Quaestio 5

⁋ Distinctionis decimeseptime questio quinta. consequenter quinto quaero: an aliqua qualitas naturaliter potest produci in instanti.

⁋ Respondetur per conclusionem affirmatiuam quod sic.

⁋ Ad hoc arguit prego. et probationem dicit aliorum. et quod probabiliter concludit nquit et est haec: gratia tota simul corrumpitur. ergo quis potest simul peccare et subito.

⁋ hec probatio non valet: quia si quis successiue peccat incipiendo per vltimum instans non esse peccati. tunc gratia instan tanee desinit esse: idem enim instans quod est vltimum instans non esse peccati est vltimum instans esse gratie Eodem modo dicatur de gratia acquirenda post vltimum instans non esse detestationis: et eriam istud non fit na turaliter. Propterea aliter argumentor. graue sim plex si sit in vacuo descendat in instanti. quarto phisicorum. capitulo de vacuo. igitur. Dicere autem quod resistem tia accidentalis proueniens ex parte medii sublata non sufficit: sed cum hoc est resistentia essentialis ex parte rei mote est contra philosophum. et per hoc reprobatur Anempace a commentatore commento. lxxi. et currit probatio Aristotelis quod alioquin dare oportet mobile ita cito motum in pleno a in vacuo per subtiliationem mediorum.

⁋ Insuper ponatur vnum medium cuius prt ma pars proportionalis sit alicuius resistentiae: secunda pars proportionalis in duplo minoris resistentie quam prima pars: tertia pars in triplo minoris resistentio quam prima pars proportionalis: et sic consequenter descendat vnum mobile per illud medium: cuius actiuitas grauitatis exuperat resistentiam prime partis portionalis et sit a. descendat b mobile omnino si nile in figura et grauitate in vacuo: iam arguitur sic: in infinitum velociter descendit a per suum medium. quia in infinitum parum resistit aliqua pars proportionalis me dii. et b descendit velocius quam a in quacunque parte proportionali. ergob in infinitum velociter descendie et vniformiter.

⁋ Secundo arguitur auctoritate philosophi sexto physicorum. recitat enim Commentator commento. lxxiii. Alexandrum peripateticu dicentem: quod omnis transimutatio est in tempore: sed quida latet sensum. et hoc est quod vulgo dicitur quod producitur succet lue: sed imperceptibiliter. Idem tenuit Themisti sed commento. xxxiii. eiusdem sexti dicit: quod illud est contradicere famoso philosopho scilicet Aristoteli et quasi omnibus peripateticis.

⁋ Probatur illud ra¬ tione. si sol in ortu super orizontem pure partibiliter illuminet medium: tunc dabitur vnum tempus (licet breue in quo illuminatur pars vicina soli digitalitur distans: et duplum tempns datur ad illuminandum partem vicinam in duplo pius distantem. Et ferme innumeras partes inuenies ab orientali parte solis ad occidentalem eius. oportet dare vnum annum antequam il luminet occidentem. licet in imperceptibili illuminaret partem digitalem vicinam ante alias: et ex duobus vel tribus imperceptibilibus vnum imperceptibile confletur. tamen ex mille vel centum milibus imperceptibilium componetur vnum perceptibile bene magnum. Sene verum est quod sol ob gibbositatem terre successiue illuminat notabiles partes: sicut in suo ascensu varios causat orizmontes: tamen si produceretur in aliquo plano in instanti: in eodem produceret lumen ita cito in partibus remotis omnibus sicut popinquis. hoc potest ostendi decimo Ethico rum quinto capi. de delectatione quam dicit esse productam in instanti: et tertio de anima dicit: quod visio et intellectio fiunt subito.

⁋ Tertio argumentor. vi sio causatur in instanti. igitur: assumptum patet. si vi sibile non causaret ita cito visionem in partem remo tam sicut vicinam: tunc citius perceptibiliter per dicn vel annum videbis vnam auem supra te quam celum. quod est contra experientiam.

⁋ hic dices non esse simile propter species celi que praesentes erant antequam inciperes aperire oculos: vel quia celum est maius aue: et sic causat citius suas species. vel ex multis imper ceptibilibus constituitur vnum imperceptibile. tertium non valet. et est exclusum in argumento prio ri. et potissimum hic meretur excludi propter immoderatam intercapedinem inter nos et saturnum vel bootem quem videmus.

⁋ Insuper probabile est quod non sunt species in medio: ergo illud admittendo solum: argumentum probabiliter concludit. Etiam admittendo species: citius debeo videre celum quam auem aspiciendo ad ardeam supra me: quia species ce li erant hic: et auis nunc repente venit ex transuer so prout supponitur. vel ponatur teda repente illuminata in intempesta nocte: que ita cito videtur a remotis sicut a propinquis.

⁋ Item visibile non causat species nisi lumen affuerit: immo lumen se cundum commentatorem et ponentes species causalitatem effectiuam habet in productione specie rum. quando cunque sunt species praesentes cum poten tia visiuam bene disposita ita cito homo videt: sed in nocte caliginosa vel tempore deliquii solis nulle erunt pecies celi hic inferius: ergo magnum tempus labetur antequam post deliquium videremus stellam contra sensum.

⁋ Insuper ponatur quod deus creet vnum visibile in hoc instanti a me distans per vnam eucam: vel producat vnum celum loco octaui celi cum notabili stella. illam in primo instanti intueri possum. cum medium est bene dispositum: et est visi- bile in debita distantia cum potentia visiua disposita.

⁋ Dices quod potentia non est bene disposita pro illo instanti nec agens ad tunc agendum. Sed quic quid sic oporteret dare magnum tempus antequam domo illud videret.

⁋ Quarto argumentor sic. anima potest habere actum in primo instanti quo eua in rerum natura: et est creatura. igitur hoc non negandum est in aliis. antecedens patet de anima christi quae in primo instan ti quo erat in rerum natura erat beatam. Nec valet dicere cum Holkoto monacho aliquibus aliis: quod tunc non erat beata: sed incepit esse beata. hoc inquam non valet qui tunc per instans erat illa benedicta anima non beata et per aliquod tempus erat minus beata: et postea magis beata: quia tunc illa beatitudo successiue augebatur

⁋ Ex illa solutione probo quod consequenter dicere habeant quod aliquis discedit in peccato mortali vel mor talibus et in primo instanti non esse non est damnatus et successiue augetur eius pena: quod nullatenus est ad¬ mittendum. Si aliqui ad hoc volant de potentia dei absoluta: creatura potest in aliquem effectum exire in instanti: sed non de potentia dei ordinata: iam habetur quod nullatenus creature repugnet effectum suum hatre in instanti: et non esse priorem suo effectu. sicut enim bene dicit Augu. contra Arrium. si ignis fuisset ab eterno: splendor ignis fuisset ab eterno. immo habetur quod centum mille creature produxerunt suos effectus subito: patet de omnibus morientibus. si saluentur euestigio habent beat tatem: si damnentur in inferno vel purgatorio id idem sequitur.

⁋ Sed dices (sicut Ecltam) beatitas a solo deo producitur.

⁋ hoc in. xlix. distin. iiii. reprobamus.

⁋ Quinto arguitur sic. infinita grauitas intensiue vni corpi inherens facit ipsum descendere in instanti igitur. Atecedens patet: quia nisi sic: finita grauitas et infinita grauitas in duobus corporibus equalibus faciunt motus equales. quod non est dicendum. et facile est deducere consequentiam. finiti etnim ad finitum est proortio: detur itaque quod infinita grauitas faciat suum subiectum descendere ve locius quam hec finita grauitas per decem: tunc auge bitur successiue grauitas finita et manebit finita. e faciet suum subiectum citius descendere quam infinita. qui quando eque cito addemus solum finitos gradus: et tunc citius descendet quam antea. Sr deus potest facere infi nitam grauitatem patebit in materia de infinito.

⁋ Sexto argumentor sic. datur minimum naturale. vt alibi patet. et illud producetur subito: alias aliquid esse minus minimo.

⁋ Septimo sic. tunc aliquis posset naturaliter assentire primissis et bonitati consequene: non assen tiendo conclusioni contra Aristotelem primo Posteriorum. cognitis maiore a minore simul tempore cognosci tur conclo. patet dando instans in quibus assentit illis.

⁋ Dicetur quod habet illarum assensum per vltimum instans non esse tunc vel ita cito habebit assensum conclusionis. et tunc non inconuenit effectum esse coeuum sue cause naturali.

⁋ Qctauo sic. tunc anima christi non posset primo velle esse in instanti terminante veba prolationis: hoc est corpus meum esse sub speciebus panis: set Holkot at aliqui id admittant praeter rationem hoc est inconueniens.

⁋ Contra primam probationem arguitur sic. Ex es sequitur quod graue descendit subito in pleno: quod est fal sum. Et quod sequatur arguitur sic. ponatur vacuum bipeda liter latum acelo ad terram vsque: ponatur marmor paruum in quo nihil leuitatis sit vel sit terra simplex i idem redit: iam illud corpus descendet in instanti per te. ergo totum illud erit plenum: ergo non fecisti quod descem deret subito per vacuum.

⁋ Insuper vel quodlibet agens non habens resistentiam producit suum effectum in instanti. vel aliquod sic at aliquod non: secundum non est dandum nec primum. tunc enim remoto calore ab aqua forma aque producet frigus summum in instanti: quia ad hoc summe inclinatur aqua.

⁋ Ad primum nego sequelam: quia plenitas attenditur ab alio quam ab ipso corpe moto: si enim istud corpus repleret vndique latera vacui ad aerem vsque circundantem: stat quod successiue moueatur propter aerem resistentem.

⁋ Sed dicis tunc gleba terre de scenderet ita cito in vacuo sicut tota terra: vel cor pus infinitam grauitatem intensiue habens. hoc autem est inconueniens: cum secundum subito descendat in pleno: et aliud tarde. et sic corpus quadratum descenderet ita velociter sicut corpus rotundum in vacuo.

⁋ Respondetur concedendo illatum: cum nulla est resistentia. secus est in medio vbi est resistentia. Sed dices: deus non potest citius mutare corpus. hoc conceditur in illo vacuo. s agentia relinquat suis dispositionibus: et concurrat cum sua influentia generali. potest tamen deus facere quod non moueatur: neque mutetur in vacuo: vel mutare potest subito quodlibet corpus in pleno.

⁋ Quo fit quod si mouere corpus per aliquod tempus in hoc medio arguit aliquam actuitatem: mouere idem corpus per illud medium in subduplo tempore arguit maiorem actuitatem: et sic consequenter. ergo mouere illud subito per idem medium arguit infinitam actiuitatem. hoc locum non habet in proposito nec in vacuo cum nulla est resistentis.

⁋ Ad secundum respondetur quod quod libet agens naturale nullam habens resistentiam extrinsecam quando ipsum agens est inclinatum ad talem effc ctum ipsum producit in instanti: nisi suus effectus habeat contrarium corperale. hoc additur prpoter argumentum medium extrinsecum: etiam aliquid facit ad frigus aque quo ad intensionem. aqua enim est frigidior in hyeme quam in estate: set forma aque introducat aliquos grodus frigoris in seipsam: non tamen summum in praesentia puicalo ris vt in estate.

⁋ Sed quicquid sit: nullum gradum frigori vt puto producit subito: siue in summo siue citrasum. mum agensnaturale vel liberum: spuale autem potest suum effectum ( esto quod habeat contrarium) statim producere. vt atet de intellectu et volutate.

⁋ Sed dices id esse voluntarie dictum in corpuralibus pius quam in spiritualibus.

⁋ hoc negatur et auctoritates et rationes cum experientiis ad vnum manuducunt: et non ad aliud.

⁋ Sed dices quid cause est quare voluntas non producit totum actum quem potest producere in instanti: cum nulla sit resistentia: posito quod voluntas velit hoc efficere sicut agens naturale: producit totum effectum quem potest producere in instanti in tali situm vel dispositione: pono hoc protur cor pus luminosum quod in vno situm producit totum quod potest producere stante tali dispositione in nubem producit lumen in instanti: sed ipsa rarefacra pius producit.

⁋ Respondetur quod voluntas potest totum actum voluntatis producere in instanti stante tali dispositione et cognitione: sed non semper tam tum conatur quantum conari potest.

⁋ Etiam forte est probabile quod voluntas non potest tantum producere in instanti quantum praet producere: sicut luminosum producit aliquid luminis i partes remotas si subito produceretur: et in nullo instanti sequenti aliquid luminis producit in illas partes: et forte si a deo conseruaretur illud lumen: et in mille instan tibus corpus lucidum reproduceretur et corrumperetur in variis partibus illius medii illuminati: nihil luminis producet de nouo. bene quidem potest producere successiue.

⁋ Sed dicis quod sicut successiue mouetur: ita successiue illud lumem producit: sed si deus mox ipsum poneret super aliud punctum medii tantum in instanti produceret de nouo quantum antea: sed voluntas semper est equaliter praesens ipsi passo (vt ita dixerim) et nulla est re sistentia: ergo potest totum suum effectum producere in instan ti: iste discursus non est euidens.

⁋ Contra probationem quenti argumenti argumentor. probando non inconueni re grauitatem finitam ita velociter posse mouere suum subiectum cum grauitate infinita: et hoc sic. signo vnum mixtum a quo descendit per medium aliquod in decem horis ad terram vsque: addamus illi mixto decem gra dus grauitatis iam a mixtum velocius descendet quam prius: et diminuetur tempus descendendi illius mixti sic scilicet quod descendet velocius quam descenderet / sine his decem gradibest. et sit ita quod descendet iam in octo ho ris vel in quantolibet breuiori tempore volueris. tunmc sic: quia decem gradus grauitatis duas horas temporabstulerunt quo ad descensum: tunc alii decem gradu tantundem temporis tollent: et sic sexaginta gradus supadditi facient illud corpus a subito descendere: sed grauitas infinita non citius mouet se a suum subiectum. igitur.

⁋ Si dicas: quod secundi decem gradus non diminuent de tempore Arithimetice: sed Geometrice

⁋ Contra: secundi decem gradus sunt agens naturale quod agit secundum extremum sue potentiae: ergo equa liter faciunt ad descensum sicut primi gradus: et equaliter de tempore diminuent.

⁋ Insuper: qualis est pportio grauitatis infinite intensiue ad subiectum in finite extensum: talis est prportio grauitatis finita ad subiectum finite magnum: ergo si grauitas infinita fa cit descendere subiectum infinitum in instanti: grauitas finita faciet subiectum finitum instantanee descem dere.

⁋ Ad primum admitto casum quod descendit in octo horis per additionem decem graduum: sed non oportet si decem gradus duas horas temporis subtrahant: quod totidem gradus tantundem temporis tollent. vnum agens deiter duple virtutis ad aliud quod potest in equali tempore duplum effectum producere: vel corrumpere. velocitas enim descensus prouenit: et a subtiliatione medii et a grauitate ipsa. modo quando esset infinita grauitas intensiue ipsa descenderet subito vel si nullum esset medium: sed citra illud nunquam erit de scensus instantaneus.

⁋ Sed ad formam argumer ti ( quod est nodosum) dico quod non oportet secundos decem gradus grauitatis tantundem temporis tollere quam tum primos decem: esto quod sint agens naturale. vigi ti gradus grauitatis non sunt agens duplum ad di minutionem temporis ad decem gradus: sed agens est duplum in proposito quod facit mobile descendere in sub duplo tempor e. vnum mobile non descendit in duplo velocius quam altera medietas eius: non stando in reff stentia medii: sed solum quod sit equalis resistentia vt fa cile fieri potest in corpore longo descendente.

⁋ Sen per concedo quod maior grauitas facit mobile velo cius descendere: sed non oportet secundum proportionem vt tangitur in argumento: esto quod sit agens naturale. Sed de hoc alias: cum loquemur de potentia motiua super resistentiam passi.

⁋ Ad secundum nego assumptum: esto quod ponatur aer vel medium infinitum resistens extensiue.

⁋ Secundo argumentor sic: aliqua visio causatur pure pertibiliter: ergo e quaelibet. tenet consequentia quia est equalis ratio. patet antecedens: ponendo vnum visibile a in minima distantia qua non potest videri a potentia visiua sortis in hoc instanti: et incipiat a visibile ap propinquare potentie visiue sortis: iam illius visionis dabitur vltimum instans non esse. et illa visio per acu cessum ad sortem intenditur. et hoc semper successiue sicut semper augetur eodem modo successiue remittitur per elongationem.

⁋ Respondetur negando consequentiam qui non est equalis ratio cu vnum visibile successiu accedat: sed si deus in hoc instanti produceret vnum visibile: ipsum produceret visionem in illo instanti que producitur: concedo id quod dictum est de intensione e remissione inter arguendum: nolo enim negare quin visio potest successiue produci: vt si color in praesentia mea continue intendatur: eodem modo de remissione sicolor successiue remittatur.

⁋ Tertio argumentor si sol produceretur subito produceret suum lumen in instanti: vel si candela fixa in hoc medio illuminaretur: nunc primo: non citius produceret lumen in partem propinquam quam vicinam. ergo erit infinitum lumen intensum productum ab hoc luminoso naturaliter: consequentia patet a cadela ita cito producit remissum lumen in octaua peda litate a candela distante sicut intensum in pedalita te vicina: sit lumen productum in octaua pedalitate vnius gradus per reductionem difformis luminis ad vniforme moueatur continuo a candela illud octa um pedale versus: iam in quolibet instanti sequen ti producit tantum luminis quantum in primo: et intercipitur tempus antequam est in vltimo illo pedali: et in quo libet tempore quantuncunque paruo sunt infinita instantia: ergo erit lumen infinitum productum antequam erit in octaua pedalitate.

⁋ Dices (et sic dicendum est non sequitur quod erit infinitum lumen intensiue in medio: quia in primo instanti producit lumen a remotis subito: sed patet ad sensum secundum quod successiue mouetur reliquum luminis sensim producit. ratio a sensus ac hoc manuductionem nobis ministrant. in primo ter mino manendo nihil amplius luminis produceret. Et causa est. quia iam medium tantum illuminauit quam tum poterat in tali situm.

⁋ Contra. est agens naturale. ergo in quolibet instanti sequenti tantum debet agere quantum in primo instanti.

⁋ hoc concedis: qui conseruat effectum iam productum. et hoc est causare. sed quod de nouo debet tantum causare semper posterius: nulla est apparentia: sic enim probares quod ignis produ- ceret infinitum calorem: et demonstratio infinitam scientiam intensiue. Sed si lumen illud esset corruptsi tantum produceret de nouo. et illud conseruaret. Stat vo luntatem actum aliquem meritorium vel demeritorium producere in instanti: et tamen non potest in quolibet instan ti sequenti tantum producere de nouo. sed reliquam partem praet successiue intendere.

⁋ Sed contra istud argumentor qui tunc corpus densum non pius lumini resisteret quam rarum: quia si sic ita cito illuminabitur aqua vel vitrum sicut aer ignis vel celum: quod inconuenire videtur.

⁋ Insuper a producit lumen vniformiter difformiter cir ca se: et plus luminis producit proe se quam remote a se: sit ita quod producat lume in pedalitate vicina in a pum cto: ergo in puncto in duplo proinquiori corpi luminoso quam a producetur in duplo intensius lumen: et in punctoin triplo proinquiori producetur triplum lumen: et ita in infinitum. ergo semper habetur quod producit infinitum lui men intensiue. et per infinitum spatiu: quia in fine quarte pedalitatis producitur lumem vt quatuor: ergo in puncto in duplo distantiori producet subduplum lumen puta in octaua pe dalitate. Et in puncto adhuc in duplo pius distante subduplum lumen producetur: et sic sine statu.

⁋ Ad primum conceditur quod ita cito producit lumem in parte densa sicut rara. densitas enim passi non resistit lumini quod est accidens speiueale.

⁋ Sed non est visimile quod producat ita intensum lumen in nubem vel in materiam indispositam sicut in pulchrum aerem: quia tunc candela apposita aque vel vitro tantum ipsum illuminaret quantum aerem. et sol tantum illuminaret grossam nubem quantum aeri mundum contra experientiam. vtrobique passum bene dispositum pius actionis suscipit ab agente quam minus dispositum. nolumus tamen dicere quod quanto medium vel passum est rarius: tanto plus luminis suscipiat. tunc enim numquam luminosum tantum produceret quantum producere praet.

⁋ Ad secundum non sequitur. si corpus luminosum producens lumem vniformiter difformiter ab. viii. vsque ad non gradum per octo pedes: cum habet in fine quarte pedalitatis lumen. vt. iiii. habebit in fine octaue pedalitatis non gradum luminis: et quo ad propinquitatem producit gradum in duplo minus distantem a gradu summo quem potest producere.

⁋ Sed tunc dices supposita illa vniformiter difformi productio ne aliquod agens agit in remotum pius quam in propinquum patet. ponendo quod augeatur corpus luminosum in quantitate ad duplum: sic scilicet quod potest producere lumen per duplum spatium ad lumen ante productum: tunc producit lumen per sexdecim pedalia ab. viii. ad non gradum vsque. quia non augetur in gradu ex hypothesi. ergo vbi prius erat non gradus in fi ne. viii. pedalitatis iam erit gradus vt quatuor: et vbi erant. iiii. gradus luminis: ibi erunt sex gradus luminis. non sequitur: semper enim in punctis propinquis est plus luminis intensiue quam in punctis remotis. se bene verum est quod pius luminis producitur de nouo in partibus remotis quam propinquis in quibus paius egit Etiam propter reflexionem non incouenit pius luminis esse in partibus remotis quam proinquis: vt si casalela esset prope parietem cum lumen quod debuit produci per spatium viii. pedum absoluitur in vno pede proe parietem. hoc contingit de calore proe terram per reflexionem et ex opposito parietis. quid valeat reflexio nouerunt qui carnes subito decoqui petunt ponentes peluim vel aliud obstaculum post carnes assandas. similitr operculum in superficie potti. Sed si corpus luminosum augeatur solum in gradu sic. s. quod potest producere lumen per duplum spatium ad spatium in quo ante produxit: equalis erit productio luminis in artibus proinquis et remotis. Patet: sit a lumino sum producens per spatium octo pedale lumen ab octo ad non gradum vsque: augeatur a ad duplum in gra lu: iam a luminosum producet per spatium sexdecem pedum lumen a sexdecem ad non gradum vsque: ergo in fine octaue pedalitatis in qua erat non gra dus luminis iam erunt. viii. gradus luminis. et in pumcto immediato luminoso sunt sexdecem gradus: vel saltem qualibet gradus citra sexdecem erit in par te proinqua luminoso. et paius erant solum. viii. et in puncto medio inter hec duo puncta et punctum vici- num erunt duodecim gradus et prius erant solum qua tuor. ergo in omnibus illis punctis sunt equales grad producti.

⁋ Quo fit quod si luminosum augeatur in quantitate et in gradu simul plus luminis producit n remotioribus quam proinquioribus. patet: quia ratione quam titatis pius luminis producit in remotioribus quam propin quis. et ratione qualitatis equaliter. ergo simpliciter plus producit in partibus remotis quam propinquis.

⁋ Tertio arguitur. si voluntas subito potest produce re suos actus: sequitur hec conclusio: quod aliquis potest peccare peccato infinito. hoc est peccato cui debe ur infinita pena secundum legem. hoc consequens est falsum. uanium ipse non potest torquari pena infinita: et sic aliquis peccabit maiori peccato quam deus posset eum punire. obeneam probo. eliciat sortes actum malum in instanti quem continuet per vnam horam: tunc sic elicitioni actus in primo instanti correspondet aliqua pena: et in quolibet instanti sequenti eius conseruationi tanta respondet pena: et infinita sunt instantia in tempre quantulibet paruo: ergo in fine temporis dati verum erit dicere: iste peccauit infinitis peccatis equalibus non communicantibus: quia licet sit idem actus: tamen pro quolibet instanti est noua imputabilitas.

⁋ Si dicas minus esse peccatum pro instanti continuationis quam pro prima elicitione. hoc non impedit argumentum qui capiatur imputabi litas pro vno instanti continuatio nis. illa est alicutus grauitatis. gratia exempli vnius gradus: et equalis erit imputabilitas pro quolibet alio instanti sequenti: ergo infinite imputabitur actus ille quod erat probandum.

⁋ huic argumento respondet quidam doctor quod datur maximum tempus non perceptibile ab intellectum vel minimum perceptibile: et in illo tempore de necessitate continuatur ille actus.

⁋ Et hoc sequitur quidam alius doctor in suo secundo: et addit quod nec potest illum deserere: nec alium tunc elicere.

⁋ Sed contra hoc arguitur sic. ad peccare non sequitur quod intellectus cognoscat tale paruum tempus: vel quod requiritur distincta cognitio temporis. Etiam tale intellectus potest co gnoscere. patet: quia secundum eos peccat aliquis in instati vel ergo ipsum distincte cognoscit: et tunc eodem modo potest cognoscere quodlibet tempus. qui enim potest cognoscere minus vel indiuisibile potest cognoscere maius: si non cognoscat distincte instans: ergo talis cognitio tempis non requiritur ad peccandum.

⁋ Insuper contra aliud dictum arguitur sic. nulla est repugnantia quod voluntas habeat actum impertinentem ad cotinuationem illius actus volun tatis: ergo alium actum cum illo potest habere vel plures.

⁋ Propterea ad argumentum doeiter negando sequelam et sequens: deus enim potest punire hominem infinite inten siue gradualiter de potentia sua absoluta. et nego se uelam. non enim erit in quolibet instanti sequenti noua imputabilitas: cum res est producta in rerum natura de necessitate durat per tempus non dico pertibile vel imerceptibile sicut alii et in illa continuatione natura li non est nouum demeritum: quia tunc ille actus non est situs in facultate viri.

⁋ Sed contra hoc arguitur. ille actus potest produci in instanti: ergo potest resecari in instanti. volutas enim est ita libera ad resecandum illum actum sicut ad producendum: quia facilius est destruere quam construere.

⁋ Forte dices. si corpus luminosum produ catur in hoc instanti in medio: et moueatur vnam differen tiam positionis versus in qua est lumen remissum: fuit aliquid luminis productum in instanti. et successiue illud augebatur: non sequitur infinitas luminis.

⁋ Contra. hoc non euitat argumentum factum si voluntas est libe ra ad resecandum hunc actum malum in hoc instanti: et eum tenet: erit noua imputabilitas tanta quanta in primo instanti: et si paulo minor non euaditur difficultas: vt inter arguendum dictum est.

⁋ Sed dicetur: cognitio resistit et gratia: quae efficientiam habent respectu actus meritorii: et per consequens resistunt eius corruptioni: modo non fit actio instanta nea quando est contrarietas. set enim graue simplex descendat subito in vacuo: non tamen oportet quod quis proiicere potest sur sum graue simplex in vacuo ad celum vsque: vel ad inmoderatam distantiam.

⁋ Vel sic (et vniuersalius) quaeli bet res appetit se permanere in esse suapte natura: propterea inquantum potest resistit sue corruptioni: et sic non subito corrumpitur: licet sensim corrumpi potest ab agente odominante corruptiuo: sed non sic resistit sue produ- ctioni: interdum etiam difficilius est destruere quam construere nam quis facile incurrit habitus malos: quos difficulter eneruat. quaedam estm materie coniunguntur faciliter: quae difficult issoluuntur.

⁋ Quidam doctor dat causam quare res prmanens non habet vltimum instans sui esse. dicit enim quod tunc instans indiuisibile esset immediatum instanti. vt patet de esse a non esse. Sed haec ratio nulla est. vt patet de ange lo producto immediate post alium.

⁋ Sed contra totam istan solutionem arguitur sic. ex ea sequitur quod homo non potest dese ere suum actum nisi in instanti terminante illud tempus. et si ipsum continuet in illo instanti tunc necesse est continuare actum ita diu sicut pius.

⁋ Adam dicit quod non requiritur continuatio tanti temporis: sed causam nul lam affert sui dicti: propterea dicitur quod si maneat actus ita intensus in instanti terminante tempus in quo de necessitate continuat durabit per ita magnum tempus de necessitate nature sicut erat tempus praecedens hoc instans: si ponantur cetera paria cum continuatione priori: et tunc dicen dum esset quod in illo instanti medio tantum peccat quantum in primo instanti: et aggregatum ex instanti et tempore in quo de necessitate continuat non ponit pius peccat quam prima productio instantanea: et secundum hoc non potest cessare ab actu nisi in instanti terminante tempus.

⁋ Vel sic (et rationabilius) postquam actus producitur in instanti ille durat de necessitate per tempus secundum. se vel aliquid sui: hoc est si relinquatur sue remissioni natura li labetur tempus antequam ille actus totaliter syncategorematice euanescet: palam enim est rem corruptibilem vltimum instans esse incompletum sui habere: dato quod sit na ture permanentis: et sic actus intensior pius temporis oc cupabit antequam remittatur: quam actus remissus.

⁋ Sed contra istud arguitur: quia tunc aliquis inuite vellet ali quid. patet de isto qui inuite continuat suum actum: ponamus quod intendebat a principio solum suum actum tenuisse per instans: per te vltra tenet: ergo inuitus eum tenet: et sic angelus habens vnum actum volendo a fore conformiter ad vo luntatem dei non potest elicere oppositum: supposito quod deus protinus velit oppositum: hoc modo aliquis erit extra statum salutis. patet: quia si circa finem vite eliciat vnum actum: ille per te durabit per tempus: ergo non potest pone re remedium suo peccato: contra doctrinam sanctorum tenen tium quod de nullo penitus est desperandum in hac vita.

⁋ Respondetur negando sequelam: simpliciter enim pote rat a principio non velle in hoc instanti: sed si velit in illo instanti oportet postea velle: et sic non inconuenit hoc mo do inuite velle: vel negatur quod inuite velit: immo volun tarie vult: hoc est per actum volendi.

⁋ Ad aliud de angelo: concedo quod angelus non potest subito velle opipositum nisi deus specialiter actum resecet: nec deus precipiet ei facere oppositum nisi angelum beatum ad hoc iuuet. etiam multo minus temporis sufficit angelo ad resecandum suum actum productum quam anime beate: et mi nus temporis sufficit anime beate quam anime viatoris.

⁋ Ad tertium argumentum dicitur quod est equalis ponderis contra aduersarios. Probatio. sicut secundum eos homo non potest actum elicere in instanti ita etiam ipsum non potest remittere in instanti: sed ille actus durat per tempus de necessitate: et sic eodem modo potest deduci argumentum contra eos.

⁋ Secundo dico quod istud tempus est breue et breuissima morula sufficit ad resecandum actum: si voluntas conuertat se ad aliud vel elaboret ad oppositum

⁋ Tertio dico quod iste non repugnant volo occidere hominem et nolo offendisse deum: et sic stat quod homo peniteat libere pro tempore quo de necessitate continuat actum qui est peccatum: et sic peccatum continuat: et penitet de eodem. sed non continuat peccatum. hoc est non imputatur ei amplius ad penam postquam formaliter penitet: et elaborat quantum in se est ad exonerandum se ab illo actu.

⁋ Sed si ex malitia ponas elicuisse tales actus volo offendere deum: et placet mihi offendisse deum. Iam priores vie sufficiunt pro remedio: et iste inter se non repugnant: volo offendere deum et displicet mihi offendisse deum.

⁋ De anima Christi que habebat hoc velle circa instans mortis: volo mori pro redemptio ne generis humani: hoc est dissolui a corpore: non con¬ tinuauit illum actum post separationem anime a corpore: quia specialiter deus non concurrebat ad conseruationem illius actus nec decuit.

⁋ Sed contra vnum quod inter arguendum dicebatur arguitur sic. Si voluntas potest vnum actum impertinentem elicere tempore quo de necessitate alterum actum continuat puta b: sic potest duos et tres impertinen tes elicere: et sic non euaditur infinitas meriti vel deme riti.

⁋ Etiam forte dices continuatio naturalis non re pugnat actui libero: sicut sensualitas et actus liber.

⁋ Ad primum respondetur concedendo quod potest habere duos vel tres actus: et tot quousque capacitas actiua voluntatis impleatur: et tales actus sunt solum finiti.

⁋ Ad secundum dicitur quod immo est repugnantia formalis: quia velle liberum repugnat nolle libero: et idem velle quod est liberum in illo instanti postea efficitur naturale: modo quando aliquid alicui repugnat semper illud eidem repugnat.

⁋ Sed petes quomodo actus voluntatis est naturalis: cum nihil sit tam in potestate voluntatis quam ipsa voluntas secundum Aug. in lib. de libero arbitrio: vbi capit voluntatem pro actu volendi.

⁋ Respondetur quod voluntas est libera non quod potest actum suum ad nutum suum secludere vel habere actum qualitercumque optat: sed dicitur quod actus volun tatis dicuntur liberi pro quanto voluntas conprincipiat actus suos: et ipsos continuat: sed non possunt reseceri ad eius arbitrium: vt de actum beatifico: et de actu damnatorum con tingit.

⁋ Sed contra istud arguitur sic: deus potest destruere illum actum inmedietate illius temporis: ergo male dictum est.

⁋ Sed dices (sicut dicendum est) quod hoc non nega tur de potentia dei.

⁋ Sed contra: posito quod subiectum destruatur inmedietate illius temporis: iam ille actus desinet esse totaliter.

⁋ Item cuilibet iudicio recte rationis voluntas potest se conformare: sed intellectus potest habere iudicium recte rationis quod ille actus non es vlterius continuandus.

⁋ Et si voluntas potest se conformare illi iudicio euestigio actum abolebit.

⁋ Respondetur quod si subiectum desineret esse naturaliter accidens eius cor rumpetur sed anima non desinet esse.

⁋ Ad aliud dicitur quod potest se conformare iudicio rationis pro alio tempore: non autem pro tunc. An requirat actus voluntatis cognitionem sensitivam. a qua dependeat nunc non inquirimus.

⁋ Sed contra totum istud arguitur. continuatio naturalis peccati non pro hibet quin homo continuo peccet nouo peccato: ergo dicta non satisfaciunt argumento. antecedens patet: eliciens actum malum in instanti est causa illius continuationis natu ralis in quolibet instanti futuro. Sed hoc non excusat a peccato: vt patet de actu ebrii vel furiosi: vbi homo incurrit ebrietatem vel furiam ex culpa sua.

⁋ hoc argumentum non est contra me. vt patet. xvii. distin. iiii. quaestio. ii. vbi etiam aliquid discriminis datur de continuatione natu rali eiusdem actus et de factis in dementia.

⁋ Sed contra solutionem principalem arguitur. dictum est quod si quis eliciat actum in instanti potest habere actum impertinentem: ergo pari ratione potest elicere actum vt vnum in instanti: et primo intendere illum actum in tempore sequenti illud instans ad certum gradum vsque a tunc sic. in instanti inchoatiuo huius temporis sortes meretur: et in quolibet instanti sequenti est in maiore merito infinita: autem sunt instantia in illo tempore. ergo in fine illius habebit meritum infinitum.

⁋ Respondetur quod consequentia est dulla. vt patet si corpus lumino sum produceretur in instanti: iam ipsum producit aliquid luminis in partes remotas: et si continuo corpus lumino sum moueatur partes remotas versus: tunc in quolibet instanti sequanti temporis quo mouetur ad illas partes verum erit dicere: plus luminis est in hoc instanti quam in aliquo instanti precedenti: et tamen non sequitur quod sit infinitum lumen productum in ipso medio: immo quando vnum corpus calesit: et minimum naturale caloris produ- citur in instanti: et residuum successiue: vel si vnum corpus calefiat partibiliter. iam verum est dicere: in quolibet instanti sequanti temporis in quo calefit est maior calor quam in aliquo instanti precedenti: vt patet intelligenti: et tamen non sequitur quod sit infinitus calor in hoc corpore¬

⁋ Sed contra istud totum arguitur: quia tunc pari ratione voluntas potest elicere actum vt duo in instanti et continuare ipsum vt duo per vnum certum tempus gratia exempli per vnam horam: sed hoc est falsum. Quod sequatur patet sic. si potest actum intendere et remittere pari ratione potest ipsum tenere in eadem intensione gra duali. Falsitas consequentis patet supponendo quod illud tem pus est sufficiens ad remissionem naturalem illius actus tunc sic: totus ille actus est liber: et in quolibet instanti verum fuit dicere iste est in maiori merito quam in aliquo instanti precedenti: cum aliquid libere actus boni continuatur. sed hoc non: si ille actus fuisset relictus sue remissioni naturali in instanti terminante istud tempus ille actus fui set primo extinctus: quondo continuatur in eadem intensione graduali. oportet quod vna pars sit naturalis et alia pare sit libera: et quero de parte naturali a de parte libera: vt vna separetur ab alia.

⁋ Respondetur concedendo an tecedens: et negando falsitatem conntis: totus enim ille actus categorematice est meritorius et in quolibet instanti se quenti est maioris premii quam in aliquo instanti praeceden ti: et conflatus ex actu naturaliter continuato a actu libe re elicito: licet autem nos nesciamus discernere distincte partem naturaliter continuatam a parte libera: deus hoc videt vocetur vna a et alterab. si roges an totalis il le actus est liber an totalis naturalis: Respondetur s actus componatur ex vna parte naturali: et ex vna parte equali illi libera: non est potior ratio quod dicatur liber quam naturalis: sed ab excessu totus actus categorematice potest denoinari.

⁋ Quarto arguitur sic: sequeretur quod meritum instantaneu et meritum temporale essent equalia. hoc est inconueniens. ergo illud ex quo sequitur. Quod sequatur: patet ponendo quod sortes eliciat actum in istanti: et relinquat suum actum remissioni naturali in instanti terminante illud tempus nihil illius actus habendo: et plato eliciat actum in instanti: et statim cadat in dementiam: tunc actus volen di statim extinguitur: nihil enim est volitum nisi cognitum vel propter anfractus qui possunt hic contingere ponatur: quod subiectum destruatur: tunc meritum sortis et platonis sunt equalia: et meritum platonis est instantaneum t meritum sortis est temporale. ergo proposstum.

⁋ Dices sicut dicendum est) quod meritum sortis non est temporale me ritum: sed bene meritum sortis est temporaliter existens. Sed contra hoc arguitur: tunc per temeritum sortis es instantaneum meritum: ponatur ipsum intensionis vt quattuor in primo instanti: ponatur quod Cicero pure successiue eli ciat vnum actum meritorium a non gradu ad quattuor gra dus vsque. tunc Cicero non infinite pius meretur quam sortes. ergo medietas meriti ciceronis minus excedit meritum sortis quam totum meritum eiusdem. ergo dabitur pars mo riti ciceronis temporaliter merita equaliter meritoria merito sortis instantaneo.

⁋ Respondetur concedendo con clusionem illatam.

⁋ Ex qua sequitur quod datur meritum temporaneum subduplum meritum ad meritum instantaneum vt patet de medietate actus meritorii temporaliter: et sic dabitur meritum temporale subquadruplum meritum ad meritum sortis instantaneum et sic in abyssum.

⁋ Si petas vter duorum pius meretur quorum vnus elicit meritum instantaneum vt quattuor: alter pure partibiliter elicit a non gradu ad quattuor inclusiue.

⁋ Dicitur quod secundus pius meretur: tantum enim conatur quantum primus: cum meritum habeat tante intensionis quante pri mus.

⁋ Sed dices habere meritum eiusdem intensionis cum primo temporaneum non est tantum conari tamen paulo mi nus. Circunstantia temporis multum ad auget: respicendum est ad breuitatem temporis: vel ad longitudinem: quis potest interdum in subduplo tempore vel in subquadruplo elicere actum pure successiue ad alium qui tot gradus elicuit in maiori tempore: et sic cognoscende sunt circunstantie antequam respondeatur.

⁋ Quinto arguitur. ex dictis sequitur quod aliquis potest elicere vnum actum in instanti intensum vt vnum: et postea apponere alium gradum in instanti: et iterum tertium gradum in instanti apponendo semper actus instantaneos ad maximum gradum possibi lem quem potest habere.

⁋ Respondetur concedendo illatum: quod potest impngnari per secundum actum elicitum in instanti: querendo an immediate sequatur primum actum. Sed hoc clarius deducemus in argumento sequenti

⁋ Sexto arguitur sic: precipiat deus sorti diligere eum puaecito potest non concurrendo cum sorte ad dilectionem in hoc instanti: sed immediate posthoc concurrat: tunc sic: nul lam dilectionem immediate posthoc potest sortes produ- cere: prepono terminum dilectionem aduerbio immedite: quia secundum omnem positionem immediate posthoc sortes potest producere dilectionem dei: et dato quod pure successiue eliciat. Probatur assumptum. si aliquam dilectionem immediate posthoc producet illa erit instatanea. et sic instans esset immediatum instanti: quod omnes abhorrent.

⁋ Respondetur. si teneatur quod voluntas non potest habere actum in instanti: sortes non potest ita cito diligere de um sicut potest diligere deum: quia quocumque tempore dato posthoc in quo potest diligere deum: ante illud potest diligere deum: non quidem anterioritate quo ad inceptio nem: sed quo ad desitionem: propterea preceptu esset rrationabile.

⁋ Sed tenendo nostram conclusionem ad¬ mittimus: quod aliquam dilectionem dei immediate posthoc eliciat: que non producitur in aliquo instanti: primo hoc est non producitur in instanti categorematice sed instantanee. et in infinitum propinque huic instanti. hoc est ante quodlibet instans futurum producetur et deus potest etiam facere quod illa dilectio non duret per tenpus: sicut diximus distinc. xlvi. iiii. questio. ii. de ange lo producto immediate post alium qui subito desinit esse. Sic dico de ista dilectione sequenti que vocetur a.

⁋ Ex quo iterum concedo a dilectio immediate posthoc erit et a dilectio immediate posthoc non erit: ille due patent per exponentes et tamen a non erit in pluribus partibus sequentibus: quia de hoc non esset difficultas: si a in prima parte proportionali esset: in secunda non esset: in tertia esset: et sic alternatim minoribus partibus pro portionabilibus versus nos terminatis.

⁋ Forte dices: ergo pari ratione deus potest ponere vnum mobile puta vnum angelum super primum punctum continui / et postea aliud ante quodlibet punctum sequens: et ponatur etiam in loco punctali: et tunc vel secundus angelus est immedia tus primo: et tunc punctum est immediatum puncto: vel mediatus: et tunc intercipitur quantum: et sic non est ante quodlibet punctum sequens: sed de hoc alias.

⁋ Sed contra istud arguitur: ergo pari ratione deus potest preciperesorti quod diligat eum ante a instans: sed hoc est falsum: quia illud praeceptum non potest omitti: patet da quod omittat in quolibet instanti hore praecedentis sortes fuit in gratia: quia ponatur quod non erat in alio peccato: ergo non omisit mortaliter ante a instans. Aecedens patet de quocumque instanti dato ante a instans. modo inter quecumque duo instantia intercipitur tempus: sed in quantolibet tempore uantuncunque paruo: immo in instanti per questionem voluntas potest actum elicere. igitur.

⁋ hoc argumentum in. xvi. distin. iiii. tetigimus. sed quia non nihil difficultatis prae se ferre videtur: quia cum est ad materiam subiectam pertinens: rursus ipsum tangimus.

⁋ Potest primo dici sicut tenet Altisiodorem. in secundo quod talis peccat pri mo in a instanti. Et ad hoc Ioannes Gerson dat regu lam fundatam in solutione Guillermi.

⁋ Sed contra quia tunc sorti primo impossibile est implere quod praecipitur.

⁋ Item ponatur quod in illo instanti primo moriatur: tunc al quis damnabitur qui in quolibet instanti vite sue erat in gratia.

⁋ Ad primum: transeat. ex illo non sequitur quod antea omisit.

⁋ Ad secundum dico: quod non sequitur illa conclusio. talis decedit in gratia: non est autem peccatum nisi in via et quia deus non conseruat ipsum viatorem non imputat illud ad peccatum: et si detestaretur aliquis viuens suum peccatum in hoc instanti ponit impedimentum omissioni.

⁋ Adam allegat alias solutiones: quarum vna dicit quod sortes pec cauit: et tamen in nullo instanti peccauit / peccauit tamen aliquo instanti. Aliqui tenuerunt quod in nullo instanti peccauit ante a / nec etiam peccauit in aliquo instanti: sed in poto tempore continuato: adhuc sumendo totum categorematice. Prior istarum solutionum nihil valet. secun da tamen videtur non improbabilis.

⁋ Sed contra hoc a guitur: sortes fuit peccator ante a mortaliter quia de illo loquimur. ergo caruit gratia ante a: sed hoc non scierat priuatus gratia. hoc erat per vltimum instans esse gratie: vel per primum instans non esse neutrum esse potest (vt patet intelligenti / et si in quolibet instanti precedenti non erat transgressor: tunc in quolibet instati pre cedenti hoc instans fuit in gratia suppono nos esse in a instanti. ergo in nullo instanti ante a caruit gratia.

⁋ Respondetur secundum hanc solutionem: oportet concedere quod sortes in aliquo tenpore peccauit mortaliter: et in quolibet instanti illius fuit in gratia: in aliquo enim tempore sortes est in peccato mortali: et in eodem est in gratia. de lege secunda istarum propositionum non est absona vt patet. quia in eadem hora sortes est in peccato mortali: et in gratia supposito quod in vna medietate sit in gratia: et in altera in peccato mortali.

⁋ Alia pro positio primo obtuitu videtur extranea: sed secundum illam solu tionem fuga nulla est alia. sufficit carere gratia: primo in instanti terminante illud tempus: nisi ponatur obex pec cati puta detestatio in hoc instanti: et tunc sequitur alia conclusio.

⁋ Aliquis peccauit mortaliter qui nunquam caruit gratia. hoc non inconuenit quando ponitur impedi mentum ablationis gratiae.

⁋ Circa hanc materiam aliquid magis extraneum vel non minus improbabile est concedendum: vtputa quod vnus angelusfuit in vno tempore: et tamen in nullo instati illius verum fuit dicere quod fuit in rerum na tura: nec est nec erit: casus est in. xlvi. distin. iiii. quaestio. ii. positus.

⁋ Aliam solutionem dat Adam huic casui: dicens quod dabitur ita paruum tempusante a quod post eius initium non sufficit sorti deliberare: et adue tenter exequi actum sibi preceptum vt debet.

⁋ Sed forte dices: quod stare potest contiuue per totum idem tem pus in eadem deliberatione: nolens tamen exequi adhuc. sed volens differre vlterius.

⁋ Sed contra /(dicit adam. si differret vsque ad principium temporis minimi ab eo perceptibilis citra a: vel maximi quod non: tunc non eris in eius potestate scienter et libere facere quod ei precipi tur.

⁋ Dicit tamen quod si teneatur quod omnis pars temporis in infinitum diuidedo versus minores potest distin cte cognosci ab intellectu creato: non vidit meliorem fugam quam Altissiodorem. sed adhuc talis peccaret vo lendo sic differre: quia se exponeret periculo sicut rei euentus tunc doceret: sic interpretatiue contenneret: vel saltem non haberet se erga impletionem precepti sicut teneretur se habere: et per consequens ab illo instanti deinde sic presumeretur nolens: quod si postea exequeretur quod sibi precipitur adhuc peccaret.

⁋ Sed contra hanc solutionem adhuc sic arguitur. voluntas per eum potest pec care in instanti: vel ergo requiritur distincta cognitio instantis ad peccandum: et tunc tempus quantuncunque paruum potest distincte cognoscere: si non requiritur distincta cognitio instantis: nihil dicit.

⁋ hoc superius contra eum tetigimus.

⁋ Item male dicit in hoc quod peccat volendo differre exponendo se periculo peccati: nec inter pretatiue contennit: quia bene sequitur sortes potest peccare in instanti: ergo potest peccare in tempore quantumcunque paruo: sed potest cognoscere primum: ergo potest cognoscere se cundum. propterea si casus debet admitti / qui admittitur con muniter ab eruditis viris) necesse est in alteram primarum solutionum incidere. Relicta phantasia ade: phantasia Altissiodorem. est probabilis. secunda est subtilior. licet ad mittat aliqua que prima facie videntur peregrina:

⁋ Septimo arguitur ad imaginationem vnius argumen ti precedentis: ponatur quod quis eliciat actum vt duo in instanti: et continuet eum in eadem intensione graduali per vna horam: tunc iste (vt ex supradictis liquet) in quolibet in stanti sequenti est in maiori merito quam in aliquo prece denti: cum vna pars actus libere continuetur. tunc sic: vel iste vniformiter meretur per istam horam vel difformiter: sed nec hoc nec illud. ergo non meretur. probatio minoris: non secundum: patet. quia actus continuatur in eadem intensione graduali: non etiam primum: plus enim est de libertate actus in se cunda medietate hore quam in prima. Quod patet. si actus fuisct dimissus sue remissioni naturali remissior fuisset: igitur actus ipse erit magis meritorius in secunda medieta te hore quam in prima.

⁋ Argumentum opinione mea snffi cienter probat quod difformiter meretur: quia bene in primo instanti meretur: et postea non meretur in aliquo instanti ex vvpothesi: sed in quolibet instanti sequanti erit in maiori merito quam erat in aliquo instanti precedenti: et captis partibus equalibus illius temporis in posterioribus pius meretur quam in prioribus: in vltia octaua plus meretur quam in septima eiusdem: et in septima octaua plusquam in quinta. Sed non oportet quod pius mereatur in secunda octaua quam in prima et hoc si prima octaua inuoluat primum instans: propter meritum instantaneum.

⁋ Sed contra hoc arguitur: ponatur quod quis eliciat duos gradus actus in instanti quos relinquit sue remissioni naturali qui debet corrumpi in vna hora adequate: tunc talis non meretur nouo merito post pre num instans: capiatur actus qui erit in instanti medio illius hore: vnus gradus qui erit a. tunc sic. si actus fuisset in tota prima medietate hore eam habensmeritus fuisset: sed in tota prima medietate habuit actum intensiorem a: ergo in prima mediate hore meruit tantum quantum per a.

⁋ Relpon detur: consequentia est nulla: vt patet aduertenti.

⁋ Octauo arguitur: si actus debet de necessitate continuari per tempus: eodem modo si quis nullum actum eliciat de necessitate debet cessare per tempus. hoc est inconueniens. igitur.

⁋ Item omnis mutatio subita finis est successiue per con mentatorem. vi. physicorum commento. xxxii.

⁋ Ad primum dicitur negando consequentiam: nec in ea est color.

⁋ Ad aliud dico quod comentator intelligit de mutationibus corporalibus: non spiritualibus. patet consideranti eum. et loquitur etiam vbi successio praecedit transmutationem.

⁋ No no arguitur sic: ex illo sequitur quod angelus potuit in pri mo instanti mereri et peccare: consequens est falsum potissimum de peccare: quia omnis operatio quae simul incipit cum esse rei est ab agente a quo res habet esse. sicut moueri sursum est ab igne generante: consequentiam tamen probo angelus vel anima potest peccare in instanti: et eadem est ratio de primo instanti et de quolibet alio vt patet poterat habere rationem sufficientem in hoc instanti: et voluntas erat ita libera in illo sicut in quocumque alio sequenti. Quod ita factum sit de notitia te net beatus Augustinus secundo de ciuitate dei. capitu. x. quod nullo modo secundum spatium temporis paius erant spiri tus illi tenebre quos angelos dicimus: sed simul vi facti sunt non tantum ita creati: vt quoquo modo viuerent sed etiam illuminati vt sapienter beateque viuerent: ab hac illuminatione siquidem non obtinuerunt excellen tiam sapientis beate vite que proculdubio non nisi eterna est: eternitatis sue certa atque secura.

⁋ Item christus meruit in primo instanti creationis anime sue: er go angelus poterat sicut Magister probat. xviii. distin ctio. iii. Et ad hoc introducit auctoritatem beati Oregorii.

⁋ Quidam doctor propter improbationem consequentis tenet quod angelus non poterat peccare in pri mo instanti: poterat tamen mereri. Mihi autem cum aliis videtur oppositum: nec video discrimem inter meritum et demeritum: eodem modo deberet dicere quod meritum est a solo deo.

⁋ Iam contra illud quod dicit arguitur sic: sequeretur quod peccatum originale totaliter esset ascrn bendum deo: per rationem istius doctoris: patet: quia cuin primo instanti quo anima est in rerum natura est in peccato originali.

⁋ Preterea arguitur ad idem. precipiat deus a angelo diligere se in primo instanti sui esse / et omittat: iam talis peccat in primo instant sui esse: probatur quod posset omittere. non necessitatur diligere in hoc instanti: ergo in illo instanti potest omittere: immo consequentiam suam negat beatus Augustinus secun do de ciuitate dei. xiiii. capitulo vbi dicit quod illi qui dicunt quod diabolus nunquam fuit cum sanctis angelis bea tus: illa scilicet beatitudine imperfecta non excellen ti et eterna: de qua in principio proxime allegate au ctoritatis locutus est: suo recusans subditus esse creatori: non consentiunt: Manicheis qui sentiunt quod diabolus suam quidem propriam tanquam ex aduerso quodam principio habeat naturam mali: ita quod Augusti. nus dicit non sequitur quod si peccauit ab initio fuit ex malo: et aduerso principio: ac per hoc stant simul quod pec cauit ab initio: et tame fuerit productus a deo bono qui non fuit causa modo praedicto sui peccati.

⁋ Et hoc expresse confirmatur: quia ait vndecimo super gene sim capitulo tertio. secundo de paruis (inquit) quod putatur nunquam diabolum in veritate stetisse: nunquam cum angelis beatam duxisse vitam. sed ab ipso sue conditionis initio cecidisse: non sic accipiendum est: vt non a propria voluntate deprauatus: sed malus a bono deo creatus putetur: alioquin non ab initio cecidisse diceretur: neque enim cecidit si talis est factus: sed fatus continuo se a luce veritatis auertit superbia tu midus et proprie potestatis dilectione corruptus. vnde beate atque angelice vite dulcedinem non gustauit quam non vtique acceptam fastidiauit: sed nolendo accipere deseruit et omisit. et subdit. non ex eo quod acceperat cecidit: sed ex eo quod acciperet si subdi voluis set deo: quod profecto quia noluit: et ab eo quod accepturus erat cecidit. Ex quibus patet quod ista verba includerent contradictoria si necessario sequeretur diabolum esse creatum a deo malo a malitiam concreatam a creatore accepisset: posito quod in primo instanti pec casset et fuisset malus.

⁋ Decimo arguitur sic: omnis actus malus requirit deliberationem: sed non potest fieri deliberatio in instanti: cum deliberatio requirat consilium et syllogismum practicum.

⁋ Insuper: omne pec catum adimit aliquid bonum a voluntate: ergo tale bo um prefuit in voluntate: ergo voluntas prefuit. sic autem est modus arguendi beati August. xxii. de ciui. dei. ca. vi.

⁋ Ad primum istorum dicitur distinguendo: vel in casu multum dubio de faciendo vel non faciendo. secundum illud co mici cum in dubio est animus paulo momento huc vel illuc impellitur. et sic conceditur: vel quando habet not tiam fufficientem ad exeundumin actum siue iudicium ssue non iudicium: et sic negatur.

⁋ Ad aliud non oportet peccatum priuare bonum quod infuit: sed quod inesse deberet. et etiam Augustinus intendit ibi probare quod mala volitio non est naturalis voluntati: sic quod naturaliter eam consequa tur sicut calor ignem: patet cum procedat contra mani cheos.

⁋ Tertio: peccatum commissionis adimit de pro nitate ad bonum relinquendo malum habitum post seomissio nullum habitum habet.

⁋ Undecimo arguitur sic non est dare primum instans in quo aliquid mouetur. igitur. nec quo intellectus intelligit. consequentia patet: quia secundum philosophum in libro de lineis indiuisibilibus: motus mentis est velocissimus.

⁋ Et confirmatur: quia quando passum est magis dispositum et agens magis habilitatum ad agendum velocior sequitur actio: sed non est dabilis summa dispositio in passo vel in agente: ergo non est dabi lis velocissima actio ab vno agente creato.

⁋ Respon tur quod motus interdum extenditur ad mutatione instantaneam.

⁋ Ad confirmationem dicitur quod hoc est verum vbi est resistentia: aliquin hoc non oportet. maius graue simplex et acutum velocius descendit in pleno quam minus graue vel obtusum: et tamen hec omnia eque velociter descendunt in vacuo.

⁋ Duodecimo arguitur: agens naturale po test actione suam producere in tempore quantuncunque paruo a illum finire: igitur voluntas potest actionem suam producere a illam finire in quocumque tempore. antecedens patet. ca pio vltimum instans non esse quo calidum agit in passum: cum in quocumque tempore post hoc aliquid producat in passum.

⁋ Sed dices: sicut agens naturale in tempore quantunmcunque paruo potest incipere suam actionem et finire: sed nullam actionem potest incipere et finire in quocumque temporer sic dicetur de voluntate: quod in quocumque tempore potest voluntas incipere et finire actionem suam: sed nullam actionem potest finire in quocumque tempore. non tamen negamus quin deus potest producere creaturam que potest actionem subito producere et eam subito resecare: et potest eam premiare premio infini to intensiue: sicut illa potest infinite mereri.

⁋ Dubitatur an potest teneri quod voluntas licet non potest habere actum elicitum in instanti potest resecare totum actu suum subito: vel si subito potest elicere actum subito potest rese care. Et videtur quod sic. nihil enim te mouet ad istud negam dum: nisi quia rationes videntur concludere de infinito me rito a demerito.

⁋ Respondetur quod habemus motiua sufficientia ad tenendum quod aliquid potest produci in instanti: sed contra vltimum instans completum rei primanentis Ari stoteles. viii. physicorum cumtota physica clamat. et con cedo quod illa inconuenientia adducta potissimum me mouent.

⁋ Sed contra dices: tunc in infinitum facilius est eli cere actum voluntatis quam actum elicitum dimittere: quia si im duplo difficilius est actum dimittere quam ipsum elicere si potest ipsum elicere in instanti potest ipsum dimittere in duobus instanti bus: si in triplo difficilius et in instanti potest elicere: ergo in tribus dimittere.

⁋ Insuper: aliquem actum voluntatis vt puta martyrium difficilius est continuare quam peccatum aliquod delectabile elicere: ergo facilius potest actus talis non teneri vel ita facile sicut actus peccati elici: et vnus potest elici in instanti: ergo alter dimitti.

⁋ Ad primum transeat illud.

⁋ Ad aliud nego quod facilius potest vnus di mitti quam alter elici: non enim potest dimitti in minori mensura quam in instanti.

⁋ Dubitatur secundo an deus potest conseruare aliquid precise per instans.

⁋ Respondetur quod sic: probatio. instans in tempore more multorum raptim fluit. Eodem modo de mutato esse in motu et talia saluantur sine contradictione: ergo deus potest illud facere de quacumque re perma nente. eodem modo euitabitur contradictio in vno sicut in alio.

⁋ Secundo arguitur ad idem. si deus crearet vnum angelum in hoc instanti non necessitatur ipsum conseruare posthoc instans per aliquod tempus: ergo potest velle suam influentiam generalem conseruatiuam substrahere ab hoc angelo producto: et tunc hic angelus redigeretur in nihilum.

⁋ Sed dices: si deus producat vnum angelum in hoc in stati necesse est eum conseruare per tempus: vt necesse cadat in totam conditionalem.

⁋ Item si esset calor infinite intensus bene applicatus frigori finito ipsum secundum se et quodlibet sui corrumpet: sed calorem infinitum deus potest producere (vt inferius probabitur / et doctor contra quem argumentor hoc ipsum tenet: et quicquid deus potest corrumpere et quancito cu causa secunda illud idem potest ita cito corrumpere se solo: alioquin egeret ope cause secunde ad corrumpendas creaturas. Multe rationes possunt ad istud adduci: sed partem affirmatiuam certam arbitror: propterea incassum est plures exaggerare rationes.

⁋ Sed contra hoc arguitur argumen tis eiusdem doctoris qui tenet oppositum: sit a angelus qui sit precise per instans medium a. hore: annihilatio illius angeli non minus distat ab extremis instantibus huius hore quam creatio eiusdem nec magis: et tamen distat ergo equaliter distat.

⁋ Et confirmatur: quia sequeretur quod simul inciperet et desineret esse. hoc est inconueniens. igister.

⁋ Ad primum admitto casum: dico quod annihilare potest capiproportionabiliter ad desinere esse: eius annihilatio per positionem de praesenti et remotionem de futuro equaliter distat ab extremis: est instans medium illius hore.

⁋ Sed dices forte casus est: an non esse istius angeli post esse equaliter distat ab extremis sicut ei esse: nec stemus in virtute sermonis: quia diceretur affirmatiua cuius subiectum non supponit non esse huius angeli distat ab extremis non impediamus intel ligentiam argumenti. dicitur quod non esse magis distat a ptr mo extremo per instans quam a secundo extremo: loquendo de tali maioritate: sed non est maioritas proprie dicta: sicut punctum additum linee non reddit totum maius.

⁋ Sed contra istud arguitur: in nullo instanti secum de medietatis ille angelus est primo corruptus: immo in nullo instanti secunde medictatis hore ille angelus est: et si corrumpitur ante quodlibet instans futurum: veergo in tempore ante quodlibet instans futurum: vel in instanti ante quodlibet instans futurum.

⁋ Respondetur quod in tempore corrumpitur sed non corrumpitur temporanee: cum enim non habeat partes non potest corrupi successiue: et concedo quod corrumpitur in tempore ante quodlibet instans futurum. quia tempus terminatum ad hoc instans es ante quodlibet instans futurum: vt patet per ascensum sub illo termino instans futurum: non tamen est ante omnia instantia futura: siue collectiue siue distributiue capias. productio secundi angeli immediate post primum erit scala conscendendi ad solutiones replicarum quas hic cudere potes.

⁋ Ad aliud conceditur exponendo incipit per positionem de praesenti et remotionem de preterito: et desinit per positione de praesenti et remotionem de futuro.

⁋ Iste doctor multiplicat multa alia argumenta ad hoc propositum: et quod voluntas non posset mereri in instanti: sed omnia illa argumenta ad vnum tendunt. propterea inutile censui ad singula respondere: cum omnium solutiones habeantur ex dictis.

⁋ hoc alii doctores cum eo tenuerunt. Sed si tenerem eorum positionem / que vtcumque poteft defendi non dicerem quod anima Christi non erat betam in primo instanti sui esse: et quod successiue intendebatur suam beatitudo ab illo fugerem sicut pede serpentem imopinate premens. Sed dicerem de potentia dei absoluta non est inconueniens quod aliqua creatura producat effectum in instanti. modo deus specialissime suffragabatur illi benedicte anime: et sic erat beata in primo instanti sui esse. istud non contingit in ceteris rebus creatis cum infiuentia dei generali. Qui dicunt beatitudinem a solo deo creari: aliam habent tergiuersationem. et haec de quaestione dicta sufficiant.