Articulus 2

Questio. I PRimo ostendo quod aliquid de natura celesti fiat e essentia ipsius ade philosophus. 16 de animalibus. dicit quod in semine triplex est calor scilicet celestis igneus et animalis. Sed accidens non est stne subiecto: ergo in semine est aliqua substantia celestis: ergo a simili aliquid de substantia celesti est de compositione humani corporis cuiuscumque.

¶ Item secundum philosophum 8. phy. et Damas. lib. 2. ca. xi. homo est minor mundus: hoc autem est propter sui similitudinem cum maiori mundo. Sed maior mundus constat ex qua tuor elementis et natura celesti: ergo et in minori mundo: qui est homo: non tantum sunt quatuor elementa: sed etiam aliquid de natura celesti.

¶ Item impossibile est vnum ex contrariis naturaliter consistere: nisi aliquo medio conciliantur. Cum ergo corpora nostra composita sint ex elementis: que sunt contraria: oportet quod de compositione corporis nostri sit aliquid quo concilientur. hoc autem non videtur esse nisi aliqua pars quinte essentie: ergo pars aliqua quinte essentie est de compositione corporis humani.

Contra celeste corpus est incorruptibile: vnde ab ipso nulla pars potest naturaliter separari: ergo nulla pars ipsius celi est de compositione corporum humanorum naturaliter formatorum: ergo a simili nec de compositione corporis ade: quia quamuis fuerit supernaturaliter plasmatum: tamen eiusdem nature cum aliis humanis corporibus fuit.

Respondeo quod nihil de essentia corporis ade nec alicuius alterius corporis humani. Non enim est generabile et corruptibile ipsum celum: nec aliqua pars eius. Unde nec ita potest proportionari: vt cum aliis elementis possit constituere aliquid vnum per essentiam informabile vna compositiua forma. Uirtus tamen eius cooperatur ad mixtionem: quia cum elementa sint contraria: et contraria naturaliter et per se a se diffugiant: nunquam concurrerent ad mixtionem elementa per naturam nisi per virtutem corporum celestium conciliarentur: et ad proportionem nature mixti concordantem reducerentur.

Ad primum dicendum quod calorem animalem in semine vocat philosophus calorem ibi causatum virtute anime generantis et calorem igneum causatum per actionem virtutis ignis et calorem celestem vocat calorem causatum in semine virtute ipsius celi. Et est secundum aliquos idem calor ad cuius productionem concurrunt predicta agentia tria.

¶ Ad secundum dicendum: quod non opetet per omnia sit simile de maiori mundo: et minori: immo in aliquibus est simile et in pluribus dissimile.

¶ Ad tertium solutum est ex dictis in corpore quaestionis: sufficit enim quod virtus celi concurrat ad mixtionem: nec oportet quod aliqua pars celi sit de essentia corporis mixti.

Questio. II. Ecundo queritur vtrum corposmo ade fue rit productum a deo aliqua influentia mediante. Et videtur quod sic. Aug. 3. de triniate. cap. 7. dicit quod multa sunt animalia siue in terra siue in aqua: que coeundo alia pariunt: cum tamen illa nullis coeuntibus parentibus orta sint. Sed generans coeundo et genitum eiusdem sunt speciei: ergo corpus eiusdem speciei potest generari per propagationem et putrefactionem: ergo non obstante quod corpus humanum propagatur: potuit corpus ade per aliquam celestem influentiam generari.

¶ Item omnis virtus que est in mixtoest ex elementis: quia tota virtus totius est ex: virtute sua rum partium: ergo per influentiam celestis corporis possit quodlibet elementum de materia generari videtur quod corpus Ade cum fuerit mixtum ex elementis potuit per aliquam celestem influentiam generari.

Contra philosophus. 2. phy. dicit quod homo generat hominenm et ex materia: ergo videtur velle quod ad generationem corporis humani necessarium est agens particulare et vniuocum influentia corporis quinti.

Ad istam questionem dixerunt aliqui corpus humanum posse generari de terra per influentiam corporis quinti. Sicut mus absque actione agentis particularis vniuoci: quamuis conuenientius generetur in matrice. Cuius opinionis fuit Auic. vt refert Commen. super 8 physi. Dicut enim quod corpus humanum ante infusionem intellectiue: nihil aliud est quam quoddam compositum ex materia et formis quatuor elementorum incompletis existentibus in eadem parte materie in aliqua proportione determinata per quam sufficienter disponitur materia ad anime intellectiue susceptionem. Sed vt dicunt ipsi. Ad qualencumque proportionem elementorum in materia: sufficiens est aliqua influentia corporis quinti. Cum enim per eius influentiam possit de materia terre educi forma cuiuslibet elementi in diuersis gradibus: et forma terre remitti multum: vel parum: videtur eis quod cuiuscumque proportioni formarum elementarium in materia correspondeat aliqua celestis influentia tanquam sufficiens causa proportionis illius. Et illam influentiam dicunt fuisse quando corpus ade fuit factum nec tamen illa influentia fuit vbique. Sed super illum locum vbi erat terra de qua factum fuit.

¶ Sed illa opinio est heretica. Est enim contra sacram scripturam: dicitur enim Genesis 2 quod formauit deus hominem de limo terre: vbi nulla sit mentio de aliqua influentia media.

¶ Preterea ille articulus est excommunicatus quod homo sufficienter posset generari ex putrefactione.

¶ Est etiam illa opinio contra philosophiam. Dicit enim Commen. super 8 physi. Quoniam si esset possibile quod homo generaretur a non semine hominis: tunc de necessitate ille homo diceretur equiuoce homo. cum isto homine: quoniam quando natura fiunt diuersa: diuersabitur et forma. Et post parum sic arguit contra supradictam opinionem. Si esset possibile vt homo generaretur a terra: sicut mus: tunc aut esset necessario aut in maiori parte:raut in minori parte. et si esset necessarium: tunc homo non generaretur ab homine omnino. Et si esset in maiori parte: tunc homo generaretur ab homine in minori parte: et si hoc esset: esset casua¬ liter: et si esset in miniori partem scilicet casu: tunc eadem species inueniretur a namra: et a casu quod habet pro inconuenienti.

¶ Preterea dixit ipse si ita esset possibile esset: vt homo generaretur ex semine asini: autem ex semine equi: quod falsum est.

¶ Dicendum ergo ad questionem quod corpus ade fuit plasmatum a deo nulla celesti influentia mediante: nec agente particulari vniuoco: quia nullum erat tale: propter enim nobilitatem corporis humani non potest causa creata ad eius productionem attingere nisi per modum vnum: non sic autem est de muribus propter imperfectionem corporis eorum. Sed tamen verum est quod geniti per putrefactionem et per propagationem eiusdem sint speciei: diuina autem potentia: quia est illuminata potuit: et potest corpus humanum eiusdem speciei cum corpore: quod propagatur producere nullo alio agente mediante. Ex dictis patet solutio ad primum in oppositum.

¶ Ad secundum dicendum quod maior falsa est: videmus enim quod forma mixti corporis habet aliquam operationem que non causatur ex qualitat ibus elementaribus: et quantomagis proceditur in nobilitate formarum tanto magis inuenitur forma virtualiter naturam elemetarem excedere. Forma autem disponens materiam ad susceptionem intellectiue nobilissima est inter omnes formas quae educuntur de potentia materie.

¶ Ad rationem autem que fuit adducta pro illa opinione in corpore quaestionis. Dicendum quod nulla celestis influentia per se sufficiens est ad causandum illam proportionem formarum elementarium in materia quam requirit corpus humanum.

Quaesio III. Tertio queritur vtrum qualitates elementares in corpore ade fuerunt in puenctuali equalitate. Et videtur quod sic. quia corpus ade suit nobilissime complexionatum. Sed quanto complexio est equalior tanto nobilior: ero videtur quod corpus ade fuit in summa equalitate compositum.

¶ Item inequalitas miscibilium est quedam necessitas ad corruptionem: sed corpus ade poterat non corrum pi: ergo qualitates elementares fuerunt in eius corpore secundum punctualem equalitatem.

¶ Item quamdiu anima fuit in deo subdita vt debuit: et corpus fuit subditum ei perfecte. Sed im statu innocentie anima sine omni obliquitate se habebat ad deum: ergo et corpus ad animam sine omni rebellione Sed hoc non fuisset possibile si in corpore ade fuisset inequalitas corporum elementarium: quia qualitas predominans secundum exigentiam nature sue: corpus naturaliter transmutasset: ergo videtur quod qualitates in corpore ade fuerunt secundum punctualem equalitatem.

Contra nios videmus quod secndum rectum omplexionem cordebet esse magis calidum quam frigidum: et cerebrum magis humidum quam siccum. Cum ergo humana complexio per peccatum non fuerit totaliter corrupta: quamuis fuerit deteriorata: videtur etiam quod in corpore ade plus fuerit in cordeeius de caliditate quam de frigiditats.

¶ Item si qualitates prime fuerunt ibi secundum punctalem equalitatem: cum secunde qualitates causentur ex primis. secunde etiam ibi fuissent secundum punctualem equalitatem: ergo illud corpus tantum habuisset de grauitate quantum de leuitate: quod falsum est.

Ad istam quaestionem dixerunt aliqui quod qualitates in corpore ade non fuerunt in punctuali equalitate loquendo de equalitate apparentie: quia tunc dicunt ipsi in illo corpore non potuisset esse mutua actio et passio: quia quantum vna qualitas potuisset agere tantum alia resistere et econuerso: et tamen in illo corpore non fuisse mutua actio: vel esse naturaliter potuisse: etiam ante peccatum: quia si non peccasset: tamen ad conseruationem vite alimentum sibi necessarium fuisset. Unde vt habetur Gen. secundo. deus precepit ade: vt de omni ligno paradisi comederet excepto ligno semine boni et mali. Sed quicquid sit de equalitate qualitatum et de mutua actione et passione earum in corpore ade ante peccatum: vnum tamen falsum supponere videtur in haec quod volunt: quod si qualitates in aliquo corpo¬ re essent secundum equalitatem equiparantie quod non posset ibi esse mutua actio et passio. Uideo enim quod agens debilius quamuis ab agente fortiori: tamen aliquam tramsmutationem facit in agente predominante: si illa duo agentia in materia communicant Omne enim tale agens physicum in agendo patitur. Fortius tamen agens patitur ratione alicuius: quod est in eo inferius inferiori agente. Unde quamuis ignis sit fortius agens quam terra ratione tamen sue materie: que est inferior quam forma terre patitur a terra: vnde si poneremus formas elementorum duorum vt ignis et aque in punctuali equalitate adhuc ignis patere tur ab aliqua ratione sue materie et econuerso.

¶ Dico ergo ad questionem: quod qualitates in corpore ade fuerunt in maxima equalitate proportionis per comparationem ad natura les actus ipsius anime. Unde corpus illud ita nobilissime fuit complexionatum: quod nobilius complexionari non potuisset: qualitates tamen in illo corpore non fuerunt inequa litate equiparantie nec secundum aliquos in aliquo mixto in tali equalitate esse possunt. Cum ergo vita stet per calidum et humidum: quod patet ex hoc quod corpora mortua efficiuntur frigida et sicca: oportet quod in corpore viuente maxime humano plus sit de calido naturali quam de frigido: et de humido: quam de sicco. Si enim aliquod corpus haberet caliditatem et frigiditatem et humiditatem et siccitatem in punctuali equalitate equi parantie illud corpus ineptum esset ad actus vite. Quod etiam non possint esse in aliquo mixto in tali equalitate conantursic aliqui declarare. Certum est enim quod tanta de essentia caliditatis virtuosior est quam tanta portio de essentia frigiditatis: quia caliditas est qualitas magis actiua quam frigiditas vnde si ille qualitates equarentur in essentiis essent inequales in virtute: et si equarentur in virtute essent inequales in essentiis. Unde impossibile est quod ille due simul equentur in vtroque qualitates etiam passiue annexe frigiditati: Sicut est humiditas aquea siccitas terrea virtuosiores sunt: quam ille que sunt annexe caliditati: vnde siccitas terrea preualet humiditati aeree: et humiditas aquea siccita ti ignee: vnde si talis fieret proportio quod caliditas ignea equaretur in virtute frigiditati aquee: humiditas aquea excederet in virtute siccitatem igneam: maxime quia tunc oporteret ibi plus esse de essentia frigiditatis aquee: quam caliditatis ignee: et ex consequenti plus de essentia humiditatis aquee quam ficcitatis ignee. Et ita vides quod si esset equalitas in virtute in qualitatibus actiuis esset inequa litas secundum virtutem in qualitatibus passiuis: et econuerso. Quia tamen ficcitas ignea coadiuuat caliditatem igneam et econuerso: et humiditas aquea frigiditatem aqueam: et econuerso: forte posset virtus caliditatis ignee excedere virtutem frigiditatis aquee: et virtus humiditatis aquee virtutem siccitatis ignee in tali proportione quod coniunctum ex virtute caliditatis et siccitatis ignee equaretur coniuncto ex virtute humiditatis et frigiditatis aquae. Et per hoc que dicta sunt de comparatione qualitatum ignis et aque inter se potes in parte videre: que dicenda sunt de comparatione qualitatum aeris et terre inter se.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod quamto complexio est equalior tanto est nobilior etc. Dico quod hoc est verum de equalitate proportionis per comparationem ad naturales actus ipsius anime.

¶ Ad secundum cum dicitur quod inequalitas miscibilium est necessitas ad corruptionem etc. Dico quod verum est si corpus relinqueretur sue nature. Sed corpus ade poterat non corrumpi per originalem iustitiam que erat adiutorium supernaturale per quod anima potuisset continere corpus ade ne fuisset dissolutum cum adiutorio esus ligni vite.

¶ Ex hoc patet solutio ad tertium

¶ Argumenta ad partem aliam concludunt quod qualitates in corpore ade non fuerunt in punctuali equalitate equiparantie: et hoc est verum. Forma tamen argumenti secundi non multum videtur valere.

Quaesio IIII. Uarto queritur vtrum partes ipsius ade ante separationem anime a corpore fuerunt plures res in actu: quod etiam intendo quae rere de quolibet alio homine. Et videtur quod sic. quia quod mouetur est in actu: et quod mouet. Sed corpus mouetur ab anima ergo corpus hominis est vna res in actu et anima alia res in actu.

¶ Item moto continuo mouetur quelibet eius pars. Sed vna pars humani corporis moueri potest alia quiescente: ergo non sunt continue sed contigue: et sic videtur quod plures res in actu sint.

¶ Item in diuersis partibus corporis sunt diuerse proprietates spe differentes: vt patet in corde et cerebro et aliis membris. Sed hoc non videtur posse esse in vno corpore continuo: quia res diuersarum formarum non videntur posse continuari. ergo videtur quod partes corporis non sint continue: et ita videtur quod sint plures res in actu.

¶ Item partes sunt causa totius: ergo et actualitates partium sunt causa actualitatis totius: et sic partes in toto proprias habent actualitates: ergo sunt plurles res in actu.

¶ Item minus dependet vna pars corporis ab alia: quam accidens a subiecto Sed accidens et subiectum sunt plures res in actu: ergo multo fortius partes hominis.

¶ Item cum pars separatur a toto propriam habet actualitatem: sed illam non videtur habere per separationem: quia separatio magis videtur priuare quam ponere: ergo partes ante separationem a toto proprias habent actualitates: et si sic: existentes in toto sunt plures res in actu.

¶ Item cerebrum non continuatur craneo nec cato ossi: nec ossa in iuncturis adinuicem. ergo etc.

Contra plures res in actu non sunt vna res in actu sed partes hominis sunt vna res in actu: quia sicut dicit symbolum athanasii. Aima rationalis et caro vnus est homo: ergo non sunt plures res in actu.

¶ Item si oculus in toto habet suam propriam actualitatem: et partes alie similiter: tunc oculus separatus esset oculus vniuoce: quia retinent propriam actualitatem quam habebat ante. Sed hoc est contra philosophum. 2. de anima: ergo partes hominis non habent proprias actualitates in toto. Sed tantum actualitatem totius: ergo non sunt plurles res in actu.

Ad istam quaestionem dicerent forte quidam quod alique partes hominis: sunt plures res in actu: quia forme elementares incomplete: quae sunt de humani corporis essentia plures res sunt in actu incompleto Sed hoc ratio non multum cogit: tum quia secundum quosdam essentie formarum elementarium non sunt de huani corporis essentia: nec secundum esse completum nec incompletum: sed tantum sunt ibi secundum virtutem tum quia si ille forme incomplete sint de humani corporis essentia: vt auctoritates philosophorum et sanctorum magis videntur velle: non sunt distincte in actu: immo ex ipsis existentibus in eadem parte materie vna constituitur forma mixta et incompleta.

¶ Dico ergo ad quaestionem quod nomine rei possumus intelligere partem vel totum. Primo modo partes hominis sunt plures res in actu quia sunt plures partes in actu: et hoc non est contra vnam compositam actualitatem totius: quia partes sunt plures partes in actu per vnam actualitatem totius.

¶ Si autem nomine rei intelligamus totum sic partes hominis non sunt plures res in actu: quia non sunt plura tota in actu. Quod primo declaro de pertibus corporis in se: quia ille partes continue sunt: vna eim et eadem forma in numero secundum se totam non potest simul esse forma distinctarum materiarum et vnigenearum: sed anima intellectiua secundum se totam est forma cuiuslibet partis materie ipsius corporis: ergo videtur quod partes materie corporis humani sunt continue.

¶ Preterea ita debent iudicari partes corporis humanicontinue sicut partes corporis bruti: sed partes corporis bruti continue sunt. aliter enim cum sensitiua extendatur: vt superius habitum est: esset sensitiua in eo distincta in plures partes in actu per actualem distinctionem partium corporis: et sic partes inter se distincte essent plura animalia in actu: quia quelibet esset substantia animata sensibilis. Si ergo hoc inconueniens est dicere. Restat quod partes corporis bruti sunt continue inter se: et etiam partes corporis humani inter se. Sed partes continui non sunt plura tota in actu: quia pluralitas in actu includit numerum in actu: et numerus in actu dis¬ cretionem in actu et discretio in actu: excludit continuationem in actu.

¶ Preterea cum in continuo in actu sint infinite partes in potentia: si partes continui essent plura tota in actu in continuo essent infinita tota in actu: quod falsum est

¶ Preterea cum cuilibet toti in actu conueniat locari per se iam qualet pars terre locata esset violenter excepto illo atomo qui esset in centro. Restat ergo quod partes continui non sunt plura tota in actu. Cum ergo partes corporis humani continue sint: vt ante probatum est: sequitur quod non sint plura tota in actu.

¶ Quod etiam corpus et anima in homine non sint plura tota in actu: patet quia plura tota substantialia sunt plura supposita: et ita si corpus et anima in homine essent plura tota in actu in homine essent plura supposita in actu: hoc autem falsum est: homo enim non est nisi suppositum in actu.

¶ Preterea plurium totorum in actu non vnigeneorum non est vna diffinitio: sed hominis est vna diffinitio non plures: ergo cum anima non sit vnigenee nature cum corpore: sequitur quod corpus humanum et anima quamdiu est illius corporis forma in actu non sunt plura tota in actu. Sic ergo declaratum est: et quod partes corporis humani non sunt plura tota in actu: et quod corpus et anima in homine non sunt plura tota in actu: nec ma et forma substantialis in quocumque composito sunt plura tota in actu.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod corpus mouetur ab anima etc. potest dici quod ex hoc non sequitur quod corpus et anima in homine sint plura tota in actu. Sed quod quodlibet illorum sit in actu: et ego concedoquod corpus et anima in homine sint in actu per vnam compositam actualitatem totius (quamuis ista composita actualitate corrupta) anima hominis suam propriam habeat actualitatem. Cum autem est coniuncta ex actualitate anime incompleta: et actualitate corporis incompleta composita est vna actualitas totius completa.

¶ Ad secundum cum dicitur: quod moto continuo mouetur que libet eius pars etc. Dico quod non opetet hoc esse verum nisi de comtinuo quod mouetur sine alicuius partis sue flexione: aut extemsione vel contractione. Corpus autem humanum est quoddam continuum quod flecti potest

¶ Ad tertium dicendum quod in vno corpore continuo: bene possunt esse diuerse proprietates accidentales specie differentes in diuersis eius partibus: maxime quando forma completiua illius continui in se continet supereminenter non per modum vniuocum virtutes plurium formarum substantialium: et talis est forma hominis completiua. Et etiam secundum opinionem famosam in humano corpore sunt forme substantiales elementorum incomplete: que secundum diuersam proportionem in diuersis partibus materie possunt esse ratio diuersarum proprietatum specie differentium.

¶ Ad quartum cum dicitur quod actualitas partium est causa actualitatis totius etc. Dico quod verum est inquantum ex actualitatibus partium incompletis constituitur vna actualitas compositi completa post cuius constitutionem quamdiu durat: partes distinctas actualitates non habent. Sed sunt in potentia ad actualitates distinctas.

¶ Ad quintum dicendum: quod quamuis minus dependeat vna pars corporis ab alia quam accidens a subiecto: tamen quia plus dependet vna pars corporis ab alia quam subiectum ab accidente: et quia ex sub iecto et accidente non constituitur: ita vere vnum sicut ex partibus corporis: Ideo non oportet quod ita possint dici partes corporis plures res in actu: sicut accidens et subiectum.

¶ Ad sextum dicendum quod non est intelligendum quod separatio det parti essentiam quam ante non habebat: sed per hoc quod vna pars per diuisionem separatur ab alia: illa essentia fortitur rationem totius: que ante diuisionem rationem partis habebat.

¶ Ad septimum soluendum est per interemptionem. cerebrum enim mediante pia matre et dura matre continuatur craneo. Ca ro etiam mediante cartilagine continuatur ossi: cui continuatur pars durior cartilaginis: et mollior continuatur carni. Unde cartilago est quasi medium inter os et carnem. Ossa est in iuncturis continuantur mediantibus ligamentis quorum partes circa extremitates duriores sunt et continuantur ossi.

Quaesio VI Uinto queritur vtrum tales sint conditiones paradisi terrestris: sicut a magistro in littera referuntur. Et videtur quod non quia hystoriographi: qui orbem terrarum descripserunt de aliquo loco tales conditiones narrasse non leguntur.

¶ Item Damas. libro 2. ca. 8. dicit quod Oceanus est velut quidam fluuius circuiens omnem terram de quo dixisse videtur diuina scriptura quoniam fluuius procedit ex paradiso: ergo videtur quod paradisus terrestris: non nominet aliquam partem terre determinatam. Sed terram totam cuius contrarium dicit magister.

¶ Item Genm 2. dicitur paradisus voluptatis. Sed non potest esse habitatio voluptuosa in spera ignis: ergo locus ille non pertingit vsque ad lunarem globum cuius contrarium dicit magister.

¶ Item arbores fructisere non possunt esse in igne. Ergo cum ille locus sit arboribus fructiferis fecundus non attingit ad lunarem globum: quia tunc esset in spera ignis.

¶ Item sicut habetur Gen. 2. deus posuit hominem in paradiso voluptatis vt operaretur: et custodiret illum. Sed si esset sequestratus a regionibus: quas incolunt homines: sicut dicit magister in littera custodia non indiguisset.

¶ Item Gen. 7. operti sunt omnes modotes excelsi sub vniuerso celo: ergo male dixit magister dicendo quod aqua diluuii vsque ad summitates paradisi terrestris non peruenerut.

Contra in his quae dicit magister de terrestri paradiso scilicet quod est locus amenissimus et fructuosis arboribus consitus: et magno fonte fecundus in parte orientali a regionibus quas incolunt homines secretissimus vsque ad luna rem globum pertingens: ita quod nec aque diluuii illuc peruene runt non reprehenditur a doctoribus.

¶ Item iste eedem contradictiones quas narrat magister de terrestri paradiso referuntur a Strabo et Beda in glo. super illud Gen. 2. Plantauerat autem dominus deus paradisum etc.

Respondeo quod vere sunt conditiones quas de paradiso terrestri narrat magister in lit tera. Si verba magistri bene intelligantur: quod melius patebit in solutione argumentorum.

Ad primum in oppositum dicendum: quod hystoriographi narrant ea que per experientiam apprehenderunt: vel ab expertis audierunt: et quia locus ille est hominibus inaccessibilis in statu nature lapse propter inter positionem marium et terrarum inhabitabilium: et et propter custodiam illius vie: quia sicut ait Aug. xi. super Gen. versus finem. exponens illud verbum Gen. 3 collocauit ante paradisum voluptatis cherubin et flammeum gladium atque versatilem ad custodiendam viam ligni vite. In paradiso visibili factum esse credendum est: vt per angelicum ministerium esset illic ignea quedam custodia. Idon de paradiso terrestri parum vel nihit rettulerunt. Sed moyses de illo locutus est: quia hoc habuit per diuinam inspirationem.

¶ Ad secundum potest dici quod Damas. non dicit quod Oceanus esset ille fluuius de quo dicit scriptura qui egrediebatur de loco voluptatis. Sed dicit quod est velut fluuius de quo scilicet fluuio dicit diuina scriptura quod fluuius procedit ex paradiso propter aliqualem similitudinem: quia sicut fluuius est principium proximum illorum quatuor fluuiorum: in quos dicitur diuidi. Gen. 2. Sic Oceanus est prima radix omnium marium et fluuiorum. Si autem aliquis vellet obstare his que dicuntur de origine instorum fluuiorum per hoc quod sontes aliquorum noti sunt. Hec instantia remouetur per hoc quod dicit Aug. 8. super Gensiem ante medium: quia illi fluuii alicubi vadunt sub terra et post tractus prolixorum regionum locis aliis erumpunt vbi tamquam in suis fontibus noti esse prohibentur.

¶ Ad tertium dicendum: quod verbum magistri est ibi hyperbolicum ad insinuandum magnam altitudinem illius loci: non enim ascendit locus ille vsque ad speram lune: nec etiam vsque ad speram ignis: transcendit tamen medium aeris interstitium: in quo generantur impressiones frigide et humide et attingit vsque ad partem aeris purissimam: et est sub equnoctiali circulo. Unde triplici de causa locus est temperatus: ibi enim est calor ex vicinitate spere ignis: et directa oppositione solis: et duplici transitum eius bis in anno per 3enith capitis inhabitantium ibi qui inhabitantes sunt Enoch et helyas et hinc triplicem causam caloris temperat aeris subtilitas: fortius enim agitus calor in regrossa quam tenui: et etiam quia calor gemitus ex reflexione radiorum ab alia superficie terre non ascendit vsque illuc: et etiam summa frigiditas que in medio interstitio aeris viget cuius extremitati superiori equaliter forte propinqua est superficies illius loci sicut spere ignis: vnde forte dici posset: quia transcendit locum in quo generatur circulus qui sensui nostro apparet esse in circuitu lune: quod ideo dicit magister: quod pertingit vsque ad lunarem globum nomine globi lunaris predictum circulum appellando qui in aere generatur in loco impressionum humidarum vltra quem locum eleuatur superficies paradisi terrestris vt dictum est.

¶ Ad quartum patet solutio ex iam dictis: locus enim ille non attingit vsque ad speram ignis: et est ibi sufficiens humiditas per illum fluuium de quo dicitur Gensm 2 quod inde diuiditur in quatuor capita.

¶ Ad quantum dicendum: quod illa custodia intelligitur qua homo custodiret paradisum: ne perderet eum: vnde Aug. 8. super Gen. circa medium. Custodiret autem eundem paradisum ipse sibi ne aliquid admitteret: quare tamen mereretur expelliUel ad haoc dicitur homo positus in paradiso: vt operaretur et custodiret illum: vt secundum Aug. vbi prius ipsum hominem operaretur deus et custodiret. Sicut enim operatur homo terram: non vt eam faciat esse terram: sed vt electam et fructuosam sic deus hominem multo magis ipse quem creauit vt homosit cum ipse operatur: vt sit iustus.

¶ Ad sextum dicendum: quod ibi sit distributio pro modontibus terre communiter habitabilis.