Table of Contents
Decretum
Prima pars
Secunda pars
Causa 1
Quaestio 1 : An sit peccatum emere spiritualia?
Quaestio 3 : an ingressum vel praebendas ecclesiae emere sit simoniacum?
Quaestio 4 : An iste sit reus criminis, quod eo ignorante pater admisit?
Quaestio 6 : An illi, qui ab eo jam simoniaco ignoranter ordinati sunt, abjiciendi sint, an non?
Quaestio 7 : Si renuncians suae haeresi sit recipiendus in epicopali dignitate, vel non?
Causa 2
Quaestio 1 : An in manifestis judiciarius ordo sit requirendus?
Quaestio 2 : An exspoliatus ab aliquo sit judicandus?
Quaestio 3 : Qua poena sint feriendi qui in accusatione vel testificatione defecerint?
Quaestio 5 : Si deficientibus accusatoribus sit cogendus ad purgationem?
Quaestio 4 : An duorum testimonio sit condemnandus?
Quaestio 6 : Si remedium sit dandum ei, qui causa dilationis vocem appellationis exhibuerit?
Quaestio 7 : Si laici, monachi vel quilibet inferiorum ordinum in accusatione majorum sint audiendi?
Quaestio 8 : Quomodo debeat fieri accusatio, an in scriptis, an sine scriptis?
Causa 3
Quaestio 1 : An restitutio danda sit quibuslibet exspoliatis?
Quaestio 3 : quo spatio mensium utrique sint concedendae?
Quaestio 4 : An infames et non legitime conjuncti ad accusationem sint admittenti?
Quaestio 5 : An testes de domo accusatorum sint producendi; vel inimicorum vox sit audienda?
Quaestio 6 : An extra provinciam reus sit producendus?
Quaestio 7 : An sit audienda ejus sententia, quem cum reo par inficit malitia?
Quaestio 8 : An ab uno tantum episcopus sit audiendus vel judicandus?
Quaestio 10 : An deficientes in primo capitulo sint admittendi ad sequentia?
Quaestio 11 : An accusato liceat accusationem in accusatorem vertere?
Causa 4
Quaestio 1 : An in excommunicatione constitutus alium accusare valeat?
Quaestio 4 : an idem possit esse accusator et testis?
Quaestio 5 : An die constituta non occurrens a communione sit removendus?
Causa 5
Quaestio 2 : quoties sit vocandus ad causam antequam sententiam damnationis accipiat?
Quaestio 4 : An ideo aliquis habendus sit inimicus, quia crimen alterius judicat?
Quaestio 5 : An ideo aliquis habendus sit inimicus, quia crimen alterius judicat?
Quaestio 6 : Qua poena sit plectendus, qui quod intulit probare non valet?
Causa 6
Quaestio 1 : An crimine irretiti vel infamia notati ad hujusmodi accusationem sint admittendi?
Quaestio 3 : Si liceat sibi expetere judicium archiepiscopi alterius provinciae?
Causa 7
Quaestio 1 : Utrum vivente episcopo alius possit in eadem ecclesia ordinari?
Quaestio 2 : An iste valeat reposcere cathedram, quam sua intercessione alter accepit?
Causa 8
Quaestio 1 : Quod autem episcopo successorem sibi instituere liceat
Quaestio 2 : An amicorum patrocinia in electione debeant convalescere?
Quaestio 3 : An sit habendus simoniacus qui post electionem hujusmodi juramentum canonicis praestat?
Quaestio 4 : an liceat clericis ante sententiae tempus ab episcopo suo discedere?
Quaestio 5 : An sine literis apostolicis debeat redire ad propriam ecclesiam?
Causa 9
Quaestio 1 : An ordinatio, quae ab excommunicatis facta est, aliquo modo possit rata haberi?
Causa 10
Quaestio 1 : An basilica cum omni dote sua ad episcopi ordinationem pertineat?
Quaestio 2 : An res ecclesiarum episcopis usurpare liceat?
Quaestio 3 : An res ecclesiarum episcopis usurpare liceat?
Causa 11
Quaestio 1 : Utrum clericus ante civilem judicem sit producendus?
Quaestio 2 : Si producendus non est, an haec culpa sit digna suspensione?
Causa 12
Quaestio 5 : Si testamenta liceat eis conficere?
Causa 13
Quaestio 2 : An praescriptione temporis jus percipiendi decimas et funerandi tollatur?
Causa 14
Quaestio 1 : An liceat eis sua repetere?
Quaestio 2 : An illi testes sint audiendi?
Quaestio 3 : An illud sit usuras exigere?
Quaestio 4 : An liceat clericis vel laicis a quolibet usuras expetere?
Quaestio 5 : An eleemosynae de usuris fieri possint?
Quaestio 6 : An usurarii poenitentiam agere valeant, nisi quod male acceperunt restituant.
Causa 15
Quaestio 1 : Autem an ea, quae mente alienata fiunt, sint imputanda?
Quaestio 2 : An pro impensis patrociniis liceat clericis munera exigere?
Quaestio 3 : An ex mulieris confessione iste sit condemnandus?
Quaestio 4 : An die dominico ejus causa sit ventilanda?
Quaestio 5 : An sibi neganti purgatio sit deferenda?
Quaestio 6 : An ejus confessio cruciatibus sit extorquenda?
Quaestio 7 : An absque synodali audientia episcopus valeat sacerdotem damnare?
Causa 16
Quaestio 1 : Utrum monachis liceat populis officia celebrare, poenitentiam dare et baptizare?
Quaestio 3 : An jura ecclesiarum praescriptione tollantur?
P. 2, Causa 17, Quaestio 5 : Si capellam in suo territorio aedificatam jure territorii sibi vendicare valeat?
Quaestio 5 : Si capellam in suo territorio aedificatam jure territorii sibi vendicare valeat?
P. 2, Causa 17, Quaestio 6 : Si archipresbyter vel episcopus sua auctoritate, non judiciaria sententia capellam illam irrepserit, an cadat a causa, ut ecclesia, cui praesidet, non ultra habeat jus reposcendi quod suus pastor illicite usurpavit?
P. 2, Causa 17, Quaestio 7 : Si laici capellam illam tenebant (ut quibusdam moris est) et in manibus abbatis eam refutaverint, et ordinandam tradiderint, an consensu episcopi et clericorum abbas possit eam tenere?
Quaestio 7 : Si laici capellam illam tenebant (ut quibusdam moris est) et in manibus abbatis eam refutaverint, et ordinandam tradiderint, an consensu episcopi et clericorum abbas possit eam tenere?
Causa 17
Quaestio 1 : Utrum reus voti teneatur, an liceat ei a proposito sui cordis discedere?
Quaestio 2 : An ecclesia et beneficium ei reddenda sint, quae prius libera voluntate refutavit?
Quaestio 4 : Si sine licentia abbatis retro abierit, an sua sibi abbate reddenda sint?
Causa 18
Causa 19
Quaestio 2 : Si episcopus licentiam dare noluerit, an eo invito monasterium possit adire?
Causa 20
Quaestio 1 : Si in pueritiae annis traditi cogantur religionis propositum tenere?
Quaestio 3 : Qui praeter propriam voluntatem cucullam induerit, an cogatur eam retinere, an non?
Quaestio 4 : Si ab uno monasterio in aliud districtius liceat alicui transire?
Causa 21
Quaestio 1 : An clericus in duabus ecclesiis possit conscribi?
Quaestio 2 : Si unam voluerit relinquere, an liceat ei ad aliam transire?
Quaestio 3 : An procurationes saecularium negotiorum clericis liceat suscipere?
Quaestio 4 : An claris et fulgidis vestibus eis ornari expediat?
Causa 22
Quaestio 1 : An juramentum sit praestandum, an non?
Quaestio 2 : Si sit perjurus qui jurat falsum quod putabat verum?
Quaestio 3 : Si licuit archidiacono denegare episcopo consuetam obedientiam?
Quaestio 4 : si constiterit esse illicitum quod juravit archidiaconus, an sit servandum?
Causa 23
Quaestio 1 : An militare peccatum sit?
Quaestio 2 : Quod bellum sit justum, et quomodo a filiis Israel justa bella gerebantur?
Quaestio 3 : An injuria sociorum armis sit propulsanda?
Quaestio 4 : An vindicta sit inferenda?
Quaestio 5 : An sit peccatum judici vel ministro reos occidere?
Quaestio 6 : An mali sint cogendi ad bonum?
Causa 24
Quaestio 1 : An lapsus in haeresim possit aliquos officio privare, vel sententia notare?
Quaestio 2 : an post mortem aliquis possit excommunicari?
Quaestio 3 : an pro peccato alicujus tota familia sit excommunicanda?
Causa 25
Causa 26
Quaestio 1 : Qui sint sortilegi?
Quaestio 2 : An sit peccatum esse sortilegum?
Quaestio 3 : A quibus genus divinationis sumpsit exordium?
Quaestio 4 : Quot sint genera divinationis?
Quaestio 5 : An sortilegi vel divini sint excommunicandi, si cessare noluerint?
Quaestio 6 : An excommunicatus ab episcopo possit reconciliari a presbytero, illo inconsulto?
Quaestio 7 : Si morientibus est indicenda poenitentia sub quantitate temporis?
Causa 27
Quaestio 1 : An conjugium possit esse inter voventes?
Quaestio 2 : An liceat sponsae a sponso recedere, et alii nubere?
Causa 28
Quaestio 1 : An conjugium sit inter infideles?
Quaestio 2 : An liceat huic aliam ducere priore vivente?
Quaestio 3 : An sit reputandus bigamus qui ante baptismum habuit unam, et post baptismum alteram?
Causa 29
Quaestio 1 : An sit conjugium inter eos?
Causa 30
Quaestio 1 : An uxori suae debitum reddere valeat qui proprium filium de sacro baptismate suscepit?
Quaestio 2 : An sponsalia contrahantur inter infantes?
Quaestio 3 : An spirituales vel adoptivi filii naturalibus copulari valeant?
Quaestio 4 : An uxorem compatris uxoris suae alicui ducere liceat?
Quaestio 5 : an clandestina desponsatio manifestae praejudicet?
Causa 31
Quaestio 1 : An possit duci in conjugium quae prius est polluta per adulterium?
Quaestio 2 : An filia invita sit tradenda alicui?
Quaestio 3 : An post patris sponsionem illa possit nubere alii
Causa 32
Quaestio 1 : An meretrix licite ducatur in uxorem?
Quaestio 2 : An ea, quae causa incontinentiae ducitur, sit conjux appellanda?
Quaestio 3 : Cujus arbitrium aliqua sequatur, an liberi avi, an originarii patris?
Quaestio 4 : Si vivente uxore liceat alicui filios ex ancilla quaerere?
Quaestio 5 : Si ea, quae vim patitur, pudicitiam amittere comprobetur?
Quaestio 6 : Si adulter adulteram possit dimittere?
Quaestio 7 : Si vivente dimissa aliam possit accipere?
Quaestio 8 : Si infidelem sub praemissa conditione liceat alicui fidelium in conjugem ducere?
Causa 33
Quaestio 1 : An propter impossibilitatem coeundi, a viro suo aliqua sit separanda?
Quaestio 2 : An post separationem ei nubere valeat, cum quo prius fornicata est?
Quaestio 3
Quaestio 4 : Si tempore orationis quis valeat reddere conjugii debitum?
Causa 34
Quaestio 1 : An sit ista rea adulterii, quae vivente viro alteri nupsit?
Quaestio 2 : An redeunte primo sit cogenda recedere a secundo, et redire ad primum?
Causa 35
Quaestio 1 : Si liceat aliquam ex propria cognatione duci in uxorem?
Quaestio 2 : Si ex consanguinitate uxoris aliqua possit in conjugem duci?
Quaestio 3 : Usque ad quem gradum debeat quisque abstinere sive a propriis, sive ab uxoris suae consanguineis?
Quaestio 5 : Quomodo gradus consanguinitatis computandi sunt?
Quaestio 6 : Qui jurejurando propinquitatem firmare debeant?
Quaestio 7 : An illi, qui de incestuosis nati sunt, filii reputentur?
Causa 36
Quaestio 1 : An ille raptum admiserit?
Quaestio 2 : an rapta raptori nubere possit, patre assensum praestante?
Pars 3
QUESTIO L
I. Pars. Quod iuramentum prestandum non sit, auctoritate scripturae canonicae probatur. Ait enim Christus in euangelioapostolis: „ Sit sermo uester: Est est, non non; quod autemamplius est a malo est. Item Iacobus in epistola:, , Anteomnia, fratres mei, nolite iurare omnino. Utraque auctoritateiuramentum prohibemur prestare. Sed aliud est ad iuran-dum sponte accedere, aliud uel ad asserendam innocentiamsuam, uel ad federa pacis confirmanda, uel ad persuadendumauditoribus, quando pigri sunt credere quod eis utile est, iuramentum offerre. Pi'imum prohibetur, secundum conceditur. Nonenim iurare omnino peccatum est.
C. I
Iuramentum pro federe pacis est faciendum.Omne, quod in federa pacis uenit, tunc solidius subsistit, cum iuramenti hoc interpositio roborat. Sed et omne, quod amicorum animos conciliat, tunc fideliusdurat, cum eos sacramenti uincula ligant. Omne enim, quod testis adstipulatur, uerius constat, cum idiurationis adiectio affirmat. Quod et si testis deficiat, innocentis fidem sola iurisiurandi taxatio manifestat.
C. II
Iuratio non est prohibenda, nec tamquam bonum appetenda.Non est contra preceptum Domini iuratio, que a malo, non iurantis est, sed increduli a quo iurare cogitur.Nam hinc intelligitur, ita Dominum prohibuisse a iure-iurando, ut, quantum in ipso est, quisque non iuret;quod multi faciunt, in ore habentes iurationem tamquammagnum atque suaue aliquid. Nam utique Apostolusnouit preceptum Domini, et tamen iurauit. Non enimaudiendi sunt qui has iurationes esse non putant. Quidenim facient de illa: „Cottidie morior, per gloriamuestram, fratres, quam habeo in Christo Iesu Domino nostro quam greca exemplaria manifestissimam iurationemesse ostendunts. Prohibemur ergo iurare cupiditateaut dilectione iurandi. Quamuis enim iuramentum amplius sit, quam est est, non non, et ideo a malo sit, nontamen a malo tuo, sed infirmitatis aut incredulitatis eorum, qui non aliter mouentur ad fidem.
C. IV
In necessariis uerum iurare non est peccatum.Ut noueritis, uerum iurare non esse peccatum, in-uenimus etiam apostolum Paulum iurasse: „Cottidie morior ego, per uestram gloriam, fratres, quam habeo inChristo Iesu Domino nostro.“ Per uestram gloriam iuratioest; non enim sic ait, per uestram gloriam morior, quasiuestra gloria me facit mori, quomodo, si diceretur peruenenum, per gladium, per bestiam, per inimicum mortuusest, intelligeretur faciente inimico, faciente gladio, facienteueneno mortuus est.
Idem de sermone Domini, [lib. I. c. 30.]Ita ergo intelligitur precepisse Dominum, ne iurare-tur, ne quisquam sicut bonum appetat iusiurandum, etassiduitate iurandi ad periurium per consuetudinem delabatur. Quapropter qui intelligit non in bonis, sed in necessariis iurationem habendam, refrenat se quantum potest, ut non ea utatur, nisi necessitas cogat, uidelicet, cum uidetpigros esse homines ad credendum quod eis utile est credere, nisi iuratione firmetur. Ad hoc utique pertinetquod sic dicitur:, , Sit autem sermo uester: Est est, nonnon.“ Hoc bonum est et appetendum, „quod autem ampliusest a malo est;“ id est: si iurare cogeris, scias de necessitate uenire infirmitatis eorum, quibus aliquid suades, queinfirmitas utique malum est, unde nos cottidie liberari deprecamur, cum dicimus:,, Libera nos a malo.“ Itaque nondixit, quod autem amplius est malum est. Tu enim nonmalum facis, qui bene uteris iuratione.
C. VII
Per Deum iurare permittitur, ne per idola iuretur.Et iurabunt, uiuit Dominus in ueritate, et in iudicio, et in iustitia, et benedicent eum gentes, ipsumque laudabunt. Quomodo ergo euangelium iurare nos prohibet?Sed hic: iuramentum!, pro confessione dicitur, et adcondempnationem idolorum, per que iurabat Israel. Denique auferuntur offendicula, et mrat per Dominum, quodque dicitur: „uiuit Dominus; in testamento ueteri iusiu-randum est ad condempnationem mortuorum, per quosiurauit omnis idolatra.
C. VIII
Infirmis iurare conceditur.Item leronimus super Mattheum in lib. [in c. 5.]Considera, quod Saluator non per Deum iurare prohibuerit, sed per celum, et per terram, et per Iheroso-limam, et per caput tuum. Et hoc quasi paruulis fuerat legeconcessum, ut quomodo uictimas inmolabant Deo, ne easinmolarent idolis, sic et iurare permitterentur in Deum;non quod recte hoc facerent, sed quod melius esset Deoid exhibere quam demoniis.
C. X
Clericus deponatur, laicus anathematizetur, per capillum uel caput Dei iurans.Si quis per capillum Dei uel caput iurauerit, uel alio modo blasphemia contra Deum usus fuerit, si ex ecclesiastico ordine est, deponatur; si laicus, anathematizetur.Et si quis per creaturas iurauerit, acerrime castigetur, et iuxta id, quod sinodus diiudicauerit, peniteat. §. 1. Siquis autem talem hominem non manifestauerit, non estdubium, quin diuina condempnatione coherceatur. §. 2.Et si episcopus ista emendare neglexerit, acerrimecorripiatur.
C. XIV
luratio non est peccatum.Si peccatum esset iuratio, nec in ueteri lege diceretur: „Non periurabis; reddes Domino iuramentatua.“ Non enim peccatum preciperetur nobis. Item: §. 1. Non uobis dicimus, nos non iurare. Si enim hoc dicimus, mentimur. Quantum ad me pertinet, non iuro, sed quantum michi uidetur, magna necessitate conpulsus, cum uideo, nisi faciam, michi non credi, et ei, qui michinon credit, non expedire, quod non credit. Hac perpensaratione et consideratione librata cum magno timore dico:„ Coram Deo, “ aut, „ testis est michi£ Deus, “aut, „scitChristus, quod sic est in meo animo/ et uideo, quodplus est, id est quod amplius est quam est est, nonnon. Sed hoc quod est amplius a malo est, non iurantis, sed non credentis.
111. Pars. Gratian. Ex premissis colligitur, quod iurare non est peccatum; non tamen tamquam bonum est appetendum, ne consuetudine iurandi labamur in periurium. Sed cum dicaturprocedere a malo non credentis, uidetur, quod, etsi iurare peccatum non sit, iuramentum tamen recipere malum sit. Sednomine mali non malicia, Sted pena peccati intelligitur. Ex penalienim infirmitate incredulitas illa processit, qua ad iurandum
C. XV
Iuramentum accipere non prohibemur.C. XVI
Licet uti fide eius, qui, ut eam seruet, per demonia iurat.Mouet te, utrum eius fide utendum sit, qui, ut eam seruet, per demonia iurauerit. Ubi te uolo prius considerare, utrum si quispiam per Deos falsos iurauerit se fidem serua-turum, et eam non seruauerit, non tibi uidetur bispeccasse? Si enim tali iuratione promissam seruaretfidem, ideo tantum peccasse iudicaretur, quia per Deosfalsos iurauerit. Illud autem nemo reprehenderet, quia fidem seruauit. Nunc uero, quia et iura-uit per quos non debuit, et contra pollicitam fecit fidemquod non debuit, bis utique peccauit, ac per hoc qui utiturfide illius, quem constat iurasse per falsos Deos, et utiturnon ad malum, sed ad licitum et bonum, non peccatoillius se sociat, quo per demonia iurauit, sed bonopacto eius, quo fidem seruauit. Neque hic eam fidemdico seruari, qua fideles uocantur qui baptizantur in Christo Illa enim longe alia est longeque discreta a fidehumanorum placitorum atque pactorum. Verumtamen sineulla dubitatione minus malum est per Deos falsos iurareueraciter, quam per Deum uerum fallaciter. Quanto enimper quod iuratur magis sanctum est, tanto magis penale estperiurium. §. i. Alia s questio est, utrum non peccetqui per falsos Deos sibi iurari facit? quia ille, qui eiiurat, iurat per falsos Deos, quos colit. Cui questionipossunt illa testimonia suffragari, que ipse conmemorasti deLaban et Abimelech, si tamen Abimelech per Deos suosiurauit, sicut Laban per Deum Sabaoth.
Gratian. Sic etiam cum in libro Machabeorum Romani legantur pacem firmasse cum Iudeis, intelligendi sunt iurasseper falsos Deos, sicut et Iudei iurauerunt per Deum uerum.Sic etiam de iuramento, quod fit per creaturas, inielligendumest, quod ipsum quidem iurare per creaturas, malum est, quia aDeo prohibitum est; sed seruare quod iuratur, bonum est, uteuitetur peccatum mendacii et dolositatis. §. i. Sed obicitur, quod Ioseph, uir sanctus, per creaturas iurauit, dum dixit fratribus suis: „Per salutem Pharaonis, non exibitis hinc. §. 2. Sed sciendum est, quod sancti non tam per creaturas, quam perauctorem creaturarum iurabant, nec in creaturis aliud quamcreatorem ipsarum uenerabantur, sicut Ioseph, qui per Pharaonemiurando hoc in eo ueneratus est, quod Dei iudicio positus erat ininfimis. Unde Apostolus ait: „ Omnis potestas a Domino Deo estP Item Christus Pilato: „ Non haberes in me potestatem, nisi esset tibi datum desuper .“ Deus autem per creaturasiurare prohibuit, ne uel more gentilium aliquod numen deitatiscreaturis inesse crederetur, uel ne creaturas contemptibiles iudi-cando per eas promissa pro nicliilo duceremus. §.3. Sed queritur, quid grauius sit, an per creaturas, an per creatorem iurarefallaciter? Dupliciter enim reus est qui per creaturas iurat mendaciter, quia et contra prohibitionem iurat per quod sibi iurarenon licet, (a quo peccato est inmunis, qui non nisi per creatoremiurat, ) et proximum dolo capit, quod facit etiam per creatoremmendaciter iurans. Sed si periurium tanto magis penale est, quanto sanctius illud, , per quod iuratur, apparet, quod, etsiper creaturas mendaciter iurans dupliciter peccet, grauiori tamense subicit penae qui per creatorem iurat mendaciter.
C. XVII
Fidelium consortio careat qui penitenciam periurii agere noluerit.Predicandum est etiam, ut periurium fideles caueant, et ab hoc summopere abstineant, scientes hoc grande scelusesse, et in lege, et in Prophetis, et in euangelio prohibitum. Audiuimus autem, quosdam paruipendere hocsceluS, et leuem quodammodo periuris penitenciae moduminponere; qui etiam nosse debent, talem de periuriopenitenciam inponi debere, qualem et de adulterio, de fornicatione, et de homicidio sponte conmisso, etde ceteris criminalibus uiciis. §. 1. Si quis uero perpetratoperiurio aut quolibet criminali peccato, timens penitenciam longam, ad confessionem uenire noluerit, ab ecclesiarepellendus est, siue a communione et consortio fidelium, ut nullus cum eo comedat, neque bibat, neque insua domo eum recipiat.