Articulus 1

PRimo ostendo quod angeli sint in tpere. Quia secundum philosophum. 4. phy. capi. de tempore esse in tempore: est mensurari tempore. Sed angeli mensurantur tempore: quia de ipsorum duratione iudicamus aspiciendo ad tempus. Ergo sunt in tempore.

¶ Item secundum philosophum. 4. phy. res sunt in tempore propter motum. Sed secundum Dama. libro 2. capi. 3. angelus est substantia intellectualis semper mobilis. Ergo angelus est in tempore.

¶ Item Dama. li. 1 capi. penul. angelus tempore circuscribitur. Sed quod circunscribitur tempoe: est in tempoe quod videtur per simile: quiaillud quod circuscribitur loco est in loco. Ergo angeli sunt in tempore

¶ Item creatio angelorum fuit in istanti. Sed creatiopassiua ipsius angeli non addit vltra esse ipsius angeli nisi relationem ad creatorem. Ergo esse ipsius angeli est in instanti. Sed quod est in instanti: magis debet dici esse in tempse quam in euo. cum instans reducatur ad tempus: quamuis non sit pars eius. sicut punctus ad lineam. Ert go angeli magis debent dici esse in tempore quam in euo.

Contra in commento super secundam propostionem de causais. dicitur quod esse quod est cum eternitate: est intelligentia. quoniam est esse secundum hitudinem vnam. Sed ibi loqutur de eternitate creata que est euum. Ergo esse intelligentie quam ab officio vocamus angelum est in euo.

¶ Item secundum philosophum. 4. phy. esse quod est in tempore exceditur a tempore. Sed esse angeli non exceditur a tempore: nec a parte ante: cum eorum duratio inceperit cum primo instanti temporis. nec a parte post: quia eorum duratio est infinita a parte post. Ergo non sunt in tempore.

Respondeo quod esse subentiale et actuale ipsorum angelorum est in euo. Ad cuius intelligentiam.

¶ Primo declarandum est quid sit tempus

¶ Secundo quid sit instans.

¶ Tertio quid euum.

¶ 4o ex istis concludendum propositionem esse.

¶ Dico ergo primo quod tempus est continuatio seu duratio: seumora: motus. ab anima numerata: qua mediante motu cuius est passio. mensurat anima continuationes vel durationes motuum aliorum. Quod autem tempus non sit motus: dicit expresse philosophus. 4. phy. quod patet: quia cum motus dicatur velox vel tardus: temps non dicitur velox vel tardus. sed breue vel longum. Aliqui tamen dicunt quod tempus non differt a motu primi mobilis secundum aliquam rem absoluta: quamenim vt dicunt prius et posterius in motu primi mobilis inquantum ab anima numerantur: pro se adducentes quoddam verbum Augu. 5 super Gen. inter principium et medium vbi dicit: quod tempus est creature motus. Et quia motus primi mobilis est aliquid in re: dicunt se non impingere in illum articulum excomuicatum: qui est quod euum et tempus nihil sunt in re: sed solum in apprehensione.

¶ Sed prima opinioest securior: motus enim primi mobilis etiam tempore mensuratur.

¶ Quod autem tempus sit continuatio motus Uidetur dicere Auicem. libro suo phy. libro 2. capi. vlti. Sic dicens: non est tempus aliquod cui accidit continuatio propria illi: ymmo ipsum est ipsa continuatio. Et ad hoc vt hanc plenam rationem tempris: oportet vt numeretur anni apprehensiua: vt sic ymaginabliter vel intelligibliter reducatur quasi ad modum discreti: quia cum tempus sit mensura: et ratio mensure principaliter inueniatur indiscretis. Et maxime in principio discretionis quod est vnitas. Secundum philosophum 10 metha. ex consequanti deriuetur ad continua: oportet nos ymaginabliter facere aliquam discretionem in continuatione motus quam dicimus tempus: cum per ipsam aliquid mensuramus. Et sic ex praedictis patet: quod esse in tempore: est mensurari a tempore: et quia nihil mensuratur tempore nisi motus vel ratione motus: ideo motus per se est in tempore. et illud cuius esse est in motu ratione motus. et quies: inquantum est motus priuatio.

¶ Quantum ad secundum articulum: sciendum quod instans est aliquid indiuisibile: habens connexionem ad tempus: non pars temporis sed initium temporis vel termius: a quo sine reali discontinuatione temporis: partes temporis ab anima numerantur. Et hoc omnia trahi possunt ex dictis phlosophi. 4. et 6 phyInstans autem quod est termius praeteriti: et initium futuri: non est in tempore actualiter et realiter: quia sic tempus realiter discontinuaretur sed est tantum in tempore potentialiter: vel aliqua vi apprehensiua actualiter signatum yvmagnabliter vel intelligibliter. Et quia hanc significationem facit anima aspiciendo ad mobile: ideo secundum quosdam dicit phuns. 4 phy. quod instans sequitur id quod fertur et quod est idem in esse in toto tempore: sicut mobile manet idem. Quamuis secundum alios et conius. illud verbum intelligatur dictum de quodam instanti: quod secundum rei veritatem est idem in essentia in toto tempore. variatum quantum ad esse diuersa. secundum quod ipsum: mobile in toto motu manet idem in essentia: et variatur quantum ad esse. Sed de illo instanti non intendo loqui ad praesens. Ex praedictis patet: quod instans est mensura mobilis sub ratione que mobile et si est mobile tali motu quo disponatur ad proficiendum inessivel ad defectum essendi: sic mensuratur ab instanti quod realiter differret ab instanti eui. Si autem est mobile non tali motu: quo disponatur ad proficiendum inesse substantiali vel ad defectum talis esse sicut sunt corpora celestia et angeli: sic dico quod inquantum mobilia sunt: esse eorum substantiale mensuratur instanti quod sola ratione differt ab indiuisibili eui.

¶ Quantum ad. 3. articulum sciendum: quod euum est mensura esse creati vniformiter se habentis: ad ratione relata. qua mediate esse cuius est passio: potest intellect mensurare omnem existentiam creatam vniformiter se habentem. Quod autem euum non fit ipsum esse euiternum: sed eius passio. de claratur sic. quia euum non debetur esse vniformiter se habenti. nisi in quantum illud esse est limitatum inferius et superius. Est autem limitatum: superius per hoc quod est ab alio: et est limitatum inferius per hoc quod recipitur in alio. Ergo euum non debetur ei nisi mediante habitudine ipsius ad aliud esse. Sed quod non debetur alicui nisi mediate habitudine ipsius ad aliud: est diuersum ab illo. Ergo euum diuersum est ab ipso cuius est euum. Inter enim ea quae sunt realiter idem: nulla potest cadere realis relatio media. Preterea in eodem instanti in quo creatum fuit euiternum: habuit totum suum substantiale esse. Sed in illo eodem instanti non habuit durationem: sed durationis initium. Unde si possibile fuisset ipsum in eodem instanti: destrui: et destru ctum fuisset. Uerum esset ipsum habuisse esse: nec tamen esset verum ipsum durasse. Cum ergo euum sit duratio euiterni: ipsum euum non est euiterni esse.

¶ Alii tamen dicunt quod euum non differt secundum aliquam rem absolutam ab esse euiterni in quo est: quia si duratio esse euiterni: esset aliquid superadditum illi esse: pari ratione cum esse eius duraret: duraret per aliam durationem sibi additam: et sic esset procedere in infinitum quod est inconueniens. Euum autm idem est quod duratio esse euiterni.

¶ Uide. tur ergo istis quod euum nihil aliud est realiter: quam ipsum esse euiterni simplicissimi: vniformiter conseruatum: inquantum potest intellectus mensurare omnem creatam existentiam vniformiter se habentem. Et quia esse simplicissimi euiterni est aliquid in re: et secundum rem absolutam differens ab omni alia existentia vniformiter se habente. Ideo dicunt se non impingere in illum articulum excommunicatum scilicet quod euum et tempus nihil sunt in re: sed solum in apprehensione. Sed contra illam opinionem est quia pari ratione posset dici: quod tempus non differret secundum aliquam rem absolutam a motu primi mobilis manifestenobis noti: quod est contra philosophum: qui probat. 4. phy. quod tempus non est motus: quamuis non sit sine motu. Et praeterea: esse simplicissimi euiterni mensuratur euo: nec tamen mensuratur se ipso. Unde prima opinio est securior.

¶ Quarto ex premissis concludendum est propositum scilicet quod esse substantiale actuale ipsorum angelorum est in euo: non in tempore: nec in instanti realiter distincto ab euo. Quia predictum esse non est motus: nec denecessitate existens in motu: nec est quies: ergo non est in tempore.

¶ Preterea cum angelus non sit subiectus motui quo proficiat vel disponatur ad proficiendum in illo esse: vel ad deficiendum ab eo: non est in instanti realiter distincto ab euo. Sed cum esse substantiale actuale ipsius angeli: sit esse creatum vniformiter se habens: et ipsum euum sit mensura talis esse: vt supra dictum est. sequitur Quod angeli. ratione sui esse substantialis actualis: sint in euo: quamuis vicissitudo suarum cogitationum vel affectionum: mensura alia creata mensuretur.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod de angelorm duratione iudicamus aspiciendo ad tempus etc. Dico quod non est verum: loquendo de ipsorum duratione absolute: sed hoc intelligendum est de durationis ipsorum coexistentia ipsi tempori.

¶ Ad secundum cum dicitur quod res sunt in tempore propter motum etc. Dico quod hoc intelligendum est de motu quo mobile proficit inesse substantiali actuali: aut deficit ab ipso: vel disponitur ad proficiendum: vel deficiendum in praedicto esse: vel a praedicto esse. talius autem motu angelus non mouetur.

¶ Ad tertium cum dicitur quod angelus tempore circunscribitur etc. Dico quod ibi Damas. extemdit nullum temporis ad omnem creatam mensuram durationis vel ipsius esse.

¶ Ad quartum cum dicitur quod creatio passiua angelorum fuit in instanti etc. Dico quod proprie loquendo de instanti non fuit in instanti sed fuit in indiuisibili eui.

¶ Quaestio II. SEcundo quaeritur vtrum omnium angelorum sit vnum euum. Et videtur quod non. Quia euum comparatur euiterno: non tantummodo sicut mensura ad mensuratum: sed sicut accidens ad subiectum. Cum ergo plurasint euiterna: et accidentia numerentur per numerationem sint eua.

¶ Item si esset vnum euum tantum esset sicut in subiento inesse nobilissimi angeli in naturalibus. Sed ille dicitur esse lucifer. Ergo esse angelorum beatorum mensuraretur per esse angeli mali. quod absurdum videtur.

¶ Item si non esset angelus nisi ille qui modo est inferior: adhuc esse suum mensuraretur euo. quod non esset verum nisi quilibet angelus heberet suum proprium euum.

Contra secundum philosophum. 1 metha. in vno quoque genere est vnum ininimu quo mensurantur omnia que sunt in illo genere. Ergo in geneter euiternorum est dare aliquid simplicissimum quo omnia euiterna mensurantur. Sed mensura euiterni est euum. ergo videtur quod omnium euiternorum sit vnum euum.

¶ Item secundum philosophum. 4. phy. si essent plures celi: tamen non esset nisi vnum tempus. Ergo non obstante quod sint plura euiterna: videtur tamen quod non sit nisi vnum euum.

Respondeo quod non sic potest dici vnum euum omnium euiternorum: sicut vnum tempus omnium temporalium: quamuis aliquo modo omnium euiternorum saltem spiritualium posset dici vnum euum. Quod sic patet. Ut ante hintum est. tempus est continuatio motus ab anima numerata: qua mediante motu: cuius est passio mensurat anima durationes motuum aliorum. Mensurare autem durationem vnius motus per alium: est ex comparatione vnius motus ad alium certificari de alterius motus duratione. Sicut vides quod mensurare Panum per vlnam: est ex comparatione quantitates pani ad quantitatem vlne: certificari de illius paerni quantitate Maior autem certitudo habetur de re per causam quam per effectum: et per simplex quam per compositum: vnde vnitas certior est mensura quam numerus. Certitudo etiam acquiritur de minus noto per magis notum Motus autem primi mobilis manifeste nobis non. hoc dico propter orbem nonum: inter omnes alios motus manifestenobis notos plus: hec de ratione causalitatis respectu inferiorum motuum. Est etiam simplicior. Tum quia regularissimus tum quia illud mobile in minori mora transit plus desperatio: quam quod cunque aliud corpus inferius eo. Est est notior: et quantum est ex parte sua propter maiorem eius simplicitatem: et etiam per comparationem ad nos propter distinctiones significatorum que inipso sunt sensibilitatem: per quam ab omnibus cognoscitur cercius et vniuersalius quam quicumque alius motus. Et ideo sola continuatio illius motus prout est ab anima numerata: plene hebet rationem mensure ritumotuum aliorum: et ideo sola est tempus: loquendo de tempore secundum plenam temporis rationem. Et sic patet quod est vnum tempus omnium temporalium: et quod non hebet nisi vnum motum pro subiento: et tamen est mensura non tantum illius motus in quo est vt in subato: sed mediante illo. est est. mensura motuum aliorum. Unde sicut dicit Auicema 2 liro suo phy. capi. vel. non oportet vt vnum quodque motum commitetur per se tempus proprium. nec vt quicquid mensurat aliquid sit accidens illi: ita vt omnis motus hebeat tempus proprium quod accidit illi tantum perse. Non est autem dare esse alicuius euiterni quod hebeat aliquam causalitatem respectu esse cuiuslet alterius euiterni: quia esse cuiusset euiterni est a deo creatum et conseruatum immediate tantum. Et ideo non est dare esse alicuius euiterni cuius duratio ita hebeat plenam rationem mensure riumtl esse aliorum euiternorum: sicut continuatio motus primi mobilis maifeste nobis non respectu aliorum motuum. Quia tamen inter euiterna est vnum cuius naturle esse est simplicius et actualius. quam esse naturale alterius cuiusset euiterni. Et angeli est naturali cognitione sciunt ipsum tenere summum gradum. inter euiterna: et comparande suum esse ad illud magis cognoscit quilibet naturali cognitione quam gradum essendi quo ad naturalia hebeat inter euiterna. Idon duratio esse illius nobilissimi euiterni ad intellectum relata. quodammo hebet rationem mensuem: quamuis non plenam respectu cuiusset actualis ex istentie create vniformiter se habentis: Hec autem mensura dicitur euum vt in praecedenti quaestione hitum est. Et ideo dici potest quod aliquo modo est vnum euum omnium angelorum: quamuis respectu eorum nson sic hebeat plenam rationem mensure. sicut tempus respectu temporalium.

¶ Ex dictis patem potest aliquo modo via respondendi ad argumta vtriusque partem.

Ad primum dicendum quod euum quamuis competur adesse cuiuslibet euiterni sicut mensura¬ ad mensuratum: non comparatur tamen nisi ad esse vnius euiterni tamquam acctns ad subiectum.

¶ Ad 2m dicendum quod et si summus inter angelos ceciderit secundum quod conius tenetur: non est tamen inconueniens vt quidam volunt quod omnes angeli naturali cognitione comparando suum esse naturale: ipsius magis cognoscant quam gradu essendi quilibet eorum teneat in ordine entium creatorum. Quia naturalia illius angeli per suum casum non fuerant ablata. secundum Dioni. de di. no. capi. 4. Unde adhuc esse naturale illius angeli nobilius est quam esse alicuius alterius angeli. Boni tamen angeli cognitione super naturali aspiciendo diuinum esse et suum esse in comparatione ad illud certitudinaliter cognoscunt quomon que gradum hebeant in genere entium creatorum et quantum adesse nature et quantum adesse glorie et ideo diuinum esse est eis certissima mensura sui esse.

¶ Ad. 3m dicendum quod si non esset angelus nisi ille qui modo est inferior suum esse non mensuraretur euo proprie dicto sed mensura propria que plene rationem cui non habet. Sicut si caelum non moueretur et vna rota ibi moueretur ad huc secundum Augu. 11. confessionum longe vltra medium: iudicaremus illum motum breuem vel longum sed hoc etiam per propriam illius mensuram que tamen proprie rationem temporis non haberet.

Ad primum alterius partis dicendum quod si illud de plena ratione mensure create sic non habet veritatem nisi in corporalibus non enim est dare aliquam creaturam spiritualem inferiorem id est simplicissimam que plene habet rationem mensure respectu esse omnium aliarum spiritualium creaturarum.

¶ Ad. 2m cum dicitur quod si essent plures celi tamen non esset nisi vnum tempus etc. Dico quod philosophus loqutur de pluribus celis ordinate se habentibus sic enim si essent plures celi ad huc non esset nisi vnum tempus quia sola continuatio motus vltimi celi plenam haberet temporis rationem. Sed si essent plures celi eque primi nec ad inuicem ordinati essent plura tempora.

¶ Questio. III. verbum phlosophi. 20. metha. intelligatur Tertio queritur. vtrum in euo sit suc cessio. Et videtur quod sic Anselie prosol. 30. capi. loquens ad deumde euiter. est: cum illa nondum hebeant de sua eternitate quod venturum est sicut iam non habent quod praeteritum etia. Sed in omni duratione in qua est preteritum et futurum est successio.

¶ Item enum est duratio infinita a parte post: ergo si est tota simul: infinitum est actu in creatura. quod falsum est.

¶ Item de eo est actu infinitum: deus non posset facere quin sit vel fuerit actu infinitum. Sed deus posset de struere angelum: et ita facere quod sua duratio non esset: nec fuisset infinita: et tamen esset actu infinita si esset tota simul.

¶ Item si numquam fuisset tempus nec esset: tamen deus potuisset creasse vnum angelum post alium. Sed ante et post non est sine aliqua successione. Ergo in duratione angelorum successio est.

¶ Item si nunquanfuisset tempus: non deus potuisset vnum angelum creasse et illum destruisse. Sed non potuisset destruem in instanti creationis: sue. Quia nis sic dicit: tua et illorum eternitas tota tibi praesens non potest facem contradictoria simul. Ergo in instanti alio. Ergo si numquam fuisset tempus ad hoc fuisset induratione angelorum et instans. quod non eet verum nisi induratione ipsorum esset successio.

¶ Item si in euo non est successio: ibi non differt esse: fuisse: et fore. ergo sicut deus non potest facere angelum non fuisse: ita non posset facere angelum non fore. quod falsum est.

Contra philosophus. 4 phy. c. de tempore vult. quod idem est istans inentia in toto tempore: quod sequitur ipsum mobile: et variatur secundum variationem illius: et ita videtur velle: quod si ipsum subiectum non variaretur secundum esse: quod instans mensurans esse illius non variaretur: secundum esse Sed maneret idem non variatum. Ergo cum euiternum sub ratione qua euiternum non varietur sed esse: illud nunc quod est in ipso sub ratione qua euiternum: manet idem non variatum sed esse quod non esset rerum si ibi esset successio.

¶ Item in libro de intelligentia in commento super illam propositionem. in eternitate ponimus prius et posterius cum ipsam comparamus ad aliud: sic dicitur. nunc quod est mensurasubstantie: idem est quod eternitas. ipsum autem per priuationem prioris et posterioris accipitur. et sicut patet ibidem ibi loquor. de eternitate creata que est euum.

¶ Item secundum philosophum 10 metha. mensura simplicior est mensurata. Unde vnitas simplicior est numero. Sed nulla mensura successiua potest esse simplicior esse angeli: cum ipsum sit in partibile. ergo mensura illius esse que est euum nullam hebet successionem.

Ad istam quaestionem dicunt quidam magni: quod in euo angelorum non est successio absolute loquendo quamuis aliqualiter possit: ibi potioni per comparationem ad tempus vel ad nostram ymaginationem. Et hoc secundum rei veritatem non est ponere successionem in eo sed in tempore. cuius partes per successionem suam fiunt coexistentes ipsi euo.

¶ Et pro hac opinione videntur esse plurles auctoritates.

¶ Dicit enim philosophus. 12 metha. nec possibile est esse prius et posterius: cum non sit tempus. et constat quod euum non est tempus.

¶ Item Auicena. 9 metha. capi. i. sic dicit. hoc est quod nos vocamus tempus scilicet prioritatem vel mensurationem non habentem situm nec stabilitatem. sed est secundum viam successionis. ergo vbicumque est successio ibi est tempus.

¶ Item Auicen. libro 2. phy. ca. 11. cui accidit ex se ipso ante et post: est tempus. Sed euum non est tempus. ergo in euo non est ante et post.

¶ Item plato in thimeo parum ante medium tocius libri: sic dicit. quod fuisse et foretemporis geniture sunt propria. motus enim sunt. vnus. pretereuntis imminentis alter. non eui sed temporis. eui quaeppe mansio perpetua et immutabilis. et parum post dicit: defuisse et fore: quod hoc omnia sunt vices temporis imitantis euum. ibi plane patet quod vult non esse prius et posterius: nec fuisse et fore: nisi in tempore et motu. euum autem nec est tempus: nec est motus.

¶ Item in libro de intelligentiis versus finem: sic dicitur in textu: nullum immutabile mensu ratur mensura succedente si enim sic sic: iam aliud erit mutatum in ipso. quod est impossibile. quod est mutabile in intelligentia: hec mensuratur tempore. In quo apparet secundum quod exponitur in commentoquod intelligentia secundum suum esse non mensuratur mensura succedente. sed secundum suas affectiones secundum quas mutatur.

¶ Ad hoc etiam sunt auctoritates sanctorum. Augu. 12 libro confessi. longe ante medium loquens de creatura angelica beata ad deum sic dicit. Te igitur semper praesente ad quam toto affectum se tenet non habens futurum quod expectet: nec inpreteritum trahiciens que meninerit nulla vice variatur. Ecce quod quantum ad esse eius im mutabile: nec quantum ad eius contemplationem: qua deum immutabliter: contemplatur creatura angelica beata nullam habet in sua duratione successionem. Unde Grego. More. libro 1o. longe ante finem super illud Iob. 3 requeuerunt fessi roborelquid est stantem semper in praesenti quietem querere nisi ad illud cibi nihil venit: nihil praeterit gaudium eternitatis anelare.

¶ Item Augu. li: 83. q. q. 72. dicit quod inter euum et tempus: hoc distat: quod illud stabile est: tempus autem mutabile. Cum ergo nullum successiuum sit stabile: quia illud quod succedit non stat: in euo non est successio.

¶ Item Augu. 12 de ci. dei ca. 20. immortalitas angelorum non transit in tempore nec preterita est: quasi iam non sit: nec futura: quasi nondum sit. tamen eorum motus quibus tempera paraguntur: ex futuro in preteritum transeunt.

¶ Item Dionisi. 5 capi. de diui. no. euum dicitur queta et tota simul vita.

¶ Item infra. 10 capi. loquens de euo: sub nomine eterni: sic dicit. proprietas eterni est immutabile et antiquum. Sed vbi est successio: ibi est aliqua mutabilitas. ergo in euo non est successio. et quod ibi accipiat eternum: pro eternitate creata: que est euum: patet per hoc quod postea dicit. oportet itaque non simpliciter coeterna deo qui est ante eternum estimari: que eterna dicta sunt.

¶ Ad hoc etiam sunt rationes. In euo non est successio cum variatione. quia esse euiterni inquantum est euiternum est inuariabile: nec est ibi successio sine variatione: quia ratione in omni successionem est transitus alicuius a futuro in preteritum per presens quod sine variatione aliqua esse non potest.

¶ Item omnis mensura creata proportionatur mensurato. Sed nullum pertibile proportionatur intemporali proportione. Cum ergo esse substantiale actuale ipsius angeli sit in pertibile: et mensura successiua sint partibilis: non mensuratur mensura succedente. Insuo ergo euo non est successio.

¶ Item euum secundum aliud ab¬ solutum differt a tempore. Sed in euo esset successio non differt a tempore secundum aliud absolutum: sed tantummodo secundum relationem. inquantum euum esset successio separata amotu. tempus autem est successio conuicta motui. Ergo in euo non est suc cessio.

¶ Item euum est mensura esse creati vniformiter se habentis. Sed illud quod est subiectum successioni: non est vniformiter se habens inquantum tale: sed est mobile. Quia sicut dicit Grego. 5. Mora. inter medium et finem: mutari est ex alio in aliud ire. omne autem quod est subiectum successioni: in tantum it de vno in aliud: quod primo est subiectum vnius pertis successionis. et postea illius definit esse subiectum. et fit subiectum alterius partis successionis cuius non erat ante sub iectum. Ergo esse illud quod subicitur successioni non est vni formiter se habens inquantum tale. sed mutatur. Ergo ponere in euo successionem: et ponere quod sit mensura esse creativniformiter se habentis: contradictionem includit. In euo ergo non est successio.

¶ Po hac etiam parte videntur facere auctoritates quae in opponendo fuerunt allegate ad hanc partem. Ilii dicunt ad questionem: quod in euo est succesno: et quod non differt a tempore: nisi in hoc quod in euo est successio separata a motu. in tempore est suc cessio coniuncta motui. Cui opinioni videtur fauere auctoritas Ansel. allegata in opponendo ad hanc partem.

¶ Ad hoc etiam est ratio. quia aliter angelus naturali virtute posset habere cognitionem aliquorum contingentium futurorum de propinquo. Quia sicut simplicitas essentie angeli est positiua magnitudis spiritualis: finite tamen ita sua memsura seu duratio si esset simpliciter esset positiua alicuius magnitudis spiritualis finite tamen. Et ita sicut presens eternitatis propter sui in mensitatem cum simplicitate simul compre hendit seu attingit omnia tempore: ita aliquo modo presens eui attingeret aliqua tempore nostro presenti: nondum praesentia propinqua tamen: et sic angelus posset uidere presentialiter aliud: non presens nostro presenti: quod falsum est.

¶ Preterea quamdiu alias rem conseruat: tandiu facit eam durare. Sed quamdiu conseruans facit rem conseruatam durare: tandiu rei conseruate duratio sit a conseruante. ergo si in duratione eui terni que est euum non sit successio: aliud creatum realiter. secundum idem esset factum et semper fieret: quamdiu est: quod falsum est.

¶ Et hii aliquo modo videntur tangere viam per quam in euo est successio: si ibi est. ex quo enim duratio euiterni secundum idem non potest fieri et esse facta: nec potest manere nisi quamdiu sit. videtur sequi quod sit in continuo fieri. ita quod vna parte transeunte alia succedit.

¶ Qui vult tenere primam opinionem que mihi videtur probabilior: potest respondere ad argumenta contra eam per modum qui sequitur.

Ad primum quod arguebatur per auctoritatem Ansel. dico quod intelligenda est: de memnsura angelorum que eis debetur ratione vicissitudinis suarum cogitationum et affectionum. non de illa que debetur eis ratione sui esse vniformiter se habentis.

¶ Ad. 2m dicendum quod loquendo de tali infinitate qua euum est infinitum non est in conueniens ponere actu infinitum in creatura. quicquid enim est positiuum in essentie finitum est. vnde sua infinitas vltra hoc non dicit nisi negationem destructionis. et ita euum est res positiue finita que non destruetur. Et est exemplum aliquale. si deus primum instans temporis in perpetuum conseruasset diceremus quod quamuis illud instans esset finite essentie: quod tamen esset infinitum inquantum nunque destrueretur.

¶ Ad. 3m dicendumquod de tali infinito deus posset facere: vt nunquam fuisset actu infinitum. quia cum illa infinitas vltra quicquid est positiuum in euo non dicat nisi negationem destructionis: deus destruendo ipsum faceret vt nunquam infinitum fuisset. tamen sicut ista duo simul stare non possunt: quod anima antixprsti fuit futura: et quod cum hoc nunquam creetur: ita ista duo simul stare non possunt quod euum istius angeli fuerit infinitum: et postea destruatur.

¶ Ad. 4 dicendum quod si nunquam fuisset tempus nec tempus: nec esset: nec aliqua duratio variabilis: siue in ymaginatione vel extra: nec futura esset: non fuisset possibile vnum angelum creari post alium duratione reali. quia hoc esset implicatio contradictionis. Sicut esset si nulla penitus esset corporalis dimissio: nec ymaginata: quamdiu sic esset non posset vere intelligi quod vnus angelus magis distaret ab alio: quam alius loquendo de distantia locali. yvmmo ista duo ponere simul est implicare contradictionem. Dico tamen quod per comparationem ad tempus: deus creare potuisset et adhuc posset vnum angelum post alium. sicut creat vnam animam post aliam.

¶ Uel potest dici quod non est intelligibile esse vnam mensuram priorem alia in quarum nulla per se est prius et posterius. eternitas enim in qua non est prius et posterius duratione: precessit primum temporis instans: inquo instanti non fuit prius et posterius. et tamen posterius fuit eternitate: Unde in ipso fuit posterioritas: et in eternitate prioritas. I simili aliquo modo a remotis dicunt: quod sinunquam fuisset aliqua mensura habens prius et posterius: tamen potuisset vnum angelum creasse prius quam alium. ita prioritas fuit in mensura vnius: et posterioritas in mensura alterius. Unde creatio secundi non coextitisset eternitati sub ratione qua coextitisset creatio primi. sed sub ratione qua fuisset ipsam transcendens a parte post. Eternitas enim cum simul sit simplex et inmensa creationem cuiuscumque rei transcendit tota in infinitum: et a parte ante et a parte post.

¶ Ad. 5m dicendum quod quamuis aliquam rem coexistere et non coexistere alicui in diuisibili quod tamen non potest bis sumi sicut est instans temporis quantum adesse contradicant: tamen non est hoc verum per comparationem ad indiuisibilem mensuram manentem que bis potest sumi. et etiam multociens. cuiusmodi mensura est euum. Unde si deus destrueret modo vnum angelum inferiorem: vere diceretur quod esse illius coexistit in diuisibili eui superrioris angeli. Et tamen modo non coexisteret ei. nec esset contradictio aliqua. Sicut non est cotradictio quod pars temporis preterita per successionem ex parte temporis coexistit in diuisibili eui et tamen modo sibi non coexistit.

¶ Ad. 6m dicendum quod in euo secundum se non est fuisse: neque fore: sed esse tantum. quauis sibi coextiterint partes temporis preterite. et existent partes temporis future. vnde eo modo quo est ibi fuisse et fore differunt: sed ibi non sunt nisi in coexistentia parcium temporis ipsi euo. quamuis deus non posset facere quod coexistentia percium temporis preteriti ipsi euo non fuerit: tamen posset facere quod nulla alia coexistentia partium temporis ipsi euo sit futura. Qui vult tenere opinionem secundam: potest respondere ad argumenta contra eam per modum sequentem. Dicendum ad primum: quod ab euo non excluditur variatio: extendendo nullum variationis ad fluxum qui est a futuro in preteritum: si ille fluxus sit vniformis. sicut est in successione eui. sed fluxus difformis ab euo excluditur. et ille proprie importatur nomine variationis

¶ Ad secundum dicendum quod ille auctor de intelligentiis firmiter fuit alterius opiniois. Unde qui vult tenere opinionem secundam: oportet ipsum negare auctoritatem illius.

¶ Ad. 3m cum dicitur quod mensura simplicior est suo mensurato etc. dico quod non est vniuersaliter verum: nisi loquendo de mensura vnigenea mensurato. si loquamur de mensura creata. vt cum vnus motus mensuratur per alium. et esse vnius angeli per esse alterius euum autem et esse angeli vnigenea non sunt.

¶ Uidetur tamen quod illa secunda opinio fundata sit super illam falsam opinionem: que est quod creature omnes semper fiunt a deo quamdiu sunt: ita quod eas conseruari est ipsas continue fieri.