Articulus 1

Quaestio Rimo ostendendo quod dona non sint nobiliora virtutibus. augu. 19 de ci. c. 4. dicit quod virtutibus nihil melius atque vtilius in homine reperitur.

¶ Item aug. 15 de trie. c. 18 dicit. Quod inter dcmina dei nllum est excellentius dono charitatis: sed charitas est virt.

¶ Item nihil est nobilius seipso: sed dona idem sunt quod virtutes Diffinitio enim virtutis data a magistro lib 2 dist. 17 scilicet quod virtus est bona qualitas mentis qua recte viuitur: et qua nullus male vtitur quam deus solus in homine operatur conuenit donis: ergo dona non sunt nobiliora virtutibus.

Contra dona dantur in adutorium virtutum: vnde augu. 14 de tri. c. 1. Dicit quod per scientiam fides gignitur: nutritur: defenditur: roboratur: sed scientia donum est: fides virtus. Cum ergo nobilius sit illud quod in adiutorium alterius datur quam illud cui datur in adiutorium: nobiliora sunt dona virtutibus.

Ad istam questionem dicunt quidam quod dona non sunt alii habitus secundum rem quam perfecte virtutes: vnde Grego. 1. moralis liberi aliquantulum vltra medium. Illa septem dona que narrat Esaias nominat virtutes: vnde isti dicunt quod Esaias per donum sapientie intellectus et scientie intellexit tres virtutes intellectuales perfectas: et per donum consilii prudentiam: et per donum fortitudinis virtutem fortitudinis perfectam et per pietatem perfectam iustitiam: et per timorem temperantiam: eo quod timor disponit ad temperantiam: et ipsam reddet firmio rem.

¶ Uel potest dici melius quod per timorem intellexit perfectam humilitatem que includere videtur timorem reuerentie. Unde Grego. dicit 2 libro moralis longe ante finem quod spiritus sanctus contra superbiam dat timorem: sed quia communis opinio doctorum tenet quod dona sunt alii habitus a virtutibus: ideo hanc opinionem sequendo potest dici quod in nobis sunt theologice virtutes et intellectuales et morales. In actionibus etiam nostris duplici mouemur motore scilicet inferiori qui est ratio sub ratione comprehendendo intellectum et voluntatem: et superiori qui est spiritus sanctus: per virtutes intellectuales perficitur inferior moto quo ad intellectum. Per morales perficitur quo ad appetitum ad hoc vt bene sit mobilis a ratione et voluntate. Per virtutes theologicas vnimur cum superiori motore: quamuis in via imperfecte. Per dona perficitur anima ad hoc: vt sit bene mobilis a superiori motore qui est spiritus sanctus. Perfectius autem est vniri spiritui sancto quam esse bene dispositum ad sequendum motionem eius: quia moueri a spiritu sancto ordinatur ad vniri cum spiritu sancto sicut ad nobilius: et ideo virtutes theo logice sunt donis nobiliores: et quia prius etiam ordine nature est vnio mobilis cum motore quam ipsum ab eo moueri: Ideo etiam ordine nature vnio anime cum spiritu sancto per virtutes theologicas prior est donis quibus anima est bene mobilis per spirationem spiritus sancti. Et ideo sacra scriptura Esaie vndecimo de donis loquitur non sub nomine donorum: sed sub nomine spirituum: quamuis autem dona minus nobilia sint quam virtutes theologice propter rationem iam dictam tamen nobiliora sunt virtutibus intelltctualibus et moralibus. Nobiliorem enim dispositionem oportet esse immobili respectu superioris motoris quam respectu inferioris motoris: et etiam quam in inferiorimotore mouente seipsum: cuiusmodi motor est ratio: quia per illas easdem virtutes per quas disponitur ad hoc vt bene moueat se: per illas easdem disponitur ad hoc: vt bene sit mobilis a se: similiter per illas easdem virtutes morales per quas voluntas disponitur: vt bene moueat se disponitur vt bene sit mobilis a se. De istis duobus motoribus non tantum loquuntur sancti: sed etiam philosophus in tractatum de bona fortuna: vbi dicit quod cum anima mouetur a superiori motore: hoc est per instinctum diuinum non ex¬ pedit consiliari secundum rationem humanam: quia illa motio est a nobiliori principio: quam sit ratio humana.

Ad primum dicendum: quod ibi Augu. sub nomime virtutum comprehendit omnes habitus quibus dirigimur ad vitam eternam.

¶ Ad secundum dicendum: quod illa auctoritas concedenda est.

¶ Ad tertium dicendum: quod minor est falsa: nec illa diffinitio est precise data de virtute nisi extendendo nomen virtutis inquantum comprehendit virtutes proprie dictas et ipsa dona.

Ad argumentum ad partem aliam dicendum: quod dona dantur in adiutorium virtutum moralium: et intellectualium: sicut a principe fortior miles datur in adiutorium debiliori: sed dantur in adiutorium theologicarum: sicut seruus datur in adiutorium domino imperanti.

Questio. II. SEcundo quaeritur vtrum dona sint nobiliora beatitudinibus et fructibus. Et videtur quod sic. dona perficiunt animam. ad hoc vt bene sit mot ilis a spiritu sancto: sed in anima non potest esse nobilior dispositio excepta illa per quam anima viuitur cum spiritu sancto: que est per virtutes theologicas: ergo dona sunt ipsius anime nobilissime perfectiones post theologicas virtutes.

¶ Item dona sunt nobiliora virtutibus moralibus: vt in precedenti questione habitum est: sed beatitudines pertinent ad virtutes: vna scilicet ad mititatem: alia ad misericordiam: alia ad iustitiam: et sic de aliis: vt patet Matth. quinto. ergo dona sunt nobiliora beatitudinibus.

¶ Item si dona non essent nobiliora beatitudinibus et fructibus non videtur quod magis fuissent enumerata in laudem christi Esaie vnde cimo quam beatitudines vel fructus.

Contra dona sunt habitus: beatitudines sunt actus Lugere enim esurire sitire iustitiam actus sunt fructus etiam sunt opera: vt dicit glo. Matth. septimo super illud. Non potest arbor bona etc. Sed actus sunt nobiliores quam habitus: quia sunt fines habituum: ergo beatitudines et fructus sunt nobiliores donis.

¶ Item quod est proprinquius eterne beatitudini nobilius est: sed beatitum dines sunt propinquiores eterne beatitudini quam dona: propter enim maximam propinquitatem nomine beatitudi nis nominate sunt: vt videtur: fructus etiam est vltimum quod expectatur de re: ergo videtur quod beatitudines et fructus sint nobiliores donis.

Respondeo quod beatitudines actus sunt perfectissimi perfectissimorum habituum quod sunt in via. perfectissimi autem habitsunt dona et virtutes theo logice. Unde omnes ille beatitudines que numerantur. Matth. 5. sunt actus virtutum theologicarum aut donorum. Actus autem nobiliores sunt habitibus suis: quia sunt proximi sines eorum: et ideo beatitudines que sunt actus donorum nobiliores sunt donis. Et multo fortius ille si que sunt: que sunt actus virtutum theologicarum: quod ideo dico: quia glo. Matth. 5. Uere numerantur beatitudines: adaptat enim singulas beatitudines singulis donis paupertatem timori: mititatem pietati: luctum scientie: esuriem et sitim iustitie: fortifudini esse misericordem: confilio munditiam cordis: intellectui esse pacificum sapientie.

¶ Fructus autem dupliciter potest capi: vno modo pro eo quod vltimo ab homine sicut ab arbore producitur habens in se suauitatem. Alio modo pro eo quod homo vltimo adipiscitur. Primo fructus boni de quibus hic loquimur sunt operationes: siue virtutum: siue donorum: quia operatio bona est vltimum quod homo producit et in se habet suauitatem: quia in operationibus que sunt secundum habitum est delectatio: vnde dicit philosophus 2 ethi. c. 3. Signum opetet facere habituum superuenientem voluptatem vel tristitiam operibus: et referenda est voluptas ad opera que concordant habitui: et tristitia ad ea que discordant. Cum ergo vt iam dictum est: actus sit nobilior habitum suo: sequitur quod illi fructus qui sunt actus donorum nobiliores: nt donis: et mul¬ to fortius illi qui sunt actus virtutum theologicarum.

¶ Iili autem qui sunt actus virtutum inferiorum quamuis sint nobiliores illis virtutibus quarum sunt actus: tamen sunt minus nobiles donis. Si autem accipiatur fructus modo secundo: sic fructus est fruitio dei que est in patria qui fructus est omnibus donis nobilior.

¶ Ex di ctis patet quod omnes beatitudines sunt fructus loquendo de fructu primo modo: sed non conuertitur: quia ad rationem fructus sufficit quod sit aliquid habens rationem vltimi delectabilis. Sed ad rationem beatitudinis vlterius requiritur quod sit aliquid perfectum et excellens: et ideofructus sunt quecumque virtuosa opera in quibus homo delectatur: sed beatitudines sunt solum perfecta opera que ratione sue perfectionis non videntur conuenire nisi donis et virtutibus theologicis.

Ad primum in oppositum dicendum: quod bene prcedit de dispositione habituali. Fructus autem et beatitudines sunt dispositiones que sunt actus.

¶ Ad secundum dicendum: quod minor falsa est sicut patebit in dist. sequenti quando assignabuntur actus donorum.

¶ Ad tertium dicendum quod dona sunt in christi laudem enum merata tanquam nobiliores habitus qui essent in christo inquantum erat viator charitate excepta: qua primo laudatur subnomine spiritus. Fides autem et spes proprie loquendo in christo non fuerunt: vt superius visum est.

¶ Clara autem visio et perfecta tensio in ipso erant non inquantum viator: sed inquantum comprehensor.

¶ Argumenta ad partem aliam bene concludunt de beatitudinibus. De fructibus autem est vt sic est vt non sicut videri potest in corpore quaestionis.

Questio. III. Tertio queritur vtrum duona sint necessaria ad salutem. Et videtur quod non: quia per virtutes possunt seruari diuina mandata. Sed obseruatio diuinorum mandatorum sufficit ad salutem secundum illud matth. 19. Si vis ad vitam ingrediserua mandata: ergo nihil est necessarium ad salutem nisi virtutes.

¶ Item Grego. 2 libro moralis super illud Iob. I. Uentus vehemens irruit: dicit quod spiritus sanctus dat contra stulti tiam sapientiam: contra hebetudinem intellectum: contra precipitatione consilium: contra timorem fortitudinem: contra ignorantiam scientiam: contra duritatem pietatem: contra superbiam dei timorem. Sed contra omnia ista potest sufficiens adhiberi remedium per virtutes: ergo non sunt nobis dona necessaria ad salutem.

¶ Item per virtutes theologicas bene se habet homo ad diuina: per alias autem bene se habet ad humana: ergo vide tur quod dona non sunt ad salutem necessaria.

Contra quonum primuscilicet apientiam est necesfarium ad sau¬ iet tem: quia sicut dicitur Sap. 7. Neminem diligit deus nisi eum qui cum sapientia inhabitat. Ultimum etiam donum scilicet timor est necessarium ad salutem: quia vt dicit Eccl. 1. Qui sine timore dei est non poterit iustificari: ergo similiter videtur quod dona media sint necessaria ad salutem.

¶ Item habitus donis inferiores scilicet morales virtutes et superiores scilicet theologice virtutes necessarii sunt ad salutem: ergo et dona que inter vtraque media sunt.

Ad istam questionem dicunt quidam quod dona necessaria non sunt ad salutem: quia dantur non ad opera necessitatis: sed supererogationis scilicet ad actuum virtutum expeditione et ad maiorem impedimentorum cohibitionem: et magni dicunt hocu. Et est probabile et rationabile: quia ad finem qui est infranostram facultatem naturalem sufficit motio rationis et voluntatis cum virtutibus moralibus et intellectualibus supposita semper generali influentia dei. Ad finem autem qui est super nostram naturalem facultatem sufficienter ordinamur per virtutes theologicas et morales infusas: quia per illas virtutes per quas anima vnitur cum spiritu sancto bene est mobilis ab eo et liberum arbitrium a spiritu sancto motum potest se sufficienter mouere per virtutes theologicas et morales infusas ad obseruationem omnium diuinorum praeceptorum.

¶ Alii dicunt quod virtutes sine donis non sufficiunt ad salutem: quia non sufficit cum praedictis virtutibus motio rationis nisi spiritus sanctus per suum instrumentum moueat: quia quamuis iste virtutes sint inconparabiliter nobiliores quam acquisite: tamen illa perfectio que est per acquisitas perfectiori modo habetur a nobis quam illa que est per infusas: et ideo non sic possumus exire in actus earum pereas sine speciali instinctu spiritus sancti: sicut possumus in acts acquisitarum per acquisitas. Res enim non est sufficiens ad agendum per se quamdiu imperfecto modo habet virtutem actiuam: et ideo per virtutes theologicas et alias infusas sufficienter non possumus moueri in vltimum finem per rationem et voluntatem nisi cum hoc per speciales instinctus spiritus scilicet principaliter moueamur: sicut discipulus qui nondum modo perfecto habet artem medicine non est sufficiens ad operandum nisi per magistrum suum in operando dirigatur. Dona ergo sunt necessaria ad pertingendum ad nostrum finem supernaturalem que est salus nostra. Qui vult tenere partem primam que si dona sunt habitus realiter distincti ab habitibus perfectarum virtutum mihi videtur probabilior. Potes dicere ad primum quod est contra eam quod pesapientiam ibi intellexerit sapiens sapientiam increatam cum qua imhabitat homo per charitatem.

¶ Uel potest dici quod per sapientiam intelligit cognitionem dei cum dictione eius: sine dilectione enim cognitio non est sapida.

¶ Ad secundum dicendum quod non valet: quia dona non sic sunt habitus medii inter virtutes morales et theologicas quod sint necessaria ad existentiam earum: morales autem sunt necessarie ad existenam theologicarum: et theologice ad formationem moralium: et ideo non opetet quod si morales et theologice sint necessarie ad salutem quod propter hoc dona quamuis sint habitus medii sint necessaria ad salutem.

¶ Ad rationem adductam proalia opinione in corpore quaestionis dicendum quod quamuis res quamdiu habet modo imperfecto virtutem actiuam non sit sufficiens ad agendum per se ad actionem perfectam: tamen potest agere actionem imperfectam. Uel potest dici quod virtutes theologice habentur perfecte perfectione sufficienti ad actus necessitatis ad salutem: et per eas spiritus sanctus sufficienter mouet nos ad actus predictos. Qui vult tenere opinionem secundam potest dicere ad primum argumentum ad partem primam: quod per virtutes non possent sufficienter seruari mandata sine adiutorio donorum: quia ad sufficientem manda torum obseruationem non sufficit motio que est per rationem et voluntatem nisi assit: et illa que esti spiritus sancti instinctu.

¶ Ad secundum dicendum: quod minor falsa est sicut patere potest ex predictis.

¶ Ad tertium dicendum: quod non per theologicas sufficienter se haberet homo ad diuina sine instinctu spiritus sancti: vt ostensum est in corpore questionis.

Questio. IIIII QUarto quaeritur: vtrum dona remanebunt in patria. Et videtur quod non: quia in patria non erunt defectus contra quos dantur Tonona que sunt stultitia hebetudo etc. que enumerat Grego. moralis li. ii. ergo si ibi remanent dona essent superflua.

¶ Item actus pietatis est compati: sed in patria nulla erit compassio. Dicit enim Ber. de diligendo deo. c. 3. Ubiia non erit miserie locus aut miserie tempus nullus profectoesse poterit miserationis affectus. ergo in patria donum pietatis non remanebit.

¶ Item in patria non erit pena: sed siicut dicit beatus Ioan. in prima cano scilicet c. x. Timor penam habet: ergo in patria non remanebit donum timoris.

¶ Item donorum quedam perficiunt hominem in vita contemplatiua quedam in actiua: sed vita actiua terminatur cum ista vita. Unde Augu. homelia vlti. super Ioan. dicit de vita actiua: quod tota hic agitur vsque in huius seculi finem: et illic inuenit finem: ergo in patria non remanebunt dona perficientia animam in vita actiua.

Contra christus semper fuit comprehensor: sed in ipso fues runt dona: ergo videtur quod ad imitationem ipsius remanebunt in bonis in patria.

¶ Item illud donum de quo minus videretur scilicet timor in patria remanebit. Dicit enim psalmista: Timor domini sanctus permanet in seculum seculi: ergo multo fortius omnia alia dona remanebunt. ¬

Respondeo quod dona remanebunt in patria: quod ex dictis superius concludi potest. Dictum est enim quod sunt perfectiones anime: per quas est bene disposita ad sequendum motiones spiritus sancti: hoc autem maxime erit in patria vbi erit homo perfectissime obediens deo sicut autem superius est dictum de cardinalibus virtutibus quod non remanebunt in patria quantum ad actus vie importantes imperfectionem: sed habebunt actus conuenientes statui patrie: sic dico de donis modo suo. Qui autem sint illi actus qui eis conueniunt pro statu vie et qui sunt illi qui eis conueniunt pro statu patrie explicabitur in agendo de quolibet dono in spirituali.

Ad primum in oppositum secundum et tertium dicendum: quod procedunt de donis quantum ad actus quos habent in via.

¶ Ad quartum dicendum: quod illa dona que perficiunt hominem in vita actiua in patria actus habebunt conuenientes vite contemplatiue.