Articulus 1

¶ Sed quia prime questionis veritas satis videtur declarata libro primo. dis. 3. vbi ponit quomodo imago dei consistit in creatura: in memoria: intelligentia et voluntate: et in mente: notitia: et amore. Ideo hic iterum circa istam questionem immorari superfluum videretur.

¶ Quaestio II. SEcundo ergo queritur vtrum imago sit in homine naturaliter. Et videtur quod non: quia Aug. in libro de. x. chordis: parum ante medium: dicit quod sicut differt imago imperatoris in filio: et in mimo. Sic differt imago dei in homine et in filio dei: sed imago imperatoris in mimo non est naturaliter: sed artificialiter: ergo sit imago dei in homine

¶ Item philosophus. 2 physicorum. distinguit agens per voluntatem ab agente per naturam. Sed imago dei est in homine per diuinam voluntatem: non ergo est in homine per naturam vt videtur.

¶ Item imago naturalis conuenit cum eo: cuius est imago in natura: sed homo non conuenit in natura cum deo: ergo non est in ipso imago dei naturaliter: vt videtur.

Contra quod est in aliquo per suas proprietates natum rales: naturaliter est in illo. Sed imago deiest in homine secundum suas potentias naturales: que sunt memoria intelligentia et voluntas: ergo naturaliter est in eo.

¶ Item asinus artificialis: non est asinus veraciter: ergo a simili imago artificialis non est imago veraciter. Sed homo est imago dei veraciter: quamuis non imago consub stantialis: ergo est imago dei naturaliter: quamuis non sit imago connaturalis.

Respondeo quod imaginem dei esse in homine naturaliter: dupliciter potest intelligi. Aut ita quod sit effecta a causa que naturaliter ipsam produxerit: et sic non est verum: quia est facta a deo per voluntatem imperantem: Aut ita quod sit in eo formaliter per naturalia sua. Et sic dico quod imago dei est in homine naturaliter. Attenditur enim imago dei in homine secundum ea que homini sunt naturalia si in efsentia forme sue completiue: que est anima cum trinitate potentiarum: que sunt memoria intelligentia et voluntas secundum quod in primo let brodistinct. 3. expositum est.

Ad primum in oppositum dicendum: quod intentio Augusti. non fuit dicere: quod homo non esset imago dei naturimlis: sed quod non esset connaturalis imago: quia non est eiusdem nature cum deo.

¶ Ad secundum dicendum: quod non plus concludit nisi quod imago dei in homine non fuit naturaliter producta a sua causa efficiente: et hoc est verum: quia facta est a deo voluntarie creante.

¶ Ad tertium cum dicitur quod imago naturalis conuenit cum eo cuius est imago in natura etc. Dico quod verum est. Sed conuenire in natura cum aliquo he¬ tripliciter potest intelligi. Uno modo ita quod habeat eandem naturam in numero cum illo: et sic imago secundum quod dicitur de filio dei: conuenit in natura cum eo: cuius est imago: scilicet cum patre: et talis imago non tantum dicitur naturalis: sed maxime comnaturalis. Alio modo ita quod aliqua natura vniuoce vtrique conueniat: quamuis numeretur in illis: et sic imago secundum quod dicitur de homine respectu patris sui carnalis: dicit conuenientiam in natura cum eo cuius est imago in natura. Et hoc ideo imago non solum potest dici naturalis: sed etiam aliquo modo connaturalis: quamuis non maxime Tertio modo ita quod illud quod dicitur imago per naturalia sua imitetur naturam illius: cuius est imago: quamuis nulla natura vniuoce conueniat ambobus. Sed hoc modo impropriissime accipitur conuenientia in natura: et sic dico quod imago secundum quod dicitur de homine respectu dei: includit conuenientiam in natura: natura enim ipsius hominis est quedam imitatio diuine nature: et talis imago quamuis possit dici naturalis: non tantum dici potest connaturalis.

¶ Uel breuius posset dici scilicet quod maior est falsa de imagine naturali: non connaturali.

¶ Argumenta ad partem oppositam concludit immaginem dei esse in homine naturaliter inquantum attenditur in homine formaliter secundum ea que naturalia sunt homini: et ideo concedenda sunt.

¶ Questio. lII. Tertio queritur sine argumentis vtrum idem sit imago et similitudo.

Respondeo quod in istis corporalibus quandoque distinguitur similitudo contra imaginem: secet quando est imago in formis: sicut cum in lignovel lapide describitur alicuius hominis fieri sine coloris illius similitudine. Quandoque comprehenditur in ratione imaginis scilicet quando est imago formata et expressa. Sic enim de ratione imaginis sunt tria scilicet partium ordinata distinctio debita lineamentorum figuratio: et coloris assimilatio. A simili de imagine dei in homine: quod si loquamur de imagine formata et expressa: sic de ratione imaginis est simili tudo: et sic de ratione imaginis sunt ista tria potentiarum: maxime comparationem ad actus ordinata distinctio: et quasi loco signationis est potentiarum quedam proportionalis adequatio secundum quod in primo libro ostensum est: et quasiloco coloris est cuiusdam transformationis spiritualis assimilatio. Si autem loquamur de imagine informi: sic similitudo distinguitur contra imaginem: quia tunc imago duo prima tantum comprehendit. Dico ergo quod similitudo dei in in anima: secundum quod distinguitur supra imaginem est per gratiam gratum facientem: et imago formaliter per eius naturales potentias: maxime per comparationem ad actus respectu nobilissimi obiecti: et ex consequenti per comparationem ad ipsius anime naturam.

¶ Questio. IIII. Uarto queritur vtrum ima go dei: ita expresse sit in homine sicut in angelo.

Respondeo quod considerando deum inquantum regit et continet totum vniuersum totus existens in qualibet parte vniuersi. Sic expressius est imago dei in anima: quam in angelo: inquantum anima continet et regit corpus suum tanquam suum vniuersum existens in qualibet parte illius. Sed quia hec consideratio accidentalis est imagini. Ideo ex hoc non potest concludi: quod in anima sit imago dei expressius simpliciter: quam in angelo: sed secundum quid et quantum ad aliqua accidentalia. Considerando autem deum secundum id quod est. Sic simpliciter ex pressius est imago dei in angelo quam in homine per naturam: et quia hec conclusio sequitur ex hoc quod superius distinctione prima. in illa questione vtrum nobilior sit in angelo¬ rum natura: quam animarum: probatum est: quod natura angeli nobilior est: quam natura anime: ideo hoc iterum illi difficultati nolui immorari. Hec enim questio in illa virtualiter continetur.

¶ Questio V Uinto queritur vtrum imago dei: sit eiusdem speciei in angelo et in homine. Et videtur uquod sic. quia secundum Aug. 3. libro de libero arbitrio. circa medium. Anime rationales sunt angelis natura pares Non sunt autem due species diuerse: pares in vniuerso: quia vniuersum totum gradatim est ordinatum: quantum ad species: ergo anima et angelus sunt eiusdem speciei. Cum ergo tam angelus: quam anima sit imago dei per suam naturam: imago est eiusdem speciei in vtroque.

¶ Item quecum que conueniunt in vltima differentia: conueniunt in specie: sed angelus et anima conueniunt in vltima differentia: que est rationale: quia ista est nobilissima differentia: et vltima semper est nobilissima. ergo angelus et anima conueniunt in specie.

¶ Item quecumque conueniunt in nobilissima naturali operatione: conueniunt in specie. Sed angelus et anima sunt huiusmodi: quia nobilissima naturalis operatio ipsius angeli est intelligere: quicquid intelligit sine discursu. hoc autem potest anima separata facere per naturam: quia tunc intelligendo ad fantasmata non recurrit: ergo anima et angelus sunt eiusdem speciei.

¶ Item si anima differret ab angelo in specie: hoc esset per hoc: quia anima est vnibilis: angelus non. Sed hoc non potest esse ratio differendi animam ab angelo in specie: quia vnibile non potest esse anime nobilissima differentia: et res differt ab alia in specie per nobilissimam differentiam: ergo videtur quod angelus et anima non differunt secundum speciem.

Contra non est idem in specie: quod nihil intelligit fine fantasmate cum eo quod intelligit sine fantas mate. Sed secundum philosophum. 3. de anima. Anima nihil intelligit fine fantasmate. planum est autem quod angelus intelligit sine fantasmate: ergo videtur quod angelus et anima non sunt in eadem specie.

¶ Item illud quod est cum eternitate non est eiusdem speciei cum eo: quod est post eternitatem. Sed dicitur super secundam propositionem de causis. Intelligentia est cum eternitate et anima post eternitatem: ergo non sunt eiusdem speciei.

Respondeo quod eo modo quo anima est in specie: differt secundum speciem: ab angelo: quod patet ex hoc quod anima per essentiam suam naturalem habet aptitudinem vt vniatur corpori humano: que etiam aptitudo remanet in ea inseparabiliter non tantum quantum est vnita. Sed etiam quando est separata. In angelo autem non est aptitudo naturalis ad hanc vnionem.

¶ Anima etiam per naturam non potest intelligere comnclusiones nisi ratiocinando: et ideo dicitur rationalis: angelus autem per naturam intelligit conclusionem in principio simul vno actu intelligendo principium et conclusionem: quamuis intelligat vnam conclusionem post aliam: quia non simul intelligit omnes conclusiones: que virtualiter in principiis continentur. Et quamuis vnam conclusionem intelligat: et postea aliam: et intelligat quid est ratiocinari: non tamen ratiocinando intelligit: vnde proprie loquendo rationalis dici non debet: sed intellectualis. Hec predicta satis ostendunt animam differre ab angelo secundum speciem: eo modo quo sibi conuenit esse in specie. Quod ideo dico: quia non ita dici potest animam esse inspecie: sicut homo.

¶ Ad cuius intelligentiam sciendum quod forme que non sunt per se nate stare: non sunt in specie nisi per reductionem: inquantum videlicet sunt partes compositorum in specie existentium. Magis tamen de prope reducitur ad speciem: quam materia: forma autem que est nataper se stare: vt est anima intellectiua: quamuis non ita incomplete sit in specie: sicut forma: que non est nata per ie stare: tamen videtur quod directe et complete non sit in specie: inquantum in ea est aptitudo naturalis: vt sit corporis substan. tialis forma: nec habet separata suum perfectum existentie modum. Sed homo quamuis per animam sit principalius in specie: quam per residuam partem essentie sue: completius est in specie quam anima: quia est directe inspecie et complete.

Ad primum in oppositum cum dicitur: quod anima et angelus sunt natura pares etc. Dico quod hoc intelligitur quantum ad immediationem recipiendi gratiam a deo. Ita enim nata est anima recipere gratiam immediate: sicut et angelus: quamuis angelus simpliciter nobilior sit per naturam.

¶ Ad secundum dicendum: quod angelus et anima non conueniunt in vltima differentia. anima enim est rationalis: et angelus est intellectualis.

¶ Ad tertium dicunt: quidam: quod anima separata non intelligit per naturam conclusiones in principiis vnico intuitu sine omni discursu: sicut angeli quamuis velocius et subtilius discurrat separata: quam cum est corruptibili corpore aggrauata: quamuis enim separata ad fantasmata non recurrat. hoc enim non obstat: quin discurrendo intelligat.

¶ Alii dicunt quod quamuis separata cum angelis in modo intelligendi conueniat scilicet in intelligendo sine discursu: tamen eo ipo: quod in ea est naturalis aptitudo ad hoc vt sit pars hominis: qui per naturam sine discursu conclusiones non intelligit: alterius speciei est quam ipse angelus

¶ Ad quartum dicendum quod nobilissima differentia in anima non est vnibilitas ad corpus sed rationale.

¶ Argumenta ad partem aliam gratia conclusionis possunt concedi.

¶ Questio. VI SExto queritur vtrum expressius sit imago dei in viro: quam in muliere. Et videtur quod non. Aug. 12. de trini. cap. 4. vult quod imago est in homine quantum ad supe riorem portionem rationis. Sed quo ad illam portionem nulla est distinctio inter virum et mulierem: ergo non est expressiimago dei in viro quam in muliere.

¶ Item secundum philosophum 10. metaMasculinitas et femininitas non diuersificant speciem. Cum ergo imago dei totam speciem nature humane consequatur. et que totam speciem consequuntur equaliter sunt in quolibet indiuiduo illius speciei: quia talia sunt speciei propria. Et sicut dicit Porphyrius proprium equaliter dicitur de illis que ipso participant: sequitur quod imago dei non magis sit expresse in viro quam in muliere.

¶ Item Glo. super illud pslamum. Signatum est super nos: imago creatoris est in quae natus est homo scilicet ratio imago recreationis per quam reformatur imago creata scilicet dei gratia: que menti reparande infunditur: sed in imagine recreationis: que est per gratiam: vir et mulier parificantur: ergo a simili in imagine creationis.

Contra prima ad Cori. cir. vir non debet velare caput suum: quoniam imago et gloria domini est: mulier autem gloria viri est. Hec verba pretendere videntur imaginem dei esse expressius in viro quam in muliere.

¶ Item Glosinus super verbum preallegatum vir ad imaginem dei factus est non mulier.

Respondeo quod quantum ad quedam accidentalis per que declaratur dignitas: et de cor imaginis: expressius est imago dei in viro quam in muliere: et sic intelligitur illa Glo id est ad Corin. xi. que talis est. Inde igitur vir est imago dei: quia sicut ex deo sunt omnia ita ex adam omnes homines: et sic conseruat auctoritatem principii: et aliquibus interpositis: postea dicitur. Sicut christus preest: et regit ecclesiam: et ecclesia subseruit ei. Ita vir et preest: et regit mulierem. Et huic videtur concordare apostolus in loco predicto: quia postquam dixit virum esse imaginem et gloriam dei: et mulierem gloriam viri: statim subiunxit: non enim virex muliere est. Sed mulier ex viro. Non enim creatus est vir partmulierem: sed mulier propter virum.

¶ Si autem loquamur deimagine¬ quantum ad naturales proprietates partium imaginis sic ist qui ponunt omnes animas naturaliter esse equales in proprietatibus naturalibus dicerent equaliter imaginem dei esse in viro et in muliere.

¶ Sed illi habent fundamentum malum: quia non omnes anime sunt in naturalibus proprie tatibus equales. Unde videtur quod quantum ad naturales proprietates partium imaginis expressius est imago dei in habente nobiliorem animam. Et quia quamuis alique mulie res nobiliores animas habeant in naturalibus: quam habeant aliqui viri: tamen de communi lege: et in pluribus nobiliores in naturalibus proprietatibus sunt anime virorum quam mulie rum. Unde vt in pluribus et de lege communi expressius est imago dei in viris quam in mulieribus. Huic concordat quedam Glosilnus super illud prima ad Cor. xi. mulier autem gloria viri est: dices ex quo ipsa est: et cui subseruit: vel dicitur esse vir imago dei: quia principaliter creatus est ad imaginem dei: in quo naturaliter amplius quam in muliere viget ratio¬

Ad primum dicendum: quod quantum ad superio rem portionem rationis bene est distinctio inter virum et mulierem: quia vt in pluribus naturaliter est in viris nobilior: quam in mulieribus: quamuis aliquando in aliqua muliere signata comparata alicui viro signato: viuacior sit in muliere ratio quam in viro. Bea ta etiam virgo pie creditur nobiliorem animam habere: etiam naturaliter quam quilibet purus homo.

¶ Ad secundum cum dicitur quod que consequuntur totam speciem: equaliter sunt in quolibet indiuiduo illius speciei etc. Dico quod non est verum: quando species participatur ab indiuiduis secundum magis et minus. Sed aliqui dicunt quod species anime participatur a suis indiuiduis secundum magis et minus.

¶ Sed quia haec dicere durum videtur cum quelibet anima videatur esse complete in specie anime: quantum ad illud quod est de essentia speciei: potest aliter dici ad argumentum: scilim quod indiuiduis equaliter participantibus essentiam speciei possunt esse proprietates inequales per actionem agentis. Unde dico quod deus vni anime dedit maiorem intellectus claritatem: quam alii.

¶ Ad tertium dicendum quod est simile de imagine creationis et recreationis quia contingit habentes minus nobilem naturam: quamdoque habere maiorem gratiam.

¶ Argumenta ad partem oppositam procedunt de imagine: quantum ad aliqua accidentalia: per que declaratur dignitas imaginis atque decor.