Articulus 1

¶ Questio prima. PRimo ostendo quod spiritus sanctus perprius procedit a patre quam a filio: quia causa prior est que agit non supposita auia: quiam que agit alia presupposita: sed pater spirat non preDsupposito alio principio. filius spirat presupposito alio principio scilicet patre. ergo pater perprius producit spiritum sanctum quam filius.

¶ Item quod habet aliquid ex se perprius habet: quam ille qui hoc habet ab alio. Sed producere spiritum sanctum habet pater ex se: filius habet hoc a patre. ergo perprius habet hoc pater quam filius.

¶ Item non procedit a patre iam nato filio: quia tunc esset filio posterior. ergo procedit a patre non nato filio: et ita perprius a patre quam a filio.

Contra Ansel. in libro de processione spiritus sancti quasi in medio. In deo nihil aut natura aut tempore prius: vel posterius est.

¶ Item Athanasius in trin. Nihil prius aut posterius.

Respondeo quod spiritus sanctus non procedit perprius a patre quam a filio proprie loquendo de prioritate. Et hoc patet: quia non procedit prius a patre quam a filio duratione: quia ab vtroque procedit abeterno: nec causalitate: quia causa et causatum proprie loquendo non sunt nisi inter ea que sunt diuerse essentie: quia causa est ad cuius esse sequitur aliud. nec etiam prius origine: quia procedit a patre et filio inquantum sunt spiritus sancti vnum originale principium: nec proprie loquendo potest dici quod spiritus sanctus per prius procedat a patre quam a filio prioritate auctoritatis vel principalitatis: nisi exponendo sic: quod potentiam per quam filius spirat habet a patre. Unde et Augustinus postquam dixerat xv. de trinitate. cap. xviii. Quod spiritus sanctus principaliter procedit a patre subiunxit sic. Ideo autem addidi principaliter: quia et de filio spiritus sanctus procedere reperitur: sed hoc quoque illi pater dedit.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod causa prior est que agit alia non supposita quam econuerso etc.

¶ Respondeo quod nomen cause proprie loquendo hic non habet locum: sed nomen principii. Pater autem et filius sunt vnum principium spiritus sancti. Unde non potest dici quod filius spiret spiritum sanctum presupposito alio principio spiritus sancti.

¶ Ad secundum cum dicitur quod ille qui habet aliquid ex se perprius habet illud quam ille qui hoc habet ab alio etc. Dico quod verum est si perprius intelligamus principalius. Aliter non oportet quod verum sit in diuinis. Accipiatur tamen principalius secundum expositionem modificantem: que dicta est in corpore questionis.

¶ Ad tertium dico quod et si non concedatur quod spiritus sanctus procedit a patre iam nato filio: aut non nato filio. Dico tamen quod concedi debet quod non procedit a patre iam nato filio: nec ex hoc potes concludere quod spiritus sanctus sit prior filio. Sed tantum potes concludere quod filius non est prior spiritu sancto.

¶ Questio. II. Secundo queritur vtrum spiritus sanctus plenius procedat a patre quam a filio. Et videtur quod sic: quia productum plenius producitur a principio primario quam a secundario: quod videtur posse probari per primam propositionem de causis: vbi dicitur quod causa primaria plus influit super causatum quam causa secundaria: sed pater est primum principium spiritus sancti: quia est principium non de principio. filius autem secundarium principium: quia est principium de principio. ergo spiritus sanctus plenius procedit a patre quam a filio.

¶ Item dicitur primo posteriorum Quod propterquod vnuquodque tale et illud magis: sed filius spirat propter patrem: ergo magis spirat pater quam filius.

¶ Item filius habet a patre quod spiret spiritum sanctum pater vero a nullo. ergo magis spirat pater quam filius.

¶ Item a quo procedit res principalius: ab eo procedit plenius. sed secundum Augustinum. xv. de trinitate. cap. xvii. Spiritus sanctus procedit a patre principaliter. ergo plenius procedit a patre quam a filio.

Contra Ubi est vnitas non est magis et minus: sed pater et filius sunt vnum in spirando. ergo vnus non spirat alio plenius.

¶ Item quauis filius habeat a patre quod creatura sit ab eo: non tamen a patre plenius procedit creatura quam a filio. ergo a simili quauis filius habeat a patre quod producat spiritum sanctum: non propter hoc sequitur quod spiritus sanctus plenius sit a patre quam a filio.

Respondeo Quamuis potentiam spiratiuam habeat filius a patre: quia tamen illa eadem potentia spiratiua que est in patre: est in filio. et ita nobiliter et ita plenarie sicut in patre. Ideo ita plene procedit spiritus sanctus a filio: sicut a patre.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod pater est primum principium spiritus sancti etc Potest dici quod cum pater et filius sint vnum principium spiritus sancti. quod non bene dicitur: quod pater sit primum principium spiritus sancti.

¶ Ad secundum cum dicitur quod propter quod vnumquodque et illud magis etc. Dico quod hec propositio intelligenda est vbi est vera ratio causalitatis: lius accipiat a patre vim spiratiuam. Non tamen vis spiratiua est causata a patre in filio: quamuis sibi sit a patre communicata: et etiam eadem vis spiratiua in numero que est in patre dante: est in filio accipiente.

¶ Ad tertium cum dicitur quod filius habet a patre quod spiret spiritum sanctum etc. Dico quod verum est. sed ex hoc non sequitur quod pater plenius spiret quam filius: cum illa eadem potentia in numero per quam spirat pater sit in filio ita plenarie: et ita nobiliter sicut in patre

¶ Ad 4m dicendum quod Augustinus dicendo spiritum sanctum principaliter a patre procedere: non per hoc intendebat quod plenius procederet a patre: sed quia pater dedit filio potentiam spirat iuam: per quam spiritus sanctus spiratur a filio sicut a patre. Sicut ipse. met Augustinus exponit in eodem loco: vnde supradicta auctoritas sumpta est.

¶ Questio. III. Tertio queritur vtrum spiritus sanctus procedat a patre mediante filio. Et videtur quod non: quia sicut se habet per se ad per accidens: ita immediatum ad mediatum. Sed nihil quod est a patre per se: est a patre per accidens ergo similiter cum spiritus sanctus sit immediate a patre: non est ab eo filio mediante.

¶ Item spiritus sanctus immediatius procedit a filio quam a patre: sed si spiritus sanctus procederet a patre mediante filio immediatius videretur procedere a filio quam a patre: quia immediatior videtur processio que medium non recipit: quam que recipit. ergo spiritus sanctus non procedit a patre mediante filio.

¶ Item vbi non est nisi vnum principium non potest vere dici principium mediatum et immediatum. ergo cum pater et filius sint vnum principium spiritus sancti: non potest dici quod pater principiet spiritum sanctum mediante filio: quia hoc includere videretur patrem esse spiritus sancti principium mediatum et filium principium immediatum.

Contra In imagine actus voluntatis qui spiritum sanctum representat: procedit a memoriam quae representat patrem mediante actu intelligentie: qui rerepresentat filium. ergo spiritus sanctus a patre procedit mediante filio.

¶ Item Richardus. 5 de trinitate. c. 8. ostendit spiritum sanctum esse a patre mediante filio: et in sequenti capitulo dicit. Inuenimus oportere esse vneam aliquam existentiam innascibili quidem immediate tantum coniunctam. Inuenimus et aliam eiusdem existentie tam mediata quam immediata germanitate coherere.

Respondeo quod spiritussanctus procedit a patre mediante filio: et cum hoc a patre immediate. Unde secundum Richardum. 5 de trinita. c. d. et. 9. processio spiritus sancti a patre est mediata et immediata. Mediata quidem inquantum procedit a filio: qui filius procedit a patre: immediata etiam quia ab ipso patre spiratur. et potest poni exemplum aliquale quamuis remotum in creaturis: quod ponit Richardus. 5 de trinitate cap. 6 in productione ipsius Seth ab Adam: quia ab Adam exiuit immediate: et mediate inquantum exiit ab Eua: que producta fuit de substantia Ade.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod nihil quod est a patre per se est a patre per accidens etc. Dico quod si accipiatur per accidens pro per aliud: sic dico quod multa sunt a patre per se: que sunt ab eo par aliud: secuet quelibet actio non defectiua culpabiliter que est a creatura: quia cuiuslibet talis actionis deus est causa mediata: et mediante creatura. Sed si accipiatur per accidens proprie secundum quod causa per accidens dicitur respectu effectus quam non producit ex intentione: secundum quem modum fortuna dicitur causa per accidens: vel dicatur causa per accidens: que accidit cause per se secundum quem modum dicimus quod album edificat per accidens: sic dico quod esse causam per accidens conuenire non potest dignitati cause prime. Unde hoc modo loquendo de causa per accidens non sequitur. Nihil quod est a patre per se: est ab eo per accidens. ergo nihil quod est ab eo immediate est ab eo mediate.

¶ Ad secundum cum dicitur quod immediatior videtur processio: que medium non recipit: quam que recipit etc. Dico quod falsum est: vbi mediatio non repugnat immediationi: sic autem est in proposito. Sicut videmus quod Seth non minus immediate processit ab Adam: quam si genuisset eum de vna muliere que non fuisset facta de substantia Adam: si deus fecisset sibi aliquam talem. Uides ergo quod non quecunque mediatio excludit immediationem.

¶ Ad tertium cum dicitur quod vbi non est nisi vnum principium non potest dici mediatum vel immediatum etc. Dicendum quod cum dico spiritum sanctum esse a patre mediante filio: non intelligo ipsum esse a patre: sicut ab vno principio distincto a filio in ratione principiandi spiritum sanctum: et a filio: sicut ab alio principio: sed intelligo quod filius a quo est spiritus sanctus est a patre et ab ipso habet potentiam spiratiuam per quam pater et ipse sunt vnum principium spiritus sancti.

¶ Questio. IIII. QUarto queritur. Utrum generatio sit prior secundum rationem intelligendi quam spiratio. Et videtur quod non. Augustinus 9 de trinitate. ca. vlti. partum mentis procedit appetitus: sed partus mentis representat emanationem verbi in diuinis. appetitus vero emanationem spiritus sancti. ergo prior est secundum rationem intelligendi spiratio spiritus. sancti quam generatio verbi.

¶ Item quanto aliquid commu nius: tanto prius secundum rationem intelligendi: sed spiratioactiua est communior: quam generatio actiua. ergo prior est secundum rationem intelligendi.

¶ Item generatio et spiratio eque immediate sunt a patre: sed primum et immediate idem. Unde propositio immediata est qua non est altera prior. primo posteriorum. ergo eque prima secundum rationem intelligendi est spiratio sicut generatio.

¶ Item actus spirandi nihil presupponit nisi potentiam spiratiuam: vel ea mediante: quia inter potentiam et actum non est medium: sed potentia spiratiua non presupponit generationem: quia per generationem communicatur filio a patre. Rem autem communicari presupponit ipsam prehaberi a communicante. ergo spiratio secundum rationem intelligendi non presupponit generationem.

Contra in imagine prior est emanatio notitie a memoria quam emanatio amoris. quia secundum Aug. x. de tri. ca. primo, Incognita non possumus diligere. ergo a simii in diuinis prior est emanatio verbi secundum rationem intelligendi quam emanatio amoris qui est spiritus sanctus.

¶ Item cum spiritus sanctus procedat per modum mutui amoris qui secundum rationem intelligendi presupponit distinctionem amantium: eius spiratio presupponit secundum rationem intelligendi distinctionem spirantium: sed spirantes scilicet pater et fi lius distinguuntur per generare et generari. ergo spiratio presupponit secundum creationem intelligendi generationem.

Respondeo quod generatio secundum rationem intelligendi prior est quam spiratio: quia generatio est per modum nature: spiratio per modum voluntatis. Actus vero voluntatis secundum rationem intelligendi presupponit actionem nature. Unde et secundum nostram rationem intelligendi prius occurrit nobis diuina natura quam eius voluntas.

¶ Preterea dicere intellectualiter prius est secundum rationem intelligendi quam spirare: quia dicere intellectualiter est actio per modum intellectus: et spirare est actio per modum voluntatis. Actio autem que est per modum voluntatis presupponit actionem que est per modum intellectus. Unde et nostre apprehensioni prius occurrit diuinum intelligere quam diuinum velle. Cum ergo dicere non videatur esse pri¬ us quam generare: quia intellectus non est prior secundum rationem intelligendi quam natura. Sequitur quod prius est secundum rationem intelligendi generare quam spirare.

¶ Preterea generare prius est secundum rationem intelligendi quam filius: sed filius prius est secundum rationem intelligendi quam spiret: secundum quod est prius priore est prius posteriore. ergo prius est secundum rationem intelligendi generare quam spirare.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod partum mentis precedit appetitus etc. Dico quod intelligendum est de partum mentis completus et appetitu incompleto: quia appetitus completus presup ponit partum mentis completum: et appetitus incompletus partum mentis incompletum. Spiratio autem est per modum voluntatis complete cum in deo esse non possit voluntas incompleta.

¶ Ad 2m cum dicitur quod quanto aliquid communius tanto prius secundum rationem intelligendi etc. Dico quod hec non est vniuersaliter vera propositio: nisi de eo quod est communius per predicationem secundum quem modum animal communius est quam homo. Commu itas autem communis spirationis non est in predicando de generatione et de aliqua alia emanatione: sicut videmus quod animal predicatur de homine et de asino: sed sua communitas est in existendo in duobus: et talis existentia presupponit secundum rationem intelligendi distinctionem illorum duorum.

¶ Preterea nos videmus quod prius secundum rationem intelligendi illud conuenit alicui: cui conuenit per se quam illud quod sibi conuenit cum alio.

¶ Ad 3m cum dicitur quod generatio et spiratio eque immediate sunt a patre etc. Potest dici quod si pater spiret immediate: spirat tamen cum hoc mediante filio. et secundum hoc spiratio presupponit secundum rationem intelligendi generationem. Et preterea si poneretur per imcompossibile quod spiritus sanctus non procederet a filio et quod pater generaret et spiraret adhuc secundum rationem intelligendi esset prior generatio quam priuatio sicut natura et intellectus voluntate.

¶ Ad 4m dicendum quod maior est falsa. spiratio enim principaliter presupponit generationem non mediante potentia spiratiua: quamuis ea mediante presupponat posse generare. Inter actum enim et potentiam bene est dispositio media necessaria ad hoc vt potentia exeat in actum: vt patet in nobis. Uoluntas enim non potest exire in actum amandi nisi mediante actu intelligendi. Nec tamen de necessitate presupponit actum intelligendi: quamuis presupponat potentiam intellectiuam: quamuis tamen potentia spiratiua non presur ponat simpliciter generationem: tamen ipsa sub ratione qua existens in filio: vel inquantum existens in filio secundum rationem intelligendi praesupponit generationem.

¶ Alii dicunt quod quamuis potentia spiratiua prius secundum rationem intelligendi sit in patre quam eam communicet filio per generationem: tamen quantum ad illum existendi modum qui de necessitate requiritur ad hoc vt per ipsam possit esse actus spirandi: non est ita: quia actus spirandi de necessitate presupponit secundum rationem intelligendi conceptionem verbi a patre tanquam necessariam ad hoc: vt per potentiam spiratiuam pater exeat in actum spirandi. Sed hec glosa parum aut nihil videtur realiter differre a prima.