Articulus 1

Quaeoid I. PRimo ostendo quo aima Ade non fuerit producta ex aliqua materia. Quia aut illa materia prius fuisset sub aliqua forma corporali: aut spirituali: aut sub nulla. Non primo modo: quia secundum Boetium. in lib. de duabus naturis. Et vna persona christi vltra medium ex corpore non potest fieri incorporeum: nec secundo modo: quia vnus spiritus non transmutatur in alium: nec tertio modo quia materia sine forma esse non potest. Cum dicat Boe. primo libro de triniae. cap. 3 quod nihil dicitur esse secundum materiam: ergo anima Ade non fuit facta ex aliqua materia.

¶ Item conpositum ex materia et forma: non est alicuius alterius materie forma. Sed anima intellectiua est corporis humani substantialis forma. Ergo non est composita ex materia et forma.

¶ Item materia non est perfectio materie: sed anima intellectiua secundum se totam est humani corporis substantialis perfectio. ergo non habet materiam sue essentie partem.

¶ Item si anima est ex materia aut illa materia proportionatur sue forme: aut non. Si non tunc ex ipsa et materia non potest fieri per essentiam vnum: si sic: tunc forma sua non posset perficere materiam aliam: et sic anima non esset humani corporis forma: quod est erroneum.

Contra in omni creatura per se stante differt: quod est et quo est. Sed quo est: est forma: quod est videtur esse materia: vel compositum: ergo cum anima possit per se stare: videtur quod sit composita ex materia et forma.

¶ Item sicut superius est habitum dist. 3. Angelus compositus est ex materia et forma. Sed angelus simplicior est quam anima: quia nobilior est per naturam: vt superius ostensum est. ergo multo fortius anima composita est ex materia et forma.

¶ Item Aug. 7. super Gen. non multum post principium. Si quoddam incommutabile esset anima: nullo modo eius quasi materiem querere debemus: hic videtur velleAug. et animam esse mutabilem et ipsam habere materiam.

Respondeo quod animam Ade fuisse productum ex aliqua materia dupliciter potest intelligi scilicet autem ex materia: que productionem anime dura¬ tione precesserit: et sic non fuit producta ex aliqua materia Aut ex materia que productionem anime sola origine precesserit vt sonus tantum. Et sic ad hoc dicunt aliqui: quod anima ade: nec aliqua alia anima rationalis producta fuit ex aliqua materia. Non enim secundum istos necessarium est ponere materiam in anima: nisi accipiendo materiam pro principio pure possibili: quod est tramsmuta bile in illas accidentales formas: que de potentia ipsius anime educi possunt per virtutem agentis creati. Cum ergo illud principium purum possibile non sit de essentia eius: in quo est: videtur eis in anima non esse materiam tanquam partem essentie sue: et per hanc viam ipsi soluunt ea: quae videntur obiici contra eos: dicentes quod secundum hanc viam bene sustinent animam esse mutabilem et passibilem: et a superiorinatura et a se ipsa: quia per naturam suam potest se mouere et agere: et per illud principium purum possibile potest moueri et pati.

¶ Alii autem dicunt: quod anima habet materiam que est pars essentie sue: non tame vnigeneam cum materia corporalium: et ad hoc declarandum recurrendum est superius ad dist. 3. vbi declaratum est quaestione. 2 essentiam angeli esse compositam ex materia et forma: extendendo nomen materie ad omnem naturam possibilem: ex qua et alia natura magis actuali constituitur vnum per essentiam: et questione sequenti declaratum est: illam cum materiam corporalium non esse vnigeneam. Uidetur etiam istis dicendum materiam anime non esse vnigeneam cum materia angelorum.

Qui vult tenere hanc vltimam operinionem: potest dicere ad primum in oppositum quod non plus concludit nisi quod anima Ade non fuit producta ex aliqua materia: que ipsam duratione precesserit: et hoc est verum.

¶ Ad secundum cum dicitur: quod compositum ex materia et et forma: non est alicuius alterius materie forma etc. Dico quod hoc esset verum. Si materia esset vnigenea. Sed materia anime non est vnigenea cum materia ipsius corporis. Sed est actualior: quam forma incompleta in corpore humano precedens ordine nature anime intellectiue infusionem.

¶ Ad tertium dicendum: quod materia non est vnigenea cum alia matetia: vnde potest esse pars perfectionis illius.

¶ Ad quartum dicendum: quod materiam ipsius anime bene proportionatur sue forme: quantum ad constitutionem vnius per essentiam. Sed non quantum ad terminandum totam possibilitatem illius: que est in posse recipi in alio. Sicut enim possibilitas materie est in posse recipere formam: ita possibilitas forme est in posse recipi in materia. Unde sicut materia generabilium et corruptibilium terminat possibilitatem sue forme: sed non econuerso: et materia corporum incorruptibilium terminat possibilitatem sue forme: et econuerso. Ita forma anime terminat possibili tatem sue materie ad substantialem formam. Sed materia non terminat possibilitatem forme: et ideo ad hoc non obstante sua materia receptibilis est in ipso corpore tamquam forma.

Qui vult tenere opinionem aliam: potest dicere ad primum in oppositum quod quod est ipsius anime: est essentia anime concreta cum proprietatibus naturalibus: et quo est: est sua essentia absolute considerata. Uel potest dici secundum alios quod suum: quod est: est sua essentia: vt per se existens: et suum quo est: est suum esse.

¶ Ad secundum dicunt aliqui quod angelus dicitur compositus ex materia et forma: non quia habeat materiam sue essentie partem: sed quia in eo est principium purum possibile transmutabile in accidentia quae de potentia ipsius angeli per se seipsum: vel per aliud agens creatum potest educi.

¶ Uel potest dici: quod non est inconueniens ponere aliquod compositum ex forma et materia: quod in se habet suum completum existentie modum: esse nobilius substantia non composita ex materia et forma: que per se non habet suum naturalem completum existentie modum.

¶ Ad tertium dicendum: quod Aug. non dicit animam habere materiam: sed quasi materiam. Et potest dici quod illud principium purum possibile: quod est in anima ad formas accidentales e de ipsa possunt educi per virtutem agentis creati: est quasimateria pro tanto: quia per ipsam anima est mutabilis et passibilis.

¶ Questio. II. Ecundo queritur vtrum anima Ade fuerit producta in corpore: vel extra. Et videtur quod extra Auicen2. meta. ca. 4. forma prior est hyle id est materia. Cum ergo anima sit forma: et corpus eius materia: videtur quod anima ante suum corpus fuerit creata.

¶ Item corpus ade factum est propter animam: quia forma finis est materie. ergo prius debuit anima fieri quam corpus.

¶ Item sicut se habet euum ad tempus: ita euiternum ad temporale. Sed euum precedit tempus. Unde Boe. de consolus lib. 3. parum vltra medium. Tempus ab euo ire iubes: ergo similiter: anima ante corpus cum anima sit res euiterna: et corpus sit res temporalis.

Contra philosophus. 9. meta. quiauis actus simpliciter prior sit potentia: tamen in eodem numero potentia precedit actum. Sed anima est actus corporis secundum philosophum. 2. de anima. ergo corpus prius debuit fieri: quam anima: et anma debuit in ipso creari.

¶ Item dicit Auic. 6. naturalium. lib. 5. ca. 3. quod anima humana non fuit prius existens per se et deinde venit in corpus.

¶ Item si anima ade fuisset creata extra corpus cum habuisset liberum arbitrium: aut fuisset conuersa ad deum: et sic confirmata in bono: aut auersa a deo: et sic obstinata in malo antequam corpori vniretur: quod falsum est. ergo videtur quod non fuerit creata extra corpus.

Ad istam quaestionem dixerunt quidam: animam ade creatam extra corpus quia fuit creata ante sui corporis formationem: vt sic ostenderetur a corpore non dependere.

¶ Alii autem hoc in dubio posuerunt: vnde ipsemet Aug. de hoc videtur dubitasse: vt patet lib. 7. super Gen. non multum ante sinem: loquens de anima ade sic ait. certe opinioni humane tolerabilius mihi videtur deum in illis primis operibus: que simul omnia creauit: animam etiam humanam creasse: quam suo tempore menbris ex limo formati corporis inspirasset: cuius corporis in illis simul conditis rebus rationem creasset causaliter: secundum quam fieret cum faciendum esset corpus humanum.

¶ Sed videtur rationabilius dicendum: quod suit creata in corpore quamuis eam deus creasse potuisset ante corpus: si voluisset Et quod in corpore creata fuerit videtur innuere textus sacre scripture. Genm. 2. vbi dicitur formauit dominus deus hominem de limo terre et inspirauit in faciem eius spiraculum vite: et factus est homo in animam viuentem: ibi enim tangitur corporis formatio: et deinde anime inspiratio. Et hoc rationa bile est: quia cum sit corporis forma et motor: congruum fuit et ipsam non mereri: neque demereri: nisi in corpore. Si autem creata fuisset ante corpus extra corpus mereri vel demereri potuisset.

¶ Preterea cum naturalem inclinationem habeat ad corpus: sicut forma ad materiam: eam esse non glorificatam: et sine corpore: penale sibi fuisset: et ita ante peccatum penam passa fuisset: prius ergo fuit plasmatum corpus ade: et tunc anima per creationem sibi inspirata.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod forma priorest materia. Dico quod per intelligendum est: autem de prioritate dignitatis autm de prioritate aliqualis causalitatis in forma respectu materie prime: eo quod actualitas essendi conuenire non potest per naturam materie nisi per aliquam formam: corpus autem ade. cui deus infudit animam: non fuit materia prima sola: sed fuit materia sub aliqua forma incompleta.

¶ Ad secundum dicendum: quod quamuis corpus Ade factum fuerit propter animam: ex hoc tamen non sequitur: quod creatio anime debuerit precedere corporis plasmationem: et si finis sit prior in intentione: non tamen oportet quod sit prior in executione.

¶ Ad tertium dicendum: quod quamuis esse anime absolutum mensuretur euo tamen operationes eius quas exercet inquantum est corporis motor: et forma: non mensuratur euo: et quia talis nature creata fuit anima: vt in ea esset aptitudo naturalis ad hac: vt esset corporis motor: et forma non debuit crea¬ ri cum aliis euiternis.

¶ Questio. III. TErtio queritur vtrum anima rationalis fuerit ipsius ade specifica forma. Et videtur quod non quia omnis forma in essendo innititur sue materie. Sed anima intellectiua in essendo non innititur corpori: quia aliter in separatione amitteret suum esse. ergo non fuit forma corporis ade.

¶ Item quod est contra inclinationem naturalem est vt in paucioribus: Sed plures sunt anime separate: quam coniuncte: ergo anima non habet naturalem inclinationem ad corpus. Sed forme habent naturales inclinationes ad suas materias: ergo anime rationa les non sunt forme corporum humanorum.

¶ Item essentia anime aut est totaliter dependens a corpore: aut totaliter independens: aut partim dependens: et partim independens non primo modo: quia tunc corrumperetur per corporis corruptionem: quod falsum est. Nec tertio modo: quia cum sit simplex non habet partem et partem restat ergo quod sit totaliter a corpore independens. Sed omnis forma aliquo modo dependet a sua materia: ergo anima rationalis non est humani corporis forma.

¶ Item cum forma sit nobilior pars compositi et compositum debeat a nobiliori parte denominari: magis debet: homodici spiritus: quam corpus. Sed hoc falsum est: hoc enim falsa est: homo est spiritus: hoc enim vera est: homo est corpus: ergo anima intellectiua cum sit spiritus: non est humani corporis forma.

¶ Item homo non est hominis specifica forma. Sed anima rationa lis est homo dicit enim Auicen. 6 naturalium lib. 5. cap. 7. de anima rationali: quod ipsa verissime est ego: aut quod ipsa est ego regens hoc corpus: ergo non fuit ipsius ade forma specifica.

Contra philosophus s de anima Intelligere est actus contuncti ex anima et corpore: quod non esset verum nisi anima intellectiua esset humani corporis forma. Sed forma compositi nobilissima est specifica: ergo cum in homine nulla sit nobilior forma: quam anima intellectiua: videtur quod ipsa fuerit ipsius ade et cuiuslibet alterius hominis sit forma specifica.

¶ Item Porphyrius. sumus rationales hiec autem non esset nisi anima rationalis esset hominis completiua forma: cum ratiocinari sit vltimus actus ipsius hominis inquantum est natus cognoscere quid sibi in haec corruptibili corpore potest competere per naturam.

¶ Item Auic. primo meta. sue. cap. 3. rationale non acquirit animali intentionem animalitatis. Sed acquirit ei esse in effectu. Intendens loqui de effectu completo. Illud autem per quod habet homoesse in effectu completo: est forma: per quam homo reponitur in specie: ergo anima rationalis est ipsius hominis forma specifica.

Respondeo quod anima rationalis fuit ipsius ade forma specifica: et etiam cuiuslibet hominis sua anima intellectiua est forma specifica: homo enim experitur se ratiocinari: non tantum de intentionibus particularibus. Sed etiam de intentionibus vniuersalibus: hanc ergo actionem habet homo per aliquid sui principaliter non per materiam: nec per aliquam substantialem formam incompletam: nec per accidentalem formam: quia cum ratiocinari sit vltimus actus: et nobilissimus: quem possit homo naturaliter habere sub ratione qua natus cognoscere oportet quod sibi conueniat principaliter per nobilissimam sui partem. Nobilissima autem pars compositi est forma specifica. ergo ratiocinari principaliter conuenit homini per suam formam specificam. Sed certum est quod sibi conuenit per animam rationalem: quia vt dicit philosophus 2. de anima. Anima est quo viuimus et sentimus et mouemur: et intelligimus primu. ergo forma hominis specifica est anima rationalis.

¶ Preterea omnes appetimus beatitudinem.

¶ Unde beatus Aug. 13. de trinitate. cap. 8. dicit quod ad hoc natura conpellit: cui summe bonus et immutabiliter verus creator hoc indidit. Sed secundum philosophum. 3. de anima. Natura nihil facit frustra et secundo celi et mundi. dicit quod natura nihil facit vanum. Appetitus autem naturalis esset vanus et frustra: si rem appetitam nec per se: nec per alium posset consequi. Nos ergo possu mus consequi beatitudinem. Sed plena beatitudo non potest haberi sine clara dei visione: ergo possumus cum adiutorio dei attingere ad claram dei visionem. Sed non possumus deum videre: nisi per potentiam intellectiuam. ergo de essentia hominis est anima habens potentiam intellectiuam. Sed constat quod nulla pars hominis nobilior est anima intellectiuaCum ergo nobilissima pars compositi sit eius forma specifica. Sequitur quod anima intellectiua est hominis forma.

¶ Preterea philosophus. 2. de anima. dicit quod si aliquid commune inomni anima opetet dicere erit vtique primus actus corporis organici philosophici. Sed anima intellectiua est anima: vnde dicit philosophus 2 de anima quod est alterum genus anime a vegetatiuo et sensitiuo: ergo primus actus corporis philosophici organici. Sed constat quod nullus actus in homine: idest forma est nobilior ea: ergo anima intellectiua est nobilissima corporis forma.

Ad primum in oppositum cum dicitur: quod omnis forma in essendo innititur sue materie etc. Dico quod verum est. Si vocas inniti materie: naturaliter inclinari ad ipsam ad hoe vt ex ipsa et materia possit vnum constitui per essentiam. Et si vocas inniti materie dependere ab ea quantum ad completum essendi modum. Sed si vocas in niti mare non posse esse sine materia: quam perficit. Sic dico quod propositio habet instantiam in corporis humani specificaforma: potest enim esse sine corpore: quamuis sine illo non habeat suum completum naturalis existentie modum.

¶ Ad secundum cum dicitur: quod illud quod est contra naturalem inclinationem est vt in paucioribus etc. Dico quod hoc intelligendum est in tota vniuersitate creaturarum. Plures enim sunt creature habentes suum completum existentie modum in sua specie: quam sint anime a corporibus separate. In vna tamen specie non est inconueniens esse plura indiuidua illius speciei: que non habeat suum completum existentie modum: vsque ad aliquod tempus adeo determinatum: quam illa que habent. Sicut in specie animarum deo pro nobis aliquid melius prouidentie.

¶ Ad tertium dicendum: quod essentia anime non est totaliter dependens a corpore: nec secundum partem vnam dependens: et secundum aliam non depemndens. Sed dico quod tota quantum ad suum completum naturalis existentie modum est a corpore dependens: et secundum se totam est a corpore independens quantum ad esse simpliciter quia remanet in actuali esse post corrporis corruptionem quia vt inferius ostendetur ipsa est incorruptibilis per naturam.

¶ Ad quartum dicendum: quod sicut spiritus non predicatur de homine: ita nec corpus inquantum est hominis pars. Sed inquantum imponitur ad signandum illud idem: quod significat homo sub modo tamen indeterminato: quia sic est homini genus.

¶ Ad quintum dicendum: quod xredictum verbum Auicen. falsum est: et contra symbolum in quo dicitur quod anima rationalis et caro vnus est homo.

¶ Quaestio IIII. QUarto queritur vtrum anima intellectiua possit substantialiter transcendere corpus suum: remanens actu eius forma: et in qualibet parte corporis tota. Et videtur quod sic. Bernardus lib. de precepto et dispensatione versus finem: dicit quod non est presentior spiritus noster: vbi animat: quam vbi amat.

¶ Item secundum philosophum. 2. de anima. Sicut se habet tota anima ad totum corpus. Sic visus ad oculum: vnde dicit quod si oculus esset animalis: anima eius esset visus: sed visus potest transcendere oculum remanens oculi forma: vt ostendam: ergo tota anima potest transcendere suum corpus remanens actu eius forma. Minorem probo per auctoritatem Aug. 6 musice. non multum longe ante medium. dicentis quod nos ad capienda spacia locorum: diffusio radiorum iuuat: qui e breuibus pupillis in aperta emicant: et adeo nostri sunt corporis: vt quamquam in procul positis rebus: quas videmus nostra anima vegetetur. Dicit etiam lib. de quantitate anime circa medium quod oculi vident: et patiuntur vbi non sunt quod non esset verum: nisi potentia visiua transcenderet oculum remanens eius forma.

¶ Item Augu. 8. de ciui. cap. 19. Dicit de santstico hominis: quod cum corpus non sit: tamen mira celeritate corporum formas capit: et ipsum sopitis: aut oppressis corporeis hominis sensibus: ad aliorum sensuum nescio quo ineffabili modo figura corporea posse perduci. Ita vt corpora ipsa hominum alicubi inaceant: viuentia quidem: sed multo grauius atque vehementius: quam somno suis sensibus obscuratis fantasticum illud veluti corporatum in alicuius animalis effigie: appareat sensibus alienis. Sed illud fantasticum non separatur a substantia anime: ergo anima intellectiua potest substantialiter corpus suum transcendere: remanens eius forma.

¶ Item loquitur de beato Ambro. quod interfuit exequiis beati Martini: corpore suo viuente remanente Mediolani quod esse non potuisset: nisi anima tramnscendisset corpus: et simul remansisset actu elus forma.

Contra Aug. libro de quantitate anime: non multum longe post principium. dicit discipulo: quod anima tua est hoc: vbi est corpus nec vltra spatium eius porrigitur.

¶ Item eodem libro parum post: approbat sententiam discipuli dicentis: quod non ignoraret: quid agatur Mediolani. Si animus eius vsque ad eam porrigeretur: presentiaque sentiret: videtur ergo sentire Aug. quod anima suum corpus non transcendat substantialiter: quia aliter homo posset scire naturaliter: que siunt in locis: vbi corpus suum presens non est.

¶ Item forma debet proportionari materie: ergo et anima corpori: cum sit eius forma: sed si substantialiter corpus transcenderet: non ei proportionaretur: ergo corpus substantialiter non transcendit.

Ad istam questionem aliquando dixerunt aliqui: quod anima intellectiua potest substantialiter suum corpus transcendere: remanens actu eius forma: et in qualibet parte eius tota: quod declarare nitebantur auctoritatibus: exemplis: et rationi bus: vt enim habetur. 4 lib. Reg. cap. 5. dicit heliseus ad giezi: non ne cor meum in presenti erat: quando reuersus est homo de curru suo in occursum tui. Ecce quod dicit corsuum fuisse presens vbi corpus suum erat presens ibi cor accipiens pro anima. Ad hoc etiam adducebant aliquas aucto ritates allegatas in opponendo ad primam parte.

¶ Ad hoc etiam adducunt exempla. Angelus enim quandoque transcendit substantialiter corpus quod assumit: ita quod totus est in illo corpore: et totus extra: quod patet: cum aliquando assumat corpus minoris quantitatis: quam sit spatium: cui toti posset se simul facere presentem. Ita dicunt aliquo modo a simili: quod corpus humanum non est tante quantitatis: sicut est illud spatium cui toti anima simul posset se facere presentem a corpore separata: et vt dicunt ipsi: non est ratio quare in corpore existens: non possit tantum spatium attingere quantum posset a corpore separata. Cum non habeat perfectionem existendi modum: immominus perfectum separata quam coniuncta.

¶ Aliud exemplum videmus quod tota anima est in corpore paruuli: et postea cum corpus eductum est ad perfectam quantitatem: anima est in qualibet parte illius corporis tota: non tamen per aliquam sui mutationem. Sed impossibile est: quod res existens in paruo spatio attingat spacii maioris quamlibet partem nisi mutetur. Uidetur ergo quod corpore paruuli existente parue quantita tis: anima saltem ipsum tantum excedebat: quantum quantitas eius perfecta: quantitatem prius imperfectam excedit.

¶ Ad hoc etiam rationem adducunt. Impossibile est potentiam organiperfectiuam attingere ad cognitionem intelligibilium et vniuersalium et ipsam esse liberam: ergo si anima ita est corporis forma secundum se totam: et totaliter: vt nullo modo substantialiter ipsum transcendere possit: non est in ea aliquid quod non sit materie corporalis forma. In ipsa ergo nihil esset per quod apprehemderet intellectualia: et vniuersalia: et per quod esset in sui actione libera. Uidetur ergo quod sicut inquantum est in corpore: sunt in ea potentie: que dicuntur organis alligate: quod ita in ipsa: sub ratione qua corpus substantialiter transcendit sint potentie: que non sint organis alligatem scilicet intellectus et volun¬ tas per quas est in ea cognitio et amor intellectualium iibertas.

¶ Sed hanc opinionem non tenet doctorum communitas: Quia ipsam videntur sequi plura improbabilia. Quorum vnum est quod tota substantia anime intellectiue: tota esset in corpore: et tota extra. Aliud est quia simul esset vbi est forma et vbi nihil informaret. Aliud est quod homo in vno loco existens posset scire secreta locorum: vbi corpus suum non esset presens. Aliud est quia ex illa opinione sequi videtur quod vna anima duorum corporum penitus similium posset esse forma. Si enim transcendit hoc corpus: quod informat: videtur quod inquantum est extra hoc corpus: posset informare aliud corpus: quod esset tam simile isti: vt solo numero differret ab isto: vnde illa opinio fauere videtur errori dicentium: quod omnium hominum sit anima vna: quamuis autem suum corpus substantialiter non excedat: ipsum tamen excedit virtualiter: quia forma quanto est nobilior: tanto magis materiam suam virtualiter excediuanima autem intellectiua nobilior est inter omnes formas informantes materiam corporalem: et ideo possibilitas corporis: cuius est forma: non equat totam virtutem actualitatis illius. Sed multum exceditur ab ea: et sub hac ratione sunt in homine virtutes et operationes: in quibus non communicat corporalis materia: vt patet in intellectu: et voluntate: et in actibus earum. Et sic patet solutio ad rationem adductam pro alia opinione in corpore questionis. Concedendum est ergo quod anima dum actu est corporis perfectio: ipsum per naturam substantialiter non excedit.

Ad primum in oppositum dicendum: quod illud verbum Bernardi: intelligendum est quantum ad conatum. q. d. quod non minus conatur esse: vbi perfecte amat. quam vbi animat.

¶ Ad secundum dicendum: quod minor est falsa: et ad auctoritates Aug. per quas eam probas: dicendum quod quamuis illa fuerit opinio sua: tamen communiter non tenetur nisi sic intelligantur: vt pro tanto dicantur radii visuales protendi vsque ad rem visam et oculi videre: et pati: vbi non sunt: quia radii a re visa deri uantur vsque ad oculum per quas visus a re patitur: quae est vbi oculus non est.

¶ Ad tertium dicendum: quod illud verbum Aug. non sic intelligendum est: vt santasticu hominis realiter egrediatur de corpore ipso remanente vno. Sed quod sic apparet quandoque homini in somnis: et contingit quadoquae: quod sicut somniat homo se facere vel dicere: ita angelus bonus: vel malus in assumpto corpore: simili corpori somniantis illud realiter facit aut dicit: et quod hoc fuerit intentioAug. satis apparet per dicta Aug. que sequuntur vsque in fine cap. diligenter intuenti.

¶ Ad quartum dicendum quod beatus Ambro. non interfuitexequiis beati Martini. Sed se in terfuisse somniauit et pro dilectione et deuotione: quam ad sanctum virum habebat angelus eius custos: in assumpto corpore simili corpori beati Ambro. illis exequiis realiter interfuit.

¶ Ad auctoritatem autem: que adducebatur in corpore quaestionis: proalia opinione dicendum: quod pro tanto dicit heli seus cor suum fuisse presens: quando naamam reuersus est de currum in occursum giezi: quia hoc in spiritu clare vidit: quamuis anima eius realiter ibi presens non esset.

¶ Quaestio V QUinto queritur: vtrum in adam fuerit aliqua forma substantialis: cum anima intellectiua quod etiam queritur de quolibet alio homine. Et videtur quod non. Quia secundum philosophum. 4. Top. non contingit idem amplius permanere si quod omnino de specie permutatum sit. Sed hoc non esset verum: si in homine eet aliqua alia forma substantialis cum intellectiua: quia tunc intellectiua recedente posset idem corpus in numero per formam aliam remanere: ergo in homine non est alia forma quam intellectiua.

¶ Item genus predicatur de specie predicatione per essentiam: sed tali predicatione pars non predicatur de toto: ergo genus significat totum: quod signt species: quamuis sub modo indeterminato: quod non esset verum: si per aliam formam esset homo corpus: et per aliam homo.

¶ Item si idem corpus in numero esset mortuum et viuum: idem numero esset diuersa¬ genere: quia aliud genus est corpus viuum: et aliud genus corpus mortuum. Sed si in homine esset alia forma cum intellectiua: per illam posset remanere idem corpus in numero: intellectiua recedente: per quam erat viuens: ergo inhomine non est alia forma quam intellectiua.

¶ Item philosophus. 8. metheo. caro que non potest facere opus carnis: est caro equiuoce. Sed talis est caro mortua: quia non potest nutrimentum in carnem conuertere. Sed si per aliam formam esset caro: et per aliam vlua: caro posset dici vniuoce de mortua et viua: quia posset corrumpi vel separari forma. per quamest viua: et remanere illa per quam est caro.

¶ Item philosophus. 8. meta. comparat substantiam numeris volens quod sicut numero non potest aliquid addi vel subtrahi sine mutatione speciei: ita nec substantie. Sed hoc non esset verum: si in homine esset alia forma quam intellectiua: quia tunc separata intellectiua: posset per aliam formam in eadem specie remanere.

¶ Item Boe. quanto de consolis parum vltra medium. quicquid potest potentia inferior: potest superior: et plus: ergo a simili: quicquid potest forma inferior: potest superior: et plus: ergo per intellectiuam potest materia fortiri totum esse quod posset habere per formas precedentes: si manerent et plus: ergo videtur quod in aduentu intellectiue omnis alia forma destruatur: quia si remanerent superflue essent.

¶ Item in composito ex materia et prima forma: saluatur tota ratio substantie: inquantum substantia est: ergo omnis alia forma post illam est ex rationem substantiae inquantum substantia est. Si ergo in homine remaneret alia forma cum intellectiua: ipsam ordine nature precedens intellectiua esset extra rationem hominis inquantum substantia est quod irrationale videtur.

¶ Item commen. super. 12. meta. quodlibet ens non fit ex qualibet potentia. Sed vnumquodque entium fit ex eo: quod est in potentia illud quod sit: idest ex propria potentia: ita quod numerus potentiarum sit sicut numerus specierum entium generabilium. Et dicit hoc: quia opinatur: quod materia prima est vna secundum subiectum: et multa secundum habilitates Ex hoc arguo: ille habilitates non sunt in materia: ita quod vna mediante alia: ergo non sunt in vno composito plures forme: vna mediante alia. Sed aliter non possent esse in vno composito plures forme: ergo in quolibet composito est tantum vna forma.

¶ Item in commento super primam propositionem de maximis the. dicitur sic. quelibet proprietas quamuis non habeat compaginem partium vel concretionem naturarum: habet tamen pluralitatem effectuum: vnde albedo fac album: facit coloratum: et facit quale: ergo a simili: per animam intellectiuam est homo substantia et corpus: et animal et homo.

¶ Item secundo de anima. viuere viuentibus est esse. Si ergo corpus recedente intellectiua non perdit totum esse: quod ante habebat: non perdit totum viuere: quod non est erroneum: quia tunc corpus christi non fuisset vere mortuum: ergo recedente anima intellectiua perdit corpus totum esse: quod ante habebat: quod non oporteret: si in homine esset aliqua alia forma: cum intellectiua ipsam ordine nature precedens.

Contra philosophus. 4. Top corpus est aialis pars. Sedsiper eandem formam esset homo: corpus: et animal et homo corpus non esset hominis pars: sed semper diceret idem: quod homo sub modo tamen alio: ergo in homine est alia forma: per quam est corpus: et alia per quam est animal: et homo.

¶ Item Damas. lib. 3. cap. 16. Dicit quod necesse est hominem differe ex quinque ad minus compositum esse naturis id est ex quatuor elementis: et anima.

¶ Item Auic. libro primo. phycap. 13 forma composita est: sicut forma hominis: que est constituta ex multis viribus: et ex multis formis quae conueniunt.

Ad istam quaestionem dicunt quidam quod in homine non est alia forma substantialis: quam anima intellectiua: nec completa: nec incompleta: nec in aliquo composito vno est nisi vna forma tantum dicentes esse cuiuslibet substantie in indiuisibili consistere: et formam substantialem: que erat educta de potentia materie in aduentu intellectiue debent corrumpi: et recedente intellectiua aliam formam specificam in materia introduci et noua aecidentia prioribus similia in eadem materia causari.

¶ Sed primo contra hoc quod dicunt esse cuiuslibet substantie: consistere in indiuisibili: argui potest per ea per que probatum est superius disti. 14. formas substantiales elementorum suscipere magis et minus.

¶ Item per experientiam in planta arguitur sic. videmus plantam: quandoque in vna sui parte mori: et viuere in parte alia: et tamen partes remanent continue: quod non esset verum: nisi aliqua substantialis forma maneret communis parti vtrique: ergo vel in planta sunt plures forme: vel sua forma recipit magis et minus: Sed quocumque istorum dato falsum est: esse plante in indiuisibili consistere.

¶ Preterea contra illud quod debent formam eductam de potentia materie in aduentu intellectiue corrumpi: arguitur sic. a seipsa enim non corrumpitur forma enim in materia sue corruptioni resistit: quantum potest: nec etiam ab essentia materiae prime. hoc satis planum est. Nec ab effentia anime intellectiue: quod cum vna forma introducitur in materia non corrumpit formam aliam. Sed forma praeexistens corrumpitur: quando corrumpitur per actionem introducentis secundam. Nec dicendum est quod adeo corrumpatur: quamuis introducat intellectiuam: quia tunc in completione hominis: non tantum esset necessaria supernaturalis operatio in creando intellectiuam. Sed etiam supernaturalis corruptio alicuius preexistentis: quod irrationabile videtur. Nec dicendum est illam formam eorrumpi ab agente naturali: quod ipsam produxit: quia naturale agens aliquid producens naturaliter conatur ipsum conseruare in esse producto. Uidetur ergo quod non sit dare principium effectiuum corruptionis ipsius.

¶ Preterea si in aduentum intellectiue oportet totum corrumpi quicquid ante productum erat in materia: quod oportet dicere: si prima forma corrumpitur tunc natura illam formam frustra produxisset: cum dicatur tamen 3. de anima quod natura nihil facit frustra. Unde videtur quod stati facta primo corruptione in semine anima intellectiua crearetur: quia ex tunc esset in materia illa dispositio: que requiritur in ea ad receptionem intellectiue: hoc est denudatio eius ab omni forma accidentali et substantiali: secundum quod opinio contraria implicare videtur.

¶ Preterea ex illa opinione videtur sequi vnum inopinabile: quia si in eodem instanti: introduceretur forma asini et forma hominis: materiam hominis ita esset apta ad recipiendum formam asini: sicut intellectiuam: et materia asini animam intellectiuam: sicut formam asini: quia in illo instanti denudare tur vtraque materiam ab omni dispositione ad formam: et nuda essentia materie non magis respicit vnam formam quam aliam

¶ Contra haoec etiam quod dicunt: quod recedente intellectiua noua accidentia introducuntur in ma prioribus similia. Arguitur sic. illa enim introductio non esset a casu: quia secundum philosophum. 2. phy. que sunt a casu eueniunt: vt in paucioribus: nec posset huius introductionis dari causa determinata: illa enim non est essentia materie prime: quia quantum est de se: non magis terminatur ad illa accidentia: quam ad alia. Nec essentia anime intellectiue: quia prius ordine nature: ipsa separatur quam illa noua accidentia introducantur. Et pari ratione potest argui quod prio ra accidentia non determinant materiam ad noua accidentia consimilia quia prius ordine nature priora accidentia oportet corrumpi: quam noua introduci. Sed impossibile est quod prius ordine nature corrumpatur causa: quam producatur effectus. Nec potest dici quod causa determinans materiam ad illa consimilia accidentia: sit influentia corporis quinti: quia si in eodem loco: et in eadem hora in qua decapitatur magnus et albus: decapitaretur paruus et niger: non apparerent talia accidentia in materiaparui et nigri. Sicut apparent in materia magni et albi. Nec potest dici quod illa determinatio sit ex parte corrumpentis naturalis assimilati corrupto: per hoc quod in corrumpendo patitur a corrupto: quia cum maxime patiatur a qualitatibus actiuis ipsius corrupti: maxime determinaret materiam ad qualitates consimiles actiuas illis: que ante erant incorrupto ante suam corruptionem. Sed hoc aperte falsum est: quia in homine stat vita per calidum et humidum: post sepa rationem autem intellectiue corpus efficitur siccum et frigidum.

¶ Preterea quamuis ignis corrumpendo aerem patiatur ab aere: non tamen determinat materiam aeris ad consimilia accidem tia prioribus: sed magis ad accidentia concordantia forme: quamede nouo introducitur: ergo nec causa naturaliter corrumpens hominem: quamuis in agendo patiatur: determinat materiam ad consimilia accidentia prioribus: sed magis ad alia accidem tia illi forme concordantia quam de nouo debent introduci in instanti. Et cum hoc forma sit repugnans priori forme cum prior esset in corpore forma vite: et hoc sit cadaueris: non posset esse ratio determinationis materie ad consimilia accidentia prioribus. Nec est illa determinatio per ipsos spiritus: qui erant in corpore dum viuebat: quia secundum Constabum. in libro de differentia spiritus et anime. Spiritus cum separatur a corpore perit. Sed secundum opinionem prenarratam: in separatione intellectiue non remanet in materia prima corporeitas: ergo et spiritus qui erant in corpore: dum viuebat: pereunt: secundum etiam eundem Constabu in eodem lib. Spiritus vitalis exit in hora mortis.

¶ Preterea si illi spitritus remanerent cum sint naturaliter operantes numquam possent determinare materiam ad accidentia per violentiam introducta. Sicut sunt cicatrices: et tamen videmus in corpore mortuo consimiles cicatrices: sicut in corpore viuo: nec potest dici: quod illa determinatio sit propter naturalem conseqentiam accidentium: que de nouo dicunt introduci ad priora accidentia: quia determinate consequentie vnius forme ad aliam formam opertet dare causam efficientem determinatam: quam non contingit hic dare: sicut per predicta potest probari. Nec potest dici quod materia determinetur ad illa consimilia accidentia per omnes causas prenarratas: simul iunctas: quia si aliqua plura simul concurrunt ad producendum aliquem effectum: ad quem producendum neutrum illorum per se sufficeret: oportet quod quodlibet illo rum per se possit facere aliquam determinatam dispositionem vel habeat aliquem determinatum aspectum ad illum effectu Sed neutra predictarum causarum per se potest facere in materia aliquam determinatam dispositionem ad consimilia accidentia: nec ad illa habet aliquem determinatum aspectum: sicut probari potest per eundem modum: quo probatum est quod neutra illarum potest ad consimilia accidentia determinare. Restat ergo quod recedente anima intellectiua remanent in corpore aliqua accidentia eadem in numero: que prius inerant: sicut eadem quantitate et eadem figura.

¶ Alii dicunt ad quaestionem quod in homine non est alia forma quam intellectiua: et tamen recedente intellectiua remanent aliqua accidentia eadem in numero: que prius inerant propter vnitatem materie: quia sicut dicit Auic id est libro phy. cap. 6. que consequuntur ex parte materie: aliquando remanent post formam. Sicut cicatrices vulnerum et nigredo ethiopis post mortem. Et pro hac opinione videtur facere quod dicit Commen. in lib. de substantia orbis secuet quod dimensiones interminate precedunt formam substantiale in materia.

¶ Sed contra philosophus id est phy. materia cum forma causa est omnium accidentium: que sunt in ea sicut mater. et primo metaphy. dicit de fundamento nature: per quod intelligit materiam: quod non estimatur habere quantitatem: aut qualitem: aut aliud omnino. Ex quibus auctoritatibus sequitur: quod nomen acctdens nec terminatum: nec interminatum potest esse in materia: nec median te aliqua substantiali forma. Unde verbum commen. de substantia orbis allegatum est nisi intelligatur de forma conpleta: ergo in separatione intellectiue remanent aliqua accidentia eadem numerolin materia co: poris sequitur quod remanet etiam aliqua substantialis forma incompleta: que simul erat in materia: cum anima intellectiua.

¶ Uidetur ergo mihi dicendum ad questionem: quod inadam fuit aliqua substantialis forma incompleta cum anima intellectiua: et ita est in quolibet alio homine: que educitur de potentia ipsius materie ex qua et materia constituitur vnum compositum incompletum: quod cum aliquibus suis accidentalibus dispositionibus incompletis: est materia proxima et propria ad recipiendum animam intellectiuam: per quam formam: sine intellectiua materia non potest constitui inesse stabili et quieto et plene terminato. Et ideo recedente intellectiua: statim incipit fieri resolutio continua vsque ad essentiam materie prime naturaliter. Quod dico ad excipiendum corpus christi: in quo talis resolutio non fuit facta virtute diuina hoc supernaturaliter prohibente. Nec etiam fuit facta in corpore beate virginis: vt pie creditur: de corpore: autem christi certum est. Nec compositum ex materia et illa forma incompleta habet plene rationem substantie: inquantum substantia est: nec corporis: inquantum corpus est: si tantum modo inconplete: et per quandam reductionem: quamuis non ita incomplete comueniat sibi ratio substantie: vnde substantia est: sicut materie prime: nec ita a remotis reducitur ad predicamentum substantie. Unde per animam intellectiuam non tantum constituitur homo: sub ratione qua homo. Sed etiam sub ratione qua completa substantia et sub ratione: qua completum corpus et sic de aliis. Ex predictis potes videre quod sic non obstante incompleta et indeterminata actualitate mae prime ex ipsa: et forma elementari constituitur vnum per essentiam. Ita dico quod non obstante incompleta et indeterminata actualitate materie proxime: et proprie ad recipiendum intellectiuam: ex ipsa intellectiua constituitur vnum per essentiam.

¶ Pro hac etiam opinione sunt rationes multe: quarum prima sit hoc. Per actionem generantis educitur aliqua forma de potentia materie: nec corrumpitur in aduentu intellectiue: vt superius probatum est: in reprobatione opinionis prime. ergo in homine cum anima intellectiua est aliqua forma incompleta educta de potentia materie disponens materiam ad intellectiue receptionem.

¶ Item aliter post receptionem intellectiue non remanerent aliqua accidentia eadem in numero: sicut ostensum est in reprobatione opinionis secunde: et tamen aliqua accidentia eadem in numero remanent: quia non introducutur noua prioribus similia: sicut ostensum est in reprobatione opinionis prime.

¶ Preterea aliter filius carnalis non haberet esse genitum a patre: quia materia est ingenita: anima etiam intellectiua: vt postea ostendetur: non generatur: sed creatur: vnio etiam ipsius: cum corpore est a creante: oportet ergo ibi ponere aliquam formam eductam de potentia mae incompletam ratione cuius: filius possit dici habere esse genitum a patre. Et si dicas quod in ad uentu intellectiue fuit corrupta: hoc improbatum fuit in reprobatione prime opinionis. Et etiam sequeretur inconueniens primu scilicet quod in filio carnalis nullum est esse genitum a patre: quia secundum illam opinionem corruptum est. Nec dici potest quod quia virtus generantis expoliauit materiam ab omni forma educta de potentia materie: vt sic posset recipere intellectiuam: per quamest hominis esse: quod ideo illud esse: quod est per intellectiuam: possit esse genitum dici: quia pari ratione: et ipsa anima intellectiua genita dici posset

¶ Preterea si nulla alia dispositio requiritur in maeriam ad recipiendum intellectiuam: nisi eius explicatio ab omni forma educta de potentia materie: cum in transmutatione nutrimenti in sanguinem: fiat resolutio vsque ad essentiam materie prime: vt ipsimet concedunt in alio instanti esset materia disposita ad recipiendum animam intellectiuam ita bene: sicut et formam sanguinis: quod absurdum est: quia tunc alie transmutationes quas facit natura vsque ad receptionem intellectiue essent superflue. Restat ergo quod materia apta informari anima intellectiua: dicit compositum ex materia prima: et aliqua dispositione incompleta educta de potentia materie que non potest esse sine aliqua forma substantiali incompleta.

¶ Prrterea si in homine non esset alia forma quam intellecti ua: in ipso intrinsecus non esset principium actiuum corruptionis sue: quia anima naturali appetitu renuit separari a materia: quam perficit: et materiam ratione sue essentie tantum: non magis appetit vnam formam quam aliam: qualitates etiam accidentales: cum omnes ordine nature sequerentur vnionem intellectiue cum materia: quia ille que precesserunt: essent corrupte: et non possent esse causa corruptionis vnionis anime intellectiue cum materia: quia effectus non agit naturaliter ad corru¬ ptionem sue causae: nec immediate: nec producendo effectum sne cause repugnans: quia sic etiam produceret naturaliter efsectum contrarium sibi ipsi: quicquid repugnat cause repugnat eius effectui.

¶ Preterea si non esset in homine alia forma quam intellectiua nihil de essentia hominis posset produci de potentia materie nutrimenti: quia materia non potest educi de potentia materie: nec etiam intellectiua: vnde secundum illam opinionem: nutrimentum non conuerteretur in substantiam hominis nisi per hoc quod mani nutrimenti expoliaretur omnibus formis: et tandem ipsa nuda informaretur hominis preexistenti forma quod multis non videtur verum: quia sic regulariter melius nutriret illud quod facilius posset expoliari a propria forma: et sic etiam simplex elementum nutrire posset: nen trum autem istorum est verum: quia multa faciliter expoliantur a sua forma: que non ita bene nutriunt: sicut aliqua que non ita faciliter expoliantur a fuis formis. Illud etiam quod nutrit oportet esse mixtum: quia secundum philosophum. 2. de generatione. ex eisdem sumus et nutrimur.

¶ Preterea homo per peccatum originale non tantum relinquitur naturalibus suis: sed etiam in naturalibus vulneratur secundum Glosilmnus super illud Luc. 10. homo quidam descendebat etc. Et etiam secundum Aug. dicentem. 13 de ciui. cap. 10. quod pro magnitudine culpe illius et naturam mutauit in peius vt quod penaliter precessit in peccantibus hominibus primis: etiam naturaliter sequeretur in nascentibus cete ris. Sed illa peioratio nature non est in paruulo: per aliquem malum sue voluntatis actum: nec ratione essentie materie: nec anime intellectiue nec vnionis eorum abinuicem: quia tunc etiam fuisset in Adam: si factus fuisset in naturalibus puris: quod tamen non est verum. Restat ergo quod illa peioratio est in natura paruuli per aliquam dispositionem eductam de potentia materie virtute generantis precedentem naturali ordine anime intellectiue infusionem. Sed illa dispositio in materia fundari non potest: nisi mediante aliqua substantiali vt ex supra dictis haberi potest. Non enim dici potest quod illa dispsitio producatur virtute generantis post infusionem intellectiue ordine nature: quia tunc non tam debet dici anima infundi carni sede quam feditas creari in natura humana: prius ordinenature munda: quod non videtur esse consonum dictis sanctorum

¶ Preterea si in homine non esset alia forma quam intellectiuacum in morte anima intellectiua domini nostri iesu christi separata fuerit a suo corpore: non remansisset in materiam illius corporis: eadem corporeitas in numero: que prius: et ita non fuisset corpus positum in sepulchro idem in numero: cum illo corpore domini nostri iesu christi: quod habuit dum viuebat: quod est erroneum.

¶ Preterea in sacramento altaris substantiam panis transub stantiatur in corpus christi: non in materiam tantum: quia materia non est corpus: sed pars corporis: et tamen nihil de substantia panis transubstantiatur in animam intellectiuam secundum communiorem opinionem doctorum: que ponit animam intellectiuam: et dimensiones corporis ibi esse per concomitantiam. Aliter enim si aliquis consecrasset in triduo mortis christi: non fuisset transubstantiata panis substantia in totum illud in quod transubstantiabatur modo quod falsum videtur. Restat ergo quod in corpore iesu christi est aliqua alia forma cum anima intellectiua in quam transubstantiatur forma panis: sicut materiam in materiam.

¶ Hec etiam opinio confirmatur per Aug. id est lib. retracta. cap. 5. sic dicentem Illud quoque temere dictum est a summa essentia speciem corpori per animam tribui que est quantuncumque est per animam: ergo corpus subsistit: et eo ipso est quo animatur siue vniverlaiter: vt mundus siue particulariter vt vnumquodque animal intra mundum: hoc totum prorsus temere dictum est: hoc quod hic retra ctat in lib. de immortalitate anime dixerat.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod non contingit idem amplius permane re si quid omnino de specie permutatum sit etc. Dico quod verum est de permanentia in genere vel specie directe: quia nullo modo potest intelligi: quod nihil idem numero remaneat de ratione substantialitatis: quia secundum omnes: mam que est de essentia rei eadem in numero remanet: ita dico ego quod materia: secundum quod dicit compositum ex essentia materie prime: et aliqua forma incompleta remanet intellectiua separata: quod tamen compositum non est in genere nec in specie directe et plene: sed per quandam reductionem propinquiorem tamen: quam sit illa reductio qua esse materie prime reducitur ad genus et speciem.

¶ Ad secundum dicendum quod quamuis homo per aliam formam habeat esse corporeitatis incompletum in gradu illo: et per aliam sit homo: tamen quia per intellectiuam: non tantum est homo: sed etiam per eam habet conplementum in gradu substantie: vnde substantia est et corporis: vnde corpus est: conuenienter impositum est corpus ad significandum modo indeterminato idem quod signt homo: modo determinato: et sic corpus accipitur prout est genus et importat corporeitatem completam in gradu illo. Corpus autem quod est parsnon signat nisi compositum ex maeria prima et illa forma incompletaquod compositum non habet complete rationem corporeitatis etiam in gradu illo: nec etiam in genere corporis directe: sed reductionem: nec corpus hoc modo sumptum de homine predicatur: sed secundum quod est genus.

¶ Ad tertium dicendum quod non est inconneniens idem in numero esse per reductionem in diuersis generibus. Eadem enim materiam in numero primo est sub forma plante: et quandoque postea sub forma animalis que sunt diuersa genera. Illud autem corpus quod remanet idem numero mortuum et viuum est corpus quod est hominis pars dum viuit: de quo dictum est supra quod no est in genere: nisi per reductionem: et ideo non est inconueniens quod tale corpus idem in numero per modum supradictum sit in diuersis generibus.

¶ Ad quartum cum dicitur quod caro mortua non potest facere opus carnis etc. Dico quod quamuis non possit facere opcarnis: quod est nutrimentum in carnem conuertere: quia hoc sibi debetur inquantum caro animata: tamen potest facere opus carnis quod carni debetur inquantum caro incompleta est: vnde alio modo patitur corpus nutriri a nutrimento carnis: quam ab alio nutrimento: vnde caro de mortua et viua non dicitur pure equiuoce: sed analogice: quia plenius dicitur de carne viua: et hanc analogiam philosophus vocauit equiuocationem.

¶ Ad quintum cum dicitur quod substantie nihil potest addisine speciei mutatione sicut nec numero. Dico quod hoc intelligendum est de substantia directe existente in genere: cui conmpetit plena ratio substantie: vnde creata substantia est: quia talis substantia: non est nisi assit forma completa et specifica: substantie autem existenti in specie per formam completam: nihil ubstam tiale potest addi.

¶ Ad sextum dicendum quod sicut quicquid potest potentia inferior: potest superior: non tamen per illum eundem modum. Sed per modum nobiliorem: et ideo inferior cum superiore non superfluit. Ita dico quod illud quod potest forma inconpleta: potest completa sed altiori modo: vnde sicut si non esset in homine nisi vna forma: cum ratione substantialitati quae ibi esset per animam intellectiuam non superflueret inferior ratio substantialitatis: que ibi esset per materiam primam. Ita dico quod in homine cum superiori ratione substantialitatis: que est in eo per animam intellectiuam non superfluit inferior ratio substantialitatis quae est ibi per materiam proximam et propriam. Sed ex his constituitur vna ratio substantialitatis completa.

¶ Ad septimum cum dicitur quod in composito ex materia et forma prima: saluatur tota ratio substantie inquantum substantia est etc. Dico quod falsum est: sicut declaratum est in corpore quaestionis: quia completa ratio substantie: non tantum inquantum homo est: sed etiam inquantum substantia est: non est praeter formam specificans.

¶ Ad octauum dicendum quod illa auctoritas non habet locum in proposito: quia intellectiua non educitur de potentia materie: ibi autem loquitur Commen. de habilitatibus materie respectu formarum educibilium de potentia materie.

¶ Uel potest dici quod quamuis habilitates respectu formarum disperatarum non sint in materia vna mediante alia: nec vna mediante alia reducatur ad actum tamen habilitatum: quarum vna est respectu alicuius forme completiue et alia respectu alicuius incomplete forme disponentis ad illam: vna reducitur in actu mediante alia: et tunc vnius in materia dependet ex alia: vnde etiam illa auctoritas non esset efficax ad concludendum vnam formam tantum.

¶ Ad nonum dicendum: quod quia albedo sub ratione qua talis color est: non presupponit de necessitate in fundamento suo aliquem qualitatis gradum dispositiuum ad illam: ideo per ipsam tantum: et potest esse subiectum quale: et coloratum et album. Anima autem intellectiua de necessitatepresupponit in materia sua aliquam incompletam substantialitate per aliquam formam incompletam: et ideo quamuis per animam intellectiuam sit complementum substantiale compositi: et in specieet in gradu cuiuslibet generis subalterni et generis generalissimi: non tamen per ipsam est tota ratio substantialitatis in homine: quia per formam non est illa portio rationis essendi: quam de necessitate in sua materia presupponit.

¶ Ad decimum dicendum: quod ad hoc quod homo moriatur non oportet quod corpus perdat totum esse: quod ante habebat: sed sufficit quod perdat esse quod sibi conueniebat sub ratione qua viuens: vnde cum dicit philosophus quod viuere viuentibus est esse: non est intelligendum quod sit totum esse hominis viuentis simpliciter: sed tantum sub ratione qua viuens.