Quaestio 6

⁋ Manifestum est: quod iustitie perfectionem in fratris dilectione posuerit.

⁋ Distinctionis decimeseptime questio sextaSExto queritur: an circumstantia temporis augmentet meritum: et ex consequenti gratiam.

⁋ Volumus querere de duobus: quorum vnus elicit actum per horam et alter per duas: an equaliter merentur vel in proportione dupla et subdupla. Supponimus difficultatem vel facilitatem cognitionem claram vel obscuram etc. omnia paria que meritum augere vel attenuare solent.

⁋ Holkot in determinationibus dicit hic esse duas positiones oppo sitas et difficiles: propterea recitatiue vult procedere.

⁋ Ego autem alteram partem penitus iudico improba bilem: propterea sicut in ceteris questionibus ponam vnam conclusionem aliquibus rationibus eam vallando postea argumentis occurrentibus eam feriam eadem oluendo: vt veritas magis elucescat.

⁋ Conclusio probanda est hec. Circunstantia temporis auget meritum.

⁋ Quam conclusionem sic probo. eliciat sortes actum meritorium per priorem medietatem hore continue. pla to per secudam medietatem illius hore continue cum simili conatu eliciat: sic quod tantum mereatur sicut sortes in priori medietate. pono vlterius ciceronem continuare dilectionem dei per totam illam horam: sic quod in priori medietate hore tantum mereatur sicut sortes: et licet cice ro non posset continuo diligere deum per vnam horam: cum sit potentia fatigabilis: in idem redit de minor tempore: tantum temporis exemplariter adiecimus. tunc sic. cicero in duplo magis meretur quam sortes: ergo circunstantia temporis auget meritum: consequentia liquaet. et antecedens patet. cicero enim tantum meretur in priori medietate quantum sortes. et tantum in secunda medietate hore quantum plato: sed congeries meritorum sortis et platonis est dupla ad meritum sortis. meritum autem ciceronis est equale illis duobus: ergo est duplum ad meritum sortis: in quacumque enim proportione vnum equalium se habet ad aliud: in eadem proportione se habet alterum ad idem.

⁋ Forte dices. sortes non pius meretur in prima medietate hore quam si illud produxisset in instanti: et ipsum non continuasset.

⁋ Contra: si habuisset tres vel quattuor actus interruptos in primamedietate hore per quenlibet illorum meritus fuisset: ergo eodem modo per continuationem actus per equale tempus: alioquin conduceret actus interrumpere: et non manere in eodem bono proposito continuo: quod diceret nemo.

⁋ Non valet dicere quod homo non meretur per secundum actum: quia tunc incassum ilum haberet.

⁋ Nec valet dicere quod prosit ad preser uandum se a peccato ne transgrediatur preceptum: vel vt non alias peccaret.

⁋ Neutrum enim isforum sufficit. non primum: quia stat quod sit opus consilii. non secundum: quia tunc idem esset et dormire vel se excerce re in actu eutrapelie.

⁋ Sed dices: valet ad ista octo Iocundat / stabilit / auget / peccam remittit / Debilitat / re mouet / roborat / atque cauet. sed non valet ad nouum premium. ita dicit Altissiodorem. xiii. tractatu sui ter¬ tii.

⁋ Sed vere iste doctor multum aberrat.

⁋ Propterea secundo arguitur. secundum peccatum post primum imputatur ad nouam penam: ergo e secundum meritum ad no uum gradum glorie super gloriam debitam primo merito

⁋ Nec valet dissimilitudo istius antiqui doctoris propter radicem in vnitate charitatis.

⁋ Rursus primo Ethicorum. Ver enim nec vna facit irundo nec vnus dies. et beatum eodem modo felicem ve nec vnus dies / nec breue efficit tempus.

⁋ Preterea bonum quanto diuturnius tanto melius ceteris paribus.

⁋ Contra hac conclusionem arguitur sic. Christus non pius meruit per actus bonos sequentes quam per primum actu: licet multi plicies meruerit beatitudine: ergo eodem modo nullus meretur nouum gradum meriti per merita sequentia: sed idem meritum quod meruerat per primum actum meritorium.

⁋ Respondetur secundum imaginationem Magistri in secund

⁋ Christus et angeli prius habuerunt beatitudine. et postea eam meruerunt. secus est de nostris actibus meritoriis. in patria non merebimur augmentum beatitudinis essentialis. ridiculum est dicere quod homo qui habet plures actus elicitos ex gratia in via quae decedit in gratia non magis primiabitur in patria quam habens paucos. hoc est impugnatione indignum: parabola euangelica. Nec obstat de venientibus hora. ix. et hora. xi. qui habebant pro mercede eundem denarium diurnum: hoc est idem obiectum bea tificum: sed non equales portiones beatitudinis. sicu apud Danielem: stella differt a stella in claritate: et in domo patris mei mansiones multe sunt.

⁋ Sed quia Magister in secundo in hoc cooniter non tenetur secund dicitur: quod beatitudo dabatur anime Christi sine merito: vel prius natura habuit meritum quam primium beatificum. licet in primo instanti quo anima erat in rerum natura erat beata. istud non contingit de nobis. sed de hoc alias.

⁋ Secundo arguitur: primo Ethicorum dicit Philosophus neque prrpetuum esse maius bonum: nec magis album quod est diuturnius eo quod vnius diei.

⁋ Insupernono Ethicorum dicit Philosophus. melius est habere vnam bonam operationem quam multas paruas.

⁋ Ad hoc dicitur verum est ceteris paribus. vt patet consideranti Aristotelem.

⁋ Ad alid Aristoteles loquitur de eo qui non debet derelinquere opus honestum: dato quod interea multis actib remissis spolietur.

⁋ Tertio arguitur: et profecto hoc argumentum pius me moueret que cetera tenere oppositum: si rationes non ime vincerent in oppositum. Tum propter apparentiam quam primafronte affert. Tum propter auctoritatem dicentis. videtur esse contra beatum Augustinum ad deogratias epistola. xlix. recitabo eius verba in forma. ex qualibet quippe voluntatum non ex temporum spatiis siue recte facta siue peccata metimur: alioquin maius peccatum haberetur arborem deiicere quam hominem occidere. illa enim fit longa mora ictibus multis: hoc vno ictu in breuissimo tempore.

⁋ Ex istis forma argumentum Augustini in forma scholastica moderna. si quaestio esset vera sequitur hec conclusio. quod tamtum peccatum esset occidere bouem sicut horem: et deniquam tantum peccatum esset incidere arborem sicut occidere homine: et iste conclusiones videntur false: ergo a antecedens a quo trahunt originem. consequentiam tamen probo. sit ergo quod vnus velit occidere bouem per actum interiorem in breui mora continuatum: pono alium qui in simili morula velit occidere hominem. tunc sic. peccatum secundi non est in infinitum maius peccato primi. esto quod specie differant enti tatiua sicut morali. homo praet tot boues occidereu intensius gradualiter a acerbius delinquet quam vnus qui vult occidere hunc hominem. et cum cuiuslibet finiti ad quodlibet finitum sit certa proportio: signetur excessus homicidii super bouicidium in proportione decupla vel quacumque alia proportione numerali volueris: tunc bouicidium interius est subdecuplum ad homicidium: ergo bouicidium continuatum per decem tales morulas erit equale pomicidio dato: et vndecies continuatum homicidium exuperabit. Pari facilitate incisionem arboris peior hoc homicidio probares.

⁋ Respondetur concedendo conclu siones illatas sicut calculationes deducunt. inane ei est confugere ad discrimen specificum actuum: et quod propterea non possunt comparari: sed quia tunc non comparasset ista pec cata Augustinus. vult enim dicere non respiciendum esse ad solum tempus: sed ad offensam propter magnitudinem obiecti: et illud est potissimum considerandum. homicidium est centies maius quam bouicidium. esto quod exemplariter numero denario conternti mansimus inter arguendum.

⁋ Quarto argumetor. si circunstantia temporis faceret ad magnitudinem peccati: sequeretur quod ille qui vellet peccare pear maius tempus pluspeccaret quam ille qui vellet peccare per minus: consequens est falsum. ergo a antecedens: consequentia est nota: maius est pec catum peccare per maius tempus quam per minus: ergo est maius peccatum velle peccare per maius tempus quam per minus. peius est velle magnum peccatum quam paruum. falsitas consequentis patet: quia talis tunc peccaret infinite grauiter. Quod patet: quia velle peccare per vnum diem est alicuius grauitatis: velle peccare per duos dies est duple grauitatis ad velle pec care per vnum diem. et si non duple grauitatis saltem peccare paer quinque dies erit peccatum duplum ad velle peccare per vnum diem. et sic consequenter ascendendo. et si non equales dies superio res semper equaliter addant: recipiantur dies sufficientes cum ibi sint infiniti. igitur.

⁋ Et confirmatur: ex questione sequitur quod claudus vadens ad ecclesiam vel magnanimus plus mereretur quam rectus vel pusillanimis. hoc autem est inconueniens igitur. consequentia patet. quia illi duo lente: isti celeriter incedunt.

⁋ Ad quartum dicitur quod argumentum non est ad propositum. loquimur enim de illo qui habet actum malum vel bonum per pius temporis quam alius et non de illo qui vult peccare per maius tempus.

⁋ Sed ad argumentum in se conceditur sequela: tamen consequentia est nulla quod volens peccare per infinitum tempus infinite peccet: vt patet ex solutione argumenti in quo quis vult occidere infinitos homines qui solum finite peccat stat aliquem qui vult occidere finitos homines pius pec⁋ care quam ille qui velit occidere infinitos: vtputa propter lon gam continuationem actus vel eius repetitionem. sicut enim ma gnitudo obiecti auget peccatum sic temporis diuturnitas et ista possunt se habere sicut excedens et excessum.

⁋ Sed contra istud arguitur: ex isto habetur quod aliquis tantum peccat volendo occidere hominem: et eum occidens: quantum alter occidens quaettuor quinimmo infinitos si essent: probo consequentiam. ponatur quod sortes velit occidere hominem efficaciter: et impeditur dum plato occidit b. et equaliter peccent. ponatur iterum quod sortes velit occidere eundem a. sed impedi tur dum plato occidat: et rursus tertio velit occidere eundem a. sed impeditur etc. et sic consequenter. iam sortes secundo tantum peccat quantum primo. Non potest hic dici sicut in materia de ieiunio: tertia comestio non est imputabilis: quia repperit ieiunium fractum per secundam comestionem. secundus actus volendi occidere non inuenit hominem occisum et dato quod eum inueniat est peccatum et si forte dicas quod est minus peccatum quame actus quo quis vult occidere supstitem cognitum ta lem: tamen est peccatum alicuius grauitatis. quilibet actus sequens est tante imputabilitates. igitur illatum iterum.

⁋ Item si velle demereri per infinitum tempus esset maius peccatum quam velle demereri per tempus finitum ceters paribus: sequeretur quod velle mereri per infinitum tempus esset maius meritorium quam velle mereri per tempus finitum: consequens est falsum. ergo et antecedens. consequentia patet a simili. falsi tas consequentis probatur: quia non est bonum velle mereri per infinitum tempus. hoc enim est contra voluntatem dei in particulari cognitam: et velle carere prpetuo beatitudine. loquor de merito sicut nunc contingit. Quod si concedas.

⁋ Contra: possum licite velle mereri per annum: possum licite velle mereri per centum annos. et ad magnitudinem meriti in via sequetur magnitudo primii in patria. et sic de quolibet tempore finito. ergo per infinitum tempus licite possum velle mereri.

⁋ Ad pri mum conceditur illatum per repetitionem actuum.

⁋ Ad secundum negatur consequentia non est meritorium velle mereri per infiniti empus: quia hoc esset velle priuari beatitudine ppetuo: saltem indirecte: hoc est velle antecedens ad illud: et si deus vellet conseruare hominem quandium vellet in via. tunc conceditur quod per infinitum tempus licite sortes potest velle mereri. quia ad magnitudinem temporis ( supposito quod bene viuat) crescit magnitudo meriti. et ex consequenti magnitudo glorie rationa biliter vult carere beatitudie per breue tempus: vt intensiorem hadeat per infinitum.

⁋ Secunda propositio sortes irrationabiliter vult stare in hac vita mortali per infinitum tempus: in secunda capimus infinitum categorematice ( sicut plerumque solet a parte praedicati) in alia autem syncategore natice.

⁋ Ad alid de claudo a magnanimo non opor tet quod pius mereantur: stat quod alii habeant actus intensiores in breuiori tempore: sed ceteris paribus conceditur illatum. sicut ille qui dicit horas in bona diuturnitate temporis: et cum verborum pondere pius meretur: quam alter qui eas succincte recitat: adue:/ tentia et actibus interio ribus equalibus.

⁋ Quinto arguitur. tunc aliquis per ope ra remissa in magno tempore continuata tantum merebi tur quantum alius per actu intensum. hoc consequens est falum: talis enim non meretur: patet: quia Apocalipsis tertio scribitur angelo Laodicie ecclesie. hoc est episcopo. scio operatua quia neque frigidus es neque calidus: sed quia tepidus es incipiam te euomere ex ore meo.

⁋ Preterea ponantur duo quorum vnus vult mereri per instas alter per tempus: sequitur quod vnus istorum infinities plus meretur quam alter. quod est inconueniens.

⁋ Ad quintum supra responsum est: quod cen tepidum intelligitur torpens vt dicit glosa interlinearis hoc est culpabilitur omittens: de frigido est maior spea perfectus (vt dicit glosa marginalis) et sic auctoritas non est ad propositum (sicut aliqui existimantus.

⁋ Ad secundum idmisso casu negatur sequaela: etiam dato quod vellet mereri per infinitum tempus vt patet ex solutione praecedentis argumenti. etiam stat quod homo non magis mereatur in tempore quam in instantipatet de continuatione naturali. de tali continuatione non loquimur. sed de continuatione libera. hoc patet ex quaetione precedenti.

⁋ Sexto arguitur: ponatur quod quis eliciat actum meritorium intensum in prima medie tate ho re: qui remittitur in secunda medietate hore: erit tamen aliqua libera continuatio illius actus. tunc sic. iste actus est remissior in secunda medietate hore quam in prima: et hic actus est actus meritorius. igitur etc.

⁋ Respondetur quod iste actus est magis meritorius in secunda medietate hore quam prima tamen est remissior actus in secunda medietate hore quam in prima nolumus dicere quod pius mereatur in secunda medieta te hore quam in prima: sed includimus meritum prioris medietatis in secunda medietate. ac si diceremus sortes est in maiori merito in secunda medietate hore quam in prima.

⁋ Circa istam quaestionem dubitatur primo: an homo ita mereatr per opera praecepti sicut per opera consiliis

⁋ Secundo dubita tur an semper homo crescat in merito vel demerito¬

⁋ Tertio dubitatur: an sit status in merito.

⁋ Ad primam dubitationem affirmatiue respondetur: probatio: quia nisi sic deus inequaliter bene opantes equalitur primiaret. hoc autem est falsum. igitur. consequentia patet. ponendo quod duo bactisentur et habeant gratias baptismales equales: et vnus faciat pauca praecepta: et alter multa in quibus decedat non faciendo plura opera consilii quam alter.

⁋ Preterea quilibet actus elicitus a gratia est meritorius vite eter ne: aliquod opus precepti est actus elicitus a gratia: ergo aliquod opus praecepti est meritorium vite eterne: consequenti claret ex tertio prime. et premisse patent.

⁋ Amplius nisi sic: deus incassum daret nobis precepta nisi per ea possimus mereri: quia si mansissent: de consilio mereri poteramus.

⁋ Rursus ex hoc sequitur quod religiosi iplen tes quae sunt sue regule non mererentur: oppositum istius est adeo absurdum vt non est dignum auditu.

⁋ Item Joan annis. xiii. beati eritis si feceritis quae precipio vobis t Matthe. xix. si vis ad vitam ingredi serua mandata Dicere quod verum est ad euitatione culpe: sed non ad viam eternam / est vnum irrationabile dictum.

⁋ Sed contra istud arguitur prime ad Corith. ix. dicit Paulus. si euangelizauero non est mihi gratia. necessitas ei mihi incumbit: supple quia praeceptum est mihi euangelizare. subdit. si ei non tuangelim auero ve mihi est.

⁋ Et confirmatur: quia ratione puius supaddit opus superogationis non accipiendo sumptus ab iis quibus euangelizabat. vn dicit bonum est mihi nagis mori quam vt gloriam meam quis euacuet: nam si euanlim auero non est mihi gloria.

⁋ Respondetur. Apulus intel ligit non est tanta gloria capiendo sumptus ab iis quilus raedicauerat quanta non capiendo: intelligit quod si quis inuitus. et coactus aliquid faciat non meretur. volens facere opus precepti propter deum meretur.

⁋ Quod patet ex litera. nam et si euangeliz auero non est mihi gloria. puta non tanta quantam haberem si non colligerem sumptus: vt patet ex praecedem tibus quae sequentia elucidat: domins ordinauit iis qui euangelium enunciant de euangelio viuere. ego nullo horum vsus sum. et sequitur paulopost. si enim volens hoc ago mercedem habeo: vbi glosa interlineare. si necessitate hoc facis non est genlia. si sic voluntas adiungatur necessita ti: vt ex dilectione praedicem: tunc est mihi gloria. vult di cere si aliquid faciam timore pene: et non amore iustitie non augetur meritum.

⁋ Secundo arguitur Matth. v. Si ei di ligiti eos qui vos diligunt quam mercedem habebitis non ne et. publicani hoc faciunt: et si salutaueritis fratres vestros quid amplius facitis: non ne Ethnici hoc faciunt: et Luce. xvii. post parabolam serui subiungit saluator: sic et vos cum feceritis omnia quae praecepta sunt vobis dicite serui inutiles sumus: quod debuimus facere fecimus.

⁋ Ad prinam auctoritatem dicitur. quod intelligit de dilectione naturali: et non propter deum. sicut gentiles non cognoscentes deum faciunt. propterea subiungit: non ne ethnici hoc faciunt: subsequitur estote ergo vos perfecti sicut et pater vester celest perfectus est. hoc est deus facit propter seipsum faciatis vos similiter propter deum.

⁋ Ad secundam auctoritatem qua aliquid coloris habet dicitur. seruitia nostra non merentur primium quod daturus est nobis pro actibus meritoriis: quorum non eget et sic exponit glosa interlinearis. quia bonorum operum non eget deus: vel quia non sunt condigne passiones huius tenporis ad futuram gloriam quae reuelabitur in nobis.

⁋ Et sic potes respondere ad batantum Mernardum in de praecepto a dispen satione propefinem. vbi quaerit vtrum in quibuslibet preceptios quantum obedientia valet tantum inobedientia grauet. constat non nulla fieri sine culpa: ideoque si fiant dignaesse premiis: non tamen suppliciis si non fiant. nam at non tan gere mulierem meriti est: et non mediocris: a nullius tamen delicti propriam amplecti coniugem. Istiusmodi sunt quecumque illi euangelico capitulo congruere possunt: qui prit capere capiat. et rursus per contrarium quaedam neglecta quandam offensam contrahunt: sed impleta non merentur. Damnant contemptorem: et actorem non glorifcant: intelligit de is quae faciunt formidine pene.

⁋ Ad secundum dubium respondet quidam inquiens dicam quod sentio: credo pro nunc quod semper mutatur homo proficiendo vel deficiendo in gratia in vita ista non solum vigilando: sed etiam dormiendo.

⁋ Sed istud est selum pro vtraque parte ponamus oppositum. stat homines in via (et ita frequantur fit) non mereri nec demereri dum vigi- lat a nullatenus meretur dormiendo.

⁋ Secundam partem eius probo. vel homo qui est in gratia dormiens sempermeretur et tunc in qualibet tempore quantucumque paruo merebitur nouum primium: et sic se quitur quod magis dormientes magis merebuntur. contra illud iurisconsulti. vigilantibus et non dormientibus iura subueniunt.

⁋ Item quero ab eo an interdum peccent venial ter dormientes:s et an domientes omnes equalitur mereantur: an inequalitere

⁋ Item tunc incurrentes dementiam in gratia semper merebuntur: a nati stolidi baptizati semper me rebuntur. et sic oportet procedere more machometistarum c omnens natos stolidos sanctos reputant. vt patet in capro et in locis cir. uuicinis egypti.

⁋ Item tunc vadens ad lectum cum vno mortali surgit cum centum commissis tempore quo dormit.

⁋ Preterea tunc paru / li ante vsum rationis mererentur vel demererentur.

⁋ Si dicas quod non sunt compotes rationis. Sic nec plene dormientes vtutur ratione.

⁋ De alia parte patet quae pius apparentie habet ( vel minus inapparetie aliquis vigilans omnem actum excludit tempore quo non omittit: et tunc non meretur nec demeretur nullu actum hadendo de lege. esto quod teneatur pura omissio. non stemus in hoc quod iste doctor et Adam negent puram omissionem: quia alibi illud rebrobatur tamquam falsum.

⁋ Insuper sunt aliqui actus indifferentes quibus habitis non opus est habere alios actus: ergo tunc homo neque meretur neque demeretur vigilando. Ista secunda probatio non concludit ita vniuersalitur sicut prior. multi enim negant actum indiffe entem inter bonum moraliter a malum. Sed prior ratio mi hi concludit oppositum.

⁋ Sed contra istud arguitur per aliquas rationes et auctoritates quas iste homo affert: prime ad Thessalonicenses. v. siue vigilemus siue dormiamus semper cum illo viuamus. et paulopost: sine interimissioneorate.

⁋ Insuper homo tenetur continue proficere in gratia: sed non proficit: sine actu voluntatis. igitur: antecedens probatur: quia si non: tunc ad tempus licet aliquem non profice e: sed ociari contra hieronymum ad Demetriadem. et contr illud Matthei. xii. De omni vbo ocioso ec. De ocio quaquoe scriptum est Prouerbiorum. xii. Qui sequitur ocium stultissimus est.

⁋ Ad primum dicitur quod glosa interlinearis exponit illum passum: siue vigilemus. i. im carne viuamus: e dormiamus xi. mortui fuerimus.

⁋ Ad alid sine intermissione orate hoc est prae ceptum affirmatiuum semper obligans: sed non per semper: sic intelligitur glosa marginalis Augustini in illo passu. Iustus enim nuquam desinit orare: nisi desinat iustus esse: semper orat qui semper bene agit: ipsum enim desiderium bonum oratio est: Vel intelligitur de iusto actuali: sicut dicimus de scientia actuali a habituali.

⁋ Ad secundum argumentum nego quod semper homo tenetur proficere in gratia: et quando dicit in minore non proficit sine actu voluntatis: contra se aciem moliri videtur: et quando subiungit de ocio. ociari. i. detem capere non est malum nisi quando homo tenetur ad oppositum. vbumn aut ociosum est peccatum.

⁋ Sed vrbum dicitur ociosum duobus modis: vno modo quando relictis seriis conuertimus nos ad honestam recreationem: et hoc non est peccatum secundum illud Catonis Stultitiam simulare loco prudentia summa est. quandam re creationem pro consolatione sociorum facere licet. Propterea prbanitas ponitur vartus quarto Ethicorum.

⁋ Alio modo ca pitur vobum ociosum. quando homo omittit vnam circunstantiam requisi tam ad hoc quod actus sit bonus: et sic crebro capitur in scriptu ra.

⁋ Secundo sic argumentatur ratione: si homo licite potest nullum actum habere per aliquod tempus: igister eadem ratione semper e cum non sit peccatum siue meritum sine actu voluntatis: nequitur quod aliquis per totam vitam fuam erit sine peccato vel meri to.

⁋ Item viator tenetur pius diligere deum quam creaturam: sed pro aliquo tempore licet diligere creaturam: ergo pro omni empore licet diligere deum. oportet quod dicat debet: alias color nullus esset in argumento.

⁋ Ad secundum respondetur quod non est idem si loquatur de tempore includente praeceptum: (vt notum est intelligentius.

⁋ Ad aliud conceditur quod viator tenetur diligere deum plusque creaturam appreciatiue: et si pluries non oportet quod semper.

⁋ Tertio arguitur: praecepta affirmatiua obligant sempersaltem sub pena peccati venialis vel mor talis. igiter semper tenetur homo diligere deum: sed diligere est actus: igitur.

⁋ Item intellectus semper intelligit aliquid igitur semper voluntas vult aliquid. antecedens patet per Augustinum de trinitate. Et ad suam opinionem introducit doctorem solemnem quarto quodlibeto quest. vi. et. vi. quodlibeto. quest. xiiii.

⁋ Ad tertium vere miror arguentem affirmatiuum preceptu semper obligat: sed non pro semper et nego quod obliget semper sub pena peccati venialis vel mortalis.

⁋ Ad secundum: consequentia est nulla: quia est fallatia onsequentis: et antecedens est falum: et quia non quotat distincte locum Augustini non respondeo. vbi introducit doctorem solemnem secum opinantem si ita sit quod non respexib quid ad a / opinentur mutuo in noie domini.

⁋ Adhuc pro eo introducam iliquas rationes: homo occidit in somno: ergo peccat in somno. Pro atecete de Tarabella refert Clementina si uriosus de homicidio Laurentium de pinu dixisse se pabuisse quendam anglum socium: qui de nocte dormiens surrexit: et iuit ad Secanam: et occidit paruulum: et post reuersus est dormiens.

⁋ Preterea Salomon secundi Regum tertio meruit scientiam a domino in somno. igitur.

⁋ Ad primum dico quod simile factum solet frequanter admitti: ed nego quod tunc peccauerit.

⁋ Ad aliud nego quod hoc meruit in somno: ante enim meruerat offerendo mille ho stias in Gabaon. et licet fuit apparitio ei de nocte non tamen erat in somno.

⁋ Quinto arguitur. volens baptizari: et manens in illo proposito baptizatus in somno acquirit gratiam baptismalem: cum est vere baptizatus. nec ponit obicem gratiae. igitur.

⁋ Item Luce nono. nemo mittens manum suam ad aratrum / et respiciens retro aptus est regno dei: ergo quis vigilans et non progrediens in via dei retrocedit.

⁋ Ad quintum respondetur quod talis est vere baptiatus: vt de demente solet contingere: vel loquamur de demente: sed non sequitur quod talis meretur in somno. virtute enim opis operati datur gratia.

⁋ Ad aliud respondet glosa marginalis: manum ad aratrum mittit: qui quasi quodam instrumento compunctionis ligno e ferro dominice passionis duritiam sui cordis euertit: et ad bonos fructus aperit. qui si ad relicta vicia desiderio rapitur: a regno dei cum vxore Loth excluditur.

⁋ Sexto arguitur per ali suas rationes quae ad hoc propositum quadrant: quas ponit quidam antiquus doctor. xii. tractatu sui. iii. questi. ii. homo meretur per actum: sed habitus est melior actu. igiter: probatio minoris: quia actus vatuti fit bonus a vrtute: quia est ab ipsa et ab ipsa dirigitur ad finem: ergo virtus est melior quam actus virtutis.

⁋ Insuper virtus secundum suam substantiam facit dignum vita eterna: sed motus vartuti est meritorius accidentaliter vite eterne. ergo virtus est melior actu.

⁋ Insuper virtus est diuturnius bonum quam actus virtutis: ergo pveartus est melior actu.

⁋ Proptur ista argumenta tenet iste doctor virtutem praestare suo actui. oppositum alibi ostendimus conformiter ad mentem Aristotelu.o primo Ethico rum: nec eius rationes valent ad oppositum.

⁋ Ad primam earum nego quod habitus sit melior: et nego minorem: et concedo quod actus est bonus a vtute effectiue: et contra.

⁋ Ad secundam: non est verum quod dicit: immo actus facit hominem dignum vita eterna. plerique enim sunt in multis peccatis mortalibss: actualibus qui habent multos bonos habitus.

⁋ Ad tertium dicitur quod argumentum est nullum: quia coruus / ce uus / et quercus / sunt diuturniores homine non tamen melio res.

⁋ Ad tertium dubium dicitur quod non: ille enim fuit error b eguardorum et beguinarum clementina de hereticis ad nostrum.

⁋ Sed contra hoc arguitur: homo poet cadere in furiam ante mortem: sicut plerique multitudine passio num priuantur vsu rationis. ratio enim priuatur successiue. ca pio a instans in quo tota ratio est absorpta primo. Iaiste habet totam gratiam quam potest consequi in vita. ergo beguar di et beguine non tenuerunt heresim.

⁋ Responderetur concedendo quod datur maxima gratia quam iste habuit in via: et quam habiturus est in patria: et maximum meritum quod habuit: siue capiatur pro vno actu meritorio siue collectiue pro omnibus meritis. nec hoc est ad intentionem istorum hereticorum quie volebant dicere hominem posse ad tantum gradum ascedere quod redderetur penitus impecca bilis et amplius in gratia proficere non valebit: etiam dato quod maneat viator. quod est falsum a hereticum.

⁋ Ex qua heresi alias deduxerunt: vt patet inlitera clementine allegate. si tamen sortes continuo mereretur circa finem vite sue ad primum instans non esse eius vsque tunc in nullo instanti sue vite dabitur maximum meritum quod habuit: sed in a instanti morte primo verum est dice re nunc est maximum meritum sortis: capiendo sortem pro anima eius per synecdochen: sicut dicimus de beato petro: vel nunc est maximum meritum anime que fuit sorte.