Tractatus 124

Ab eo loco, Et cum hoc dixisset, dicit ei: Scquere me, etc., usque in finem Evangelii. Cap. xxi, f. i9- 25).

i. Non parva quaestio est, cur apo tolo Petro, quando se tertio manifestavit discipulis, dixerit Do. minus, Sequere me; de apostolo autem Joanne, Sic eum volo manere donec veniam; quid ad te? IIu c qu aestioni, quantum Dominus ipse donaverit, sive pertractandae, sive solvendae sermonem novissimurn hujus operis impendimus. Cum ergo praenuntiasset Dominus Petro, qua morte clarificaturus esset Deum, dicit ei: Sequere me. Conversus Petrus vidit illum discipulum quem diligebat Jesus, sequentem: qui et recubuit in caena super pectus ejus, et dixit, Domine. quis est qui tradet te? Hunc ergo cum vidisset Petrus, dicit Jesu; Domine, hic autem quid? Dicit ei Jesus: Sic eum, volo manere donec veniam; quid ad te ? Tu me sequere. Exiit ergo sermo iste inter fratres, quia discipulus iUs nen moritur. Et non dixit ei Jesus, Non moritur; sed, Sic eum volo manere donec veniam; quid ad te ? Ecce quousque in hoc Evangelio extenditur quaestio, que sua profunditate non mediocriter mentem scrutantis exercet. Cur enim dicilur Petro, Sequere me. nec dicitur caeteris qui simul aderant? Et profecto eum sicut magistrum discipuli sequebantur. Sed si ad passionem intelligendum est, numquid solus pro christiana veritate passus est Petrus? Nonne ibi erat in illis septem alius filius Zebedaei frater Joannis, qui post ejus ascensionem, ab Herode manifestatur occisus (Act. XII, 2)? Verum aliquis dixerit, quoniam Jacobus non est crucifixus, merito dictum esse Petro, Sequere me, qui non solum mortem, sed etiam mortem crucis, sicut Christus, expertus est. Sit hoc, si nihil aliud quod sit convenientius potuerit inveniri. Cur ergo de Joanne dictum est, Sic eum volo manere donec veniam; quid ad te? et repetitum est, Tu mesequere; tanquam ille ideo non sequeretur, quoniam eum manere voluit donec veniat ? Quis facile aliud dictum esse credat, quam quod fratres crediderant qui tunc erant, eo quod scilicet non esset discipulus ille moriturus, sed donec Jesus veniret, ista maneret in vita ? Sed hanc opinionem Joannes ipse abstulit, non hoc dixisse Dominum aperta contradictione declarans. Cur enim subjungeret, Non dixit Jesus, No moritur, nisi ne hominum cordibus quod falsum fuerat inhaereret?

i. Sed cui placet, adhuc resisiat; et dicat verum esse quod ait Joannes, non dixisse Dominum qnod discipulus ille non moritur, sod hoc tamen significatum esse talibus verbis, qualia eum dixisse narravit; et asserat apostolum Joannem vivere, atque in illo sepulcro ejus quod est apud Ephesum, dormire eum potius quam mortuum jacere contendat. Assumat in argumentum, quod illic terra sensim scatere, et quasi ebullire perhibetur; atque boc ejus anhelitu fieri, sive constanter sive pertinaciter asseveret. Non enim possunt deesse qui credant, si non desunt qui etiam Moysen asserant vivere: quia scriptum est ejus sepulcrum non inveniri (Deut. XXXIV, 6), et apparuit cum Domino in monte, ubi et Elias fuit (Matth. XVII, 3), quem mortuum legimus non esse, sed raptum (IV Reg. u, 11). Quasi Moysi corpus non potuerit alicubi sic abscondi, ut prorsus homines lateret ubi esset, atque inde ad horam divinitus excitari, quando cum Christo Elias et ipse sunt visi: sicut ad horam multa sanctorum corpora surrexerunt, quando passus est Christus, et post ejus resurrectionem apparuerunt multis in sancta, sicut scriptum est, civitate (Matth. XXVII, 52, 53). Sed tamen, ut dicere coeperam, si qi idam Moysen mortuum negant, quem Scriptura psa, ubi sepulcrum ejus nusquam inveniri legimus, mortuum tamen esse sine ulla ambiguitate testatur; quanto magis Joannes ex istorum occasione verborum ubi Dominus ait, Sic eum volo manere donee venio, creditur vivus dormire sub terra ? Quem tradunt etiam (quod in quibusdam Scripturis quamvis. apocryphis reperitur), quando sibi fieri jussit sepulcrum, incolumem fuisse praesentem; coquc effosso et diligentissime praeparato, ibi se tanquam in lectulo collocasse, statimque cum esse dcfunctum: ut autem isti putant, qui haec verba Domini sic intelligunt, non defunctum, sed defuncto similem cubuisse; et cum mortuus putaretur, sepultum fuisse dormientem; et donec Christus veniat sic manere, suamque vitam scaturigine pulveris indicare: qui pulvis creditur, ut ab imo ad superficiem tumuli ascendat, flatu quiescentis impelli. Huic opinioni snpervacaneum existimo reluctari. Viderint enim qui locum sciunt, utrum hoc ibi faciat vel patiatur terra quod dicitur; quia et revera non a levibus hominibus id audivimus.

3. Interim cedamus opinioni, quam certis documentis refellere non valemus, ne rursus aliud quod a nobis quaeratur exsurgat, Cur super humatum mortuum ipsa humus quodammodo vivere ac spirare videatur. Sed numquid hinc tanta ista solvitur quaestio, si magno miraculo, qualia potest facere Omnipotens, tamdiu vivum corpus in sopore sub terra est, donec veniat terminus saeculi? Quin imo fit amplior et difficilior, cur discipulo Jesus, quem diligebat prae cae­ teris, in tantum ut super pectus ejus discumbere mereretur, pro magno munere longum in corpore dotaverit somnum: cum beatum Petrum per ingentem martyrii gloriam, ab onere ipsius corporis solverit, eique eonceaserit quod apostolus Pautus se concupisse dixit, et scripsit, Dissolvi el esse cum Christo (Philipp. i, 23). Si autem quod magis creditur, ideo sanctus Joannes ait, non dixisse Dominum, Non moritur, ne illis verbis quae dixit, hoc voluisse intelligi putaretur; corpusque ejus iir sepulcro ejus exanime sicut aliorum mortuorum jacet: restat ut si vere ibi lit quod sparsit fama de terra, quae subinde ablata succrescit, aut ideo fiat ut co modo commendetur pretiosa mors ejus, quoniam non eam commendat martyrium (non enim cum pro fide Christi persecutor occidit), aut propter aliquid aliud quod nos latet. Manet tamen quaestio cur dixerit Dominus de homine morituro, Sic eum volo manere donec veniam. ( 4. Illud etiam in his duobus apostolis Petro et Joanne quem non moveat ad quaerendum, cur Joannem plus dilexerit Dominus, cum ipsum Dominum plus dilexerit Petrus? Ubicumque enim se commetnorat Joannes, ut nomine suo tacito ipse possit intelligi, hoc addit quod eum diligebat Jesus, quasi solum diligeret, ut hoc signo discerneretur a caeteris, quos .'ique omnes diligebat: quid ergo, nisi amplius se dilectum, cum hoc diceret, volebat intelligi? quod absit ut mendaciter diceret. Quod autcm majus dare potuit Jesus majoris erga eum suae dilectionis indi- ( ium, qnam ut homo cum cseteris condiscipulis suis socius tantae salutis, solus tamen discubuerit super pectus ipsius Salvatori,? Porro quod apostolus Petrus plus aliis dilexit Ctiristum, possunt quidem doc..menta multa proferri: sed ut longe in alia non camus, ipsius tertiae manifestationis Domini paulo supe­ riore lectionc, quae istam praecedit, satis evidenter apparet, ubi interrogans cum, dixit, Diligis me piut his? Quod utique sciebat, et tamen interrogabat, ut etiam nos qui legimus Evangelium, amorem Petri erga Dominum,etillo interrogante et isto respondente nossemus. Quod autem in eo quod respondit Petrus, Amo te, non addidit, plus his, hoc respondit quod de seipso sciebat. Non enim quantum ab alio quolibet diligeretur scire poterat, qui cor alterius videre non poterat. Sed tamen superioribus verbis dicendo, Etiam, Domine, tu scis (Joan. xxi, 15, 16), satis et ipse declaravit, scientem Domiuum interrogasse quod interrogavit. Sciebat igitur Dominus non solum quod diligeret, verum etiam quod plus illis cum diligcret Petrus. Et tamen si proponamus quaerentes, quis duorum sit mclinr, utrum qui plus, an qui minus diligit Christum; quis dubitabit respondere, eum qui plus diligit esse meliorem? Item si proponamus quis duorum sit melior, utrum quem minus, an quem plus diligit Christus; eum qui plus diligitur a Christo, meliorem procul dubio respondebimus. In illa ergo comparatione quam prius posui, Petrus Joanni; in hac vero altera, Joannes anteponi ur Peiro. Proinde tertiam sic proponimus: quis est duorum discipulorum melior, qui minus quam condiscipulus ejus diligit Christum, et plus quam condiscipulus ejus diligitur a Christo? an ille quem minus quam condiscipulum ejus diligit Christus, cum plus ipse quam suus condiscipulus diligat Christum? nic plane cunctatur responsio, et augetur quaestio. Quantum autem ipse sapio, meliorem qui plus diligit Christum, feliciorem vero quem plus diligit Christus, facile responderem; si justitiam Liberatoris nostri minus eum diligentis a quo plus diligitur, et eum plus a quo minus diligitur, quemadmodum defenderem, perviderem.

5. Aggrediar igitur in ejus manifesta misericordia, cujus est occulta justitia, de solvenda quaestione tam ingenti, pro viribus quas ipse donaverit, disputare: hucusque enim proposita est, non exposita. Exponendae vero ejus hoc sit exordium; ut meminerimus in hoc corruptibili corpore quod aggravat animam (Sap. IX, 15), vitam nos miseram vivere. Sed qui jam redempti per Mediatorem sumus, et Spiritum sanctum pignus accepimus, beatam vitam in spe habemus, etsi re ipsa nondum tenemus. Spes autem quae videtur, non est spes: quod enim vict quis, quid sperat ? Si autem quod non vidcmus speramus, per patientiam exspectamus (Rom. VIII, 24, 25). In malis autem quae quisque patitur, non in bonis quibus fruitur, opus est patientia. Hanc itaque vitam de qua scriptum est, Numquid non tentatio est vita humana super terram (Job VII, i) ? in qua quotidic clamamus ad Dominum, Libera noa a malo (Matlh. vi, 13), cogitur homo tolerare etiam remissis peccatis: quamvis ut in cam veniret miseriam, primum fuerit causa peccatum. Productior est enim poena qnam culpa; ne parva putaretur culpa, si cum illa finirctur et poen. Ac per hoc vel ad demonstrationem debitae miseriae, vcl ad emendationem labilis vitae, vel aJ exercitatio­ nem necessariae patientiae, temporaliter hominem detinetl poena et quem jam ad damnationem sempiternam reum non detinet culpa. Haec est istorum dierum, quos in hac mortalitate agimus malos, quamvis in ea diligamus videre dies bonos, nenda quidem, sed non reprehendenda conditio. Venit enim dc ira Dei justa, de qua Scriptura loquens, Homo, inquit, natus ex muliere, brevis vitoe, et plenus irae ( Job xiv, i): cum ira Dei non sit ut hominis, id est perturbatio concitati animi, sed tranquilla justi suppjicii constitutio. In hac ira sua Deus non continens, sieul scriptum est, miserationes suas (Psal.LXXVI, 40), praeter alia solatia miserorum quae generi humano praebere non cessat, in plenitudine temporis, quo ipsc sciebat hoc esse faciendum, insit Filium suum unigenitum (Galat. IV, 4), per quem creavit universa, ut manens Deus fieret homo, et esset mediator Dei et hominum homo Christus Jesus (I Tim. II, 5): in quem credentes, per lavacrum regenerationis soluto reatu omnium peccatorum, et originalis videlicet quod generatio trahit, contra quam maxime regeneratio est instituta, et caeterorum qnae male agendo contracta sunt, liberarentur a damnatione perpetua, et viverent in fide et spe et charitate, peregrinantes in hoc sacculo, atque in ejus tentationibus laboriosis et periculosis, consolationibus autem Dei et corporalibus et spiritualibus ambularent ad conspectum ejus, viam tenentes, quod cis factus est Christus. Et quia in ipso quoque ambolantes non sunt sine peccatis, quae de hujus vitae infirmitate subrepunt, dedit eleemosynarum remedia salutaria, quibus eorum adjuvaretur oratio, ubi eos dicere docuit, Dimille nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris (Matth. VI, 12). Hoc agit Ecclesia spe beata in hac vita aerumnosa: cujus Ecclesiae Petrus apostolus, propter Apostolatus sui primatum, gerebat figurata generalitate personam. Quod enim ad ipsum proprie pertinet, natura unus homo erat, gratia unus christianus, abundantiore gratia. unus idemque primus apostolus: sed quando ei dictum est, Tibi dubo claves regni caelorum, et quod­ cumque ligaveris super terram, erit ligatum ci in coelis; et quodcumque solveris super terram, erit solutum et in coelis, universam significabat Ecclesiam, quae in hoc saeculo diversis tentationibus velut imbribus, fluminibus, tempestatibus quatitur, et non cadit, quoniam fundata est super petram, unde Petrus nomen accepit. Non enim a Petro petra, sed Petrus a petra; sicut non Christus a christiano, sed christianus a Christo vocatur. Idco quippc ait. Dominus, Super hanc pelratn aedificabo Ecclesiam meam, quia dixcral Petrus, Tue. Christus Filius Dei viii (Id. xvi, 16-19). Super hanc ergo, inquit, petram quam confessus es, scdificabo Ecclesiam meam. Petra enim erat Christus (I Cor. x, 4): super quod fundamentum etiam ipse aedificatus est Petrus. Fundamentum quippe aliud nemo potest ponere praeter id quod positum est, quod est Christus Jesus (Id. III, 11). Ecclesia ergo quae fundatur in Christo, claves ab eo regni coelorum accepit in Petro, id est potestatem ligandi solvendique peccata. Quoa est enim pel- propriclatem in Christo Ecclesia, hoc est por significationem Petrus in petra; qua significatione intelligitur Christus petra, Petrus Ecclesia. Haec igitur Ecclesia quam significabat Petrus, quamdiu degit in malis, amando et sequendo Christum liberatur a malis. Magis antem sequitur in eis qui certant pro veritate usque ad mortem. Sed universitati dicitur, Sequere me, pro qua universitate passus est Christus: de quo dicit idem Petrus, Christus pro nobis passus eat, relinquens nobis exemplum, ut sequamur vestigia ejus (I Petr. II, 21). Ecce propter quod ei dictum est, Sequere me. Est autcm alia vita immortalis, quae non est in malis: ibi facie ad faciem videbimus, quod hie per speculum et in aenigmate videtur (I Cor. XIII, 12), quando multum in conspicienda veritate proficitur. Duas itaque vitas sibi divinitns praedicatas et commendatas norit Ecclesia, quarum est una in fide, al. tera in specie; una in tempore peregrinationis, altera in aeternitate mansionis; una in labore, altera in requie; una in via, altera in patria; una in opere actionis, altera in mercede contemplationis; una de.. clinat a malo et tacit bonum, altera nullum hahet a quo declinet malum, et magnum habet quo fruatur bonum; una cum hoste pugnat, altera sine hoste regnat; una fortis est in adversis, altera nihil sentt adversi; una carnales libidines frenat, altera spiritualibus delectationibus vacat; una est vincendi cura sollicita, altera victoriae pace secura; una in tentationi bus adjuvatur, altera sine ulla tentatione in ipso ad­ jutore lactatur; una subvenit indigenti, altera ibi est ubi nullum invenit indigentem; una aliena peccata ut sua sibi ignoscantur ignoscit, altera nec patitur quod ignoscat, nec facit quod sibi poscat ignosci; una flagellatur malis, ne extollatur in bonis, altera tanta plenitudine gratiae caret omni malo, ut sine ulla tcntntione superbiae cohaereat summo bono; uIa bonaet mala discernit, altera quae sola bona sunt cernit: ergo una bona est, sed adhuc misera; altera metior et beata. Ista significata est per apostolum Petrum, iila per Joannem. Tota hic agitur ista usque in hujus saeculi fineln, et illie invenit finem: diffortur illa complenda post hujus saeculi linem, sod in futuro saeculo non habcl finem. Ideo dicitur huic, Sequere me: de illo autem, Sic eum volo manere donec veniam; quid a te? Tu me sequere. Quid euim est hoc? Quantum sapio, quantum capio, quid est hoc, nisi, Tu me sequere pcr imitationem perferendi temporalia ma!a; illo maneat donce sempiterna venio redditurus bona?. Quod apertins ita dici potest: Perfecta me sequatur actio, informata meae passionis exemplo; inchoata vero contemplatio maneat donce venio, perficicnda cum vcnero. Sequitur enim Christum, perveniens usque ad mortem pia plenitudo patienti;e: manet autem donec veniat Christus, tunc manifestanda pleniludo scientiae. Hic quippe tolerantur mala hujus mundi in terra morientium, ibi videbuntur bona Domini in terra viventium. Quod enim ait, Volo eum manere doncc veniam, non sic intelligendum est quasi dixerit, remanere vel permanere; bcd, exspectare: quoniam quod per eum significatur, non utique nunc, sed cum venerit Christus, implebitur. Quod autem per hunc significatur, cui dictum est, Tu me sequere, nisi nunc agatur, non pervenietur ad illud quod exspectatur. In liae autem activa vita quanto magis Christum diligimus, tanto facilius liberamur a malo. At ipse nos minus diligit quales nunc sumus; et hinc ideo liberat, ne semper tales simus. Ibi vero amplius nos diligit; quoniam quod ei displiceat, et quod a nobis auferat, non habcbimus: nec ob aliud nos hic diligit, nisi ut sanet et transferat ab his quae non diligit. Hic ergo minus, ubi non vult remaneamus: ibi amplius, quo vult transeamus, et unde non vult pcreamns. Amet ergo cum Petrus, ut ab ista mortalitate liberemur: ametur ab co Joannes, ut in illa immortalitate servemur.

6. Sed ista ratione illud ostenditur, cur amplius Joannem quam Petrum amaverit Christus, non eur amplius Petrus quam Joannes amaverit Christum. Neque enim, si plus nos diligit Christus in futuro saeculo, ubi cum illo sine fine vivemus, quam in isto unde eruimur, ut illic semper simus, propterea nos tunc eum minus dilecturi sumus quando meliores erimus; cum meliores utique nisi amplius eum diligendo, nullo modo esse possimus. Cur ergo Joannes minus eum diligebat quam Petrus, si eam vitam significabat, in qua est multo amplius diligendus, nisi quIa propterea dictum est, Volo eum manere, id est exspecLare, donec veniam, quoniam et ipsum amorem qui tunc multo amplior erit, nondum habemus, sed futurum exspectamus, ut cum ipse venerit, habeamus? Nam sicut in Epistola sua idem dicit apostolus, Non­ dum apparuit quod erimus; scimus quoniam cum apparuerit, similes ei erimus, quoniam videbimus eum sicuti est (1 Joan. III, i). Tunc ergo amplius quod videbimus, diligemus. Ipse autem Dominus illam quae futura est vitam nostram, qualis in nobis futura sit sciens, praedestinatione plus amat, ut ad eam nos amando perducat. Quocirca quoniam universae vix Domini misericordia et veritas (Psal. xxiv, 10), roiseriam nostram praesentem novimus, quia sentimus; et ideo misericordiam Domini, quam nobis de miseria liberandis exhiberi volumus, plus amamus, eamque quotidie maxime pro peccatorum remissione poscimus et habemus: hoc per Petrum significatum est plus amantem, sed minus amatum; quia minus nos amat Christus miseros quam beatos. Veritatis autem contemplationem qualis tunc futura est, minus amamus, quia nondum novimus nec habemus: h:ec per Joannem significata est minus amantem, atque ideo et ad ipsam, et ad ejus in nobis amorem, qualis ei debetur, implendum, donec veniat Dominus exspectantem sed plus amatum, quia id quod per illum figuratam est, hoc efficit beatum.

7. Nemo tamen istos insignes apostolos separet. Et in eo quod significabat Petrus, ambo erant; et in co quod significabat Joannes, ambo futuri erant. Significando sequebatur iste, manebat ille: credendo autem ambo mala praesentia hujus miseriae tolerabaut, ambo futurabona illius beatitudinis exspectabaut. Nec ipsi soli, sed universa hoc facit sanCIa Ecclesia sponsa Christi, ab istis tentationibus erucnda, in illa felicitate servanda. Quas duas vitas Petrus et Joannes figuraverunt, singuli singulas: verum et in hac temporaliter ambulaverunt ambo per fidem, et illa in aeternum fruentur ambo per speciem. Omnibus igitur sanctis ad Christi corpus inseparabiliter pertinentibus, propter hujus vitae procellosissimae gubernaculum, ad liganda et solvenda peccata claves regni coelorum primus Apostolorum Petrus accepit: eisdemque omnibus sanctis propter vitae illius secretissimae quictissimum sinum, super pectus Christi Joannes cvaogclista discubuit. Quoniam nec iste solus, sed universa Ecclesia ligat solvitque peccata: nec ille in principio Verbum Deum apud Deum, et caetera de Christi divi- Dilate, et de totius divinitatis trinitate atque unitate subliinia, quae in illo regno facie ad faciem contemplanda, nunc autem donec veniat Dominus, in speculo atque in aenigmate contuenda sunt, quae praedicando ructaret, de fonte Dominici pectoris solus bibit; sed ipse Dominus ipsum Evangelium pro sua cujusque capacitate omnibus suis bibendum toto terrarum orbe diffudit. Sunt qui senserint, et hi quidem non contemptibiles sacri eloquii tractatores, a Christo Joannem apostolum propterea plus amatum, quod neque uxorem duxerit, et ab ineunte pueritia castissimus viserit (Hieron. lib. i contra Jovinianum). Hoc quidem in Scripturis canonicis non evidenter apparet: verumtamen id quoque multum adjuvat congruentiam hujusce sententiae, quod illa vita per eum significata est, ubi non erunt nuptiae.

8. Hie est discipulus ille qui testimonium perhibet de his, et scripsit hoec; et scimus quia verum est testimonium ejus. Sunt autem, inquit, et alia multa quai fecit Jesua, quoe si scribantur per singula, nec ipsum arbitror mundum capere eos qui scribendi sunt libros. Non spatio iocorum credendum est mundum capere non posse, quae in eo scribi quomodo possent, si scripta non ferrcL? sed capacitate legentium comprehendi fortasse non possent: quamvis salva rerum fide, plerumque verba excedere videantur fidem. Quod non fit quando aliquid quod erat obscurum vel dubium, causa et ratione reddita exponitur: sed quando id quod apertum est vel augetur, vel extenuatur, nec tamen a tramite significandie veritatis erratur; quoniam sic verba rem quae indicatur excedunt, ut voluntas loquentis nec fallentis appareat, qui novit quousque credatur, a quo ultra quam credendum est vel minuitur loquendo aliquid, vel augetur. nunc loquendi modum graeco nomine, non solum graecarum, verum. etiam latinarum litterarum magistri hyperbolen vocant. Qui modus, sicut hoc loco, ita in nonnullis aliis divinis Litteris invenitur: ut est, Posuerunt in caelum os suum (Psal. LXXII, 9); et, Verticem capilli peram­ bulantium in delictis suis (Psal. LXVII, 22); et inulta hujusmodi, quae Scripturis sanctis non desunt, sicut alii tropi, hoc est locutionum modi. De quibus operosius disputarem, nisi Evangelista terminante Evangelium suum, etiam ipse compellerer meum terminare sermonem.