QUESTIO V.

Aliter legitimum non fit coniugium, nisi ab his, qui super ipsam feminam dominationem habere uidentur, et aquibus custoditur uxor petatur, et a parentibus propinquioribus sponsetur, et legibus dotetur, et suo temporesacerdotaliter, ut mos est, cum precibus et oblationibusa sacerdote benedicatur, et a paranimphis, ut consue»tudo docet, custodita et sociata, a proximis congruo tempore petita legibus dotetur, ac solempniter accipiatur, et biduo uel triduo orationibus uacent, et castitatemcustodiant. Item: §. 1. Ita peracta legitima scitote esseconubia; aliter uero presumpta non coniugia, sed adulteria, uel contubernia, uel stupra, aut fornicationespotius, quam legitima coniugia esse non dubitate, nisiuoluntas propria suffragauerit, et uota succurrerint legitima.

Item ex Decreto Hormisdae Papae, c. 6. Nullus fidelis, cuiuscumque condicionis sit, occultenuptias faciat, sed benedictione accepta a sacerdote publicenubat in Domino.

Item Nykolaus ad consulta Bulgarorum, [c. 3.]Nostrates, tam mares quam feminae, non ligaturam auream, uel argenteam, aut ex quolibet metallo conpositam, quando nuptialia federa contrahunt, in capitibus deferunt:sed post sponsalia, que futurarum sunt nuptiarum promissio^ federa quoque consensu eorum, qui hec contrahunt, et eorum, in quorum potestate sunt, celebrantur; etpost, quam arrhis sibi sponsam sponsus per digitum fideiannulo insignitam desponderit, dotemque utrique placitam sponsus ei cum scripto pactum hoc continente coraminui tatis ab utra que parte tradiderit (aut mox aut aptotempore, ne uidelicet ante tempus lege diffinitum tale quidfacere presumant), ambo ad nuptialia federa perducuntur, et primum in ecclesia Domini cum oblationibus, quas offerre debent Deo per sacerdotis manum, statuuntur, sicque demum benedictionem et uelamen celeste suscipiunt. Item: §. 1. Hec sunt, preter alia, que admemoriam non occurrunt, pacta coniugiorum solempnia.Peccatum autem esse, si hec cuncta in nuptiali federe noninterueniant, non dicimus.

Item Leo Papa.

Qualis debeat esse uxor, que habenda est secundum legem. Virgo casta, et desponsata in uirginitate, et dotata legitime, et a parentibus tradita sponso, et aparanimphis accipienda, et ita secundum legem et euangelium publicis nuptiis in coniugium liquide sumenda, et omnibus diebus uitae suae (nisi ex consensu, et causauacandi Deo) numquam propter hominem separanda, et, si fornicata fuerit, dimittenda, sed illa uiuente alteranon ducenda, quia adulteri regnum Dei non possidebunt, et penitencia illius per scripturam recipienda.

Item ex Concilio Cartaginensi IV [c. 13.]Sponsus et sponsa cum benedicendi sunt a sacerdote, a

parentibus uel a paranimphis offerantur in ecclesia sacerdoti, qui, cum acceperint benedictionem, eadem nocte pro reuerentia benedictionis in uirginitate permaneant.

Item ex Concilio Arei at en si, c. 6.

Nullum sine dote fiat coniugium; iuxta possibilitatem fiat dos, nec sine publicis nuptiis quisquam nubere ueluxorem ducere presumat.

Gratian. His omnibus auctoritatibus occultae nuptiae prohibentur, atque ideo, cum contra auctoritatem fiunt nuptiae, pro infectis haberi debent.

II. Pars. §. 1. Sed queritur, quid sibi uelint solempnitatesillae uelaminis et annuli, que in coniugiis obseruantur?

De his ita scribit Ysidorus in II. lib. de offitiis, c. i6.;

Feminae, dum maritantur, ideo uelantur, ut nouerint, se semper uiris suis subditas esse et humiles. §. 1. Item, quod nubentes post benedictionem uitta inuicem, uno uinculo copulantur, uidelicet fit ideo, neconpagem coniugalis unitatis disrumpant. §. 2. At uero, quod eadem uitta candido purpureoque colore permiscetur, candor quippe est mundicia uitae, purpura ad sanguinis posteritatem adhibetur, ut hoc signo et continentiaet lex continendi ab utrisque ad tempus admoneatur, et posthec reddendum debitum non negetur. §. 3. Item, quod in primis s annulus a sponso sponsae datur, fit nimirum uel propter mutuae dilectionis signum, uel propterid magis, ut eodem pignore corda eorum iungantur. Unae etquarto digito annulus inseritur, ideo quod in eo uenaquedam, ut fertur, sanguinis ad cor usque perueniat.

Ambrosius in libro de Patriarchis.

III. Pars. Nec illud otiosum, quod cum Rebeccaueniret, uidit Ysaac deambulantem, et cum interrogasset

uis esset, cognito, quod ipse, esset, cui duceretur uxor, escendit, et caput suum obnubere cepit, docens uerecun-diam nuptiis preire debere. Inde enim et nuptiae dictae, quod pudoris gratia se puellae obnuberent.

IV. Pars. Gratian. Sed obicitur premissis: Multa sunt, que prohibentur, que, si fiant, ex postfacto conualescunt. Prohi-

bentur uouentes matrimonia contrahere, que tamen si contraxerint, inuiolata permanere^ oportet. Sic et clandestina coniugia contra leges quidem fiunt, tamen contracta dissolui non possunt, quia ex legitimo uoto subsequente corroborantur. Unde et Euaristus, cum dixisset: aliter coniugia presumptamon sunt, sed adulteria;“ addidit: „nisi uoluntas propria suffragauerit, etuota succurrerint legitima.

Hinc etiam in No uel lis:

[C. IX.]

, , Si quis diuinis tactis scripturis iurauerit mulieri, legitimam se eam uxorem habiturum, uel si in oratorio tale sacramentumdederit, sit illa legitima uxor, quamuis nulla dos, nulla scriptura alia interposita sit.

[Gratian.] His ita respondetur: Coniugia, que clam contrahuntur, non negantur esse coniugia, nec iubentur dissolui, si utriusque confessione probari poterunt: uerumtamen prohibentur, quia mutata alterius eorum uoluntate, alterius confessionefides iudici fieri non potest. Unde publice, cum alterius uotain alteram partem se transtulerint, pro priori coniugio, quodiudici incertum est, sentencia ferri non poterit. Incerta enim (utSyxtus Papa scribit episcopis per Hispaniam constitutis) nemopontificum iudicare presumat, et quamuis uera sint, non tamencredenda sunt nisi que certis indiciis conprobantur, nisi quemanifesto iudicio conuincuntur, nisi que iudiciario ordine publicantur. Hinc etiam Victor Papa scribit Theophilo episcopo:, , Incerta, karrissime, nullatenus iudicemus, quousqueueniat Dominus, qui latentia producet in lucem, et illuminabitabscondita tenebrarum, et manifestabit consilia cordium. Quamuis enim uera sint, non tamen credenda sunt nisi que manifestisindiciis conprobantur, nisi que manifesto iudicio conuincuntur, nisi que iudiciario ordine publicantur

Item Euaristus Papa, [epist. II.] omnibus Episcopis.

Nullum ante ueram iustamque probationem iudicare aut dampnare debemus, teste Apostolo, qui ait: „Tu quises, qui iudicas alienum seruum? Suo domino stat aut cadit ?“ Mala itaque audita nullum moueant, nec passim dictaabsque certa probatione quisquam umquam credat; sed anteaudita diligenter inquirat, nec precipitando quicquamaliquis agat.

Item Eleutherius Papa, [epistola ad Galliae prouincias].

Iudicantem oportet cuncta rimari, et ordinem rerum plena inquisitione discutere, interrogandi et respondendi obiciendique prebita patiencia ab eo, ut ibi ambarum actio partium illuminata sit pleniter, neclitigantibus prius uelit iudex sua sententia obuiare, nisiquando iam peractis omnibus nichil habeant in questione, quod proponant, et tamdiu actio uentiletur, quousquead ueritatem rei perueniant. Frequenter inter-

EDITIO ]

Causa XXX. Que st. V. c. 8. c) et: deest — c. io.

d) interrogare e) manifeste — Causa XXXI. Que st. I.

e) male f) placito postea g) consequente h) auctoritas Aurogari oportet, ne aliquid pretermissum forte remaneat, quod annecti conueniat.

Gratian. Ex premissis manifestissime colligitur quod pro incertis a certis recedendum non est, nec in re dubia certadanda est sentencia. Cum autem fides dubiae rei nisi testiumapprobatione uel legitima confessione iudici fieri non ualeat, testes autem auctoritate Calixti Papae de aliis causis uelnegociis testimonium dicere non ualeant, nisi de his, que sub eorumpr es entia facta noscuntur: apparet clandestina coniugia ideo esseprohibita, quia, cum alter eorum coniugalem affectum se ad alterum habuisse negare uoluerit, legitimis probationibus conuincinon poterit, quibus deficientibus, iudicis sentencia rite absolutus, reatum adulterii uter que incurrit, dum utroque eorum uiuentealiis se copulauerint.