Tractatus 25

Ab eo quod scriplum est, Jesus ergo cum cognovisset quod venissent ut raperent eum; usque ad id, Et ego resuscitabo eum in novissimodie. Cap. VI, f. 15-44.

i. Hesternam ex Evangelio lectionem, ista est hodierna quae sequitur, unde hodiernus sermo dehctur. Facto illo miraculo, ubi quinque millia hominum de quinque panibus paviL Jesus, cum admiratae essent turbae, et eum magnum Prophetam dicerent qni venit in mundum, sequitur hoc: Jesus ergo cumcognovisset quia venerant ut raperent eum, el facerent eum regem, fugit iterum in montem ipse solus. Datur ergo intelligi quod Dominus cum sederet in monte cum discipulis suis, et videret turbas ad se venientes, descenderat de monte, et circa inferiora loca turbas pavcrat. Nam quomodo fieri potest ut rursus illuc fugeret, nisi ante dp monte descenderet? Significat ergo aliquid, quod Dominus de alto descendit ad pascendas turbas. Pavit, et ascendit.

2. Quare autem ascendit, cum cognovisset quod cum vellent rapere et regem facere? Quid enim ? nos erat rcx, qui timebat fieri rex? Erat omnino: nec talis rex qui ab hominibus fieret, sed talis qui hoMinibus regnum daret. Numquid forte et hic aliquid significai nobis iesus, cujus facta verba sunt ? Ergo in hoc quod voluerunt cum rapereetregeni facere, et propter hoc fugit in montem ipse solus, hoc in illo factum tacet, nihil loquitur, nihil significat ? An forte hoc erat rapcre cum, praevenire velle tempus regni ejus? Etenim venerat modo, non jam regnare, quomodo regnaturus est in eo quod dicimus, Adveniat regnum tuum (Matth. vi, 10). Semper quidem ille cum Patre regnat secundum quod est Filius Dei, Verbum Dei, Verbum per quod facta suut omnia. Praedixerunt autem Prophetae rognum ejus, etiam secundum id quod homo factus est Christus, et fecit fideles suos Christianos. Erit ergo regnum Christianorum quod modo colligitur, quod modo comparatur, quod modo emitur sanguine Christi: erit aliquando manifestum regnum ejus, quando aperta erit claritas sanctorum ejus post judicium ab eo factum; quod judicium supra ipse dixit quod filius hominis facturus sit (Joan. v, 22). De quo regno etiam Apostolus dixit: Cum tradiderit regnum Deo et Patri (I Cor. xv, 24). Unde etiam ipse ait: Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum quod vobis paratum eat ab initio mundi (Matth. xxv, 34). Discipuli autem et turbae credeutes in eum, putaverunt illum sic venisse ut jam regnaret: hoc est velle rapere et regem I'acere, praevenire velle tempus ejus, quod ipse apud se occultabat, ut opportune proderet, et opportune in fine saeculi declararet.

3. Nam ut noveritis quia regem rum volebant facere, id est, antevenire, et jam habere manifestum Christi regnum, quem primo oportebat judicari, et deinde judicare: ubi crucifixus est, et illi qui in eum sperabant, spem resurrectionis ejus perdiderant, rcsurgens a mortuis invenit inde duos cum desperatione sibi sermocinantes, et cum gemitu quae gesta fuerant colloquentes; et apparens eis velut incognitus, cum oculi eorum tenerentur ne ab eis agnosceretur, sermonem tractantibus miscuit: at illi narrantes ei unde sermocinarentur, dixerunt quia ille magnus propheta in factis et dictis occisus esset a principibus sacerdotum; Et nos, inquiunt, sperabamus quia ipse esset redempturus Israel (Luc. xxiv, 13-21). Recte sperabatis, verum sperabatis: in illo est redemptio Israel. Sed quid festinatis? Rapere vultis. Illud etiam indicat uobis hunc sensum, quia cum ab eo quaererent discipuli de fine, dixerunt ei: Si hoc in tempore praesentaberis 1, et quando regnum Israel? Jam enim esse cupiebant, jam volebant; hoc est rapere velle, et regem facere. Sed ait discipulis, quia adhuc solus ascensurus crat: Non, inquit, est vestrum scire tempora vet momenta 2, quae Pater posuit in sua po­ testate: sea accipielis virtutem ex alio, Spiritum san­ ctum supervenientem a in vos, et eritis milii testes in Jc­ rusalem, et in omni Judaea et Samaria, et usque in fines terrae (Act, i, 6-8). Vultis ut jam exhibeam regnum; prius colligam quod exhibeam: altitudinem amatis, et altitudinem adipiscemini; sed per humilitatem me sequimini. Sic de illo etiam predictum est, Et congregatio populorum circumdabit tet et propter hanc in allum regredere (Psal. vn, 8); id est, ut circumdet te congregatio populorum, ut multos colligas, regredere in altum. Sic fecit; pavit, et ascendit.

4. Quare autem dictum est, fugit? Neque enim vere si nollet teneretur, si nollet raperetur, qui si nollet nec agnosceretur. Nam lit noveritis hoc mystice f'ictum, non ex necessitate, sed ex significante dispositiune, modo in consequenti videbitis; quia cisdem turbis quae eum quaerebant apparuit, et cum eis loquens multa eis dixit, multa de pane coelesti disputavit: nonne cum ipsis de pane disputans erat, a quibus ne teneretur aufugerat ? Non ergo et tunc poterat agere ut non ab eis comprehenderetur, quemadmodum postea quando cum eis loquebatur? Aliquid ergo significavit fugiendo. Quid est fugit ? Non potuit intelligi altitudo ejus. Quidquid enim non intellexeris, Fugit me, dicis. Ergo fugit iterum in montem ipse solus. Primogenitus a mortuis (Coloss. I, 18) asceudens super omnes coelos, et interpellans pro. nobis (Rom. VIII, 34).

5. Interea illo sursum posito solo sacerdote magno (qui intravit in interiora veli, foris populo constituto; hunc enim saccrdos ille ill Lege veteri significavit, qui hoc semel in anno faciebat [Hebr. ix, 12 ]): illo ergo sursum posito, discipuli in navicula quid patiebantur? Nam illo in altis constituto, navicula illa Ecclesiam praesignabat. Si non hoc primo in Ecclesia intelligimus, quod illa navicula patiebatur; non erant illa significantia, sed simpliciter transeuntia: si autem videmus exprimi in Ecclesia veritatem illarum significationum, manifestum est quia facta Christi gonera sunt locutionum. Ut autem sero factum est, inquit, descenderunt discipuli ejus ad mare: et cum ascendissent naviculam, venerunt trans mare in Capharnaum. Cito dixit finitum quod postea facium est. Venerunt trans mare in Capharnaum. Et redit, ut exponat quomodo venerunt, quia per stagnum navigantes transierunt. Et dum navigarent ad eum lucum quo eos venisse jam dixit, recapitulando exponit quid acciderit: Tenebrae jam factae erant, et non venerat ad eoa Jesus. Merito tenebrae, guia lux non venerat: Tenebrae jam factae erant, et non venerat ad eos Jesus. Quantum accedit finis mundi, crescunt errores, crebrescunt terrores, crescit iniquitas, crescit infidelitas: lux denique quae charitas apud Joannem ipsum evangelistam salis aperteque demonstratur, ita ut diceret, Qui odit fratrem suum, in tenebris eat (I Joan. II, 11), creberrime exstinguitur: crescunt istae tenebrae odiorum fraternorum, quotidie crescunt; et nondum venit Jesus. Unde apparet quia crescunt? Quoniam abundabit ini­ quitas, refrigescet charitas multorum. Crescunt tenebrae, et nondum venit Jesus. Crescentibus tenebris, refrigescente charitate, abundante iniquitate, ipsi sunt fluctus navem turbantes: tempestates et venti, clamo­ res sunt maledicorum. Inde charitas refrigescit, iA4e fluctus augentur, et turbatur navis.

6. Vento magno flante mare exsurgebat. Tenebrae crescebant, intelligentia minuebatur, iniquitas augcbatur. Cum remigassent ergo quasi stadia vigiuti quin­ que aut triginta. Interea ambulabant, promovebant, nec venti illi et tempestates et fluctus et tenebrae id agebant, ut vel navis non promoveretur, vel soluta mergeretur: sed inter illa omnia mala ibat. Etenim quia abundavit iniquitas, et refrigescit charitas multorum, crescunt fluctus, augentur tenebrae, saevit ventus: sed tamen navis ambulat. Qui enim perseverave­ rit usque in finem, hic salvus erit (Matlh. xxiv, 42,13). Nec ipse stadiorum numerus contemnendus est. Neque enim vere posset nihil significare quod dictum est, Cum remigassent stadia uiginti qninque ant triginta, tunc ad eoa venit Jesus. Sufficeret viginti quinque, sufliceret triginta, maxime quia aestimantis erat, non affirmantis. Numquid periclitaretur veritas in aestimante, si diceret stadia ferme triginta, aut stadia ferme viginti quinque? Sed ex viginti quinque fecit triginta. Quaeramus numerum vigesimum quintum. Uude constat, unde fit? De quinario. Quinarius ille numerus ad Legem pertinet. Ipsi sunt quinque libri Moysi, ipsae sunt quinque porticus illae languidos continentes, ipsi quinque panes quinque millia hominum pascentes. Ergo Legem significat numerus vigcsimus quintus: quoniam quinque per quinque, id est, quinquies quini, faciunt viginti quinque, quadraium quinarium. Sed huic Legi antequam Evangelium vcniret, decrat perfectio. Perfectio autem in senario uumero comprehenditur. Propterea sex diebus Deus mundum perfecit (Gen. I), et quinque ipsa per sex multiplicantur, ut Lex per Evangelium adimpleatur, | ut fiant sexies quini triginta. Ad cos ergo qui implent Lcgem, venit Jesus. Et venit, quomodo ? Calcans fluctus; omnes tumores mundi sub pedibus habens, omnes celsitudines saiculi premens. Hoc agitur quan­ tum additur tempori, et quantum accedit aetas saeculi. Augentur in isto mundo tribulationes, augentur mala, augentur contritiones, exaggerantur haec omnia: Je- BUS transit, calcans fluctus.

i. Et tamen tantae sunt tribulationes, ut etiam ipsi qui crediderunt in Jesum, et qui conantur perseverare usque in finem, expavescant ne deficiant: Christo fluctus calcante, saeculi ambitiones et altitudines deprimente, expavescit Christianus. Nonne haec illi praedicta sun'?, Merito et Jesu in fluctibus ambulante, timuerunt: quomodo Christiani quamvis habentes spem in futuro saeculo, quando viderint deprimi altitudinem saeculi hujut, plerumque conturbantur de contritione rerum humanarum. Aperiunt Evangelium, aperiunt Scripturas; et inveniunt ibi ista omnia praedicta; quia hoc Dominus facit. Deprimit celsitudines saeculi, ut ab humilibns glorificetur. De quorum altitudine praedictum est, Civitates firmissimas destrues; et, Inimici defecerunt frameae in finem, et civitates destruxixti (Psal. ix, 7). Quid ergo timetis, Christiani? Christus loquitur: Ego sum, nolite timere. Quid haec expavescitis? Quid timetis? Ego ista praedixi, ego facio, necesse est ut fiant. Ego sum, nolite timere. Voluerunt ergo eum accipere in navim, agnoscentes ac gaudentes, securi facti. Et statim fuit navis ad terram in quam ibant. Factus est finis ad terram: de humido ad solidum, de turbato ad firmum, de itinere ad finem.

8. Altera die turba quas stabat trans mare, unde illi venerant, vidit quia navicula non erut ibi nisi una, et quia non introisset cum discipulis suis in navem, sed soli discipuli ejus abiissent: aliae vero supervenerunt naves a Tiberiade, juxta locum ubi manducaverunt pa­ ncm, gratias agentes Domino. Cum ergo vidissent turbas quia Jesus non esset ibi, neque discipuli ejus, ascenderunt in naviculas, et venerunt Capharnaum quaerentes Jesum. Insinuatum tamen est illis tam magnum miraculum. Viderunt enim quod discipuli soli ascendissent in navem, et quia alia navis non ibi erat. Venerunt autem inde et naves juxta lacum illum ubi manducaverunt panem, in quibus eum turbae secutae sunt. Cum discipulis ergo non ascenderat, alia navis illie non erat: unde subito trans mare factus est Jesus, nisi quia super niare ambulavit, ut miraculum mon­ straret?

v. Et cum invenissent eum turbae. Ecce praesentat1 se turbis, a quibus se rapi timuerat, et in montem fugerat. Omnino confirrnat et insinuat nobis in mysterio dicta esse illa omnia; et facta in magno sacramento, ut aliqnid significarent. Ecce est ille qui in montem fugerat turbas: nonne cum ipsis turbis loquitur? Modo teneant, modo regem faciant. Et cum invenissent eum trans mare, dixerunt ei: Rabbi, quando huc venisti?

10. Ille post miraculi sacramentum, et sermonem infert, ut si fieri potest, qui pasti sunt, pascantur, et quorum satiavit panibus ventres, satiet et sermonibus mentes; sed si capiunt. Et si non capiunt, sumatur quod non capiunt I, ne fragmenta pereant. Loquatur ergo, et audiamus. Respondit Jesus, et dixit: Amen, amen dico vobis, quaeritis me, non qnia vidistis signa, Sed quia manducastis ex panibus meis. Propter carnem me quaeritis, non propter spiritum. Quam multi non quaerunt Jcsum, nisi ut illis faciat bene secundum tempus! Alius negotium habet, quaerit intercessionem dericorufn; alius premitur a potentiore, fugit ad ecclesiam; alius pro se vult interveniri apud eum apud quom parum valet: ille sic, ille sic; impletur quotidie talibus ecclesia. Vix quxritur Jesus propter Jesum. Quaeritis me, non quia vidistis signa, sed quia manducastis ex panibus meis. Operamini non cibum qui perit, sed qui permanet in vitam aeternam. Quaeritis me propter aliud, quaerite me propter me. Seipsum enim insinuat istum cibum, quod in consequentibus illuccscit. Quem Filius hominis dabit vobis. Exspectabas, credo, iterum panes manducare, itcrum discumbere. iterum saginarL Sed dixerat cibum non qui perit, sed qui permanet in vitam aeternam: quomodo dictum fue­ rat mulieri illi Samaritanae, Si scires qui petit a te bi­ bere, tu forsitan postulasses ab eo, et daret tibi aquam vivam: cum ilia diceret, Unde tibi, quandoquidem nOD habes hauritorium, et puteos altus est? Samarilanae respondit: Si scires qui a te petit bibere, tu petisses ab eo, et daret tibi aquam, unde qui biberit, amplius nou sitiet: nam de hac aqua qui biberit, sitiet iterum. Et gavisa est illa, et voluit acciperc, quasi non passura sitim corporis, quae labore haurieodi fatigabatur; et sic inter. bujusmodi sermocinationes perve. nit ad potum spiritualem (Joan. tv, 5-26): omnino isto modoethic.

11. Hunc ergo cibum, non qui perit, sed qui per­ manet in vitam aeternam, quem Filius hominis dabit vo­ bia: hunc enim Pater signavit Deus. Istum filium hominis nolite sic accipere, quasi alios filios hominum, de quibus dictum cst, Filii autem hominum in pro­ tectione alarum tuarum sperabunt (Psa!. XXXV, 8). Iste filius hominis sequestratus quadam gratia Spiritus, et secundum earnem filius bominis, exceptus a numero hominum; filius hominis est, Iste filius hominis et Filius Dei est, iste homo. etiam Deus est. Alio loco interrogans discipulos ait: Quem me dicunt esse homines Filium hominis ? Et. illi: Alii Joannem, alii Eliam, alii Jeremiam, aut unum ex Prophetis. Ei ille: Vos vero quem me dicitis esse ? Respondit Petrus: Tu es Christus Filius Dei vivi ( Matth. xvi, 13-16). Illc dixit se Filium hominis, et Petrus eum dixit Filium. Dei vivi. Optime ille commemorabat quod misericorditer exhibuerat: ille commomorabat quod in claritate permanebat. Verbum Dei commendat humilitalcm suam, homo agnoscit claritatem Domini sui. Et revera, fratres, puto quia justum est; humiliavit se propter nos, glorificemus illum nos: uon enim filius. hominis propter se esL, sed propter nos. Ergo erat filius hominis illo modo, cum Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. i, 14). Ideo enim hunt: Deus Pater signavit. Signare quid est, nisi proprium; aliquid poocre? Iloc est enim signare, imponere, ali. quid quod non confundatur eum caeteris. Signare, est signum rei ponere. Cuicumqne rei ponis signum, ideo ponis signum, ne confusa cum aliis, a te non possit agnosci. Pater ergo eum signavit. Quid est, signavit ? Proprium quiddam illi dedit, ne caeteris comparetur hominibus. Ideo de illo dictum est, Unxit te, Deus, i Deus tuus oleo exsultationis, prae participibus IlIi, (Psal. XLIV, 8). Ergo signare quid est? Exceptum babere: boc est, prae participibus tuie. Itaque nolite, inquit, me contemnere, quia filius sum hominis; et quaerite a me cibum non qni perit, sed qui permanet in vitam aeternam. Sie enim filius hominis sUn, ut non sim unus ex vobis: sic sum filius hominis, ut Pater Deu. me signaret. Quid est, signaret? Proprium aliquid mihi daret, quo non confunderer cum genere humano, sed per me liberaretur genus huulanum.

12. Dixerunt ergo ad eum: Quid faciemus ut opere­ mur opera Dei? Dixerat euim illis, Operamini escam, non quas perit, sed quae permanet in vitam aeternum. Quid faciemus, inquiunt? quid observando, hoc praeceptum implere poterimus? Respondit Jesus, et. dixit eis: Hoe est opus Dei, ut credatis in eum quem misit ille. Hoc est ergo manducare cibum non qui perit, sed qui permanet in vitam aeternam. Utquid paras dentes et ventrem? crede, et manducasti. Discernitur quidem ab operibus fides, sicut Apostolus dicit, justificari hominem per fidem sine operibus Legis (Rom. III, 28): et sunt opera quae videntur bona, sine fide Christi; et. non sunt bona, quia non referuntur ad eum finem ex quo sunt bona: Finis enim Legis Christus, ad justiliam omni credenti (Id. x, 4). Ideo noluit discenlere ab opere fidem, sed ipsam fidem dixit esse opus. Ipsa est cnim fides quae per dilectionem operatur (Galat. v, 6). Nec dixit r Hoc est opus vestrum; sed, Hoc est opus Dei, ut credatis in. eum quem misit ille: ut qui gloriatur, in. Domino glorietur (ICor. I, 31). Quia ' ergo invitabat eos ad Mein, illi adhuc quaerebant signa quibus credorent. Vide si non Judaei signa petunt. Dixerunt ergo ei, Quod ergo tu facis signum, ur videamus et credamus tibi ? quid operaris ? Parumne erat quod de quinque panibus pasti sunt? Sciebant hoc quidem, sed huic cibo manna de caelo praefereham, Dominusantem Jcsus talem se dicebat, ut Moysi praeponeret. Non enim ausus est Moyses de se dicere quod daret cibum non qui perit, sed qui permanet in vitam aeternam. Aliquid plus iste promittebat quam Moyses. Per Moysen quippe promittebatur regnum, et terra fluens lac et mel, temporalis pax, abundantia filiorum, salus corporis, et caetera omnia, temporalia quidem, in figura tamen spiritnarra: quia veteri homini in Vetere Testamento promittebantur. Attendebant ergo promissa pcr Moysen, et attendebant promissa per Christum. Ille plenum ventrem promittebat in terra, sed cibo qui perit: iste promittebat a. bum non qui perit, sed qui permanet in aeternum. Attendebant eum plus promittentem, et quasi nondum videbant majora facientem. Attendebant itaque qualia fecisset Moyses, et adhuc aliqua majora volebant fieri ab eo qui taM magna pollieebatmr. Quid, inquiunt, facis, ut credamus tibi? Et ut noveris quia miracula illa huic miraculo comparabant, et ideo quasi minora isia judacabant quae faciebat Jesus: Pa­ tres, inquiunt, nostri manna manducaverunt in deserto, Sed quid est manna? Forte conutemnitis. Sicut scriptum est, Ddit illis manna manducare. Per Moysen patres nostri panem de coelo acceperunt, et non eis dictum est a Moyse, Operamini cibum non qui perit. Tu promittis cibum non qui perit, sed qui permanet in vitam aeternam, et non talia opera operaris qualia Moyses. Panes hordeaceos ille non dedit, sed dedit manna de caelo.

13. Dixit ergo eis Jesus: Amen, amen dico vobis% non Moyses dedit vobis panem de coelo, sed Pater meus dedu vobis panem de coelo. V crus enim panis est qui de caelo descendit, et dat vitam mundo. Verus ergo illo panis est qui dat vitam mundo;etipse cibus est do quo paulo ante loculus sum, Operamini cibum non qui perit, sed qui permanet in vitam aeternam. Ergo et illud manna hoc significabat, et illa omnia signa mea erant. Signa mea dilexistis; qui significabatur, contemnitis? Non ergo Moyses dedit panem de coelo: Deus dat panem. Sed quem panem? forte manna?. Non, sed pancin quem significavit manna, ipsum scilicet Dominum Jesum. Pater meus dat vobis panem verum. Panis enim Dei est qui descendit de caelo, et dat vitam mundo. Dixerunt ergo ad eum: Domine; da no­ bia semper panem hunc. Quomodo mulier illa Samarilana, cui dictum est, Qui biberit de hac aqua, non sitiet unquam; continuo illa secundum corpus accipicns, sed tamen carere indigentia volens, Da mihi, inquit, Domine, de hac aqua: sic et isti, Domine, da nobis pa­ nem hunc, qui nos reficiat, nec deficiat.

44. Dixit autem eis Jesus: Ego sum panis vitce: qui venit ad me, non esuriet; et qui credit in me, non sitiet unquam. Qui venit ad me, hoc est quod ail, et qui cre­ dit in me; et quod dixit, non esuriet, hoc intelligendum cst, non sitiet unquam. Utroque enim illa significatur aeterna satietas, ubi nulla est egestas. Pancm de coelo desideratis; ante vos habetis, et non manducatis. Sed dixi vobis, quia et vidistis me, et non credidistis. Sed non idco ego populum perdidi. Numquid enim infidelitas vestra fidem Dei evacuavit (Rom. iti, 3) ? Vide enim quod sequitur: Omne quod dat mihi t'ater, ad me veniet; et eum qui venerit ad me, non ejiciam foras. Quale est intus illud, unde non exitur foras? Magnum penetrale, et dulce secretum. 0 secretum sine taedio, sine amaritudine malarum cogitationum, sine interpellatione tentationum et dolorum! Nonno illud secretum est quo intrabit ille, cui dicturus est Dominus servo bene merito, Intra in gaudium Domini tui (Matth. xxv, 23)?

15. Et eum qui veniet ad met non ejiciam foras. Quia descendi de caelo, non ut faciam voluntatem meam, sed voluntatem ejus qui misit me. Ideo ergo eum qui veniet ad te, non ejicies foras, quia descendsti de coelo, non facere voluntatem tuam, sed voluntatem ejus qui te misit? Magnum sacramentum ! Obsecro vos, simul pulsemus; exeat ad nos aliquid quod nos pascat, secundum quod nos delectavit. Magnum illud et dulce secretum: Qui veniet ad me. Attende, attende, et appende: Qui veniet ad me, non ejiciam fo­ ras. Ergo, qui veniet, inquit, non ejiciam foras. Quare? Quia descendi de coelo, non ut faciam voluntatem meam, sed voluntatem ejus qui misit me. Ipsa est ergo causa quare non. ejicias eum foras qui venit ad te, quia non voluntatem tuam facere descendisti de coelo, sed voluntatem ejus qui te misit ? Ipsa. Quid qnaerimus utrum ipsa sit Ipsa est, ipse quitur, Non enim nobis fas est aliud suspicari quam loquitur: Qui venerit ad me, non ejiciam foras. Et quasi quaereres, Quare ? Quia non veni facere voluntatem meam, sed voluntatem ejus qui misit me. Timeo ne foras propterea cxieriL anima a Deo, quia superba crat; imo non dubito. Scriptum est enim, Inilium omnis peccati superbia; et, Initium superbia hominis apostatare a Deo. Scriptum est, firmum est, verum est. Deinde quid de superbo dicitur mortali, accincto pannis carnis, praegravato pondere corporis corruptibilis,ettamcn extollenti se, et obliviscenti qua pelle vestitus sit, quid ci dicit Scriptura ? Quid superbit terra et cinis? Quid superbit ? Dicat quid superbit. Quoniam in vita sua projecit intima sua (Eccli. x, 15, 14, 9 et 10). Quid est, projecit, nisi porro jecit? Hoc est exire foras. Etenim intrare intro, appetere intima; projicere intima, forascxire est. Intima projicit superbus, intima appetit humilis. Si superbia ejicimur, humilitate regredimur.

16. Caput omnium morborum superbia est, quia caput omnium peccatorum superba. Medicus quando aegritudinem discutit, si curet quod per aliquam causain factum est, et ipsam causam qua factum est non curet, ad tempus videtur mcderi, causa manente morbus repelitur. Verbi gratia, expressius hoc dicam: humor in corpore scabiem vcl ulcera gignit; in corpore fit magna febris, et non parvus dolor: exhibentur quaedam mcdicamenta quae scabiem compescant et fervorem illum ulceris sedent; et adhibentur et proficiunt: vides hominem qui luit uIce­ rosusetscabiosus, sanatum; sed quia humor ille non ejectus est, rursus ad ulcus reditur. Cognoscens hoc medicus, purgat humorem, detrahit causam, et nulla crunt ulcera. Unde abundat iniquitas? Per superbiam. Cura superbiam, et nulla erit iniquitas. Ut ergo causa omnium morborum curaretur, id est superbia, descendit et humilis factus est Filius Dei. Quid superbis, homo? Deus propter te humilis factus est. Puderet te fortasse imitari humilem hominem, saltem imitare humilem Deum. Venit Filius Dei f in homine, et humilis factus est: praecipitur tibi ut sis humilis, non tibi praecipitur ut ex homine fias pecus: ille Deus factus est homo; tu, homo, cognosce quia es homo: tota humilitas tua, ut cognoscas te. Ergo quia humilitatem docet Deus, dixit, Non veni fa­ cere voluntatem meam, scd ejus voluntatem qui misit me. Haec enim commendatio humilitatis est. Supcrbia quippe facit voluntatem suam; humilitas facit voluntatem Dei. Idco qui ad me venerit, non ejiciam foras. Quare ? Quia non veni facere voluntatem meam, sed voluntatem ejus qui misit me. Humilis veni, humilitatem docere veni, magister humilitatis veni: qui ad me vcuit, incorporatur milii; qui ad me venit, humilis fit; qui mihi adhaeret, humilis erit; quia nou facit voluntatem suam, sed Dci; et ideo non cjicielur foras, quia cum superbus esset, projectus est foras.

17. Vide illa interiora commendari in Psahno: Filii autem hominum in protectione alarum tuarum ape­ rabunt. Vide quid sit ire intro, vide quid sit ad illius protectionem confugere, vide quid sit etiam sub verbera patris currere: flagellat enin omnem filium quem recipit. Filii autem hominum sub tegmine ala­ rum tuarum sperabunt. Et quid est intus ? Inebriabun­ tur ab ubertate domus tuae. Cum miseris intro intrantes in gaudium Domini sui; inebriabuntur ab ubertate domus tuae, et torrente voluptatis tuae potabis eos. Quoniam apud te eat fons vitae. Non foris extra te, sed intus apud te, ibi est fons vitae. Et in lumine tuo vide­ bimus lumen. Praelende misericordiam tuam scientibus te, et justitiam tuam his qui recto sunt corde. Qui sequuntur voluntatem Domini sui, non quaerentes sua, sed quae Domini Jesu Christi, ipsi suut recti corde, ipsis non commoventur pedes. Bonus enim Deus 1 srael rectis corde. Mei autem, inquit ille, pene commoli suni pedes. Quare ? Quia zelavi in peccatoribus, vacem peccatorum intuens (Paal. LXXII, i 5). Ergo quibus bonus est Deus, nisi rectis corde? Nam mihi torto corde displicuit Deus. Quare displicuit? Quia dedit felicitatem malis: et ideo nutaverunt mihi pedes, quasi sine causa servissem Deo. Idco ergo mer pcne commoti sunt pedes, quia non fui rectus corde. Quid est ergo rectus corde ? Sequens voluntatem Dei. I Fclix est ille, laborat ille: ille male vivit et felix est, ille juste vivit et laborat. Non indignetur juste vivens et laborans; intus habet quod felix ille non habet: non ergo tristetur, non macerelur, non deficiat. Felix ille habet ipse aurum in arca, iste Deum in conscientia. Compara nunc aurum et Deum, arcam et conscientiam. Ille illud habet quod perit, et ibi habel unde perit; iste Deum habet, qui perire non potest, et ibi habet unde auferri non ,potest: sed si sit rectus corde; tunc enim intrat, et non exit. Ideo ille quid di­ cebat? Quoniam apud te eat fons vitae: non apud nos. Ideo intrare debemus ut vivamus, non quasi nobis sufficcre ut pereamus, non quasi de nostro velle satiari ut arescamus: sed os ad ipsum fontem ponere, ubi aqua non deficit. Quia voluit suo consilio vivere Adam, et lapsus est per cum qui ante ceciderat per superbiam, qui ei calicem ipsius superbiae propinavit. Quia ergo apud te est fons vitae, et in lumine tuo videbimus lumen; intus bibamus, intus videamus. Quare enim indc exitum est? Audi quare:: Non veniat mihi pes superbiae. Ergo ille exiit, cui venit pes superbiae. Ostende quia ideo exiit. Et manus peccatorum non moveant fue: propter pedem superbiae. Quare hoc dicis? Ibi ceciderunt omnes qui operantur iniquita­ tem. Ubi cecidcrunt? In ipsa superbia. Expulsi sunt, nec potuerunt stare (Psal. XXXV, 8 13). Si ergo superbia expulit eos qui non potuerunt stare; humilitas intromittit, qui possint ill perpetuum stare. Ideo etenim ille qui dixit, Exsultabunt ossa humiliata; pradixit, Audilui meo dabis exsultationem et laetitiam (Psal. L, 10). Quid est, auditui meo? Audiendo te felix sum, de voce tua felix sum; intus bibendo felix sum. Ideo non cado, ideo exsultabunt ossa humiliata: ideo ami­ cus sponsi stat, et audit eum (Joan. III, 29); ideo stat, quia audit. De interiore fonte bibit, idco stat. Illi qui noluerunt de interiore bibere, ibi ceciderunt; expulsi sunt, nec potuerunt stare.

18. Doctor itaque humilitatis venit non facere voluntatem suam, sed voluntatem ejus qui misit illum. Veniamus ad eum, intremus ad eum, incorporemur ei, ut nec nos faciamus voluntatem nostram, sed voluntatem Dei: et non nos ejiciet foras, quia membra ejus sumus, quia caput nostrum esse voluit docendo humilitatem. Ad extremum, ipsum audite concionantem: Venite ad me, qui laboratis et onerati estis: tollite jugum meum super vos, et discite a me quia mitis sum et humilis corde; et cum hoc didiceritis, inveme­ tis requiem animabus vestris (Matth. XI, 28 et 29), unde non ejiciamini foras: quia descendi de caelo, non ut faciam voluntatem meam, sed voluntatem ejus qui misit me; humilitatem doceo, ad me venire non potest niti humilis. Non nituit foras nisi superbia: quomtdo exit foras qui servat humilitatem, et non labitur a veritate? Dicta sunt quanta dici potuerunt de abscondilo sensu, fratres: satis enim hic latet sensus, et nescio utrum congruis verbis a me sit depromptus et exsculptus, quare idco nou ejiciat foras qui venit ad illum, quia non venit facere voluntatem suam, sed voluntatem ejus qui misit eum.

19. Haec est autem, inquit, voluntas ejus qui misit me Patris, ut omne quod dedit mihi, non perdam ex eo. Ipse illi datus est, qui servat humilitatem; hunc acci. pit: qui non servat humilitatem, longe est a magistro humilitatis. Ut omne quod dedit mihi, non perdam ex eo. Sic non est voluntas in conspectu Patris vestri, ut pcreat unus de pusillis istis. De tumentibus potest perire, de pusillis nihil perit: quia nisi fueritis sicut "u- sillus iste, nou intrabitis iti regnum caelorum (Id. XVIII, ii, 4). Omne quod dedit mihi Pater, nou perdam ex eo; sed resuscitabo illud in novissimo die. Videte quem­ admodumethic geminam illam resurrectionem, de. lineet. Qui venit ad me, modo resurgit humilis factus in membris meis: sed et resuscitabo eum in novissi­ mo die, secundum carnem. Haec est enim voluntas Na. tris mei qui misit me, ut omnis qui videt Filium, ei credit in eum, habeat vitam ceternam; et ego resuscitabo eum in novissimo die. Superius dixit, Qui audit ver­ bum meum, el credit ei qui misit me: modo autem, Qui videt Filium, et credit in eum. Non dixit, Videt Filium, et credit in Patrem: hoc est cnim credere in Filium, quod et in Patrem. Quia sicut habet Pater vi­ tam in semetipso, sic dedit et Filio vitam habere in se­ metipso (Joan. v, 24, 26). Ut onnis qui videt Filium, et credit in eum,, habeat vitam ceternam; credendo et transcundo ad vitam, tanquam prima illa resurrectione. Et quia non est sola, et resuscitabo ego eum, inquit, in novissima die.