Articulus 1

Questio. I. PRimo ostendendo quod omnes tenentur diligere inimicos quantum ad effectum: quia omnes tenentur inimicos diligere vera dilectione: sed non est vera dilectio: nisi sequatur effectus: quod videtur dicere Ioan. prima ca. capitulo. 3. dicens. Filioli non diligamus verbo: neque lingua: sed opere et veritate: ergo omnes tenentur inimicos diligere quo ad esfectum.

¶ Item saluator Matth. 5. Diligite inimicos vestros: benefacite his qui oderunt vos: ergo non tantum tenemur ad diligendum in affectu: sed etiam in effectu.

¶ Item Greg. in homelis pent. Nunquam amor dei est ociosus. operatur enim magna si est. Si autem operari renuit: amor non est: sed illa dilectione qua diligitur deus: diligitur inimicus cum sit proximus: ergo si diligimus inimicum: oportet quod diligamus quantum ad effectu.

Contra glo. super illud verbum prallegatum Math.. dicit quod hic est latitudo consumate charitatis. Sed non omnes tenentur ad latitudinem charitatis: ergo non omnes tenentur inimicos diligere: quantum ad effectum.

¶ Item Augu. Enchi. 41. capitulo. Dicit quod benefacere his qui oderunt nos: et orare pro persequentibus nos: sunt perfectorum filiorum dei: sed non omnes tenentur esse perfecti: ergo non omnes tenentur benefacere inimicis.

Respondeo quod diligere inmicos: quantum ad effectum: dupliciter potest intelligi: aut quantum ad effectus: qui communiter aliis impenduntur: aut quantum ad speciales effectus.

¶ Primo modo tenentur omnes diligere inimicos: quantum ad effectum. Unde cum orant pro populo in generali: vel predicant populo in communi tenentur eos non excludere. Ad effectum etiam salutationis tenentur: que communiter impenditur: nisi in casu quando timerent illos ex hoc prouocari: vel semetipsos: vel aliquod aliud malum oriri.

¶ Loquendo autem secundo modo dico: quod non omnes tenentur inimicos difigere: quantum ad effectum: nisi in casu necessitatis: in quo ad specialem effectum quilibet teneretur. Unde Ioan id est I. cae. capitulo. 3. Qui habuerit substantiam huius mundi: et viderit fratrem suum necessitatem habere: et clauserit viscera sua ab eo: quomodo charitas dei manet in eo. Sic etm intelligitur illud verbum prouerb. 25. Si esurierit inimicus tuus ciba illum: si sitit: potum da illi. Ad non faciendum tamen inimicis malum effecctum tenentur omnes: quamuis licitum sit quandoque eis inferre temporalia grauamina: siue in corpore: siue in possessione: ordinata ad animarum eorum vel reipu. vtilitatem: sed hoc non est licitum cuilibet facere: sed tantummodo illi qui hoc facit: vt minister legis: quod nullo modo debet facere ex liuo re vindicte: sed 3elo iustitie: et amore publice vtilitatis: et sic faciens non facit: sicut inimicus.

¶ Argumenta ad partem primam procedunt de diligendo quantum ad commnes effectus: vel quantum ad speciales in casu necessitatis.

¶ Argumenta ad partem aliam procedunt de diligendo quantum ad speciales effectus extra casum necessitatis.

Questio. II. SEcundo quaeritur vtrum inimico petenti veniam teneamur remittere non tantum rancorem sed est emendam. Et videtur quod sic: emenda est quedam vindicta. Sed ad solum de um spectat expetere vindictam pro iniuriis nobis illatis. Unde in persona eius dicitur Deutero. 32. Mea est vltio et ego retribuam eis in tempore: ergo inimico petenti veniam omnes tenentur remittere emendam.

¶ Item Leuit. 19. Non queras vltionem: nec memor eris iniurie. ciuium tuorum.

¶ Item maius est se non defendere: quam petenti veniam emendam remit tere: sed homines tenentur se non defendere. Unde Apo. ad Ro. 17. Non vosmetipsos defendentes charissimi: sed date locum ire. Et matth. 5. Siqus te percusserit in dexteram maxillam: prebe illi et alteram: ergo inimico petenti veniam: tenemur multo fortius remittere emendam.

¶ Item matth. 5. Audistis quia dictum est oculum pro oculo: dentem pro dente: ego autem dico vobis non resistere malo: ergo videtur quod in nouo testio non sit licitum expetere pro iniuria emendam.

Contra pro iniuria illata debetur ab iniuriante emenda in iuriam passo: sed nullus tenetur quitare illud: quod sibi de iure debetur: ergo nullus tenetur remittere emendam inimico petenti veniam.

¶ Item non tenemur inimicis nostris remittere illud: quod tribuit incentiuum delinquendi: sed si tenemur ad remittendum emendam inimico petenti veniam: hoc eis tribueret incentiuum delinquendi: ergo videtur quod ad hoc non tenemur.

Respondeo quod inimico petenti veniam: et si homo teneatur remittere signum rancoris: quia et rancorem tenetur dimittere: etiam non petenti: non tamen tenetur remittere satisfactionem: seu emendam pro iniuria: sed pro illa competit sibi de iure actio in iudicio contra iniuriantem: nisi forte sit homo talis status: seu ligatus tali obligatione ratione cuius sibi non conuenit in iudicio experiri: tamen tenetur non excludere eum ab oronibus suis: et in casu necessitatis tenetur est temporaliter subuenire: si potest sine alterius praesiudicio cui magis tenetur.

Ad argumenta in oppositum dicendum: quod aut per illa interdicitur actio contra imiuriantem 3elo vindicte: non 3elo iustitie: aut non sunt precepta: sed sunt consilia mouentia ad illud: quod est supererogationis: non necessitatis.

¶ Argumenta ad partem aliam procedunt de beneficientia que est in remittendo fatisfactionem sine emenda pro iniuria illata.

Questio. III TErtio queritur vtrum sit maioris meriti diligere inimicum quam amicum. Et videtur quod non: philosophus. 8. ethi. c. 10. Pessimum contrarium est optimo: sed maioris demeriti est odire amicum quam inimicum: ergo maioris meriti est diligere amicum quam inimicum.

¶ Item quanto dilectio est respectu conuenientioris obiecti tanto est melior: et ex consequenti magis meritoria. Sed conuenientius obiectum dilectionis est amicus quod inimicus: quia amicus est diligendus: inquantum homo et inquantum non tamen vt inimicus: vt superius habitum est: ergo magis est meritoria dilectio amici quam inimici.

¶ Item dilectioni magis meritorie principalius est intendendum: sed non est principalius intendendum dilectioni inimici: quam amici: sed econuerso: quia amici inimicis praeponendi sunt: ergo magis meritoria est dilectio amici quam inimici.

¶ Item omnis amicus est diligendus ita quod eius dilectio est meritoria: ergo magis amicus: magis diligendus: ita quod eius dilectio est magis meritoria per illam regulam phlosophi. 2. eopi. Si simpliciter ad simpliciter: et magis ad magis. Sed qualibet amicus magis est amicus: quam inimicus: ergo quilibet amicus magis est diligendus: quam inimicus et dilectio eius magis meritorie.

¶ Item quanto charitatiua dilectio est seruentior: tanto est magis meritoria: sed dilectio charitatiua respectu amici est seruentior: quam respectu inimici: ergo est magis meritoria.

Contra Matth. 5. Si diligitis eos: qui vos diligunt quam mercedem habebitis. qui. d. modicam vel nullam: sed dilectioni inimici debetur magis merces: ergo magis est meritoria quam dilectio amici.

¶ Item Augu. Enchi. 4o. c. Nimis magnum est erga eum esse beniuolum: siue est beneficum: qui tibi nihil mali fecerit: illud multo grauius eta magnificentissime bonitatis est vt tuum quoque inimicum diligas.

¶ Item prima Cor. 3. Unusquisque mercedem propriam accipiet secundum suum laborem: sed maior labor requiritur ad hoc: vt homo diligat inimicum quam amicum: ergo magis est meritoria dilectio inimici quam amici.

¶ Item quanto motus voluntatis tendentis in bonum minus est ex passione: tanto est magis meritorius: sed ad diligendum inimicum non ita iuuatur homo a passione: sicut ad diligendum amicum: ergo minus meritoria est dilectio amici quam inimici.

Respondeo quod ad videndum quis duorum actuum diligendi ex charitate sit magis meritorius: respiciendum est ad quatuor scilicet ad formam quae est charitas: et ad conatum voluntatis ipsius diligentis: et ad conuenientiam obiecti: et ad relationem in finem. Si enim vnus actus excedit alium in aliquo istorum: et sint pares in aliis tribus: ille qui excedit est magis meritorius: vnde si duo actus sunt ex equa li charitate et ex equali voluntatis conatu trespectu obiecto rum eque conuenientium: et vnus referatur nobiliori modo in vltimund finem quam alius: vtpote: quia vnus refertur in actu: alius in habitum: vel si vterque refertur in actu: vnus refertur magis immediate quam alius: ille qui nobiliori modo in finem refertur est magis meritorius: et simili modo potest dici: de qualibet aliarum conditionum aliis manentibus paribus. Dico ergo quod si actus diliget charitate inimicum: et actus diligendi ex charitate amicum: fuit ex eodem habitu charitatis: et ex equali conatuvoluntatis: et eque nobili modo referantur in finem vltimunquod magis meritorius est ille: qui est respectu amici quam ille qui est respectu inimici: quia excedit quantum ad conuenientiam obiecti: quia sicut declaratum fuit in arguendo per secundam rationem ad partem primam amicus est conuenientius dilectionis obiectum quam inimicus. Sciendum est est quod ille qui est respectu amici ex quo est exequali conatu voluntatis: sicut ille qui est respectu inimiciintensior est: quam ille qui est respectu inimici: quin ad diligendum inimicum non sic iuuatur diligens a naturali inclinatione: nec a passione: sicut iuuatur ad diligendum amicum. Si autem actus diligendi mimicum sit ex maiori conatum voluntatis: quam actus diligendi amicum: quod semper verum est: quando actus diligendi amicum non est eo imtensior: sicut potest haberi ex eo quod ante dictum est immediate: tunc actus diligendi amicum magis est meritorius quam actus diligendi amicum. Si conatus actus voluntatis in isto actu: tantum excedat conatum voluntatis deliberatiue in alio actu quod plus faciat ad bonitatem actus: quam maior conuenientia obiecti respectu dilectio nis amici.

Ad primum dicendum: quod illud argumentum procedit supposita equali charitate et equa li voluntatis deliberatiue conatu: et equali relatione in veltimum finem: et istis suppositis concessum est: quod magis meritori: est dilectio amici quam inimici. Intelligitur enim auctoritas philosoph de bonitate et malitia: quae sunt in actibus ex conuenientia vel ex disconuenientia obiecti: simili modo potest solui ad secundum.

¶ Ad tertium cum dicitur: quod non principalius intendendum est dilectione inimici quam amici etc. Dico quod verum est: aliis tribus conditionibus existentibus paribus: magis tamen intendendum est dilectioni int mici ex magno voluntatis deliberatiue conatum quam dilectio ni amici ex paruo voluntatis deliberatiue conatu.

¶ Ad quartum dicendum: quod dilectio magis amici non est magis meritoria: nisi supposita equalitate aliarum trium conditionum in vtroque actu.

¶ Potest est dici ad formam argumenti quod non procedit secundum regulam philosophi: quia secundum illam esset processus talis diligere amicum ex charitate est meritorium: ergo magis difgere amicum ex charitate est magis meritorium: et sic argumentum nihil faceret ad propositum.

¶ Ad quantum dicendum: quod si in actu diligendi amicum: maior feruor procedat ex maiori voluntatis deliberatiue conatu: tunc bene concludit argumentum. Si autem procedat ex inclinatione passionis: ex hoc non sequ tur quod dilectio amici: quamuis sit feruentior sit magis meritoria: nisi ceteris conditionibus paribus in vtroque actu. Actus enim non remunerantur secundum quantitatem seruoris ex passione procedentis voluntate praeinclinante: sicut secundum quantitatem seruoris ex passione procedentis ex forti conatu voluntatis deliberatiue.

Ad primum ad partem aliam dicendum: quod illa auctoritas intelligenda est de naturali dilectio ne. vnde glo. interlis. Amare amantem nature est: inimicum charittis. In quo satis patet: quod ibi comparatur dilectio: qua diligitur inimicus ex charitate: ad dilectionem qua diligitum amicus naturaliter scilicet quia amat diligentem: vel quia benefecit ei: et sic predicta auctoritas non est contra hoc quod dictum est de eminentia dile ctionis amici in bonitate vltra bonitatem dilectioris inmici.

¶ Ad secundum dicendum: quod illa auctoritas Aug. sic intelligenda est: vt comparetur dilectio amici et inimici: ex vna parte ad dilectionem amici tantum. Et hoc patet per hoc quod dicit: vt tuum quoque inimicum diliges. Nullus autem negat quin sit maioris meriti diligere amicum et inimicum: quam amicum tantum.

¶ Ad tertium dicendum: quod illa auctoritas apostoli: sub labore conprehendit omnem bonam operationem: quia omnis bona operatio difficilis est: quantum est ex parte sua: quamuis quandoque sit solatiosa et facilis operanti: propter magnum habitum et seruorem charitatis ipsi us: non fuit ergo intentio apostoli dicere: quod quanto operatio est laboriosior sit magis meritoria simpliciter: quia hoc non est verum nisi ceteris paribus. Plus enim ponderatur ad meritum boni tas actionis: quam eius laboriositas.

¶ Ad quartum dicendum: quod maior vera est ceteris paribus: aliter non oportet. Motus enim vcluntatis adiutus ex passione intantum potest excedere in intensic ne: et inconuenientia obiecti: motum voluntatis non adiutum ex passione: quod est melior eo.

Questio. IIII. QUarto queritur vtrum in charitatiua dilectione consistat omne meritum. Et videtur quod sic. In eo sine quo nihil aliud est meritorium consistit esse meritum: sed sine charitatiua dilectione nihilem meritorium: secundum quod satis dat intelligere apostolus 1. Cor. 13 ergo in charitatiua dilectione consistit omne meritum.

¶ Item in illo consistit omne meritum: ad cuius mensuram dabitur peremium. Premium enim respondet merito: sed secundum mensuram charitatiue dilectionis per comparationem ad habitum. dabitur praemium secundum enim quod homines inuenientur plus vel minus in charitatiua dilectione: habebunt plus vel minus de praimerio absque omni exceptione: ergo meritum omne consistit in charitatiua dilectione.

¶ Item omne meritum consistit in legis impletione: quia lex darprecepta de omnibus meritoriis operibus. Sed secundum apostolum ad Ro. 13 charitatiua dilectio implet legem: ergo omne meritum in ea consistit.

Contra in odio maliconsint aliquom meritum sed omndium¬ ergo non omne meritum in charitatiua dilectione consistit.

¶ Item difficultas in operando auget meritum: sed dilectio charitatiua diminuit difficultatem in operando: quia secundum Ber nardum in prima eplura ad Clareualis. versus finem. Amor charitatiuus labores non sentit: ergo diminuit meritum: sed in eo quod diminuit meritum non consistit omne meritum.

¶ Item actus cuiuslibet formate virtutis est meritorius: sed actus cuiuslibet virtutis non est diligere: ergo non omne meritum consistit in charitatiua dilectione.

Respondeo quod proprie loquendo de merito: secundum quod consistit in actu recto remunerabili de condigno in vita eterna: sic omne meritum: aut est charitatiua dei dilectio: aut tantum quantum ad illud: quod in ipso formale est per charitatiuam dei dilectionem. Per hoc enim quod voluntas per charitatem diligit deum: propter se et super omnia: vult actus alios rectos esse propter illum cui propter se: et super omnia adheret: quod est ipsos referri in finem vltimum modo debito: et sicut rectitudo est in actu ex sui conformitate ad suam regulam quae in naturalibus est natura in artificialibus ars: in moralibus recta ratio vel lex diuina: ita illud quod est formale in merito scilicet ipsa remunerabilitas est in ipso et sui debita relatione in vltimum finem: et ex consequenti ipsa ratio remunerabilitatis: quae in merito est formalis ex charitatiua dei dilectione causata.

¶ Argumenta ad partem primam non plus concludunt: nisi quod proprie loquendo de merito inquantum est actus rectus remunerabilis de condigno in vita eterna: omne meritum quantum ad illud quod est in merito formale in charitatiua dei dilectione consistit essentialiter vel causaliter: et hoc est verum.

Ad primum ad partem aliam dicendum: quod in odio mali non consistit meritum: nisi inquantum per charitatiuam dei dilectionem refertur in vltimum finemet ita patet: quod charitatiua dei dilectio causa est meriti: quod consistit in odio mali.

¶ Ad secundum dicendum: quod difficultas in ope rando perueniens ex habitudine mala: quam sibi peccator per malos actus acquisiuit non auget meritum: nec facilitas quae est in operante per virtutem minuit meritum.

¶ Ad tertium cum dicitur: quod actus cuiuslibet formate virtutis est meritorius etc. Dico quod verum est: cum elicitur ex virtute sub ratione qua formata est. Ad hoc autem requiritur eius debita relatio in sinem vltimum: implicite vel explicite: qui relatio vt superius dictum est: non est nisi per charitatiuam dei dilectionem: tanquam per primum et principalem anime motum. Et sic patet quod actus aliarum virtutu quantum ad formalem rationem meriti: que in eis consistit: causati sunt mediate vel immediate per charitati uam dilectionem dei.