Articulus 2

Questio. PRimo ostendo quod deus non possit timeri: spes vtrumque obiectum suum scilicet et illud quod expectat et illud per quod expectatum obtinere confidit: respicit sub ratione ardui boni: ergo similiter timor vtrumque obiectum suum scilicet et illud quod timet infligi et illud a quo timet infligi respicit sub ratione ardui mali: cum ergo nullus possit deum respicere sub ratione ardui mali: nullus potest ipsum timere quocumque modo.

¶ Item timor et spes opponuntur: ergo cum deus sit obiectum spei non potest esse obiectum timoris.

¶ Item illud rationabiliter timeri non potest in quo non potest esse aliquid mali: nec a quo simpliciter malum prouenire potest: sed deus est huiusmodi. Malum enim culpe quod est supra malum ab ipso prouenire non potest: malum aut pene simpliciter bonum est cum sit quoddam iustum: ergo deus nullo modo rationabiliter timeri potest.

Contra Eccl. 1. Timenti deum bene erit in extremis.

¶ Item Augu. 1. libro retracta. c. 18 quod dixi nullius conscientia deum potest odisse non video fuisse dicendum. Multi enim sunt de quibus scriptum est: superbia eorum qui oderunt te. Sed omne arduum quod potest odiri: potest timeri: ergo cum deus sit quid arduissimum timeri potest.

Respondeo quod deum posse timeri dupliciter potest intelligi: aut per se: aut per accidens.

¶ Primo modo deus timeri non potest: nisi equiuocando nomen timoris accipiendo scilicet timorem pro resilitione in propriam paruitatem ex consideratione magnitudinis dei.

¶ Secundo autem modo deus timere potest inquantum ab ipso vel per comparationem ad ipsum nobis potest prouenire aliquod malum: vel secundum quid sicut malum pene vel simpliciter: sicut malum culpe. Ab ipso quidem potest nobis prouenire malum pene: quia tale malum potest infligere. Per comparationem autem ad ipsum non tamen ab ipso: potest nobis prouenire malum culpe: illud autem quod per se timetur est ipsum malum pene: vel ipsum malum culpe: et huic opinioni concordat illud quod communiter dicitur de odio dei. ipse enim deus per se odiri nullo modo potest: per accidens autem a multis oditur scilicet inquantum redarguens vel puniens: et sicut se habet fuga ad malum absolute dictum: ita timor proprie dictus ad malum arduum: vnde non debet absurdum videri dicere quod sicut deus per se non potest refugi: ita per se non potest timeri: timore proprie dicto.

Ad primum in oppositum: potest dici quod non oportet esse similem comparationem vtriusque obiecti timoris ad timorem: sicut vtriusque obiecti spei ad spem. ille enim in quo spes confidit causa est adeptionis rei sperate: et ideo oportet quod vtrumque respiciat in ratione boni: sed illa a quo timemus separari per culpam: non potest esse illius mali causa: et ideo timor ipsum non respicit sub ratione mali: quia tamen causa est mali pene: quod est timetur quod non est malum: nisi secundum quid: potest dici quod timor mali pene deum respicit scilicet per accidens inquantum apprehenditur sub ratione mali ipsi timenti non simpliciter: sed secundum quid. deus enim sub ratione qua puniens apprehenditur vt malus punitur secundum quid et per accidens: simpliciter tantum et per se bonus.

¶ Ad secundum dicendum: quod non est inconueniens quod deus sit obiectum timoris et spei sub alia et alia ratione: vt sub ratione iustitie punientis sit obiectum timoris: et sub ratione misericordie releuantis sit obiectum spei.

¶ Ad tertium dicendum: quod maior est falsa. Timetur enim ille a quo potest prouenire malum pene et tale malum prouenire a deo potest: quia est bonum simpliciter: quia dependet ab ordine vltimi finis.

¶ Timetur etiam inquantum potest permittere malum culpe quod est simpliciter malum quia excludit ordinem ad vltimum finem: bonum aut dicitur in ordine ad finem vltimum: qui enim timet ne deus iuste permittat ipsum labi in peccatum timet ipsum saltem per accidens.

Questio. II. SEcundo queritur vtrum quilibet timor dei sit vnum de septem donis. Et videtur quod sic. Quilibet timor dei bonus est: sed omne bonum dei donum est: ergo quilibet timor dei donum est.

¶ Item glo. super illud. Ro. 8. Non enim accepistis spiritum seruitutis etc. Dicit quod vnus spiritus est a duos timores facit scilicet seruilem et castum: ergo isti duo timores sunt dona dei: ergo a simili et initialis qui medius est inter vtrunquam.

¶ Item vt superius habitum est: habitus diuersificantur secundum obiecta. Sed cuiuslibet timoris dei idem est obiectum scilicet deus: ergo omnes timores dei sunt vnius speciei: qua ratione ergo vnus timor dei est donum spiritus scienti eadem ratione alius.

Contra quodlibet donum spiritus sancti stare potest cum spiritu sancto: sed timor seruilis non potest stare cum spiritu sancto: quia non stat cum charitate: ergo timor seruilis non est donum spiritus sancti.

¶ Item nullum donum spiritus sancti opponitur virtuti sed timor opponitur virtuti spei: ergo nullus timor est donum spiritus sancti.

¶ Item habitus bonus habens deum pro obiecto est theologica virtus. Sed quilibet timor dei: deum habet pro obiecto: ergo quilibet timor dei est theologica virtus: sed vt superius ostensum est dona a virtutibus distinguuntur: ergo nullus timor dei: donum est spiritus sancti.

Respondeo secundum quod colligi potest ex verbis sanctorum et magistri in littera preter illum timorem qui est passio quadruplex est timor scilicet mundanus seruilis initialis et filialis. Primus non est dei timor: nec donum eius et semper malus est. oritur enim ex amore mundano quae semper malus est: quia finem constituit in rebus mundanis: hoc timore facit homo quod non debet facere: aut omittit: quod debet facere vt per hoc penam fugiat temporalem. Secundus timor dei est et datur a deo ratione essentie sue non sub ratione qua seruilis: quia sub tali ratione malus est: hoc timore cohibet se homo a peccatis vt fugiat penam eternam qui seruilis dicitur: quia principalius timet penam quam culpam: hic timor quanuis ratione sue essentie a deo detur non tamen est timor qui est vnum de septem donis spiritus sancti: quia potest esse sine charitate. Nullum autem donum spiritus sancti sine charitate esse potest: quia per illam efficitur anima vt sit bene mobilis ab inspirationibus spiritus sancti qui in nobis habitat: et cui vnimur vt motori per charitatem.

¶ Tertius timor dei est et datur a deo: et credo quod sit vnum de septem donis spiritus sancti sub esse tamen imperfecto. non enim videtur differre a filiali: nisi secundum similitudinem qua imperfecta charitas differt a perfecta. Timor enim initiali cohibet se homo a peccato principaliter ad vitandam diuinam offensam: et secundaris ad vitandam penam eternam: qui ideo initialis dicitur quod est initium filialis timoris per charitatem inchoatam.

¶ Quartus etiam timor dei est: et datur a deo et est vnum de septem donis spiritus sancti subesse perfecto: per ipsum enim redditur anima bene mobilis ab inspirationibus spiritus sancti: quia per ipsum ei se subiicit et in nullo repugnat: sicut autem ex repugnantia mobilis ad motorem impeditur motus: ita ex plena subiectione mobilis ad motorem redditur motus perfectior: et sic patet ex praedictis quod quamuis quilibet timor dei secundum essentiam suam sit a deo et donum dei large loquendo non tamen quilibet timor dei: est vnum de septem donis spiritus sancti enumeratis. Esaie. I11

Ad primum et secundum dicendum: quod procedunt de dono dei large vel communiter dicto.

¶ Ad tertium dicendum: quod timoris proprie dicti deus non est obinectum per se et primo: sed arduum malum: et quia alterius rationis est arduum malum pene quod est obiectum timoris seruilis in se et primo: et malum arduum culpe quod est obiectum per se et primo timoris initialis et filialis: ideo timor seruilis secundum speciem differt ab initiali et filiali. Habitus enim distinguitur secundum disfinctionem obiectorum que sunt obiecta per se et primo. Initialis autem et filialis: quia non differunt: nisi sicut perfectum et imperfectum eiusdem speciei sunt et vtrumque donum spiritus sancti est: vnus sub esse perfecto alius sub esse imperfecto.

Ad primum ad partem aliam dicendum: quod sicut fides informis sub ratione qua informis non potest stare cum charitate tamen ipse habitus fidei informis adueniente charitate formatur: ita timor seruilis sub ratione qua seruilis stare non potest cum charitate: nec sub illa ratione est a spiritu sancto. Ipse enim habitus adueniente charitate formatur.

¶ Ad secundum dicendum: quod timor non opponitur virtuti spei. Non enm timemus per timorem qui a deo est: ne nobis deficiat illud quod per diuinum auxilium obtinere speramus: sed illi innitamur auxilio: sed timemus ne nos ab illo auxilio subtrahamus.

¶ Ad tertium cum dicitur: quod habitus bonus: habens deumpro obiecto est theologica virtus etc. dico quod verum est: si deum habeat pro obiecto per se et primo et inquantum transcendit nostram naturalem facultatem. Deus autem non est obiectum timoris per se et primo: sed malum quod quis principialiter refagit: siue sit malum pene: siue sit malum culpe.

Questio. III. Ertio quaeritur vtrum timor seruilis euacuetur per charitatis aduentum. Et videtur quod sic. Sicut amori charitatis opponitur mercennarius amor: ita casto timori opponitur seruilis timor: sed mercennarius amor non est simul cum charitate: ergo nec seruilis timor stat cum timore casto et ex consequenti nec cum charitate.

¶ Item habitu timoris seruilis habituatur homo ad plus timendum penam eternam quam dei offensam: sed talis habituatio non potest simul stare cum charitate: ergo nec seruilis timor.

¶ Item magister in littera praeoccupat mentenmtimor: non autem ibi remanet: quia ideo intrauit vt introduceret charitatem: et ponit exemplum parum ante de seca et filo.

Contra intiu sapiente non expellitur per charitatem: quia in hoc non includitur aliquid charitati repugnans. Sed sicut dicitur eccliastici primo. Initium sapientie est timor domini: ergo timor non excluditur per charitatem.

¶ Item sapientia non euacuatur per charitatis aduentum: sed sicut dicitur Iob 28 Timor domini ipse est sapientia: ergo non euacuatur per charitatis aduentum.

Respondeo quod cum dico timorem serue duodico scilicet ipsam essentiam timoris: qua timetur eterna pena et seruilitate que consistit in hoc quod non timetur diuina offensa ista seruilitas non est in homine per ipsum habitum quo pena timetur eterna. Timere enim penam eternam bonum est: nec radix potest esse seruilitatis per se: sed illa seruilitas prouenit ex carentia charitatis: quia ergo illa seruilitas: nec est de ratione praedicti habitus: nec eius accidens inseparabile et opponitur charitati: ideo per aduentum charitatis seruilitas excluditur: et essentia praedicti habitus relinquitur et formatur.

Ad primum in oppositum dicendum: quod maor est salsa: quia mercennarius amor secundum su¬ am rationem proprimam opponit charitati. Est enim mercenna rius amor: quo deus amatur propter temporalia bona: sicut propter principalem finem: et ideo ille amor semper est malus. Timor autem seruilis non opponitur timori casto secundum rationem sui habitus: quia timere penam eternam et diuinam offensam non opponuntur: sed tantum opponitur ei ratione seruilitatis.

¶ Ad secundum dicendum: quod maior falsa est quamuis enim per illum habitum non habituetur homo ad timendum diuinam offensam: tamen non habituatur ad non timendum eam: quia talis habituatio esset mala: sed per illum habituatur homo ad timendum penam eternam. Quod autem non timeat diuinam offensam: vel minus timeat quam penam: hoc prouenit ex absentia charitatis.

¶ Ad tertium dicendum: quod ibi magister loquitur de timore seruili inquantum seruilis est. Argumenta ad partem alia: quamuis gratia principalis conclusionis possint concedi: tamen due auctoritates indigent declarari. Cum enim dicitur timor initium sapientie: hoc non debet intelligi quantum ad eius essentiam: sicut dicemus quod initium artis sunt principia ex qui bus procedit ars. sic enim fides principium est sapientie que est donum: sed hoc intelligi debet quantum ad sapientie effectus: sicut dicimus quod initium artis edificatorie est fundamentum: aliter tantum est initium effectiuum sapientie timor seruilis quam filialis: quia timor seruilis est sicut principium extra disponens: quia per hoc: quod aliquis timore pene cohibeat se ab actibus malis disponit se ad effectus sapientie. Timor autem filialis est primus sapientie effectus. Cum enim ad sapientiam pertineat quod vita humana reguletur secundum rationes diuinas hinc oportet sumere principium vt homo deum reuereatur: et ei se subiiciat.

¶ Ad aliam auctoritatem dicendum: quod quia timor dei conparatur ad vitam humanam secundum diuinas rationes per sapientiam regulatam: sicut radix ad arborem dicente sapiente ecclesiastici. It Radix sapientie timere dominum. Ideo dici tur sapientia sicut radix: in cuius virtute dicitur esse tota arbor.

Questio. IIII QUarto queritur vtrum timor qui est donum remanebit in patria. Et videtur quod non: quia primo et per se obiectum cuiusque timoris est malum pene vel culpe vt habitum est: sed in patria erimus certi quod nullum malum ibi esse poterit: ergo nullus timor ibi remanebit.

¶ Item timore qui est donum timetur diuina offensa: sed nullus in patria timebit offendere deum: quia certi erunt de impossibilitate offendendi: ergo in patria non remanebit timor qui est donum.

¶ Item secundum Augu. 6 de ci. c. 10. pauor est motus territe mentis: sed in patria nullus erit talis motus: quia mentes in securitate quie scent: ergo nullus erit ibi pauor: ergo nec timor cum idem importare videantur.

¶ Item timor est respectu ardui: siue bonum sit: siue malum. Ardu enim est formalis ratio motiuu irascibilis. Sed beatis nihil erit arduum: quia bonum sub ratione qua presens: non habet rationem ardui per comparationem ad illum cui presens est: quia tunc respectu illius nulla difficultas est: nullum autem malum eis imminebit: ergo nihil timere poterunt: nec bonum: nec malum.

Contra christus semer sut peatus sed donum timoris fuit in christo vt habetur Isaie Ien ergo remanebit in aliis beatis.

¶ Item pslalmum. Timor domini sanctus permanet in seculum seculi.

Ad istam questionem dicunt quidam quod actus timo tis qui ibi remanebit: non erit respectu mali: sed respectu boni quod est diuina magnitudo quam beati perfecte reuerebutur: et ab illa resilient in propriam paruitatem: et hic est principalior actus doni timoris. Alius autem minus principalis qui est timere diuinam offensam non remanebit et hic modus concordat communi opinioni. Aliis autem videtur quod illa resilitio non potest dici actus timoris: nisi equiuocem cum nihil aliud sit: quam ex consideratione diuine magnitudinis et paruitatis proprie se sub deo perfectissime humiliate: hui¬ miliatio autem timor dici non potest: nisi equoce vel similitudinarie.

¶ Preterea sicut dicit Papias reuerentia est honor exhibitus cum pauore. Unde est si ibi ponimus reuerentiam ibi ponemus pauorem: vnde dicunt quod ibi erit reuerentia inquantum accipitur pro exhibitione honoris absque omni timore.

¶ Quia tamen non est contradicendum communi opinioni et maxime: vbi videtur habere auctoritates sacre scriproture pro se. aidetur mihi dicendum: quod donum timoris remanebit quantum ad habitum et quantum ad aliquem actum qui erit: vel ille qui tactus est in opinione prima vel ille quem habet respectu finis. Sicut enim iustitia actum habet respectu proprii obiecti qui est seruare equalitatem in commutationibus et distributionibus: ita per ipsam est actus gaudendi de operatione iusta. sicut enim dicit philosophus i li. ethi. c. Ii. Non est iustus qui non gaudet iustis operationibus: sic dico quod donum timoris duplicem habet actum: vnum qui est timere dei offensam: et alium qui est gaude re de euasione diuine offense sub ratione qua diuina offensa est arduum malum: et hic actus secundus in patria perfectissime remanebit.

Ad primum in oppositum secundum et tertium dicendum quod procederet de dono timoris quantum ad actum quem habet in via cum imperfectione annexa vel loquuntur de actu eius minus principali qui est timere diuinam offensam.

¶ Ad quartum cum dicitur quod arduum ei formalis ratio motiuum irascibilis etc. potest dici secundum aliquos quod hoc non est restringendum ad arduum quod difficultatem includit: sed ita large quod comprehendat magnitudinis excellentiam: siue sit annexa dificultas: siue non

¶ Uel potest dici secundum alios quod bonum non dicitur arduum: quia habitum cum difficultate tenetur: sed quia non habitum cum difficultate acquiritur: vel natum est acquiri: vnde quamuis deus sit beatis presens: tamen etiam eis bonum arduum est: quia quamuis in tenendo ipsum iam habitum nulla sit difficultas: tamen est bonum quod cum difficultate natum est acquiri: sicut gaudium de victoria habita bonum arduum est: quia tale gaudium natum est cum difficultate acquiri quamuis in tenendo illud gaudium iam habitum nulla difficultas sit.