est causa actu vel potentia naturarum ex formalibus rationibus repugnantium, tamen non sequitur propter hoc propositum.

Ad primam contra secundam partem, negatur consequens quia, licet propositio causalis proprie, si sit de inesse affirmativa de praesenti, veram habeat causalitatem in re correspondentem, tamen hoc universaliter non requiritur ad veritatem cuiuslibet causalis hypostaticae. Unde in proposito illa causalis non significat causam et propter quid, nec est de inesse sed de possibili, nec significat causam causare sed posse causare.

Ad secundam, posset concedi consequens et consequentia loquendo de propria et vera causalitate. Si tamen intelligeretur inconveniente vel inferetur ex ipso quod talis hypostatica causalis esset falsa, sic negatur consequentia.

Ad tertiam, negatur antecedens sumendo possibile proprie pro aliquo producibili per se. Ad probationem, dicitur quod peccatum posse esse a Deo. Non tantum importaret aliquod ens posse esse a Deo effective, sed aliquid importaret posse fieri a Deo vel omitti contra dictamen rectae rationis et contra regulam divinae iustitiae cui debet Deus conformari.

Ad quartam, dicitur quod, si per esse intelligitur esse tale per formam positivam, sic negatur antecedens. Si vero intelligitur esse tale generaliter, positive, privative, absolute, relative, sic negatur consequentia quia, quandoque rem posse esse talem vel taliter, non est proprie rem habere potentiam sed defectum potentiae vel potentiam defectivam.

Secundo, dicitur conformiter ad quoddam corollarium quod, sicut a solo Deo non potest effici meritorius actus propter conditionem relativam ad causam secundam sub habitudine determinata, sic etiam nec in consensu compositionis effectus causae secundae potest esse a solo Deo. Et sic potest dici quod solus Deus, licet actum meritorium possit producere, non tamen potest producere actum meritorium.

Ad primam contra secundam conclusionem, negatur consequentia quia, si Deus produceret aliquod infinitam caritatem, adhuc posset creare aliam quia posset corrumpere illam et producere aliam infinitam, immo posset conservare primum in eodem locoque ponere cum prima et secundam et tertiam secundum sui beneplacitum.

Ad tertiam, negatur consequentia quia, forte licet Deus posset infinita producere, non tamen infinitum numerum. Primum patet de productione angelorum per partes proportionales horae. Secundum patet quia par vel impar est passio numero ab eo inseparabilis et per unitatem posse augeri.

Ad primam contra tertiam conclusionem, negatur consequentia. Ad probationem primam similiter negatur consequentia quia idem eodem modo vult hodie et heri intrinsece.

Ad secundam, negatur consequentia et consequens. Ad probationem dicitur quod, si li ex denotet connaturalem illationem, conceditur. Si vero causalitatem, negatur quia talis necessitas non proprie habet causam.

Ad tertiam, negatur consequentia quia solum est illa necessitas connaturalis.

Ad quartam, negatur consequentia quia ex se necessitatur ad productionem Spiritus Sancti et non alterius rei.